CC BY
34Ачыкълама: Макъале земаневий медиа аланында гендер озьдешме меселесине багъышлангъан. Къырымтатар къадын-къызлар журналистикасы даа Х1Хасырнынъ сонъунда пейда олды. Къырымтатар кутьлевий хабер васталарнынъ сайысы аз олса да, олар бугунь олгъан бутюн форматларда такъдим этильген. Яни бугунь эм мутбуат, радио, телевизион, эм де интернетте къырымтатар яйынлары япыла. Макъаледе къадын-къызларгъа аит олгъан левхаларны сечип талиль эттик.
Анахтар сёзлер: медиа, медиа аланы, контент, матбуат, радио, гендер озьдешме, телевизион.
Къырымтатар къадын-къызлар
журналистикасы Х1Х-нджы асырнынъ сонъунда пейда олмагъа башлады. Исмаил Гаспринспралы несирджилик ве маариф фаалиетниде буюк дикъкъат къадын-къызларнынъ тасили ве инкишафына айыра эди. Чюнки къадын-къызларны миллий сиясетнинъ къысмы оларакъ сая эди. «Терджиман»нынъ саифелеринде мусульман дюньясында къадын-къызларнынъ ичтимаий вазиети акъкъында макъалелер бастыра эди. Несирджининъ бу меселесине буюк эмиет бергенине бакъмадан, мустакъиль къадынлар меджмуасынынъ кереклиги пек дуюла эди. Онынъ ичюн И. Гаспринский мусульман къадын-къызларнынъ тасили ве диний инкишафына багъышлангъан махсус меджмуа чыкъармагъа планшатыра эди [Мустафаева, 2008, с. 192]. Бойле менбаны мейдангъа кетирмек ичюн, о балабан иш кечирди. Онынъ фикирине коре, къадынлар окъумышлы олмакъ кереклер, чюнки тамам олар бала тербиелейлер. Бала исе - миллетнинъ келеджеги. Ве оны акъыллы ве тасиль алгъан къадын тербиелемеси шарттыр.
Бойлеликнен, дюньяда иль къырымтатар
Абибуллаева Себия Ибраимовна1 E-mail: [email protected]
Земаневий медиа аланында къадын-къызларгъа аит левхалар
УДК: 070
къадын-къызлар меджмуасы пейда олды. «Алем-и нисван» махсус афталыкъ эдебий ве фений меджмуадыр. Эсас макъсады -къадын-къызларнынъ диний инкишавы ве тасили. Меджмуа 14 саифеден ибарет эди. Онынъ къурулышы ве мундериджеси Санкт-Петербург шеэринде тасдыкълангъан эди. Меджмуанынъ мундериджеси девлет ханунлары, илим, дин. бала тербиеси, эдебий макъалелер, тикиш-нагъышлыкъ киби мевзуларгъа багышлангъан макъалелерден ибарет эди. «Алем-и нисван»нынъ саифелеринде эгленджели малюмат раст кельмей эди. Аксине, меджмуада файдалы малюматлар ве муим бильгилер балыса эди. Бу макъалелерни окъугъан къадын-къызлар янъы къабилиетлернинъ саиби олмакъ керек эдилер. Бу бильги ве къабилиетлер ярдымынен исе, озь ичтимайи статусыны ве атта маддий дурумыны гузеллештирмек мумкюн эдилер.
Макъаленинъ макъсады: О вакъытлары «Алем-и Нисван» меджмуасы гъает популяр ве кейфиетли эди. Бу журналдан гъайры XX асырнынъ 20 сенелеринде «Ненкеджан» эльязма меджмуасы ве «Къадынлыкъ социализм ёлунда» киби меджумалар чыкъа эди. Бу макъаледе исе, земаневий, 21-нджи асырда озь фаалиетини алыпбаргъан кутьлевий хабер васталарында къадын-къызларгъа аит олгъан левхаларны сечип, оларны талиль этеджемиз.
Эсас материалнынъ ачыкъламасы: Бугуньки куньде земаневий медиа аланы баягъы кенълешти. Бунынъ эсас себеби шунда ки, кутьлевий хабер васталары Интернетте озь ишини фааль алып баралар.
Къырымтатар кутьлевий хабер
1 Абибуллаева Себия Ибраимовна, магистрант факультета истории, искусств, крымскотатарского языка и литературы ГБОУВО РК КИПУ имени Февзи Якубова (Симферополь, Крым)
васталарнынъ сайысы аз олса да, олар бугунь олгъан бутюн форматларда такъдим этильген. Яни, бугунь эм мутбуат, эм радио, эм телевизион, эм де Интернетте къырымтатар яйынлары япыла.
Матбуат кутьлевий хабер васталары. Матбуат,газетавемуджмуалар,энъкъадимий хабер васталарыдыр. Матбуатымызнынъ тарихи 19-нджы асырнынъ сонунъда, «Терджиман» газетасындан башлана [Яблоноська, 2008, с. 53].
Бугуньки куньде Къырымда газета ве меджмуалар басыла. Оларнынъ арасында «Янъы дюнья», «Мераба», «Голос Крыма», «Къырым» газеталары ве «Йылдыз», «Несиль», «Арзы», «Ненкеджан», «Къырымтатар оджаларына», «Арманчыкъ» киби меджмуалар. Бу эписи газета ве муджмуаларда къадын-къызларгъа аит олгъан макъалелер басыла. Эр бир матбуат макъсулатында муэллиф-журналистлер оларакъ къадын-къызлар чалыша. Эки меджмуа исе, махсус къадын-къызлар ичюн чыкъарыла. Бу «Арзы» ве «Ненкеджан» меджмуалары.
«Арзы» меджмуасынынъ биринджи саны 2010 сенеси апрельнинъ 4-нде басылды. Баш муаррир - журналист Лентара Халилова олды. Нускъа 56 алты саифеден ибарет. Эр бир макъале окъуйджыларнынъ дикъкъатыны джельп этмек меракълы шекильде язылгъан. Малюматлар къырымтатар ве рус тилинде чыкъа. Меджмуа муаррирнинъ кириш сёзюнден башлана. Мында Лентара Халилова «Арзы»нынъ гъае ве макъсадлары акъкъында тариф эте. Къайд этмек керек ки, меджмуа къадын-къызларны чешит сааларда олгъан янылыкълар иле хабердан этюв, къызларны инкишаф этюв ве джемиетте къадынларнынъ статусыны котерюв киби макъсадларны огюне къойды.
Меджуада басылгъан чокъусы малюмат Шефикъа Гаспринскаянен багълы. Онынъ аяты ве фаатлиети акъкъында, онынъ муаррирлигинде чыкъкъан «Алем-и Нисван» меджмуасынынъ тарихи ве иляхри.
Базы макъалелер земаневий къырымтатар джемиетинде актуаль олгъан суаллерге багъышларгъан. Меселя, «Эвленюв меселесининъ проблематикасы», «Къырымтатар халкъы арасында къарышыкъ къоранталар проблемасы». Бундан да гъайры «Эдеп меселелери» ве «Миллетимизинъ шанлы эвлятлары» адлы
рубрикалар кирсетильди.
«Сагълыгъымыз» рубрикасында
экимлернинъ тевсиелери басыла. Бунда да гъайры, «Рухиятчынынъ тевсиеси» «Лезетли ашларымыз», «Эдебият саифеси» ве «Хайырлаймыз» киби рубрикалар бар.
Умумен, меджмуанынъ биринджи саны айдын ве ярыкъ олды. Меджмуанынъ джылты джиля(глянцевый), саифелери бунарлы(матовый), кейфиетли кягъыттан япылгъан. Эр бир макъале дюльбер фото ве ресимлернен безетильген. Эр бир макъаленинъ ады догъру къоюлгъан ве козьге дюльбер корюнген шрифт иле басылгъан.
Меджмуа такъминен 58-60 саифеден ибарет. Журналнынъ джылтында меджмуанынъ ады, белли къырымтатар къадынларнынъ фотолары ве санда басылгъан энъ муим макъалелернинъ адлары ерлештириле. Мундеридже биринджи ве сонъки саифеде басыла. Эр бир сафиенинъ тёпесинде рубрика адлары языла. Сонъки саифеде чыкъыш малюматы (выходные данные): муарририй эйиет, сан (йыл, ай ве кунь) ве нештиятнынъ ады. Журнал девлет ярдымы иле, 1000 нускъа джемисинде чыкъарыла эди. Журнал тек сатлыкъта, абуне топламай. Джемининъ бир парчасы диаспора ве джемиет тешкилятларнына ёлланыла. Пара меселелери себебинден, журналнынъ сонъки саны 2015 сенеси чыкъты. Умумен «Арзы»нынъ 12 саны чыкъты. Оларны Исмаил Гаспринский адына девлет джумхуриет китапханесинеде тапмакъ мумкюн.
2011 сесени даа бир къырымтатар меджмуа пейда олды - къадын-къызлар ичюн «Ненкеджан» адлы журнал. Онынъ биринджи саны, майыста «Алем-и нисван» меджмуанынъ 105-йыллыгъына багъышланып, дюнья юзюни корьди. Баш муаррир «Ненкеджан» клубынынъ реиси, журналист, о заман «Янъы дюнья» газетасынынъ баш муаррири Зера Бекирова олды. О къайд эте ки, чокъ йыллар девамында Татарстанда чыкъарылгъан «Сююмбикэ» меджумуасыны окъуп, бегене эди. Бу меджмуаны о, орьнек киби алды. Эльбетте, «Ненкеджан» бу «Сююмбикэ» журналнынъ копиясы дегиль. Бу янъы, уникаль бир меджмуадыр.
«Ненкеджан»нынъ биринджи саны 48 саифеден ибарет эди. О, баш муаррир Зера
Бекированынъ кириш сёзюнден башланды. Бу макъаледе о къыскъадан къырымтатар къадын-къызлар меджмуаларнынъ
тарихине бир назар ташлай. Сонъра «Ненкеджан» къадын-къызлар клубынынъ ве меджмуанынъ тарихини тариф эте.
Биринджи саннынъ мундериджеси меджмуанынъ спецификасы ве ёнелишини бельгиледи. Бу меджмуа - бильги таркъатаджы, маарифчи бир менбадыр. О, окъуйджылагъа къырымтатар тарихи, медениети, урф-адетлери акъкъында тариф эте. Ленияр Селимова тарафындан азырлангъан «ilk kadin mecmuasi» адлы макъаледе «Алем-и нисван» меджмуасы акъкъында языла. Сонъра Гаяна Юксель «Ненкеджан» язма меджмуанынъ тарихи акъкъында яза. Эльбетте, биринджи санда тарихимизнынъ эфсаневий сымасы, Ненкеджан ханым акъкъында мундериджели макъале басылды. Бу, Ш. Куртмоллаев тарафындан азырлангъан, «Canike hanim -Nenkecan» адлы макъаледир. Теткъикъатчы С. Керимованынъ «Nenkecan hanima» dramasi Qirimtatar devlet teatri sahnasinda» адлы макъаледе Къырым девлет театрында 1926 сенеси белли драматург Умер Ипчининъ пьесасынынъ саналаштырмасы акъкъында малюмат бере. «Ba§ örtüsü (mahrama)» макъалесинде марама акъкъында тарихий бильгилер ве орьнеклер акъкъында малюмат бериле. «Örnek»nin özgün örnekleri», «Ay-ya desem, yaraçir, ayneni» ве башкъа бир сыра макъалелерде къырымтатар медениетнинъ зенгинлиги косьтериле.
«Ненкеджан»нынъ баш корюнищи ве безетильмеси биринджи сандан башлап ич денъишмей. Джылтта, адет узьре, къырымтатар миллий урбанынъ бир элементи,ядабашкъафотоларерлештириле. Меджмуа кейфиетли кягъытта басыла. Бу эльбетте, меджмуанынъ мундериджеси киби, окъуйджыларнынъ дикъкъатыны джельп эте. Бугунь «Ненкеджан»нынъ дизайнери, Зарема Трасинованынъ талебеси Зера Акимовадыр. Къайд этмек керек ки, журналда ич бир вакъыт реклама болюклери басылмады. Бугунь де бугунь журнал басыла. Оны тек Къырымда дегиль де, дюньянынъ башкъа мемлекетлеринде де окъуйлар.
Радио кутьлевий хабер васталары. Радио - кутьлевий хабер васталарнынъ бир чешити оларакъ, даа XX асырнынъ сонунъда ишлеп чыкъарылды. Башкъа хабер васталарына
бакъкъанда, радио энъ оператив сайыла. Ильк къырымтатар радиосы 2005 сенеси февральнинъ бешинде тешкиль олунды. Бу «Мейдан ФМ» радиосы. Радионынъ баш муаррири журналист Наджие Феми олды.
«Мейдан» озь яйынламасыны 2005 февральнинъ 5-нде къырымтатар миллий марши ве о заман Меджлиснынъ реиси Мустафа Джемилевнынъ сёзюнен башланды. Радионынъ ачылышына багъышлангъан буюк тедбир кечирдилер. Мерасимде къырымтатар ве украин журналистлери, зиялылар ве башкъа мусафирлер булунды.
Радионынъ такъымы бойле инсанлардан ибарет эди: музыкаль муаррир Ролан Салимов (DJ Bebek), муарирлер - Мустафа Аметов ве Момине Меджитова, баш муэндис - Ремзи Зекерьяев, муэндислер - Владлен Мельников, Юнус Юнусов, Алим Бекиров, реклам болюгининъ менеджери - Эльвина Куртеева (Асанова). Радионынъ ачылышына ве ишине буюк иссе къошкъан инсанлардан бири телережиссер Рефат Маликов эди.
Башта радио саат 6-дан, саат 24-дже яйынлай эди. Бир кач айдан сонъ куньде 24 саат девамында чалыша эди. Биринджи яйын »Хаберлер» программасы эди. О къырымтатар ве украин тиллеринде чыкъа эди. Къырымтатар тилинде яйынны Ридван Халилов, украин тилинде -Наджие Феми алып бара эдилер. Сонъра исе къырымтатарджа «Хаберлер»нинъ алыпбарыджысы Мустафа Аметов олды. Ридван Халилов исе «Мераба» адлы саба яйынны алып бармагъа башлады. Момине Меджитова «Хайырлавлар» программасы иле яйынгъа чыкъа эди.
2007 сенесинден башлап радио Интернетте пейда олды. Энди оны дюньянынъ башкъа кошелеринде динълемек мумкюн эди.
Сонъра «Мейдан»нынъ баш муаррири йырджы Асан Хайретдинов олды. 2015 сенеси мартнынъ 31-ден радио Къырымда озь ишини токътатып, Киев шеэрине кочмеге меджбур олды. Киевде радионынъ баш муаррири йырджы Эльзара Баталова олды.
Бугуньки «Мейдан» радиосынынъ контентини талиль этемиз. Радио куньде 24 саат девамында чалыша. Яйынлар къырымтатар, украин ве рус тилинде ола. Алыпбарыджылыр сырасында -журналистлер, чалгъыджы ве йырджылар.
Йырджы Алие Ходжабадинова
«Backstage» адлы программанынъ алыпбарыджысы. Бу программа музыкаль хаберлерге багъышлангъан. Яйын афтада бир кере джумаэртеси куню саат 16-да, украин тилинде чыкъа. Программанынъ девамылыгъы (хронометраж) 6-10 дакъкъа.
Эр джума куню «Ильхамнаме» программасы эфирге чыкъа. Бу программа белли къырымтатар йырджылар ве санаткялары акъкъында. Меселя, Зейнеб Люманова, Сабрие Эреджепова ве иляхри. Программада бу сымалаларнынъ аяты ве иджадий ёлу акъкъында алыпбарыджы Зейнеп Ягъяева тариф эте. Динълейджилернинъ дикъкъатына бу йырджларнынъ эсерлери такъдим этиле.
«Хаберлер» яйынынынъ алыпбарыджысы Алиме Алиева. Яйын къырымтатар ве украин тилинде чыкъа. Айны заманда, Алиме Алиева радионынъ баш муаррири де ола.
«Кино вакыты» программасыны Урьяне Сейтумерова азырлай ве алыпбара. Яйын къырымтатар тилинде, эр джумаэртеси куню чыкъа. Яйыннынъ девамылыгъы такъминен 8 дакъкъа. Программа девамында кино янылыкълары акъкъында тариф этиле.
Балачыкълар ве ана-бабалар ичюн «Тылсымлы масал» яйыны азырлана. Программа эр кунь саат 20:30 чыкъа. «Тылсымлы масал»нынъ девамлыгъы такъминен 6 дакъкъа. Программа девамында бир къач къырымтатар бала йырары янгъырай ве бир къырымтатар масалы окъула. Яйын айнени иле екюнлене. Радионы 90.8, 101,4 далгъаларда ве интернетте динълемек мумкюн.
Къайд этмелимиз, радионынъ ёнелиши бираз денъишти. Къырымда о чокъча медениет, тиль, урф адетлернен багълы эди. Шимди исе сыкъ сиясетнен багълы. Сиясий яйынлар украин тилинде чыкъа.
2017 сенеси Къырымда даа бир къырымтатар радиосы пейда олды. Бу «Ватан седасы» радиосыдыр. О, «Миллет» телерадиокомпаниясынынъ бир къысмы. Озь ишини февральнынъ 13-де, Халкъара радио кунюнде башлады. Баш муаррир Абдулла Аджиосман олды. Эфирде эм къадын-къызлар, эм эркеклер чалыша. Программалар джанлы яйында чыкъа. Яни динълейджилер яйын девамында телефон ачып, озь суаллерни бере билелер. Шимди «Ватан седасы»нынъ эфирлеринде чешит программалар чыкъа. Оларнынъ
арасында «Бизим тараф», «Чалгъыджы лайф», «Хайырлайн», «Ватан иле уйле», «Толсунчыкъ ФМ», «Алем-и Нисван», «Тылсымлы масаллар», «Хаберлер» ве нидже-нидже рубрикалар. Базы программаларны къадын-къызлар азырлай, атта базы яйынларнынъ макъсадий аудиториясы (целевая аудитория) къадын-къызлар ве балачыкълар.
«Толсунчыкъ ФМ» - балалар ве аналар ичюн программа. Алыпбарыджы - Ремзие Бегали. Программа афтада бир кере чыкъа. Онынъ девамлыгъы такъминен 30 дакъкъа. Яйыннынъ форматы - музыкаль-маариф программа. Яйында бала тербиелеви ве бала рухиятынен багълы олгъан мевзулар ачыкълана. Меселя, программаларнынъ мевзулары бойле ола биле: «Утанчлыкъ», «Къоркъузувлар», «Бала ярамазлыкълары», «Рухий илерилев» ве иляхри.
Алыпбарыджинен барабер студияда мусафир булуна. Бу бала тербиелевинде мутехассыс олгъан инсан. Программанынъ бу къысмы аналар, я да ана оладжакъ къадын-къызлар ичюн файдалыдыр. Программанынъ экинджи къысмында «Келинъиз огренейик, балачыкълар» рубрикасы янгъырай. Рубрика девамында динълейджилерге бир сечильген мевзуда янъы сёзлер такъдим этиле. Бу сёзлерни алыпбарыджы Алие Арсланова азырлай. Бу къысым эм балалар, эм аналар ичюн меракълы ве файдалы олур. Субетлер ве рубрикадан гъайры программа девамында къырымтатар бала йырлары янгъырай. Программа афтада бир кере джумаэртеси куню джанлы яйында чыкъа. Эр базар куню исе программанынъ текрарыны динълемеге мумкюн.
«Тылсымлы масал» программасы. Бу балалар ичюн бир яйын. О, эр кунь саат 20:30 эфирде янгъырай. Алыпбарыджы бир къырымтатар масалны, я да онынъ бир парчасыны окъуй. Сонъра исе эр кезке хайырлы геджелер тилей. Программаны айнени екюнлей. Яйын балачыкълар ве ана-бабалар, бита-къартбабалар ичюн меракълы. Эльбетте, не къадар бу программа макъсадий аудитория, яни балачыкълар тарафындан динълене, бу буюк бир суаль. Чюнки эксерий алларда радионы буюклер ве уйкен несиль арабаларда кеткенде динълей.
«Алем-и нисван» программасы базар эртеси куню, саат 11-де яйынгъа чыкъа.
Программанынъ муэллифлери эльбетте «Алем-и Нисван» меджмуасындан орьнек алдылар. Амма программанынъ ёнелиши Шефика Гаспринская тарафындан чыкъарылгъан меджмуадан бираз фаркълана. «Ватан седасы»нынъ «Алем-и Нисван»ы диний характерни ташый. Яни программанынъ черчивесинде къадын-къызларгъа аит, оларнен багълы меселелер дин тарафындан ачыкълана.
Программанынъ алыпбарыджысы Зенифе Сейтмамут. Студияда даимий мусафир ола. Бу Къырым мусульманлар диний идаресининъ оджасы, «Файдалы илим» лейхасынынъ реиси, рухиятчы Зейнеб Баирова. Алыпбарыджы ве мусафир арасында бир де бир мевзугъа багъышлангъан субет кече. Динъледжилернинъ студиягъа телефон ачып, субетке къошулмагъа имкянлары бар. Программанынъ макъсадий аудтиториясы эльбетте къадын-къызлар, амма базы эркеклер де динълей, ве атта субетке къошула. Яйыннынъ девамлыгъы такъминен 30-40 дакъкъа. Программа афтада бир кере, джума куню эфирге чыкъа.
Программалардан гъайры, радионынъ эфиринде меракълы рубрикалар да янгъырай. Оларнынъ арасында къадын-къызлар ичюн «Келинъиз огренейик», «Лезетли аят», «Файдалы тевсиелер», «Мода янылыкълары», «Къырымтатар эдиплери» киби рубрикаларны къайд этмек мумкюн. Келинъиз, эр бир рубриканы тафсилятлыджа талиль этейик.
«Файдалы тевсилер» рубрикасы «Ватан иле уйле» яйыны черчивесинде чыкъа. Алыпбарыджы - Алие Арсланова. Рубрика девамында динъледжилернинъ дикъкъатына аятнынъ чешит сааларынен багълы тевсиелер авале этиле. Меселя, «баарьде авиатоминоз адисесе алмамасы ичюн насыл ашларны ашамакъ керек?», я да «беяз чамашырлар эр вакъыт бем-беяз олмасы ичюн нелер япмакъ керек» ве иляхри. Рубрика эр кунь чыкъа.
«Къырымтатар эдиплери» - «Ватан иле уйле» ве «Бизим тараф» яйынлары черчивесинде чыкъкъан эдебий рубрика.
Алыпбарыджылар - Алие Арсланова ве Эльвиде Бекирова. Рубкрикада бир де бир къырымтатар языджысы, я да шаири акъкъында малюмат ве онынъ эсеринден бир парча окъула. Бу рубрика маариф характерни ташый. Эфирде афтада учь
кере эшитмек мумкюн.
«Лезетли аят» - емеклер акъкъында рубрика. «Ватан иле уйле» ве «Бизим тараф» яйынлары черчивесинде чыкъа. Амма саба яйында сабалыкъкъа пиширильген емеклер такъдим этиле, уйле вакъытында исе, уйлеликке ляйыкъ олгъан ашларнынъ тарифи бериле. Рубрика афтада эки кере чыкъа. Онынъ алыпбарыджысы Эмине Джаппарова. Рубрикада чокъча къырымтатар емеклери, эксерий алларда башкъа миллетлернинъ ашлары такъдим этиле.
«Мода янылыкълары» - дюнья ве Къырым мода саасынынъ хаберлери акъкъында тариф эткен рубрика. «Ватан иле уйле» яйыны черчивесинде, афтада учь кере чыкъа. Алыпбарыджы Себия Абибуллаева эди. Шимди рубрика озь ишини токътатты.
Бойлеликнен, къырымтатар
радиоларында къадын-къызлар
чалышкъаныны ве къадын-къызларда аит олгъан программалары бар олгъаныны къайд этмек мумкюн. Айны заманда къайд этмек керек ки, бу программалар баягъы кейфиетли ве чешит сааларны къаплап алалар. Дин, эдебият, рухият, мода, кулинария сааларына даир меракълы ве файдалы яйынлар азырлана.
Телевизион кутьлевий хабер
васталары. Къырымтатар тевелизион яйынлары ильк сефер 1989 сенесинде пейда олмагъа башлады. Оларнынъ муэллифи ве алыпбарыджысы журналист Шевкет Меметов эди. Онен берабер программаларны телережиссер Рефат Маликов азырлай эди. Бойле программалар афтада бир къач кере такъминен бир-эки саат девамында чыкъа эди.
Нокътаий назарымызгъа коре, къырымтатар телевизионынынъ тарихи тек биринджи къырымтатар телеканалы мейдангъа кельгенинен башланды.
Биринджи къырымтатар телеканалы 2006 сенеси Акъмесджитте ачылды. Бу «АТР « телеканалы эди. 2011 сенесине къадар телеканал куньде бир-къач саат саба ве бир-къач саат акъшам яйынлай эди.
2011 сенеси канал инвесторнынъ саиби олды. Бу иш адамы ве меценат Ленур Ислямов олды. О, 97% акцияларнынъ саиби олып, каналны янъы басамакъкъа чыкъарды. 2012 сенесинден башлап, «АТР» куньде 24 саат девамында яйынламагъа башлады. Къадимлернинъ сайсы 30-дан
200-ге чокълашты. Сейирджилернинъ сайысы исе 5 миллионгъа етти. 2013 сенеси «АТР»нынъ корпунктлары Киев, Стамбул ве Москва шеэринде тешкиль олунды. 2013 сенеси «Хайтрама» биринджи бедий фильм чыкъарылды. Бу сененинъ ноябрь айындан башлап, «Звезды Хаджи Гирея» адлы тарихий сериалнынъ чекимлери башланды, амма сонъуна етмедилер.
2014 сенеси «АТР» Исмаил Гаспринский адына мякяфатынынъ «Телевидение тюркского мира» номинациясында гъалебе къазанды. «АТР» о вакъыт юксекрейтинглы телеканал севиесине етти. О къырымтатар, украин ве рус тиллеринде яйынлай эди. Телеканалнынъ эфиринде информацион, аналитик, эгленджели программалар, джанлы яйында ток-шоу ве башкъа меракълы программалар чыкъа эди. «АТР» ве сонъра пейла олгъан «Ляле» балалар телеканлы, «Мейдан» ве «Лидер» радиолары, «Элегенс» реклам агентлиги бир холдинг тешкиль эттилер.
2014 сенесинден башлап, АТР озь ишини Къырымда токътатмагъа меджубур олып, Киев шеэрине кочьти. Анда телеканалнынъ ёнелиши денъишти. Къырымтатар тилинде яйынларнынъ сайысы азлашты. Шуны да къайд этмек мумкюн, къырымтатарларнынъ сайысы да азлашты. Шимди эфирде чокъча украин тилинде сиясетнен багълы левха ве программалар чыкъып башлады. Украинада «АТР» телеканалы оппозицион телеканал киби олып къалды.
Шимди исе «АТР»нынъ ачылувындан башлап, бугуньки куньге къадар чыкъкъан, къадын-къызлар азырлагъан ве къадын-къызлар ичюн олгъан программаларны козьден кечирип, оларны талиль этеджемиз.
Энъ юксек рейтингли программа «Ток-шоу Гравитация» эди. Онынъ алыпбарыджысы ве муэллифи журналист ве языджы Лиля Буджурова олды. Программа афтада бир кере, джанлы яйында чыкъа эди. Яйыннынъ тили - рус тили эди. Девамлыгъы - 1 саат. Эфирде ичтимайи, сиясий мевзулар музакере этиле эди. Чешит саалардан мутехассыслар мусафир оларакъ давет этиле эди. Динълейджилер де телефон ачып, джанлы яйынгъа къошула биле эдилер.
«Аджджи бибер» программасы афтада бир кере, раатлыкъ куньлеринде чыкъа. Алыпбарджы - йырджы Эльзара Баталова. Программа рус тилиндле чыкъа эди.
Девамлыгъы такъминен 40-60 дакъкъа. Программагъа чешит мусафирлер давет этиле. Оларнынъ арасында языджылар, артистлер, спортчылар ве башкъа белли инсанлар. Эфирде мусафирнинъ аяты, яратыджылыгъынен багълы субе кече. Алыпбарыджы къарышыкъ ве бираз айнеджи актуаль суаллерни де бере. Субет этеркен, алыпбарыджы ве мусафир бир де бир емекни биширелер. Нокътаий назарымызгъа коре, программанынъ эсас гъаеси аш пиширмек дегиль де, сейирджилерни давет этильген мусафирнен таныш этмек ве мусафирнинъ актуаль олгъан меселелерге мунасебетини косьтермектир.
«Шерфе Фешн» программасы. Башта алыпбарыджылар стилист Халиде Чилингирова ве журналист Эмине Джеппар эдилер. Сонъра Эмине Джеппарнынъ ерини «Мейдан» радиосынынъ алыпбарыджысы Тимур Шукуров олды. Программа рус тилинде, афтада бир кере, раатлыкъ куньлерде чыкъа эди. Программа рус тилинде, такъминен 30-40 дакъкъа девамлыкъта эди. Шимди программа «АТР» телеканалында озь ишини токътатты. Проект озь адыны «Халиде Фешн» лейхасына денъиштирип, «Краймиан татарс» Интернет-порталнынъ черчивесинде чыкъа. Онынъ алыпбарыджылары Халиде Чилингирова ве Иса Исмаилов олдылар. Программанынъ девамлыгъы исе 10-15 дакъкъа олды. Занымызджа, бойле программа ичюн бойле хронометраж аз.
Бир бакъыштан бу программа тек мода ве стиль акъкъында олгъаныны тюшюнмек мумкюн. Амма бу лейханынъ манасы бираз терен. Эр бир программада бир къараман, къыз я да къадын, ола. Эр бир къараманнынъ озь тарихи, озь аяты бар. Олар эписи чешит зенаат саиплери, кимерси эв бикелери ве иляхри. Алыпбарыджылар башта субет кечирелер. Не ичюн бу къадын программагъа кельмеге къарар бергенининъ себебини анълайлар. Озюнде нелер денъиштирмеге истегенини огренелер. Айталар ки, къадынынъ тышкъы корюнишини, перчемини денъиштирсен, онынъ аятыны денъиштире билесин. Бу программада да айны. Эр бир къараман ичюн янъы образ (урба, перчем, макияж) яратыла. Айны заманда, лейханынъ рухий вазифеси бар. Программа иштиракчилери аятта олгъан чешит къыйынлыкъларны къолайлыкънен къаршыламакъ ве оларны
енъмек киби кучь саиплери олалар.
«Бизим аиле» программасы. Лейханынъ алыпбарыджысы Севиля Картакаева, режиссер - Рефат Маликов. Программа афтада бир кере, эр базар куню чыкъа. Яйын къырымтатар тилинде, 40-50 дакъкъа девам эте. Бу программа белли къырымтатарлар ве оларнынъ аилелеринен таныш эте. Севиля Картакаева Къырымнынъ чешит шеэр ве койлерине барып, къараманнынъ аилеси, аиледе олгъан адетлери иле таныш ола. Базы къараманлар эвде бам-башкъа инсанлар киби корюнелер. Бу программа аля даа «АТР» телеканалнынъ яйынында косьтериле. Лейха Къырымда азырлана.
2015 сенеси Къырымда даа бир къырымтатар телеканалы озь ишини башлай. Бу «Миллет» телеканалы. Яйынгъа сентябрьнинъ биринде чыкъа. Телеканалнынъ яйынында сиясет, джемиет, илим, дин ве башкъа сааларнен багълы программалар бар. Телеканалнынъ коллективи баягъы яш. Такъминен мухбирлер 23-27 яшындалар.
Телеканал куньде 24 саат девамында чалыша. Эфирде бойле программалар бар: «Саба», «Хаберлер», «Крымомания», Тарих излери», «Биз билеми», «Къадынлар алеми», «Хештег иште», «Балаленд», «Софрагъа буюрынъыз», «Ватан иле саба», «Миллий къайгъылар», «Гузеллик сырлары», «Аиле Мавиле иле», «Маматеке», «Бизим акъкъымыз», «Ачыкъ лаф», «Стратегия развития», «Тек арзум Ватан» ве иляхри. Махсус лейхалар, оларнынъ арасында «Мераба, Рамазан» ве весикъалы фильмлер. Бутюн бу программаларнынъ арасында, къадын-къызларгъа аит олгъан лейхаларны сечип, оларнен тафсилятлы таныш олып, оларны талиль эттик. Шу программаларгъа балалар ичюн де лейхаларны къошамыз. Чюнки балаларнен берабер бала китапларны окъугъан, бала яйынларыны динълеген ве сейир эткен аналардыр. Онынъ ичюн бойле лейхаларнынъ макъсадий аудиториясы тек балалар дегиль, аналар да. «Къадынлар алеми» программасы. Афтада бир кере, джума куню, къырымтатар тилинде чыкъа. Программанынъ девамлыгъы такъминен 2535. Муэллиф ве алыпбарыджы - дин оджасы, рухиятшынас Лейля Сеитмеметовадыр. Студияда эр вакъыт мусафир булуна. Программа черчивесинде чешит аятий мевзулар дин тарафындан ачыкълана.
Программа алыпбарыджынынъ
селямындан башлана. Сонъра Лейля ханым программанынъ мевзусынен багълы олгъан Къурани Керимден бир аятны буюра. Яйынынъ мевзусыны илян этип, студияда булунгъан мусафир иле таныш эте. Мусафирлер тек къадынлар ола. Адетиндже олар Къырым мусульман идаресининъ ве «Файдалы илим» лейхасынынъ оджалары. Мисаль оларакъ, программалар болйе мевзуларда язылды: «Бала ве джеза», «Темизлик», «Абдест», «Акъикъий достлукъ», «Акъраба мунасебетлери», «Назар», «Ошекчилик», «Ана-бабалар иле мунасебетлер» ве ильх. Бойле программалар аналар ичюн пек файдалы олур, чюнки бойле яйынларны сейир этеркен, бала тербиелевинде къаталарны япмамакъ мумкюн. Программа джанлы яйында дегильде, язылув шекильде чыкъа. Онынъ ичюн сейирджилернинъ эфирге къошулмагъа ве озь суаллерни бермеге имкянлары ёкъ.
«Аиле Мавиле иле» - эгленджели бир программадыр. Афтада бир кере, раатлыкъ куньлери чыкъа. Программанынъ девамлыгъы такъминен 35-50 дакъкъа. Лейханынъ муэллифи ве алыпбарыджысы Мавиле Эюпова. Яйын къырымтатар тилинде чыкъа. Алыпбарыджысы - белли къырымтатар инсанларнынъ эвине мусафирликке бара. Къараманларнынъ аилеси, балалыгъы, сырлары, урф-адетлеринен таныш ола. Къараманларнынъ арасында алим ве оджалар, йырджы ве оюнджылар, спортчылар, экимлер ве башкъа меракълы инсанлар. Программа алыпбарыджынынъ селямындан башлана. Сонъра сейирджилер программанынъ къараманы ве онынъ аилеси иле таныш олалар. Программа девамында сыджакъ субет кечирелер, къаве ве чай ичелер. Демек, достане муит укюмсюре.
«Крымомания» - сеяатлар акъкъында лейха. Муэллиф ве алыпбарыджы журналист Эльвина Меметова. Программа афтада бир кере, базар куню, рус тилинде чыкъа. Лейханынъ девамлыгъы такъминен 30 дакъкъа. Алыпбарыджы Къырымнынъ чешит кошелерине барып, сейирджилерге Ватанымызнынъ гузель ерлерини ве белли олмагъан факларны такъдим эте. Занымызджа, программа пек кейфиетли. Алыпбарыджынынъ яхшы азырлангъаны корюне. Айтылгъан метинлер пек догъру,
къатасыз язылгъан. Программа пек динамик, алыпбарыджы актив. Сейирджилер тарафындан да бегениле. Буны биз ичтимайи агъларда программанынъ саифесинде олгъан лайк ве комментарияларгъа бакъып къайд эте билемиз. Меселя, программанынъ он экинджи чыкъышында Эльвина Меметова сейирджи Фериде Мустафаева иле Ливадия сарайынынъ зияретине кетелер. Яйында экскурсовод иле сарай насыл шекильде къурулгъан, неге къызмет эткени акъкъында билелер. Программада аджайып манзаралар косьтериле. Керчектен де, бу программа сейирджилерни айретте къалдыра.
«Бизим акъкъымыз» - акъ-укъукълар яйыны. Муэллиф ве алыпбарыджы журналист Оксана Лабода. Программа афтада бир кере, базар эртеси куню, рус тилинде чыкъа. Эфирде акъ-укъукълар, къанунлар музакере этиле. Эр бир программа айры бир мевзуда чыкъа. Мевзунен багълы суаллер студиягъа давет этильген мусафир - адлиеджи ве адвокатларнен музакере этиле. Программа джанлы яйында чыкъа. Онынъ ичюн сейирджилер студиягъа телефон ачып, оларгъа меракълы олгъан суаллерни бере билелер.
Къайд этмек керек ки, бу программанынъ тарихи даа «АТР» телеканалында башланды. Анда бу программа «Акъкъым бар» адыны ташый эди. Программа черчивесинде бутюн суаллерни Украина къанунлары боюнджа ачыкъланыла эди. Сонъра исе бу программа озь ишини «Миллет» телеканалында девам этти. Энди исе бутюн суаллер Русие Федерация къанунлары боюнджа ачыкъланыла. Занымызджа, бу программанынъ амелий файдасы пей буюктир. Чюнки озь акъ-укъукъларны бильмеге пек муим. Айны заманда, Къырым сакинлери энди 6 йыл девамында башкъа девлетнинъ къанунлары боюнджа яшамакъ меджбурлар. Онынъ ичюн шу къанунларны бильмек шарт.
«Софрагъа буюрынъыз» - кулинар эгленджели лейха. Афтада бир кере, рус тилинде чыкъа. Девамлыгъы такъминен 20 дакъкъа. Программанынъ алыпбарыджысы башта Айше Джевдетова эди, шимди исе Эльвина Чикиева. Программа черчивесинде студиягъа чешит мусафирлер давет этиле. Шу инсанларнен емеклер пиширип, оларнынъ аяты, яратыджылыгъы ве дюньябакъышлары акъкъында субет кечириле.
Лейха тек къадын-къызлар ичюн дегиль де, эркеклер ичюн де меракълы олур. Бу программа емеклер акъкъында дегиль, чокъча яйында булунгъан инсанлар акъкъында. Мусафирлернинъ арасында радио къадимлери, йырджылар, оюнджылар, фоторессамлар, той алыпбарыджылары, экилер, оджалар ве иляхри киби инсанлар ола.
«Виртуаль балабагъчасы» адлы лейха. Афтада бир къач кере, рус тилинде чыкъа. Программанынъ девамлыгъы такъминен 5 дакъкъа. Даимий алыпбарджы ёкъ. Эр вакъыт алыпбарыджылар денъише. Адетиндже, бу Къырым муэндислик ве педагогика университетнинъ педагогика факультети талебелери. Лейха ана-бабабалар ве даа мектепке бармагъан балачыкълар ичюн меракълы ве файдалы олур. Программа девамында чешит эльнен япылгъан шейлер косьтериле. Бу пек адий, амма бала инкишафын мусбет тесир эткен муим мешгъулиетлер. Балаларнынъ маторикасы, дикъкъаты ве башкъа къабилиетлерни инкишаф этмеге ярдым этер. Занымызджа, бу лейханынъ амелий файдасы буюк. Программа баягъы кейфиели. Студияла булунгъан студентлерлер кадрда озюни сербест дуялар, къатасыз лаф этелер.
Программалардан гъайры «Миллет» телеканалнынъ эфиринде чешит рубрикалар чыкъа. Ашагъыда къадын-къызларгъа аит олгъан рубрикаларны талиль этемиз.
«Къайнана иле саба» рубрикасы. Афтада эки кере, «Ватан иле саба» яйыны черчивесинде чыкъа. Рубрика къырымтатар тилинде, 7-10 дакъкъа девамында ола. Алыпбарыджы - къырымтатар академик театрнынъ оюнджысы Сусана Барабаш. О, рубрикада къайнана образыны яратып, чешит-чешит сабалыкъкъа ляйыкъ олгъан емеклерни пишире. Къайнана къараманнынъ образы бойле: онынъ ады Бадинешерпе Мызмыз-заде, о эр вакъыт озь келинини мыскъылай. Эльбетте рубриканынъ эсас гъаеси эглендирмек ве шенълендирмек олмасы керек.
«Гузеллик сырлары» рубрикасы «Саба» программасынынъ черчивесинде, афтада учь кере, рус тилинде чыкъа. Девамлыгъы 2-4 дакъкъа. Рубрикада визажист, стилист ве берберлер макияж, перчем ве гузелликнен багълы тевсиелер берелер. Бу рубрика чешит яшта олгъан къадын-къызлар ичюн файдалы олур.
«Рухият» рубрикасы афтада учь кере, «Саба» яйыны черчивесинде чыкъа. Рубрика рус тилинде, 5 дакъкъа девамлыгъында ола. Рубриканынъ алыпбарыджысы - рухиятчы Эльвина Чикиева. Левха черчивесинде Эльвина ханым бала тербиелеви, бала ве буюклерди чешит рухий меселелерни насыл чезмек керек олгъаныны ачыкълай. Рубрикаларнынъ мезвулары арасында бойле меселелер бар: Бала мустакъиллиги, озь-озюни баалав (яни самооценка), оюн терапиясы ве иляхри.
Интернет кутьлевий хабер васталарны.
«Джанлы Радио» медиа лейхасы. 2017 сенеси Къырымда тешкиль олунды. Тешкилятчы ве айны заманда лейханынъ мудири ве баш муаррири журналист Наджие Феми. О, къырымтатар онлайн радионы япмагъа къарар берди. Бу радионы Интернет вастасы иле дюньянынъ эр бир кошесинде динълемек олгъаныны истеди. Бу гъаени учь йыл эвельси амельге кечирди. Амма лейха адий электрон радионынъ сынъырларындан чокътан чыкъты. Шимди «Джанлы радио» - бу кейфиетли контект огърунда чалышкъан тешкиляттыр. Контент аудио ве видео форматларда, къырымтатар ве рус тиллеринде азырлана.
Динълейджилер ве сейирджилер бу медиа макъсулатларны «Джанлы радионынъ» ресмий сайтында, я да ичтимаий агъларда олгъан саифелерде сейир, эшите ве окъуй билелер. «Джанлы радио»нынъ саифелери бугунь популяр олгъан ичтимайи агъларда бар. Бу лейханынъ инкишафына буюк файда кетире. Чюнки не къадар чокъ менбалар олса, о къадар чокъ динълейджилер, сейирджилер ве окъуджылар пейда ола. Бунда да гъайры, ичтимайи агъларнынъ мусбет чизгисинден бири - бу абунеджилернен джанлы багъ. Инсанлар комментарийлер язып, озь тейсюратлары иле пайлашалар ве оларны раатсызлагъан суаллер берелер. Бу исе радио инкишаф этмеге ярдым эте. Джанлы радионынъ бир къач махсус олгъан проектлери бар.
«Аудиокитаплар». Бу лейха черчивесинде къырымтатар эдебият эсерлернинъ аудио форматлары яратыла. Бойле аудиокитапларны япып чыкъармакъ ичюн актерлар, тильшинаслар, сес режиссерлары ве бестекярлар бирликте чалышалар. Нетиджеде, кейфиетли къырымтатар аудиокитабы пейда ола. Земаневий форматлар исе, эдибиятымызгъа дикъкъат
джельп этип, онынъ популяризациясына хызмет этелер.
«Дерс» - окъув лейхасы. Бу медиа-лекторий форматы. Къырымтатар алимлери чешит мевзуларда лекциялар окъуй. Амма бу лекциялар университет дерслеринден бираз фаркъалана. Олар къыскъа ве адий тильде. Яни илимден узакъ, бу саанен ич багълы олмагъан инсанлар ичюн анълайшлы ве айны заманда файдалы. «Дерс» лейханынъ къараманлары Эльмира Муратова, Надир Бекиров, Рефат Абдужемилев ве башкъа илим намзетлери олды. Бундан да гъайры, Наджие Фемининъ гъаелери - «Джанлы Феми» ве «Джанлы интервью» муэллифий лейхаларында акс этильди. Бу программаларда Наджие Феми белли и меракълы инсанларнен субет кечире. Меракълысы шунда ки, интревью къараманлары ич белли олмагъан, амма меракълы инсанлар. Яни Наджие Феми оларны сейирджилерге ве айны заманда, дюньягъа такъдим эте. Я да белли инсанлар, амма интервью девамында муэллиф шу къараманнынъ даа белли олмагъан, айретте къалдырыджы тарафларыны косьтере. Бу левхаларны сеир эткенде, санки студияда журналист ве мусафир арасында дегиль, якъын достлар арасында субет кечкенини тюшюнесин. Бойле ал, эльбетте журналистнинъ усталыгъынен багълы.
«Эллиноис» онлайн меджмуа. Лейханынъ муэллифи ве айны заманда меджмуанынъ баш муаррири Эллина Соцкая. О, бир къач йыл Чехия Джумхуриетнинъ Прага шеэринде яшай. Къырымда яшагъанда, о «АТР» телеканалнынъ мухбири эди. Шимди онынъ яш баласы бар ве о эвде отура. Амма онынъ, о киби олгъан къырымтатар къадынларны бирлештирмеге гъаеси пейда олды. Ве о, бойле онлайн меджмуаны тешкиль этти. Къайд этмелимиз, бу меджмуа халкъара олды. Чюнки онынъ окъуйджылары дюньянынъ чешит мемлекетлеринде яшайлар. Бундан да гъайры, меджмуада чешит мемлекетлерден тюркий миллетлер векиллери олгъанкъадын-къызлары озь макъалелерни ерлештирелер. Бутюн малюматлар рус тилинде басыла. Журналнынъ дёрт болюги бар: аят, карьера, дюльберилик ве кино. Эр бир болюк бир къач къысымларгъа болюне. Меселя, аят болюгинде сеяатлар, емеклер, медениет ве бала адлы къысымлар бар. Бу эписи мевзулар боюнджа чешит тюрлю макъале,
интервью, тевсиелер ве шахсий тарифлер тапмакъ мумкюн. «Карьера» болюгинде озь саасында мувафакъиетли огъан къадынларнынъ икяелери такъдим этиле. «Дюльберлик» болюгинде стилист, визажист, экимлернинъ сагълыкъ, дюльберлик ве моданен багълы амелий тевсиелер бериле. «Кино» болюгинде исе чешит сериаллар, фильмлер акъкъында малюмат ве топлам-джедвеллер бар. Занымызджа, бу меджмуанынъ ёнелиши ве мундериджеси 20-джи асырнынъ «Алем-и Нисван» меджмуасына пек якъындыр. Меджмуанынъ мухбирлери чешит мемлекетлерде яшайлар, чешит тиллерде лаф этелер, амма оларны айны проблемлер, айны меселелер раатсызлай ве айны заманда бирлештире. Олар бири-бирине меракълы олмакъ ве файда кетирмек тырышалар. Оларнынъ эсас макъсады инкашаф этмек ве бу джемиетнинъ мувафакъиетли азасы олмакъ. Олар къадынлар, аналар ве айны заманда, гузель мутехассыслар.
Ана, бала ве тербие мевзысына багъышлангъан чокъ макъалелер языла. Оларнынъ арасында шуларны къайд эте билемиз: « Отцы и дети: война или мир»; «Как вернуться к привычной жизни и любимому делу после родов. Опыт», «Жизнь после родов. Личный опыт», «5 блоггеров, на которых стоит подписаться мамам», «Успешная мама - 5 сильных качеств», «Мотивация для женщин», «Неспящие: как не сойти с ума маме беспокойного малыша», «Их опыт: американский детский сад», «Детский мир: выбираем игрушки», «Эмоциональное выгорание -как с этим бороться современной маме» , « Remote:формат работы, для вдохновения молодых мам», «5 сильных качеств, которые женщина обретает став матерью», «Гульсам Хартави: Материнство как образ жизни», «9 полезных YouTube каналов для детей на английском языке» , «Поколение ЭКО» ве иляхри. Коремиз ки, мында аналар олгъан муэллифлернинъ шахсий теджрибеси эсасында язылгъан материаллар. Амма муэллифлер арасында оджа ве рухиятчылар да бар.
Къадын-къызлар тарафындан тешкиль этильген блоглар. «Секреты мусульманки» адлы блог. О, YouTube медиахостингинде ерлеше. Онынъ саиби Элеонора Аметова. О, Багъчасарайда яшай. Видеолар рус тилинде чыкъа. Озь саифесинде, о эв бикелеринъ иш теркиби акъкъында тариф эте: емеклер азырай, эвни джыйыштыра, мусафирликке бара. Бала тербиелевинде
тевсиелер бере. Бу тевсиелер мутехассыс киби дегиль, эки огъланнынъ анасы теджрибеси эсасында бериле. Бундан да гъайры, тасиль ве инкишафкъа буюк эмиет бере: насыл китапларны окъуй, насыл програмларны сейир эте ве кимге насыл менбаларны тевсие эткенини айта. Бунда да гъайры Интернет-тюкянларда сымарлагъан шейлерни косьтере. Бу блог пек позитив ве инсангъа мусбет тесир эте.
Аналар ичюн бала меселелерни айдынлаткъан видеолар арасында бойле сойларыны къайд эте билемиз: «Воспитание детей. Нравственность, хорошие манеры. Книги для ваших детей», «Школа дома? Домашнее обучение и семейное образование», «Влог: будни мамы», «Влог: Подготовка к школе», «Учу детей планировать», «Воспитание детей в Исламе. Мой опыт», «Мифы дружной семьи», «Развитие детей: мелкая моторика и игры для развития», «Почему часто болеют дети?», «Интервью с доктором: Удалять или не удалять аденоиды». Бутюн бу видеоларда Элеонора озь теджрибесинен пайлаша. Сагълыкъ меселесинде исе, озь теджрибесинден гъайры, экимнен интервью язды. Айны заманда блогнынъ аудиториясы - 157 000 инсандан ибарет. Бутюн вакъыт девамында исе видеоларны 22 619 475 кере сейир эттилер.
«Adile Mommy» адлы блог. Бу блог Инстаграм ичтимаий агъ черчивесинде япылды.ОнынъмуэллифиАдилеИсмаилова. О, 23 яшында, Джанкой районында яшай. Эр бир блогнынъ черчивесинде шахсий икяе олмакъ керек. Адиленинъ тарихи шашыртыджы. О 80 килодан, 50 килогъа къадар азды. Онынъ сыры - файдалы емеклер ве спорт. Яш олгъанына бакъмадан, Адиленинъ озь къорантасы ве эки огълу бар. Озь саифесинде о чешит файдалы емеклерни пишире, балаларны тербиелей ве къавий аиледе насыл мунасебетлер олмакъ керек олгъаны акъкъында тариф эте. Абунеджилер ичюн Адиле - кичкене, назик къызчыкъ, амма айны заманда макъсадкяр инсан. Абунеджилер арасында къадын-къызлар. Олар тек Къырым дегиль, башкъа рус тилинде лаф эткен мемлекетлернинъ сакинлери. Бу блог энди эки йыл девамында чалыша. Шимди абунеджилернинъ сайысы 647 000 инсан.
Ичтимаий агъларда япылгъан дерджлерге «пост» айталар. Адиленинъ саифесинде емеклернинъ тарифлеринден гъайры бойле адлы постлар бар: «Режим для молодой мамы», «Как избежать срывов
при похудении», «Из мечты в реальность», «Путешествие с ребенком» ве иляхри. Бу блогны эки йыл девамында окъудыкъ ве онынъ ёнелиши насыл денъишкенини къайд этмек истеймиз. Башта бу азмакъ истеген къадын-къызлар ичюн блог эди ве бу меселенен багълы суаллер ачыкълана эди. Сонъра Адиленинъ экинджи баласы догъулды. Ве блогнынъ постлары бала меселесине багъышлангъан эди. Шимди исе блог чокъча кулинар саифесине чевирильди. Занымызджа, кунь-куньден блог озь файдасыны джоя. Амма окъуйджыларнынъ сайысы арта, демек эмек пиширюв мевзусы да меракълы ола биле. Корьгенимиз киби, кунь-куньден къадын-къызларгъа аит программаларнынъ сайысы арта. Бу мевзу терен огренмек керек. Айны заманда бу мевзу боюнджа тедкъикъатлар бизим магистрлик диссертация косьтериледжек.
Абибуллаева Себия Ибраимовна.
Контент современного медийного пространства, касающийся женщин
Аннотация. Статья посвящена феномену гендерной идентификации в современном медийном пространстве. Крым-
скотатарская женская журналистика зародилась еще в конце 19 века. На сегодняшний день крымскотатарские медиа представлены как пресса, радио, телевидение и Интернет издания. В данной статье провели обзор и анализ программ в эфирах крымскотатарских СМИ, с которыми так или иначе связаны женщины.
Ключевые слова: медиа, СМИ, контент, радио, телевидение, пресса, гендерная идентификация.
Abibullaeva Sebiya Ibraimovna.
Content Related to Women in the Modern Media Space
Summary. The article is devoted to gender identification in contemporary media. Crimean Tatar journalism originated at the end of the 19th century. In modernity Crimean Tatar mass media is represented by press, radio, television and online publications. This article analyzes and examines a number of programs aired by Crimean Tatar mass media that involve or refer to women.
Keywords: media, mass media, content, radio, television, press, gender identification.
Эдебият:
1. Абибулаева Г. Женский мир Шефики Гаспринской // Арзы. 2010. № 3. С. 5-7.
2. Алем-и нисван - первый женский тюрко-мусульманский журнал в мире // Ислам для всех. 2013. Декабрь 25.
3. Алимова Л. Шефика Гаспринская: дочь своего народа // Голос Крыма. 2001. №44 (315).
4. Ганкевич В.Ю., Шендрикова С.П. Виникнення першого кримськотатарського жЫочого перо-дичного видання // Культура народов Причерноморья. 2004. № 49. Т.2. С. 16-19.
5. Керимов И.А. Крымскотатарская периодическая печать довоенного периода // Голос Крыма. 2004. № 16.
6. Селимова Л. Ильк къадын меджмуасы // Ненкеджан. 2011. № 1. С. 2.
7. Мустафаева €.1. Питання жЫочоТ осв1ти в педагопчый систем! I. Гаспринського // Науковий вю-ник Мел1топольського держ пед. ун-ту 1м. Б. Хмельницького. Сер. Педагопка. 2008. № 1. С. 190-197.
8. Юксель Г.З. Система крымскотатарских СМИ в 20-30-е годы ХХ столетия // Ученые записки Таврического национального университета им. В.И. Вернадского. 2005. № 3. Т.18. С. 134-141.
9. Юксель Г.З. Структура крымскотатарского журнала 20-х годов ХХ века (на примере изданий Илери, Янъы Чолпан, Окъув ишлери, Бильги, Ешиль ада, Ильк адым, Асрий мусульманлыкъ, Козь айдын, Ненкеджан) // Культура народов Причерноморья. 2006. № 74. С. 210-214
10. Яблоновська Н.В. Кримська журнагнстика: етн1чн1 аспекти: Навчальний поабник для студенев вищих навчальних заклад1в. Омферополь: РВВ ТГЕ1, 2008. 289 с.
