Научная статья на тему 'КОМБИНАЦИЯЛАШГАН МАШИНА АРИҚ ОЧГИЧИНИНГ ПАРАМЕТРЛАРИНИ АСОСЛАШ'

КОМБИНАЦИЯЛАШГАН МАШИНА АРИҚ ОЧГИЧИНИНГ ПАРАМЕТРЛАРИНИ АСОСЛАШ Текст научной статьи по специальности «Сельское хозяйство, лесное хозяйство, рыбное хозяйство»

CC BY
110
43
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
почва / комбинированная машина / технология / бороздорез / плёнка / бахчевые культуры / поливная борозда / soil / combined machine / technology / furrow cutter / film / gourds / irrigation furrow.

Аннотация научной статьи по сельскому хозяйству, лесному хозяйству, рыбному хозяйству, автор научной работы — Маматов Ф.М., Равшанов Ҳ.А.

В статье приводятся результаты теоретических исследований по обоснованию параметров бороздореза комбинированной машины.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The article presents the results of theoretical studies to substantiate the parameters of a groove cutter of a combined machine.

Текст научной работы на тему «КОМБИНАЦИЯЛАШГАН МАШИНА АРИҚ ОЧГИЧИНИНГ ПАРАМЕТРЛАРИНИ АСОСЛАШ»

5. Mamatov F., Mirzaev B., Shoumarova M., Berdimuratov P.,Khodzhaev D. Comb Former Parameters for a Cotton Seeder / International Journal of Engineering and Advanced Technology. Vol. 9, Issue 1, Oktabr 2019. -рр.4824-4826.

6. Патент № 1АР 05360. Тупрокка ишлов бериш ва экиш усули/ Маматов Ф.М., Мирзаев Б.С., Чуянов Д.Ш., Шодмонов Г.Д., Эргашев F.X., Тоштемиров С.Ж., Буранова Ш.У., Кузиев Н.М. // Расмий ахборотнома. - 2017. - № 4.

7. Патент РУз № FAP 01125. Уйгунлашган тупрокка ишлов бериш куроли / Маматов Ф.М., Мирзаев Б.С.,Чуянов Д.Ш., Шодмонов F.^, Эргашев F.X., Кодиров У.И., Тоштемиров С.Ж., Буранова Ш.У. // Расмий ахборотнома. - 2016. - № 9.

8. Маматов Ф.М., Чуянов Д.Ш., Шодмонов F.^, Эргашев М.И. Далаларни полиз экинлари экиш учун тайёрлайдиган комбинациялашган агрегатнинг параметрларини асослаш // Innovatsion texnologiyalar. - Карши, 2018. - № 4. - Б. 44-48.

9. Маматов Ф.М., Чуянов Д.Ш., Шодмонов F^. Полизчиликда энергиятежайдиган технология ва комбинациялашган техник восита // Инновацион техника ва технологияларнинг кишлок хужалиги-озик-овкат тармогидаги муаммо ва истикболлари: Халкаро анжуман илмий ишлар туплами.-Тошкент. ТошДТУ, 2020. -Б. 641-642.

УДК 631.312.44 Маматов Ф.М., Равшанов Х.А.

КОМБИНАЦИЯЛАШГАН МАШИНА АРЩ ОЧГИЧИНИНГ ПАРАМЕТРЛАРИНИ

АСОСЛАШ

Маматов Ф.М. - т.ф.д., проф. (Кар МИИ), Равшанов Х.А. - т.ф.н., доц. (ТИКХММИ К^арши филиали)

В статье приводятся результаты теоретических исследований по обоснованию параметров бороздореза комбинированной машины.

Ключевые слова: почва, комбинированная машина, технология, бороздорез, плёнка, бахчевые культуры, поливная борозда.

The article presents the results of theoretical studies to substantiate the parameters of a groove cutter of a combined machine.

Key words: soil, combined machine, technology, furrow cutter, film, gourds, irrigation furrow.

Плёнка остига полиз экинларини етиштиришда кам мех,нат, энергия ва харажат сарф килган х,олда тупрокни киска муддатларда экишга тайёрлаш учун экинларни илдиз тизими ривожланадиган худуднинг тупрок катламини шудгорлаш, сугориш аригини шакллантириш билан бирга унинг икки томонидаги экин экиладиган йулакларни текислаш ва ёпиладиган плёнка четини кумиш учун арикча х,осил килиш жараёнларини бир йула бажарадиган технология хдмда уни амалга оширадиган комбинациялашган машина ишлаб чикилди. Ишлаб чикилган технология ва комбинациялашган машинанинг конструктив схемаси Россия Федерацияси Интеллектуал мулк хизматининг патентлари билан х,имояланган [1, 2].

Полиз экинларини пленка остига экишнинг сифат курсатгичларига таъсир курсатадиган асосий ишчи органларидан бири бу - комбинациялашган машинанинг арик очгичи. Арик очгичнинг параметрлари тавсия килинадиган технологиянинг узига хос хусусиятларини эътиборга олган х,олда шакллантириладиган сугориш аригининг шакли ва парамерларини эътиборга олган х,олда асосланиши лозим. Арик очгичнинг параметрлари ва сугориш аригининг шакли ва парамерларини асослашда С.Кундузов [3] тадкикотларидан фойдаланамиз.

Трапециясимон сугориш аригининг асосий параметрларига куйидагилар киради: арикнинг пастки асоси ва юкори кирраси буйича эни Ьт ва Вм, унинг деворини горизонтга нисбатан киялик бурчаги ф, эгатнинг баландлиги Н ва арикнинг дала юзасига нисбатан чукурлиги аа. Иш жараёнида арик очгич билан экиш худуди уртасидан тупрок кесиб олинади ва ён томонга корпуслар билан ишлов берилган тупрок юзасига ташланади. Бунда кесиб олинган ва агдарилган тупрокларнинг кундаланг кесими юзаси тенглигидан

Si = S2 ва S3 = S4, (1)

Уз навбатида эгат профили симметрик булганлиги учун арик очгич билан кесиб олинадиган тупрок; тенг иккига булинади, яъни Л'1 =Л'з, бундан Sa=S2.

Таклиф килинган технология ва олиб борилган тадкикотларга асосан арикнинг пастки асоси ba корпусларнинг тескари кесар лемехлари товонларининг орасидаги кундаланг масофага тенг, яъни ba = Ьт.

Талаб килинган чукурликдаги арик шакллантириш учун арик очгичнинг ишлов бериш чукурлиги, яъни арикнинг дала юзасига нисбатан чукурлиги аа ни тупрокнинг емирилиш бурчаги фн, тупрокнинг табиий киялик бурчаги ф1 ва арик деворининг горизонтга нисбатан киялик бурчаги ф ни бир-бирига тенг деб кабул килиб (ф1=фн=ф), уни куйидаги формула буйича аниклаймиз [3]

(4 Hctgp + bT) + 8H 2ctg 2p + 8HbTctgp + b2 a 2ctgP ' (2)

1-расмдан

H = Ha + h2, (3)

/ bctgp

h2 (4)

бунда Ьс - уруг ёки кучат утказиш учун пуштанинг кенглиги, см.

(6) ифода буйича Ha = 0,25 м, Ьс= 0,01 м р = 3 50 ва Ьт = 0,1 м булганда арик очгичнинг ишлов бериш чукурлиги аа = 0,15 м булиши лозим.

h2 нинг кийматини (4) ифода буйича (3) ифодага куйиб оламиз

H = Ha + bctg( (5)

aa

H нинг кийматини (5) ифодани (2) ифодага келтириб куямиз

2(2Hactgp + bc) + bT) + V 4(2Ha + bctgpf ctg2p + 4(2Hactp + bctgp)b + b2T

2ctgp

(6)

Арик очгичнинг баландлигини очилган арикнинг тулик баландлиги Н дан келиб чиккан х,олда куйидаги формула буйича аниклаш тавсия килинади [3, 4, 5]

Нк = (1 + м) Н, (7)

бунда / - ари; очгич олдида тупрокни уюмланишини х,исобга олувчи коэффициент, /=0,4-0,6.

Арик очгичнинг параметрларига куйидагилар киради: агдаргич пастки киррасининг кенглиги Ьа, агдаргич пастки киррасининг очилиш бурчаги 2у, арик очгичнинг тупрокка кириш бурчаги а, корпуснинг баландлиги Нк, узунлиги Lк ва канотларининг кенглиги Вк

(12) ифода буйича На = 0,25 м, Ьс= 0,05 м, / = 0,5, р = 350, у 1 = 300 ва л = 0,5 м

Н нинг кийматини (5) ифодани (7) ифодага келтириб куямиз

2На + Ь^р

Н = (1 + м)-

2

(8)

(8) ифода буйича На = 0,25 м, Ьс= 0,01 м р =350 ва /л = 0,5 м булганда арик очгич корпусининг баландлиги Нк = 0,45 м булиши лозим.

Агдаргичнинг пастки киррасининг кенглиги Ьа сугориш аригининг пастки асоси кенглигига тенг, яъни Ьа= Ьт = 0,1 м.

Арик очгичнинг узунлиги Lк агдаргичнинг пастки (/1) ва ён (12) кирраларининг узунликлари йигиндисидан иборат (2-расм), яъни

Ьк = ¡1 + /2. (9)

Агдаргичнинг пастки киррасининг узунлиги (2-расм) куйидагига тенг

¡1 = 0,5^^. (10)

Агдаргичнинг узунлигини ^ундузов [3] томонидан таклиф этилган куйидаги формула буйича аниклаймиз

нк (7 + у1 72 +1

у _. (11)

Lк = 0,5Ьа^У1 +-

81П (

Нк нинг кийматини (6) ифодани (11) ифодага келтириб куямиз

4 = 0,5Ь^Г, + С + м)(2на + ЬЛ9)(. 7 + У7Г+!

2в1ир

булганда арик; очгичнинг узунлиги Ьк = 0,75 м булиши лозим.

Я,.

(12)

(14)

2-расм. Арик очгичнинг параметрлари Вк = Ьа + (2 На + Ь&ф)Щ(. Арик очгич юкори кирраси буйича канотларинг кенглиги Вк сугориш аригининг юкори кирралари орасидаги масофага тенг булиши лозим, яъни

Вк = Вм = Ьа + 2 НЩр, (13)

Н нинг кийматини (6) ифода буйича (14) га куйиб оламиз

Арик очгич юкори киррасининг очилиш бурчаги, яъни унинг канотларини урнатиш бурчаги у1 ни куйидаги формула буйича аниклаймиз, [3]

у = п/4-ф/2,

бунда фт - тупрокни агдаргич каноти буйича ишкаланиш бурчаги. Ушбу ифода буйича (рт = 300 булганда арик очгич канотининг очилиш бурчаги у1 = 300 булиши лозим.

Арик очгич панжаси тумшугини тупрокка кириш бурчаги а ни унинг сирти буйича тупрок зарраларини силжиши шартидан аниклаймиз, яъни а < п/2-ф.

ф = 25-30° булганда арик очгичнинг олдинги киррасининг тупрокка кириш бурчаги 60650 ораликда булади.

Арик очгич агдаргичининг бураш бурчаги в ни куйидаги формула буйича аниклаймиз

[6]

3 = (15)

ШГ

(14) ифода буйича а = 60° ва у1 = 300 булганда арик очгичнинг бураш бурчаги в = 700 булиши лозим.

Арик очгич агдаргичи пастги киррасини эгат тубига нисбатан киялик бурчаги 8 ни куйидаги ифода буйича аниклаймиз [6]

cosr

е = агаш——. (16)

(16) ифода буйича в = 70° ва у\ = 300 булганда арик очгичнинг ишчи ёкини горизонтал текисликка нисбатан киялик бурчаги е = 170 булиши лозим.

Назарий тадкикотларга кура арик очгичнинг баландлиги 48-50 см, канотлари кенглиги 70-75 см, тупрокка кириш бурчаги 60-65о, юкори киррасининг очилиш бурчаги 30° булганда янги пушталарни белгиланган баландликда х,осил килишга эришилади.

АДАБИЁТЛАР

1. Патент РФ № 2719127. Способ обработки почвы для выращивания бахчевых культур под плёнкой / Алдошин Н.В., Маматов Ф.М., Панов А.И., Равшанов Х.А., Исмаилов И.И., Убайдуллаев Ш.Р., Файзуллаев Х.А.// 2020 г.

2. Патент РФ № 2710072. Почвообрабатывающий агрегат для возделывания бахчевых культур под плёнкой / Алдошин Н.В., Маматов Ф.М., Панов А.И., Равшанов Х.А., Исмаилов И.И., Файзуллаев Х.А. // 2019 г.

3. Кундузов С.А. Обоснование параметров бороздореза для формирования посевных борозд при посеве бахчевых культур под плёнку. Дисс. ... канд. техн. наук. - Янгиюль, 1997. - 123 с.

4. Худаяров Б.М.Еузапояли далаларни пуштага экиш учун тайёрлашнинг илмий-техникавий ечимлари: Дисс.. докт. техн. наук. - Тошкент, 2016. 204-б.

5. Глухих Е.А. Расчет окучника. // Сельхозмашины. № 3. -1957. - С. 14-16.

6. Клёнин Н.И., Сакун В.А. Сельскохозяйственные мелиоративные машины. - Москва: Колос, 1980. - 672 б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.