CC BY
37Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor
O
R
VOLUME 2 | ISSUE 3 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7
KO'YLAKBOP TO'QIMALAR TUZILISHIGA TA'SIR ETUVCHI
OMILLAR TAHLILI
Abdurahmonov Olim Shoyqulovich
Termiz muhandislik-texnologiya instituti katta o'qituvchisi olimabdurah@gmail .com Safarov Nurali Qudratovich Termiz muhandislik-texnologiya instituti dotsenti safarovnurali227@gmail.com, Yarashov Sanjar Norqul o'g'li
Assortimentni yaratishda to 'qima tuzilishi ko 'rsatkichlarini tanlash katta ahamiyatga ega bo 'lib, ular to 'qima xossalarini belgilaydi. To 'qimani xususiyatlari quyidagi omillarga bog'liq - xom-ashyo tarkibiga va iplarning turiga, ipning chiziqli zichligiga, tanda va arqoq iplarining chiziqli zichligini nisbat koeffitsentiga, ipning ko 'ndalang kesimining o 'lchamlariga to 'qima xosil bo 'lgunga qadar, xamda to'qimada, to'qimadagi tanda va arqoq iplarining o'rilishiga (rapport), iplarning kesishish soniga, siljishga, to 'qimadagi qatlamlar soniga, tanda va arqoq bo 'yicha to'qima zichligiga, to'qimadagi tanda va arqoq zichliklarini nisbat koeffitsentiga, to'qimadagi tanda va arqoq iplirining qisqarishiga, to'qimani ishlab chiqarishda texnologik omillarga (tanda va arqoq iplarning tarangligi) va to'qimani pardozlashda texnologik omillarga va hokazo.
Kalit so'zlar: to'qima, omillar, xom-ashyo, tanda va arqoq, pardozlash jarayoni.
The choice of fabric structure parameters is very important when creating an assortment that determines the properties of the fabric. The properties of the fabric depend on the following factors - the composition of the raw material and the type of yarn, the linear density of the yarn, the ratio of the linear density of the main and purl threads, the size of the cross section of the thread. yarn before the formation of the canvas, In the section, the ratio of the density of the warp and purl fabric, the density of the warp and purl fabric, the shortening of the warp and purl threads in the fabric,
Termiz muhandislik-texnologiya instituti assistenti sanj aryarashov2@gmail .com
ANNOTATSIYA
ABSTRACT
Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 3
educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784
Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947
Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7
the technological factors of fabric production (the tension of the warp and purl threads) and the technological factors offinishing the fabric, etc.
Keywords: fabric, factors, raw materials, body and back, make-up process.
KIRISH
Ilmiy ishda erkaklar uchun kuylakbop to'qimani tuzilishiga ta'sir etuvchi omillarni aniqlash maqsadida, to'qima o'rilishi, xom ashyoning chiziqli zichligi va tolaviy tarkibi omillari belgilab olindi. Xom ashyoning tolaviy tarkibining to'qima tuzilishiga ta'siri o'rganish uchun to'qimaning yuqorida qayd etilgan barcha taxtlash omillari o'zgarmas bo'lib, turlicha tolaviy tarkibli xom ashyo tanlandi.
I variant erkaklar kuylakbop to'qimasi tanda va arqoq uchun paxta tolali iplari;II variant to'qima tanda paxta tolali va arqoq ipak ipi; III variant to'qima tanda paxta tolali, arqoq uchun poliefir tolali iplardan foydalanildi. Erkaklar kuylakbop to'qimalarning taxtlash omillari xisobi bajarilib, olingan natijalar 1.1 -jadvalga kiritildi.
1.1-jadval
TEXNIK HISOBINING YAKUNIY JADVALI
Taxtlash omillari O'lchov birligi I variant II variant III variant
Xom ashyo tolaviy tarkibi Tanda bo'yicha Arqoq bo'yicha Paxta paxta Paxta ipak Paxta poliefir
Iplarning chiziqli zichligi Tanda bo'yicha Arqoq bo'yicha teks 10 gr 8,5 gr 10 gr 8,5 10 gr 8,5
To'qimada iplarning zichligi Tanda bo'yicha Arqoq bo'yicha Ip/dm 366 346 366 346 366 346
Bog'lanish koeffitienti 5,8 5,8 5,8
To'qimani to'ldirish koeffitienti 0,8 0,8 0,8
Tayyor to'qima eni Sm 160 160 160
Xom to'qima eni Sm 169.3 169.3 169.3
Umumiy iplar soni Ip 6123 6123 6123
Ohor qoldig'i bilan birga tanda iplari og'irligi Kg 6 6 6
100m to'qimadagi tanda iplar Kg 7.08 7.08 7.08
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor
VOLUME 2 | ISSUE 3 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7
og'irligi
1 100m to'qimadagi arqoq iplar og'irligi Kg 5.5 5.5 5.5
2 1m xom to'qimaning chiziqli zichligi kg/m 0,126 0.126 0.126
3 1 m2 xom to'qimaning yuza zichligi kg/m2 0,073 0.073 0.073
4 Tanda bo'yicha to'ldirish foizi % 44 44 44
4 Arqoq byicha to'ldirish foizi % 39.84 38.06 41.86
6 To'qimani umumiy to'ldirish foizi % 66,32 65,3 67,46
TADQIQOT METODOLOGIYASI
Tajriba sinovlari natijalari taxlili bo'yicha kuylakbop to'qimalarning tuzilishiga xomashyoning tolaviy tarkibi ma'lum darajada to'qimaning fizik-mexanik xususiyatiga va tashqi ko'rinishiga ta'sir qiladi. To'quv o'rilishining to'qima tuzilishiga ta'sirini aniqlash maqsadida erkaklar uchun kuylakbop matoning taxtlash omillari o'zgarmas bo'lib, I variant to'qima polotno o'rilishida; II variant to'qima noto'g'ri satin va III variant to'qima siniq sarja naqshli mayda naqshli o'rilishlarda ishlab chiqarildi. To'qima o'rilishlarining to'liq taxtlash dasturlari shakllantirilib, -keltirilgan.
To'rt shodali satin o'rilishinig to'liq taxlash dasturi
1.1.-rasm. Noto'g'ri satin o'rilishining to'liq taxtlash dasturi Polotno o'rilishinig to'liqtaxlash dasturi
1.2.-rasm. 4 shodali polotno o'rilishining to'liq taxtlash dasturi
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor
VOLUME 2 | ISSUE 3 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7
Mayda naqshli o'rilish to'liq taxlash dasturi
Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 3
educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784
Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947
Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7
1.3.-rasm. Tanda siniq sarja o'rilishining to'liq taxtlash dasturi
1.2-jadval
Tajribaviy to'qimalarning taxtlash omillari xisobi bajarildi va olingan natijalar 1.2 -jadvalga kiritildi.
Taxtlash omillari O'lcho v birligi I variant II variant III Variant
Xom ashyo tolaviy tarkibi Tanda bo'yicha Arqoq bo'yicha Paxta paxta Paxta ipak Paxta Poliefir
O'rilish rapporti Tanda Arqoq Polot-noli 2 2 Noto'g'ri satin 4 4 Tanda siniq sarja 4 20
Iplarning chiziqli zichligi Tanda bo'yicha Arqoq bo'yicha teks 10 gr 8,5 gr 10 gr 8,5 10 gr 8,5
To'qimada iplarning zichligi Tanda bo'yicha Arqoq bo'yicha Ip/dm 366 346 366 346 366 346
To'qimani to'ldirish koeffitienti 0,8 0,8
Tanda qoplanishlar Arqoqqopalanishlar 2 2 4 4 22 24
3 1 m2 xom to'qimaning yuza zichligi kg/m2 0,073 0.073 0.073
4 Tanda bo'yicha to'ldirish foizi % 44 44 44
4 Arqoq byicha to'ldirish foizi % 39.84 38.06 41.86
6 To'qimani umumiy to'ldirish foizi % 66,32 65,3 67,46
MUHOKAMA
To'qima tuzilishini to'qimaning absolyut zichligi to'liq baholay olmaydi, chunki ipning chiziqli zichligi hisobga olinmaydi. Shu sababli nisbiy zichlik kattaligi (daraja, to'qima to'ldirish koeffitsienti) qo'llaniladi.
974
Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 3
educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784
Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947
Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7
To'qima yuzasini tanda yoki arqoq ipi bilan to'ldirish darajasi; to'qima yuzasini tanda yoki arqoq ipi bilan qoplangan yuza nisbati yoki to'qimaning amaliy zichligini to'qimaning maksimal zichligi nisbatini ifodalaydi.
Tanda bo'yicha
_ w3a.AGID _ AG _ dT p
T~ wsa.ABCD ~ ~ÂB ~ X ~ T T (11)
Pt
Arqoq bo'yicha
„ wsa.DCHE HC da , n
3 —_—_—_^ —d p
a WSÜ.ABCD BC (12)
P a
To'qima yuzasini to'ldirish darajasi, tanda va arqoq bilan to'ldirilgan yuzani to'qima yuzasi nisbatiga aytiladi
Zto 'q =Zt+ Za— Zt Za (1.3)
Turli o'rilishli to'qimalarda, iplarning ma'lum chiziqli zichligi hamda to'qimaning tanda va arqoq bo'yicha zichliklari teng to'qima yuzasini to'ldirish ham bir xil bo'ladi.Masalan, polotno va satin o'rilishli to'qimalar ipning chiziqli zichligini (Tt , Ta), to'qimaning tanda va arqoq bo'yicha zichliklarini (Rt, Ra), tanda va arqoq bo'yicha o'rilish rapportini va ipning rapport oralig'ida kesishish sonini hisobga oluvchi umumiy ko'rsatkich-bu to'qima yuzasini tolali materiallar bilan qoplanish koeffitsienti. To'qimaning haqiqiy zichligi va maksimal zichligi nisbati to'qimaning tolali material bilan qoplanish koeffitsientini ifodalaydi.
To'qima tuzilish fazasi I-IV tartibli to'qimalar uchun, arqoq bo'yicha zichliklari maksimal, tanda bo'yicha esa maksimal ko'rsatkichdan kichik bo'lishi kerak, chunki to'qimani qoplanish koeffitsienti ko'rsatkichi:
-arqoq bo'yicha (KNa>1) birdan yuqori bo'lishi kerak.
-tanda bo'yicha (KNT<1) birdan kichik bo'lishi kerak.
Tuzilish fazasiVI-IX tartibli to'qimalar uchun, tanda bo'yicha zichliklari maksimal, arqoq bo'yicha esa maksimal ko'rsatkichidan kichik bo'lishi kerak, chunki to'qimani qoplanish koeffitsienti ko'rsatkichi:
-tanda bo'yicha (Knt>1) birdan yuqori bo'lishi kerak.
-arqoq bo'yicha (K^a<1) birdan kichik bo'lishi kerak.
Tuzilish fazasiV tartibli to'qimalar uchun, to'qimani qoplanish koeffitsienti ko'rsatkichi tanda va arqoq bo'yicha (KNT<1, KNa>1) birdan kichik bo'lishi kerak,
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor
О
R
VOLUME 2 | ISSUE 3 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7
chunki to'qimaning tanda va arqoq bo'yicha haqiqiy zichliklari maksimal zichligiga nisbatan kichik bo'lishi kerak.
NATIJALAR
Tajriba natijalariga ko'ra to'qima o'rilishi to'qimaning tuzilish fazasi V tartibli to'qimalarni ishlab chiqarilishi murakkablashadi, chunki tanda va arqoq bo'yicha qoplanish koeffitsientlari Knt va Km ko'rsatkichlari birga yaqinligi va to'qimaning qoplanish koeffitsienti KNToq ko'rsatkichi ham birga yaqindir.
Keyingi ilmiy izlanishlar kuylakbop matoning xomashyo tolaviy tarkibi va uning chiziqli zichligi ta'sirini o'rganish maqsadida Tanda ipi bo'yicha TT = 15x2 teks chiziqli zichlikni qabul qilamiz, u holda tanda ipining diametri dT = 0,22 mm dan iborat bo'ladi. Qabul qilingan qiymatlarni (2) formulaga qo'yamiz va tanda ipi bo'yicha RT= 200 ip / dm, RA= 250, 300, 350 ip / dm zichlikka ega bo'lamiz. Arqoq bo'yicha kalava ipining chiziqi zichligi Ta = 25 teks, u holda arqoq ipining da= 0,19 mm dan iborat bo'ladi.
Maqolada yangi to'qima assortimentlarini yaratish va ularni ishlab chiqarish uchun to'qimani to'quv dastgoxida ishlab chiqarish omillari tanlandi va yangi to'qima loyixalash texnik vazifalari bajarildi.
Loyixaning birinchi bosqichida loyixalanayotgan to'qima erkaklar ko'ylakbop to'qima bo'lib, tanda iplari paxta tolali 10 gr teks, arqoq iplari esa 8 poliefir iplaridan shodali to'quv dastgoxida tajribaviy to'qima namunalari olindi. To'qima o'rilishlari shodali to'quv dastgoxlarida ishlab chiqarilib, o'rilishi polotnoda olingan bo'lib erkaklar uchun mo'ljallangan kuzgi va baxorgi ko'ylakbop to'qimalar uchun mo'ljallangan to'qimalar ishlab chiqrildi.
Maqolada ko'ylakbop to'qimalarni ishlab chiqarish omillari asosida to'qima to'qildi, ikkinchi bosqichida yangi to'qimaning "texnologik xisobi bajarildi" ishlab chiqildi. Texnologik xisobi chiqqan natijalar asosida Toshkent to'qimachilik va texnologiya institutining "To'qimachilik matolari texnologiyasi" kafedrasidagi TAYOTA Jat-810 to'quv dastgoxida namunalar olindi hamda istemol xossalari o'rganildi.
REFERENCES
1. Рахимходжаев С.С. Совершенствование регулирования натяжения нитей основы на бесчелночных ткацких станках при выработке шелковых тканей. Дисс. Канд.техн.наук. Ташкент, 1984г
XULOSA
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor
О
R
VOLUME 2 | ISSUE 3 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7
2. Баймуратов Б.Х. Совершенствование процесса отпуска и натяжения нитей основы на ткацком станке. Дисс. Канд.техн.наук.,Ташкент. ТИТЛП, 1998 й
3. Кадирова Д.Н. Исследование и стабилизация натяжения нитей основы на бесчелночных ткацких станках. Дисс. Канд.техн.наук., Ташкент, ТИТЛП.,
4. Букаев П. В. Разработка параметров оптимального процесса бесчелночного ткачества и критериев его оценки: Автореф. дис. докт. техн. наук.-Ленинград: ЛИТЛП, 1984 й.-36 с.
5. Могильный А.Н. Разработка технологии, методов проектирования и исследование структуры и свойств текстильных материалов технического назначения: Автореф. дис. докт. техн. наук. - Санкт - Петербург: СпГУТиД, 2000 й. - 36 с.
6. Sh.Abdurahmonov, D.N.Qodirova. Ko'ylakbop to'qimaning taxtlash omillari va fizik va mexanik xususiyati tadqiqi. Magistrlar to'plami Toshkent-2016
7. Sh.Abdurahmonov, D.N.Qodirova. Kiyimbop to'qima tuzilishiga ta'sir etuvchi taxtlash omillarini tadqiq qilish. "XXI asr -yosh intellektual avlod asri" institut ilmiy-amaliy anjumani. T-2016.29-mart.
8. Sh.Abdurahmonov, D.N.Qodirova. Erkaklar kuylakbop to'qimasiniing iste'mol xususiyatlari tadqiqi. Magistrlar to'plami Toshkent-2017.
9. Sh.Abdurahmonov, D.N.Qodirova. To'qimaning yangi assortimentini yaratish. Fan, ta'lim va ishlab chiqarish integratsiyalashuvi sharoitida innovatsion texnologiyalarning dolzarb muammolari. To'qimachi-2017. Respublika ilmiy-amaliy anjumani maqolalari to'plami.
2002 й
