Научная статья на тему 'КОМПОЗИТОР М. НАСИМОВ ИЖОДИЙ ЙЎЛИГА ПОРТРЕТ'

КОМПОЗИТОР М. НАСИМОВ ИЖОДИЙ ЙЎЛИГА ПОРТРЕТ Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

CC BY
117
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
хор / сюита / оркестр / хормейстер / опера / балет / чолғу / баллада / поэма / вокал / ансамбл / кантата / choir / suite / orchestra / choirmaster / opera / ballet / instrumental / ballad / poem / vocal / ensemble / cantata.

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — F. Ikromova

Мақолада Ўзбекистон ва Қорақалпоғистонда хизмат кўрсатган артист, профессор, ўзбек мусиқа тарихида ёрқин из қолдирган композитор ва дирижёр Мардон Насимовнинг ҳаёт йўли ҳамда турли хил йўналишларда ижод килиб яратган сермазмун ўзига ҳос жозибага эга асарларининг мусиқий маданий ҳаётимизда тутган ўрни ҳақида сўз юритилади

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PORTRAIT OF THE CREATIVE PATH OF THE COMPOSER M. NASIMOV

The article tells about the life path of the artist, professor, composer and conductor Mardon Nasimov, who served in Uzbekistan and Karakalpakstan, who left a bright mark on the history of Uzbek music, and the place of his rich and unique works in our musical and cultural life.

Текст научной работы на тему «КОМПОЗИТОР М. НАСИМОВ ИЖОДИЙ ЙЎЛИГА ПОРТРЕТ»

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION 2022

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

КОМПОЗИТОР М. НАСИМОВ ИЖОДИЙ ЙУЛИГА ПОРТРЕТ Фарангиз Икромова Йигитали кизи-

Фаршна давлат университети "Санъатшунослик" факултети "Мусика таълими " йуналиши

3-курс талабаси https://doi.org/10.5281/zenodo. 6908443

Аннотация. Макрлада Узбекистан ва Кррацалпогистонда хизмат курсатган артист, профессор, узбек мусица тарихида ёрцин из цолдирган композитор ва дирижёр Мардан Насимавнинг %аёт йули %амда турли хил йуналишларда ижод килиб яратган сермазмун узига уос жозибага эга асарларининг мусиций маданий хрётимизда тутган урни уацида суз юритилади

Калит сузлар: хор, сюита, оркестр, хормейстер, опера, балет, чолгу, баллада, поэма, вокал, ансамбл, кантата

ПОРТРЕТ ТВОРЧЕСКОГО ПУТИ КОМПОЗИТОРА М. НАСИМОВА

Аннотация. В статье рассказывается о жизненном пути артиста, профессора, композитора и дирижера Мардона Насимова, служившего в Узбекистане и Каракалпакстане, оставившего яркий след в истории узбекской музыки, и месте его богатых и неповторимых произведений в нашей музыкальной и культурной жизни.

Ключевые слова: хор, сюита, оркестр, хормейстер, опера, балет, инструментал, баллада, поэма, вокал, ансамбль, кантата.

PORTRAIT OF THE CREATIVE PATH OF THE COMPOSER M. NASIMOV

Abstract. The article tells about the life path of the artist, professor, composer and conductor Mardon Nasimov, who served in Uzbekistan and Karakalpakstan, who left a bright mark on the history of Uzbek music, and the place of his rich and unique works in our musical and cultural life.

Keywords: choir, suite, orchestra, choirmaster, opera, ballet, instrumental, ballad, poem, vocal, ensemble, cantata.

КИРИШ

Узбекистон ва ^ораклпоFистонда хизмат курсатган артист, профессор, композитор ва дирижёр Мардон Насимов узбек мусикаси тарихида ёркин из колдирди. Ижодкорлик фаолиятида асосан овоз учун мусика яратишга катта эътибор бериб, яккахон, журовоз ансамбл ва хор жамоаларига куши;, ашула, кантата, сюиталар басталаб, хурмат - эхтиромга сазовор булди.

ТАдаЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Мардон Насимов Самарканд шахрида 1914 йилнинг 1 апрелида тукувчи косиб оиласида туFилди. У 3 ёшида отасидан, 10 ёшида онасидан айрилади ва амакиси хонадонида тарбияланди. Мардон болаликдан мусикага кизикади, айникса, най садоларида мафтун буларди. 8 ёшида умумтаълим мактабига укишга чикади ва 1929 йили 5 - синфни битириб, Самарканд давлат мусика хореография институтига укишга киради. Мардон машхур найчи, устоз А. Исмоиловдан най, А. Умурзоковдан кушнай чалишни, Ота Жалол ва Домла Хвалим Ибодовдан Бухоро шашмакоми, М. Харратовдан Хоразм макомларидан сабок олади. У интитутда укиб юрган пайтида машхур санъаткор Али Ардобус томонидан ташкил этилган «Кук куйлак»лилар тугарагида найчи булиб ишлади.

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

1934 йили М. ^ориёкубов ташаббуси билан Москва давлат консерваторияси кошида очилган Узбек опера студиясида хор дирижёрлиги ихтисослигини узлаштириш учун укишга

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION 2022

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

киради. 1939 йили бир гурух санъаткорлар билан биргаликда Катта Фаргона канали курилишида ишчиларга берилган концертларда хизмат килди. Москвадаги укишини 1941 йилда битириб, Тошкентга кайтади ва Навоий номидаги опера ва балет театрида хормейстер вазифасида ишлайди. 1943 йили Шимолий - гарбий фронтда урта осиёлик аскарлар орасида маданий - маърифий ишларини олиб бориш учун инструктор этиб тайинланади. «Фарход ГЭС» курилиши бошкармаси карамогидаги мусикали театрда М. Насимов 1944 - 46 йилларда бадиий рахбар ва бош дирижёр лавозимида ишлайди.

М. Насимов дирижёрлик малакасини янада ошириш максадида 1946 йили имтихонларни топшириб, Ленинград давлат консерваторияси опера - симфоник факултетига укишга киради ва профессор Мусиндан таълим олади. Дирижёр -симфонист дипломи билан 1951 йили Тошкентга кайтгач, у Узбек давлат филармониясига бадиий рахбар ва симфоник оркестри дирижёри лавозимларига тайинланади. Мазкур даргохда 11 йил ишлаб, 1963 йили Тошкент давлат консерваториясининг узбек халк чолгулари факультетида дирижёрлик мутахассислигидан дарс бериш учун таклиф килинади. Консерваторияда у укитувчиликдан профессорликача йулни босиб утди. МУ^ОКАМА

М. Насимов ижрочилик, маъмурий ва ташкилий ишлар билан банд булишига карамай, мусика яратишга вакт топди ва яккахон вокал ансамбллар ва хор учун турли мавзуларда кушик, ашула, хор сюиталари ва кантаталар ёзди. У Ватанни, мехнат ахлини, мухаббатни, умуман инсоннинг нозик хис - туйгуларини садоларда ифодалашга ижодини багишлади.1

М. Насимовнинг 100 дан ортик турли мавзуларда ёзилган кушиклари орасида «Тинчлик боги» (Т. Тула сузи), «Кор босган тоглар» (Г. Гулом сузи), «Барно киз кушиги», «Аскар йигит кушиги» (Сайёр сузи), «Хисларимни сочмокдаман», «Соябон булайин» (Миртемир, Сайёр сузлари), «Юр, урток», «Байрам вальси» (К. Отабоев сузи), «Бугун байрам» (Р. Толиб сузи) каби кушиклар хонандалар ижросида машхур булган. Айникса, унинг радио кошидаги хор ва Узбек давлат филармонияси кошидаги академик хор жамоалари учун журли ва журсиз хор асарлари: «Жон Узбекистон», «Наврузим» (X,. Шарипов сузлари), «Байрам вальси» (К. Отабоев сузи), «Дустлик кушиги» (Х. Сяитов сузи), симфоник оркестр журлигида «Мархабо» (М. Кориев сузи), «Пахтакорлар» (П. Мумин сузи), узбек халк чолгулари оркестри журлигида «Тошкент, гузал диёримсан» (Р. Толиб сузи), «Самарканд обру муродим» (Камбар ота сузи), «Хушёр ёр» (Я. Курбон сузи), «Гул очилар» (Р. Толиб сузи), «Менинг товушим» (Ойбек сузи). Москвада Ойбекнинг юбилей кечасида биринчи бор ижро этилган «Менинг ёрим вафоли» (X. Шарипов сузи), «Бир дилдор бор экан» (К. Мухаммадий сузи), «Амир Темур», «Турон юрт посбонимиз», «Колар», «Хар ошика беш кун даврон», «Талабалару талабалар» (Камбар ота сузлари).

ХУЛОСА

М. Насимовнинг ажойиб, дилрабо, жушкин, куп кисмли асарлари «Дехконга таъзим», «Дилбарим», «Узбекистон диёрим» (X. Шарипов сузлари), «Узбекча туй сюитаси» (халк сузи), яккахон, хор ва оркестр учун басталаган сюита ва «Тинчлика тинчлик» (X. Гулом сузи) кантатаси жуда машхурдир. Композитор болалар учун «Ахмад богбон», «Булбулчам», «Дустлик чаманзори», «Ёш физкултурачилар марши», «Ёш саёхатчилар кушиги» каби кушиклар яратган. Шунингдек, дутор ва фортепиано учун «Уфори санам»; чанг ва

1 А. Жабборов. Узбекистон бастакорлари ва мусщашунослари. Тошкент.2004.

UIF-2022: 8.2 ISSN: 2181-3337

SCIENCE AND INNOVATION 2022

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL

фортепиано учун иккита пъеса; най ва фортепиано учун «Элегия», чанг ва фортепиано учун «Байрам вальси», най ва узбек халк чолгу оркестри учун «Элегия», «Лирик ракс», хор учун кайта ишлаган коракалпок халк куши; ва лапар, иккита рубоб ва фортепиано учун «Баллада», хор ва симфоник оркестр учун поэма ва баллада (М. Шайхзода сузи), хор ва симфоник оркестр учун «Шарк» касидаси (Ойбек сузи) ва бошкалар хам М. Насимов каламига мансубдир.

REFERENCES

1. Музыкально- энциклопедический словарь. Москва. 1990 г.

2. Ф.Кароматов. Вопросы музыкознания (материалы симпозиума) 1980 г

3. А. Жабборов. Узбекистон бастакорлари ва мусикашунослари. Тошкент.2004

4. Ю.Ражабий. И. Акбаров. Узбек халк мусикаси тарихи, (Укитувчи). 1981 йил.

5. M.Achildiyeva 2021 Academic Yunus Rajabi and His Scientific Heristage Annals of Romanian Society for Cell Biology 25(4) 9092-9100

6. Achildiyeva M, Xojimamatov A, Ikromova F (2022) Shashmaqom saboqlari: "Navo" maqomi xususida. INTERNATIONAL JOURNAL FOR ENGINEERING AND MANAGEMENT RESEARCH 11(01) 55-58

7. Achildiyeva M, Ikromova F (2021) ABOUT MAHMUDJON TOJIBOYEVS PEDAGOGICAL ACTIVITY GALAXY INTERNATIONAL INTERDISCIPLINARY RESEARCH JOURNAL (GIIRJ) 9(5) 240-244

8. Achildiyeva M, Ikromova F (2021) TANBUR ONE OF ANCIENT INSTRUMENTS GALAXY INTERNATIONAL INTERDISCIPLINARY RESEARCH JOURNAL (GIIRJ) 9(6) 302-308

9. Achildiyeva M, Ikromova F(2022) CHOIR ART IN UZBEKISTAN BOTIR UMIDJONOV (EURASIAN JOURNAL OF HUMANITIES AND SOCIAL SCIENCES 7 54-56

10. Achildiyeva M, Ikromova F (2021) "The third renaissance towards ascending" EUROPEAN SCHOLAR JOURNAL "An open access, peer reviewed multidisciplinary journal" 2 (9) 17-20

11. Maxfuzakhon Karimova, Muyassarkhon Achildiyeva, Farangiz Ikromova (2021) USE FROM REDAGOGICAL TECHNOLOGIES IN MUSIC LESSONS EUROPEAN SCHOLAR JOURNAL "An open access, peer reviewed multidisciplinary journal" 2 (4) 460-463

12. Achildiyeva M, Xojimamatov A,Yuldasheva D, Ikromova F (2021) Uyghur Folk Singing Genre Turkish Online Journal of Qualitative Inquiry 12 (10) 3510-3515

13. Ikromova F O'ZBEKISTON XALQ HOFIZI OCHILXON OTAXONOVNING HAYOT YO'LI CHIZGILARI. INNOVATIVE DEVELOPMENT IN THE GLOBAL SCIENCE Vol. 1 No. 3 (2022): 151-156

14. Achildiyeva M, Ikromova F РЕЙНГОЛЬД ГЛИЭР ВА ТОЛИБЖОН СОДЩОВНИНГ«ЛАЙЛИ ВА МАЖНУН» ОПЕРАСИДА МА^ОМ ЙУЛЛАРИНИНГ ^УЛЛАНИЛИШИ UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL 2022 №4 23-28 bet

15. Xojimamatov A, Ikromova F МУСЩИЙ САХНАВИЙ АСАРЛАРНИНГ ИЖРОЧИЛИК МУАММОЛАРИ (УЗБЕКИСТОН КОМПОЗИТОРЛАРИ ИЖОДИ

UIF-2022: 8.2 ISSN: 2181-3337

SCIENCE AND INNOVATION 2022

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL N^4

MHCO^H^A) UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL 2022 №4 29-33 bet 16. Ikromova F SHASHMAQOMDA TURKUM ASAR TARONALARI UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL 2022 №4 29-33 bet

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.