CC BY
36
Mr Radomir Đukić, pukovnik, dipl. inž.
Srednj» jtmćiu vojna IkoU TS1, Krutcvac
ŠKOLOVANJEIUSAVRŠAVANJE PODOFICIRAIMEHANIČARA TEHNIČKE SLUŽBE
okolovanje srednjoškolskog kadra Tehničke službe (TS1) predsta-ibvlja deo sistema tehničkog obezbeđenja Vojske Jugoslavijc. Nji-me se osigurava stručni kadar za održavanje borbenih i drugih sistema i sredstava, snabdevanje materijalom i sredstvima kao i za izvrša-vanje specifičnih zadataka u službi.
I pored razvijenog srednjoškoiskog sistema u društvu, za potrebe TS1 se ne može angažovati srednjoškolski tehnički kadar iz građan-stva, jer njihov obrazovni profil ne odgovara zahtevima Tehničke službe. To se, pre svega, odnosi na poznavanje specifičnih tehničkih sistema koji se koriste u Vojsci, a za Čije se odižavanje angažuje teh-nički kadar srednjoškolskog nivoa.
UsavrSavanje tehnologije Skolovanja ovog kadra stalna je obave-za taktičkog nosioca - Tehničke uprave i Srednje stručne vojne škole - smer Tehničke službe (SSVŠ - smer TS1). Pri tome moraju da se uvaže svi relevantni faktori, uzročno-posledične veze, sistem tehnič-kog obezbeđenja i, u skiadu s time, definišu zahtevi, modeli i oblici, obrazovni profilž specijalnosti i usmerenja za kadar koji se školuje. Kako je proces školovanja u direktnoj vezi sa tehničko-tehnološkim razvojem VJ mora se adekvatno usklađivati.
U ovom radu predstavljen je istorijat razvoja Skolovanja sred-njoSkolskog kadra TS1 za period od 1953. do 2002. godine. Takođe, prikazan je i sadaSnji nivo organizacije Skolovanja, postignuti efekti i rezultati, kao i mogućnosti daljeg razvoja.
Istorijat Skolovanja srednjoškolskog kadra TS1
Školovanje podoficirskog kadra TS1 u dvogodišnjem trajanju ot-poCelo je 1953. godine. Tada je osnovan Tehnički školski centar
484
VOJNOTEHNlĆKi GLASNIK 4-V2002.
KoV JNA koji je objedinjavao Vojnotehničku akademiju i Tehničku podoficirsku Skolu (TPŠ), koja je Skolovala podoficire za komandir-ske, mehaničarske i snabdevačke dužnosti. Međutim, dve godine ra-nije osnovana je jednogođiSnja Vojna stručna Skola za usavršavanje i prekvalifikaciju podoficira, koja se može smatrati i prvom Skolom za Skolovanje stručnog kadra TS1 za održavanje borbene tehnike. Ova Skola i Automobilska tehnička podoficirska Skola činile su osnov za formiranje TPŠ.
Modemizacija JNA zahtevala je i osposobljeniji kadar TS1. Dvo-godiSnje Skolovanje nije zadovoljilo zahteve za odgovarajućom stručnošću, tako da je 1960. godine započelo Skolovanje podoficira u trogodiSnjem trajanju.
Tokom 1968. i 1969. godine izvršena je reforma sistema Skolo-vanja kadra TS1 KoV, tako da je 1969. godine otpočelo Skolovanje podoficira u četvorogodišnjem trajanju. Skola je dobila naziv Srednja tehnička vojna Skola (STVŠ), a Skolovala je podoficirski kadar pre-ma odgovarajućim smerovima i specijalnostima. Pitomci (učenici) prve klase, koji $u školovani po četvorogodišnjem nastavnom planu i programu (18. klasa), dobili su odgovarajuće diplome srednje stručne spreme. Svršeni učenici ove klase i klasa koje su kasnije završavale, imali su mogućnost da Skolovanje nastave na Vojnotehničkoj akade-miji ili drugim fakultetima i višim školama. Ovakav status škole po-zitivno se odrazio na motivaciju i uspeh pitomaca.
Glavne karakteristike STVŠ bile su: veoma visoka kompatibil-nost nastavnih planova i programa (NPP) sa stručnim školama u gra-đanstvu, uz ugrađenu vojnu komponentu i specifičnosti stručnih i specijalističkih predmeta, nastavnički kadar sa visokom stručnom spremom, kao i veoma razvijena nastavna materijalna baza. Ovi čini-oci obrazovno-vaspitnog rada bili su velika garancija za sticanje kva* litetnih opšteobrazovnih, stručnih, specijalističkih i vojnih znanja.
Nakon reforme sistema obrazovanja u društvu (usmereno obrazo-vanje) u STVŠ je uvedeno školovanje podoficirskog kadra po modelu 2 + 2,5, što znači da su učenici na Skolovanje primani posle zavrSene dve godine usmerenog obrazovanja i školovani su u vojnoj školi 2,5 godine. Ovakvo Skolovanje započeto je 1979. godine i po njemu je od-Skolovano 10 klasa učenika. U meduvremenu, Skola je promenila naziv u TehniČka srednja vojna Skola - TSVŠ (1971. godine), radi istica-nja stručne komponente Skolovanja podoficirskog kadra.
VOJNOTEHNICKJ GLASNIK 4-«002.
485
Zbog naraslih potrcba za neposrednim izvršiocima radova na održavanju borbenih sistema, i nemogućnosti da se takav kadar primi iz gradanstva, 1981. godine otpočelo je školovanje mehaničarskog kadra. Formirana je Tehnička srednja Skola za vojnotehnička zanima* nja (TSŠ za VTZ), koja je kasnije dobila naziv Tehnička Skola za vojna usmerenja (TŠVU). Školovanje stručnih radnika (pogonskih tehničara-mehaničara) odvijalo se po modelu 2 + 2, što znači da su na školovanje primani učenici sa završena dva razreda srednjih struč-nih Skola u gradanstvu, a njihovo dalje Skolovanje trajalo je dve godine (treći i Četvrti razred srednjeg obrazovanja). Nakon dislokacije Skole u ICruSevac 1991. godine, ovaj oblik Skolovanja mehaničara je nastavljen, a pokazalo se da je ispunio očekivanja za ovako defmisan profil kadra TS1.
Radi optimizacije procesa rukovodenja i komandovanja, pobolj-Sanja efikasnosti rada i objedinjavanja nastavne materijalne baze u Centru vojnotehničkih Skola KoV JNA „General armije Ivan Go-Snjak“ (CVTŠ) godine 1983. formirane su srednje vojnotehničke Sko-le (SVTŠ).
Ovom integracijom stvorena je složena obrazovno-vaspitna ustanova sa tri §kole, pet smerova, velikim brojem specijalnosti i gru-pa nastavnika, ali i sa velikim brojem učenika. Integracijom su obu-hvaćene:
- TehniČka srednja vojna Skola (TSVŠ), u kojoj su školovani podoficiri Tehničke i Saobraćajne službe u 15 specijalnosti;
- Tehnička Skola za vojna usmerenja (TŠVU), u kojoj su Skolo-vani stručni radnici četvrtog stepena osposobljenosti za neposredno održavanje sredstava borbene tehnike u 21 specijalnosti (usmerenja);
- OpSta srednja vojna škola (OSVŠ), nastala iz Vojne gimnazije „Ivo Lola Ribaru, u kojoj je Skolovan kadar za dalji nastavak Skolovanja u vojnim akademijama rodova i službi.
Ilustrativan je podatak da je u periodu od 1983. do 1991. godine u SVTŠ istovremeno na Skolovanju u toku Skolske godine bilo preko hiljadu učenika.
Takode, u Skoli su organizovani i brojni kursevi za nova i modi-ftkovana sredstva, kao i za usavrSavanje srednjoSkolskog kadra TS1 (podoficira i mehaničara). Organizovana su i pripremna Skolovanja i usavrSavanja različitih sadržaja i dužine trajanja za pripadnike ino-stranih oružanih snaga.
486
VOJNOTEHNIĆKJ GLASN1K 4-5^002.
Posie raspada SFRJ, SVTŠ su sa delom kadra prcdislocirane u Pančevo 12. decembra 1991. godine. OSVŠ „Ivo Lola Ribar“ ušla je u sastav Vojne gimnazije u Beogradu, a druge dve Skole (TSVŠ i TŠVU), pod nazivom SVTŠ KoV, pretpočinjcne su TehniČkoj upravi GŠ i od 19. decembra 1991. godine nastavile su rad u gamizonu Kru-Sevac. Stalni sastav škole je svojim vojničkim i patriotskim odnosom prema zadacima sačuvao nastavnu materijalnu bazu i predislocirao je na novu lokaciju.
Tokom 1992/93. godine iz sastava SVTŠ izdvojen je smer Sao-braćajne službe, koji je nakon stvaranja uslova započeo sa radom u gamizonu Kraljevo u proleće 1993. godine.
U sklopu transformacije Vojske menjan je i vojnoSkolski sistem, tako da su SVTŠ ušle u sastav Centra za specijalističku obuku poza-dine (1992. godine), a kasnije u Pozadinski Skolski centar (1994). Istovremeno su joj menjani i nazivi: prvo Škola Tehničke službe, a zatim Srednja vojna škola - smer Tehničke službe (1994).
Na novoj lokaciji u gamizonu KruSevac škola je brzo konsolido-vana, iako je nastavnički kadar bio znatno oslabijen. Bez obzira na to §to su jedinice i ustanove VJ koje su od ranije bile locirane u KruSev-cu osigurale njen prihvat krajem 1991. godine, matični sastav je uči-nio veliki napor da škola počne sa normalnim radom. Uredeni su od-
VOJNOTEHNlCltl GLASNIK 4-5/2002.
487
govarajući prostori za smeštaj učenika i nastavnika, nastavni kabineti i radionice, nastavljeno je opremanje kabineta novim nastavnim sred-stvima i borbenim sistemima, osposobljavan je nastavnički kadar, iz-vršeno je povezivanje sa institucijama u VJ i okruženju radi realizaci-je posebnih oblika nastave i si. Pored toga, Skola je uspešno prilago-dila svoj rad posebnim zahtevima taktičkog nosioca za Skolovanje i usavršavanje kadra u tom periodu.
Pored postojećih modela Skolovanja podoficira u Četvorogodi-Snjem trajanju (poslednja klasa završila je 1995. godine) i dvoipogo-dišnjem trajanju (poslednja klasa završila 1992), uvedeno je i jedno-godišnje specijalističko školovanje podoficira (1993) po modelu 3(4)+1, odnosno jednogodišnje školovanje posle završene srednje stručne Skole u građanstvu.
Takođe, uvedeno je i jednogodišnje stručno osposobljavanje me-haničara za održavanje borbenih sistema, na koje se primaju učenici sa završenom srednjom stručnom školom u građanstvu odgovaraju-ćeg profila (1995).
Novi kvalitet SVTŠ u pcriodu od 1990. do 1997. godine, pored problema smeštaja, organizacije i finansiranja, dalo je usavršavanje mehaničarskog kadra sa zavrSenom TŠVU, kroz jednogodiSnje van-redno školovanje i sticanje V stepena stručnosti (VKV mehaničari).
Agresija NATO-а na našu zemlju uslovila je specifičan rad Skole, a potvrđen je i visoki stepen obučenosti stalnog sastava, kao i od-školovanog kadra.
Koncepcija Skolovanja podoficira i mehanlčara
Srednja stručna vojna Skola - smer Tehničke službe, deo je voj-nog školskog sistema, a u sastavu je Pozadinskog Skolskog centra Sektora za logistiku GŠ VJ. U njoj se stiče srednje stručno obrazova-nje u trajanju od četiri godine (dve godine srednje strućne Skote u građanstvu i dve godine u vojnoj školi), obavlja stručno osposobljavanje i usavršavanje u trajanju od godinu dana i specijalističko obra-zovanje nakon srednjeg obrazovanja u trajanju od godinu dana, za kadar TS1 (mehaničari i podoficiri TS1).
Sistemskim dokumentima projektovano je da se Školovanje podoficira i mehaničara realizuje po više modela. Postoje tri koncepta Skolovanja učenika za podoficire i mehaničare (tri modela: 2 + 2 -
488
VOJNOTEHNlCKI CLASNIK 4-5/2002.
podoficiri i mehaničari; 4 +1 - podoficiri; 3(4)+1 - mehaničari). Po-trebe TS1 i raspoloživa sredstva diktirala su uvođenje specijalističkog Skolovanja podoflcira i stručnog osposobljavanja mehaničara. Ovi oblici Skolovanja zastupljeni su od 1993, odnosno 1995. godine. Pored redovnog Skolovanja obavlja se i kursiranje podoficira i mehani-čara i jednogodišnja specijalizacija mehaničara (ranije poznato kao V stepen stručnosti ili zvanje VK.V mehaničara).
Zahvaljujući znanju koje stiču u ovoj Skoli (po modelu 2 + 2) učenici mogu da nastave Skolovanje na viSim Skolama i fakultetima u gradanstvu, a odlični učenici i na Vojnoj akademiji (prvenstveno na odseku logistike - smer TSI).
Postavljeni koncept Skolovanja i usavrSavanja srednjoškolskog kadra TSI osigurava realizaciju zadataka službe u domenu neposred-nog organizovanja i realizacije održavanja tehničkih sredstava i snab-devanja materijainim sredstvima. Neprestano usavrSavanje kadra obezbeduje praćenje tehničkog razvoja VJ, kao i podizanje kvaliteta održavanja.
Proces Skolovanja učenika u vojnoj Skoli veoma je dinamičan i mora biti potpuno definisan i programiran. Školovanje podrazumeva sticanje potrebnih znanja, veStina i navika, ali i vaspitni rad, pre sve-ga, zbog specifičnosti zadataka i poslova koji će se obavljati. Sinteza tih znanja i usvojenih vaspitnih elemenata čini podoficire TSI i me-haničare sposobnim za obavljanje radnih zadataka u mini i ratu.
Organlzacija rada u Skoli
Srednja stručna vojna Skola - smer TSI je organizovan sistem sa specifičnim zadacima. Sačinjavaju je uprava, smerovi sa stručnim ak-tivima nastavnika i klase učenika. Učenici se Skoluju i usavršavaju na dva osnovna smera: maSinskom i elektrotehničkom. U svakom od smerova razvijeni su stručni aktivi nastavnika odredenih specijalnosti (nastavnici i saradnici u nastavi - instruktori). U okviru osnovne specijalnosti učenici se usmeravaju, prvenstveno za mehaničarske du-žnosti (npr.: u specijalnosti telekomunikacije postoje usmerenja za: radio-uredaje; radio-relejne uredaje; telefonsko-telegrafske uredaje). Na taj način Skolovanjem je obuhvaćeno skoro trideset usmerenja.
Škola je, kao sistem, definisana svojom organizacijskom struk-turom i procesima koji se u njoj odvijaju, što omogućava realizaciju
VOJNOTEHNIĆKJ CLASNIK 4-5/2002.
489
osnovnih zadataka. Radi unapređenja obrazovno-vaspitnog procesa prati se uspešnost odSkolovanog kadra putem saradnje sa jedinicama i ustanovama, kao i preko Sektora logistike GŠ.
Nastavnički kadar u Skoli je stručno i metodički osposobljen za realizaciju nastavnog procesa. Pored diplomiranih inženjera i profe-sora, u Skoli predaju i nastavnici sa zavrSenim poslediplomskim stu-dijama, u zvanju magistara ili specijalista, koji čine око 30% ukup-nog nasiavničkog osoblja. Svoj razvoj Skola zasniva prvenstveno na usavršavanju sopstvenog kadra.
U obrazovanju i vaspitanju učenika primenjuju se standardise forme i oblici obrazovno-vaspitnog rada, sa specifičnostima Skolova-nja kadra za potrebe Vojske Jugoslavije. Zahtevi koji se odnose na praktični rad učenika (kroz vežbe, logorovanja, gađanja, stažiranja i dr.) uslovili su i organizovanje specifičnih obiika praktične nastave. Pored jeđinica i ustanova VJ u realizaciji ovih obiika nastave angažu-ju se i preduzeća namenske industrije i drugi privredni subjekti.
Aktuelni nastavni planovi i programi uradeni su 2001. godine, a njima su obuhvaćeni svi modeii školovanja uienika za podoficire i mehaničare, prema profilu koji je definisao taktički nosilac, za sve specijalnosti i usmerenja. Karakteristika nastavnih planova jeste da su zastupljeni poznati i priznati didaktidko-metodički principi i da su zasnovani na izučavanju perspektivnih borbenih sistema u VJ (u delu specijalističkih predmeta). Fleksibilni su za dogradnju i mogu se ino-virati i usavršavati radi izučavanja novih sistema i tehnologija. Za dvogodišnje Školovanje podoficira i mehanifiara (po modelu 2 + 2) postignuta je usaglaSenost sa nastavnim planovima i programima če-tvorogodiSnjih srednjih stručnih Skola u gradanstvu. Time je osigura-no da četvorogodišnja Skola postane društveno priznata i da svršeni učenici dobiju zvanje tehničara odgovarajućeg smera i specijalnosti (podoficiri), odnosno pogonskog tehničara-mehaničara odgovaraju-ćeg smera, specijalnosti i usmerenja (mehaničari).
Po uzoru na srednjoSkolski sistem u druStvu, razraden je koncept specijalizacije mehaničarskog kadra viSe specijalnosti i usmerenja. Uslov za specijalizaciju imaju mehaničari sa najmanje dve godine prakse, a ona se realizuje u trajanju od godinu dana, sa pripremnom nastavom u Skoli.
Radi povećanja efikasnosti rada upravnih organa u Skoli (i u okviru Pozadinskog Skolskog centra - PoŠC), u periodu od 1995. do
490
VOJNOTEHNlCKI GLASNIK 4-5/2002.
1998. godine izrađen je projekat „Upravljanje kvalitetom obrazov-no-vaspitnog procesa u Skolama PoŠC“, na osnovu kojcg je razvijen komandno-informacioni sistem PoŠC (KIS PoŠC), kao podrSka upra-vljanju procesima. Time se znatno doprinelo povećanju efikasnosti upravljanja Skolom, po svim elementima borbene gotovosti. KoriŠće-njem KIS PoŠC osiguran je brz protok tačnih i selektiranih informa-cija po nivoima upravljanja; dnevno se prate ocene učenika, automa-tizovana je obrada sistemskih dokumenata i javnih isprava učenika, prate se ispiti, posebni oblici nastave i druge aktivnosti, pripremaju se elementi za odlučivanje, višekriterijumska analiza i dr. Poscban efekat postignut je u racionalizaciji kadrovskih resursa. Komandno--informacioni sistem radi u mrežnom okruženju i podržava sve nivoe upravljanja u 5ko!i, a po svojoj sveobuhvatnosti, otvorenosti i infor-macijama koje pruža jedinstven je u zemlji.
Umesto zaključka
Intenzivan tehničko-tehnološki razvoj borbenih sistema zahteva unapređenje Skolovanja kadra za njihovo održavanje. Time se SSVŠ, kao nosiocu školovanja srednjoškolskog kadra TS1, namcću zadaci na programiranju vlastitog razvoja, kako bi se uspešno pratila sva nova dostignuća u vojnim tehnologijama.
Učeći na iskustvima i uvažavajući nova naučna i tehnološka sa-znanja, razvoj Skole, forme i oblike Školovanja treba dugoročno uskladiti sa stvamim potrebama i mogućnostima Vojske.
Uz obezbedenje efikasnog i sinhronizovanog funkcionisanja, razvoj škole u budućnosti trebalo bi usmeriti na nekoliko bitnih seg-menata. Jedan od njih svakako je poslediplomsko usavršavanje na-stavnika na VA, odsek logistike, i drugim fakultetima, kao i vojno-stručno, specijalističko i didaktičko-metodičko osposobljavanje i usa-vršavanje. Takođe, ispoljavanje većeg uticaja na izbor učenika za Skolovanje, poboljSanje uslova smeštaja, rada i materijalnog obezbe-denja, kao i sadržajniji vannastavni rad (u školi i okruženju) doprine-će kvaiitetnijem školovanju. Materijalna baza nastave treba da se ogleda kroz razvoj i oprcmanje vežbaonica i radionica za borbene si-steme, razvoj kabineta i njihovo opremanje novim nastavnim sred-stvima i borbenim sistemima, angažovanje postojeće materijalne ba-ze iz okruženja, praćenje i nabavku literature, kao i izradu odgovara-
VOJNOTEHN1ĆKI CLASNiK 4-5/2002.
491
juće literature u školi. Vrednovanje i inoviranje nastavnih planova i programa mora se obavljati u skladu sa zahtevanim profilom kadra i tehnoloSkim razvojem Vojske. Nastavni proces treba da omogući stalno unapređenje tehnologije školovanja, uvodenje savremenih in-formatičkih tehnologija i primenu novih dostignuća u razvoju škol-stva. Upravljanje u školi treba da obuhvati dogradnju organizacijske strukture i optimizaciju upravljanja procesima, racionalizaciju ka-drovskih resursa i povećanje efikasnosti rada> automatizaciju obrade podataka па svim nivoima upravljanja i osposobljavanje kadra za upravljačke zadatke.
Kadar koji se danas školuje u SSVŠ - smer TS1 јоб dugo će biti nosilac održavanja tehnićkih sistema u Vojsci Jugoslavije, a škola poseduje kadrovski potencijal koji se prilagodava promenama koje nameće razvoj novih tehnologija i novih borbenih sistema i uspešno njima ovladava u skladu sa tehničko-tehnološkim razvojem Vojske.
492
VOJNOTEHNtĆKl GLASNIK 4-5^002.
