KO‘P QIRRALI KOLOSNIK OG‘MA EGRI YUZASI BILAN PAXTANING ZARBALI TA’SIRI Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

MEXANIKA

УДК 677.01

KO'P QIRRALI KOLOSNIK OG'MA EGRI YUZASI BILAN PAXTANING ZARBALI

TA'SIRI

Berdimurodov Umid Tog'aymurodovich Termiz muhandislik-texnologiya instituti, PhD. e-mail: [email protected]

Erdonov Abdurahmon Muzaffarovich Termiz muhandislik-texnologiya instituti, E-mail: [email protected]

Annotatsiya. Maqolada paxtani iflosliklardan tozalashda arrachali baraban atrofidagi joylashgan olti qirrali kolosniklarning og'ma egri yuzasi bo'yicha harakati nazariy o'rganilgan. Paxta tarkibidan ajralgan iflosliklarning ko'p qirrali og'ma tomoni sirtiga urilishdan keyingi tezliklarini urilish burchagiga, ko'p qirrali og'ma tomoni sirtiga urilishidan keyingi tezliklarini ishqalanish koeffitsientining o'zgarishiga bog'liqlik grafiklari olingan.

Аннотация. В статье теоретически исследовано движение шестигранных колосников, расположенных вокруг пильчатого барабана по поверхности кривой при очистке хлопка от сорных примесей. Былы получень графики зависимости скорости отделения примесей из хлопка-сырца на поверхности многогранного колосника с угла удара, скорость после удара по поверхности многогранного колосника от изменения коэффициента трения.

Abstract. In the article, the movement of the six-sided columns located around the saw drum on the surface of the ogma curve during the cleaning of cotton from impurities is theoretically studied. Graphs of the dependence of the speed of the impurities separated from the cotton material on the surface of the multi-faceted auger side on the impact angle, the speed after impact on the surface of the multi-faceted auger side on the change of the friction coefficient were obtained.

Ключевые слова: колковый барабан, колосник, шестигранный барабан, коэффициент трения, сор, сила удара.

Kalit so'zlar. qoziqli baraban, kolosnik, oltiqirra, ishqalanish koefitsienti, ifloslik, zarba

kuchi.

Key words: pile drum, colosnik, six-sided drum, coefficient of friction, dirt, impact

force.

Kirish. O'zbekistonda sifatli paxta tolasini ishlab chiqarish va uni qayta ishlash jarayonida turli assortimentdagi sifatli va past tannarxga ega bo'lgan to'qimachilik va yengil sanoat mahsulotlarini ishlab chiqarish hamda raqobatbardoshligini oshirish bo'yicha kompleks chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda.

Paxtani tozalagichda tolali chigitdan ko'p qirrali kolosnikning buralgan sirti bilan zarbali ta'sirini tavsiya etilgan paxtani yirik iflosliklardan tozalagichda tolali chigit qirralari buralgan ko'p qirrali kolosnikning tomoniga kelib uriladi (1-rasm) [1, 2]. Nazariy tadqiqotlarda tolali chigitni material nuqta deb qaraladi [3, 4]. Ma'lumki, Gausning [5] nazariyasiga asosan z arba kuchini X,U,Z o'qlari bo'yicha tashkil etuvchilari hosil bo'ladi. Paxta bo'lagini (tolali chigitni) kolosnik sirti bilan ta'sirlashganda, undan chiqindi ajralib chiqadi. Bunda harakat miqdori [5, 6]: Tolali chigitni ko'p qirrali kolosnikning og'ma egri yuzasi bilan to'qnashuvda zarbali ta'sir bo'lib, paxta bo'lagi va ajralgan chiqindi ham urinma, ham o'q bo'ylab harakat qiladi.

Ma'lumki, Gausning [7, 8] nazariyasiga asosan zarba kuchini X,U,Z o'qlari bo'yicha tashkil etuvchilari hosil bo'ladi. Paxta bo'lagini (tolali chigitni) kolosnik sirti bilan ta'sirlashganda, undan chiqindi ajralib chiqadi. Bunda harakat miqdori:

Mexanika va Texnologiya ilmiy jurnali 5-jild, 1-son, 2024 Maxsus son

m

MEXANIKA

Vi ~vj= s mh

V 2 -V J=s ;

(1)

Xnep = Co+ Cisin Wt + $)+ CiSin tWt )

^ = Co+CiSin Cci +^1)+ CiSin (2wz +^2) bu yerda mn va 771^ - tolali chigit va chiqindi massalari; Kl3 K2, - tolali chigitni zarbali urilishidan oldingi va keyingi, hamda ajralgan chiqindi tezliklari vektorlari; S - zarba

kuchi.

Shu bilan birga 1 - rasmdagi sxemaga ko'ra impuls kuchi

d2 x i d2x

dz2 a2 a2dt

= 0

. i coz i coz U = b- Sin--h e cos-

a

a

s=s,+sy+sz s W s 2+s 2+s:

bu yerda s ,s ,s -impuls kuchining X, Y, Z - o'qlaridagi proeksiyalari qiymatlari.

(2)

Kolosnik

1-rasm. Tolali chigitni ko'p qirrali kolosnik buralgan sirti bilan zarbali ta'sirlashuv

sxemasi

Ma'lumki, s ^ s ^ s ni inobatga olsak, zarba kuchining tashkil etuvchilari

ishqalanish koeffitsienti orqali o'zaro bog'liqligini ta'kidlash mumkin. Ushbu gipotezaga asosan u Amonton - Kulon [10] qonuniga mos keladi.

Nazariy tadqiqotlarga asosan, tolali chigitni og'ma ko'p qirrali kolosnik sirti bilan zarbali ta'sirlashuvidan so'ng, tolali chigit va undan ajralgan chiqindi tezlik vektorlarini aniqlashga yo'naltirilgan.

Yuqorida keltirilgan (2) ifodani mos ravishda koordinata o'qlariga proeksiyalarini olib, quyidagi ifodalar hosil qilindi;

tolali chigit (paxta bo'lagi) uchun:

mn Vicos r+V sin aj= sx mn Visin rcos 6 + V cosicos a:)= sy \ (3)

mn Visin P - V cos a )= sz

ajralgan chiqindi uchun

Mexanika va Texnologiya ilmiy jurnali

5-jild, 1-son, 2024 Maxsus son

MEXANIKA

mH V2cos Yx+V sin aJ= Sx

mHV2sin Yxcos Oí + V cosacos a2)= Sy

mH(V2cos ß-V cos a)= Sz

(4)

bu yerdaa aa Y,Y O O,- mos ravishda tezlik vektorlari va ularning proeksiyalarini

mos koordinata o'qlari bilan hosil qilgan burchaklari.

Bunda qo'shimcha bog'lanishlar sifatida zarbadagi tiklanish koeffitsientlarini aniqlash ifodalari olingan. Tolali chigit va chiqindi bo'lagini yuzadan ajralib ko'tarilish qiymati, ya'ni vertikal yo'nalishdagi zarba impulsi proeksiyasi bilan bog'lanadi:

kí =

V¡sin ß

k 2 =

V1 cosP

(5)

V cos a V cos a

bu yerdak,k2,- tolali chigit va ajralgan chiqindi uchun zarbadan keyingi tiklanish koeffitsientlari.

Tahlillarga ko'ra, tolali chigit va chiqindi massalari qanchalik katta bo'lsa, shuncha tiklanish koeffitsientlari kichik bo'ladi.

Olingan (4) va (5) sistemalar asosida tolali chigit va undan ajralgan chiqindining kolosnik egri sirti bilan zarbali ta'sirlashuvidan keyingi tezliklari og'ish burchaklarini hisoblash formularlari quyidagicha olindi;

tolali chigit uchun

V (cos a + f sin a)

V í=-

sin ß - f cos Y

Y = ¡r arc cos

sin P

cosß (cos a + f cos ai)

k1cos a

(6)

ajralgan chiqindi uchun

V 2 = -

V(sin ai+f cos a)

cos ß1 - f cos Yx

Y=arc cos

f sin ßi-

cosß

(sin ai+f cos a )

k2cos a

(7)

Tozalanadigan paxta namligini yuqori bo'lishi kolosnik sirti bilan ishqalanish koeffitsientining ortishiga olib keladi. Vi va V2 larni haddan tashqari kichik bo'lishi tolaning shikastlanishinig ortishiga sabab bo'ladi. 3-rasmda tolali chigit va undan ajralgan chiqindining ko'p qirrli og'ma tomoni sirtiga urilishidan keyingi tezliklarini ishqalanish koeffitsientining o'zgarishiga bog'liqlik grafiklari keltirilgan.

Tolali chigitning kolosnik sirtiga urilish burchagi 350 bo'lganda f ning qiymatlari 0,12 dan 0, 4 gacha ortganda V1 ning qiymatlari 1,2 m/s dan 0,22 m/s gacha kamaysa, a = 450 bo'lganda V1 ning qiymatlari 1,34 m/s dan 0,5 m/s gacha nochiziqli qonuniyatda kamayib boradi. Xuddi shuningdek, V2 ning qiymatlari 3,9 m/s dan 1,97 m/s gacha kamayadi (6-rasm, 4-grafik). SHuning uchun f ning qiymatlarini (0,15^0,2) dan oshmasligi tolali chigitning tezligini 1,0 m/s dan oshmasligini ta'minlaydi

Mexanika va Texnologiya ilmiy jurnali

5-jild, 1-son, 2024 Maxsus son

V10. м/с 0.1 ■ ■ 03 ■ ■ 02 ■ • 0.1 . .

o.i й'2 аз ' o.i '

1,2 - V! = ff); 3,4 - V2 = ff); 1,3 - a = 350; 2,4 - a = 450 .

3-rasm. Tolali chigit va undan ajralgan chiqindining ko'p qirrli og'ma tomoni sirtiga urilishidan keyingi tezliklarini ishqalanish koeffitsientining o'zgarishiga bog'liqlik

grafiklari

Xulosa. Tolali chigitning ko'p qirrali buralgan kolosnik og'ma sirti bilan zarbadagi ta'sirini nazariy tadqiqotlari asosida zarbadan so'ng tolali chigit va undan ajralgan chiqindi tezligi va ularning og'ish burchaklarini aniqlash formulalari tavsiya etildi. Parametrlarning maqbul qiymatlari aniqlandi.

АДАБИЁТЛАР

1. Berdimurodov U.T., Djuraev A., Rosulov R.X., Xolmirzaev J.Z., Xursandova F. Razrabotka effektivnoy konstruksii xlopkoochistitelnogo agregata, i metodika rascheta obщey zonbi melkoy ochistki. FerPI, Ilmiy - texnik jurnali, Tom 5, №6, 2021, 245-249 s.

2. Мирошниченко Г.И. Основы проектирование машин первичной обработки хлопка. М., Машиностроение, 1972, 486 с.

3. Джураев А., Росулов Р.Х., Бердимуродов У.Т., Холмирзаев Ж.З. Очиститель волокнистого материала. Заявка на полезную модель №20210179. от 08.04.2021 г.

4. Пановко Я.Г. Основы прикладной теории колебаний и удара. М. Машиностроение, 1976, 320 с.

5. Тимошенко. С.П., Янг Д.Х., Унвер У. Колебания в инженерном деле. М. Машиностроение, 1976, 320 с.

6. Тарг С.М. Краткий курс теоретической механики. 12-изд. «Высшая школа», М., 2005, с.439.

7. Холмирзаев Ж.З. Динамика машинных агрегатов и рабочего органа очистителя ЧХ-5. Авт. дисс... к.т.н., Ташкент, 1999, 18 стр.

8. A.Djuraev, S.Sayitkulov, O.Rajabov, B.Bozorov, N.Komilov. Research on improving the working bodies of the machine for clearing cotton from waste. EPRA International Journal of Research and Development (IJRD). Volume: 6. Issue 3/March 2021.

9. Yunusov S.Z., Khaidarov A. and Bobomurodov T. G. 2013. Machine unit with the mechanism of a composite cylinder of technological machines. Theory of machines and working processes. MNPK 2013 pp 26-7.

10. Mansurova M.A., Madrakhimov Sh. and Umarova Z.M. Analysis of the influence of the lengths of the coupler and rocker arm links on the position of the flat - link mechanism Theory of mechanisms and machines. 14 1(2) pp 21-9.

MEXANIKA

Mexanika va Texnologiya ilmiy jurnali

5-jild, 1-son, 2024 Maxsus son