Научная статья на тему 'Клиническая эффективность препарата барбарис при лечении хронического вирусного гепатита «в»'

Клиническая эффективность препарата барбарис при лечении хронического вирусного гепатита «в» Текст научной статьи по специальности «Ветеринарные науки»

CC BY
130
42
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Re-health journal
Область наук
Ключевые слова
ВИРУСЛИ ГЕПАТИТ / ГЕПАТОПРОТЕКТОР / ГЕПАТОЦИТ / ГЕМОСТАЗ / БИОХИМИК КўРСАТКИЧ / ВИРУСНЫЙ ГЕПАТИТ / ГОМЕОСТАЗ / БИОХИМИЧЕСКИЕ ПОКАЗАТЕЛИ / VIRAL HEPATITIS / HEPATOPROTECTOR / HEPATOCYTE / HOMEOSTASIS / BIOCHEMICAL

Аннотация научной статьи по ветеринарным наукам, автор научной работы — Мирзакаримова Дильдора Баходировна, Юлдашев Якубжон Махаммаджанович, Абдукодиров Шерзод Тохирович

В статье изучается положительное действие препарата Berbiris vulgaris на гепатоциты, биохимические показатели и на свёртываемость крови путём эксперимента на 42 белых крысах. Морфологически и биохимически доказана гепатопротекторное свойство препарата.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по ветеринарным наукам , автор научной работы — Мирзакаримова Дильдора Баходировна, Юлдашев Якубжон Махаммаджанович, Абдукодиров Шерзод Тохирович

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

EFFICIENCY OF THE PREPARATION BARBERRY AT TREATMENT OF THE CHRONIC VIRAL HEPETITIS B

Positive action of the preparation Berbiris vulgaris is studied in article on gepatocytis, biochemical factors by way of the experiment on 42 white rats. Morphological and biochemical is proved gepatoprotectors characteristic of the preparation.

Текст научной работы на тему «Клиническая эффективность препарата барбарис при лечении хронического вирусного гепатита «в»»

CУРУНКАЛИ ВИРУСЛИ ГЕПАТИТ «В» НИ ПАТОГЕНЕТИК ДАВОЛАШДА БАРБАРИС ПРЕПАРАТИНИ КЛИНИК САМАРАДОРЛИГИ

Мирзакаримова Дильдора Баходировна Юлдашев Якубжон Махаммаджанович Абдукодиров Шерзод Тохирович

Андижон давлат тиббиёт институты

Ма;олада ;ора зирк препаратининг жигарни х,имояловчи ва ;он ивишига таъсирини урганилди. Тажриба 42 та о; каламушларда утказилди. Морфологик ва биохимик жихатдан препаратни гепатопротекторлик хусусияти исботланди.

Калит сузлар: вирусли гепатит, гепатопротектор, гепатоцит, гемостаз, биохимик курсаткич.

КЛИНИЧЕСКАЯ ЭФФЕКТИВНОСТЬ ПРЕПАРАТА БАРБАРИС ПРИ ЛЕЧЕНИИ ХРОНИЧЕСКОГО ВИРУСНОГО ГЕПАТИТА «В»

В статье изучается положительное действие препарата Berbiris vulgaris на гепатоциты, биохимические показатели и на свёртываемость крови путём эксперимента на 42 белых крысах. Морфологически и биохимически доказана гепатопротекторное свойство препарата.

Ключевые слова: вирусный гепатит, гепатопротектор, гепатоцит, гомеостаз, биохимические показатели.

EFFICIENCY OF THE PREPARATION BARBERRY AT TREATMENT OF THE CHRONIC

VIRAL HEPETITIS B

Positive action of the preparation Berbiris vulgaris is studied in article on gepatocytis, biochemical factors by way of the experiment on 42 white rats. Morphological and biochemical is proved gepatoprotectors characteristic of the preparation.

Key words: viral hepatitis, hepatoprotector, hepatocyte, homeostasis, biochemical parameters.

DOI: 10.24411/2181-0443/2020-10054

Ишнинг долзарблиги. Сурункали вирусли гепатитларнинг кенг тар;алганлиги, баъзи х,олларда огир, асоратли, геморрагик синдром билан кечиши, циррозга утиши, айримлари улим о;ибатлари билан тугаши ва махсус даволаш усуллариниги самарасини пастлиги ва ;имматлиги бу касалликни даволашда янги дори-дармонлар излашни, унинг таъсирини урганишни та;озо этади ва хал ;илиниши зарур булган муаммолардан бири х,исобланади [2,3,5,6,8].

Доривор усимликларни ;уллаш долзарблиги охирги 10 йилликларда бе;иёс ортди, чунки химёвий препаратларни ;уллашда терапевтик омадсизликлар ва ятроген асоратларнинг ортишига олиб келмо;да [3,7,9]. Доривор усимликлар устунлинги уларни кам токсиклиги ва узо; ва;т давомида айтарли асоратларсиз ;уллаш имкониятидир [7]. Бу йуналишда ю;ори гепатопротектор хусусиятга эга, жигар фаолиятида метоболизмни яхшиловчи, ;он тухтатувчи махаллий фармакопия хом ашёси х,исобланган доривор усимлик оддий ;ора зирк [Bеrbеris vulgaris] томири х,исобланади. Курсатилган доривор усимликни яна бир ;иммати унинг биологик актив моддаларга (алкалоидларга) бой булганлиги сабабли гепатопротектор таъсиридан таш;ари тинчлантирувчи, спазмолитик, яллигланишга ;арши хамда ;он о;ишни

тухтатиш хусусиятлари хисобланади. Табиий келиб чициши, организмга ёмон таъсирини йуклиги бошца дориларга нисбатан афзаллигидир[1,7].

Узбекистон флораси ёввойи холда усувчи фойдали усимликларга бойки, уларни урганиш амалиёт учун цимматларини аницлаш имкониятини беради. Илмий адабиётларда келтирилган маълумотларда Узбекистонда кенг тарцалган доривор усимлик оддий цора зиркдан (Berberís vulgaris) тайёрланган препаратлар жигар фаолиятини яхшилаш билан бирга тромбоцитопоезга ва цон ивишига ижобий таъсир цилиши келтирилган [1,7].

Илмий изланишни максади. Berberís vulgaris усимлиги таркибидаги биологик актив моддаларнинг токсик гепатитларда самарадорлигини урганиш хацидаги маълумотларнинг камлиги, вирусли гепатитларда бу доривор препаратни цулланилмаганлиги фармакопия хом ашёси булган усимлик цора зирк препаратининг касалликни жигарни химояловчи, цон ивишига таъсирини каламушларда экспериментал хамда сурункали вирусли гепатит В(ВГВ) беморларида касалликни кечиши, биохимик курсаткичларга ва гемостазга таъсирини текширув орцали урганишни мацсад цилинди.

Материаллар ва текшириш усуллари. К^ора зирк препаратининг жигарни химояловчи ва цон ивишига таъсирини урганиш учун экспериментал каламушларда 4 -хлорли углерод билан чацирилган токсик гепатит ёрдамида амалга оширилди. Тажриба 42 та огирлиги 180-210 граммни ташкил цилган оц каламушларда утказилди. Каламушлар 4 гурухга булинди: биринчи гурух- соглом каламушлар, иккинчи гурух-назорат гурухи, учинчи ва туртинчи гурух -асосий гурух.

Иккинчи, учинчи ва туртинчи гурухларга 50%ли 4-хлор углерод 100 грамм каламуш огирлигига 0.4 мл.дан 4 кун (Б.Н.Левшин усулида) тери остига юборилди. Шу кунлар мобайнида берилган 4-хлор углерод каламушларда токсик гепатит чацириш учун етарли булди [4].

4-хлор углерод берилганда тажрибадаги хайвонларнинг умумий холати огирлашди, уларда кучли бушашишлик, иштаха пасайиши, юнгининг дагаллиги хамда уйцучанлик кузатилди. Тажрибанинг 6 кунига бориб клиник белгиларни яццол намоён булиши билан бирга биохимик курсаткичларда хам узгаришлар кузатилди. Биохимик курсатцичлардан цондаги Аланин аминотранфераза (АлАЛТ) ва Аспарат аминотранфераза (АсАСТ) курсатцичларида фаоллик 4,3±0,08 мкмоль/л, 2,75±0.08 мкмолль/л гача ортди. Соглом каламушларда бу курсаткичлар 0,62±0,0 ммолль/л ва 0,65±0,0 мкмолль/л ни мос равишда ташкил цилди.

Каламушларни ёриб курилганда жигарнинг катталашуви, дагаллашуви, юза текислигининг бузилиши хамда рангининг узгариши каби патологик узгаришлар кузатилди. Морфологик узгаришлар билан бир вацтда гемокогуляцияда хам патологик томонга силжиш кузатилди, цон оциши 225,5±11,9 сек (соглом каламушларда бу курсатцич 151,0±10,82 сек.) тенг булди.

Маълумки, сурункали вирусли гепатит В да геморрагик синдромларни келиб чикишида гемостаз, айникса тромбоцитопения мухим урин тутади. Шу сабабли бу касалликни даволаш учун патологик жараённи асосий бугимларига таъсир цилувчи дориларни цуллаш патогенетик асосланган.

Бизни кузатувимизда 24 ёшдан 68 ёшгача булган 63 нафар сурункали вирусли гепатит В билан касалланган беморлар булиб, булардан 37 нафари аёл, 26 нафари эркакдан иборат. Сурункали вирусли гепатит В эпидемиологик, клиник - тахлилий ва ультра товуш текшируви ёрдамида тасдицланган. Сурункали ВГВ беморларида цон ивиш тизимини урганиш учун тромбоцитлар сонини ва тромбоэластограф (ТЭГ) курсаткичларини (цон ивиш вацти - Р, умумий цон ивиш вацти - Р+К, коагуляция индекси - С, ивиш эластиклиги - МЕ) аницлаш билан амалга оширдик. Текширилган беморларда Сурункали вирусли гепатит В кузгалган олган даврда цондаги

тромбоцитлар сонини 134,63 ± 8,45 мингача камайганлигини курсатди, соглом одамларда бу курсаткич 267,76 ± 5,36 минга тенг. ТЭГ курсаткичлари гипокоагуляцияни курсатувчи белгиларни ани;ладик

Олинган натижалар ва уларнинг мухокамаси. Кора зирк препаратининг гепатопротекторлик хусусияти ва гемокогуляцияга таъсирини урганиш учун асосий гурух каламушларга препаратнинг 1% ли эритмасидан х,ар 100 грамм огирлигига 0.5 мл.дан огиз ор;али зонд билан 10 кун мобайнида бериб борилди. Экспериментнинг 10 куни каламушлар ёриб курилиб, тахлилий текширувлар утказилганда шуни курсатдики, ;ора зирк препарати берилган каламушлар холати тез яхшиланди, периферик ;онда эритроцитлар, рангли курсат;ич, гемоглобин, тромбоцитлар сони назорат гурухига нисбатан тез меъёрга я;инлашди, назорат гурухида ю;оридаги курсат;ичлар паст холдалигини курсатди. АлАТ ва АсАТ курсат;ичлари асосий гурухда назорат гурухига нисбатан меъёрий курсат;ичга анчагина я;ин келганлигини курсатди (Р< 0,001).

Кон о;иши асосий гурух каламушларда 155,5 ±10,7 сек., назорат гурухида эса бу курсат;ич 202,0±9,7 секундга тенг булди (Р< 0,002).

Барбарис препарати берилган каламушлар жигари гистологик текширилганда жигарни балкалари яхши намоён булган, марказий веналарни баъзилари тула;онли, овал формада. Синусоидал ;он томирлар жигар пластинкалар орасида жойлашган. Гепатоцитлар бир хил улчамда, ;ирралари яхши намоён булмаган гексанал формада, цитоплазмаси грануляр, ядроси юмало; шаклда, хужайра марказида жойлашган, нормахром, баъзиларида 2 тадан ядроча учрамо;да, хужайра марказида жойлашган, нормахром. Барбарис препарати берилмаган каламушлар жигари курилганда макроскопик ту;имада кичик улчамли саргимтир учо;лар кузатилди. Гистологик текширишларда жигар балкалари яхши намоён булган, марказий веналар тула;онли, овал формада. Гепатоцитлар турлича улчамда, баъзиларини тузилмаларини четга суриб майда ва урта калибирли ёг томчилари жойлашган. Купчилик ядролар - юмало; формада, Гепатоцитларни улчамлари катталашган, нотугри гексанал формада. Донадор дистрофия холатда, цитоплазмаси хира тортган.

Шундай ;илиб экспериментал токсик гепатит ча;ирилган каламушларга барбарис препарати клиник ва морфологик узгаришларга ижобий таъсир ;илган. Сурункали вирусли гепатит В беморларида препаратни самарасини билиш ма;садида кузатувимиздаги 63 бемор ёши ва касаллик огирлиги буйича бир хил булган 2 гурухга булинди: 32 нафари биринчи (асосий) гурух, 31 нафари иккинчи (назорат) гурухи. Иккала гурух хам бир хил шароитда даволанди, асосий гурух анъанавий даволаш усулига ;ушимча Berbiris vulgaris томиридан тайёрланган 2% ;айнатмадан 50-100 мл.дан ов;атдан 30 да;и;а олдин кунига 3 махалдан 14-18 кун давомида исътемол ;илган. Препаратни беришга курсатма куп холларда анънавий даволаш усулидан яхши самара бермаслиги, касалликни чузилиши, сари;лик белгисини ю;ори даражада са;ланиши хисобланди. Клиник кузатувдан шу нарса маълум булдики, ;ора зирк препарати билан даволанган беморларда касалликни белгиларидан кам;увватлик, бош огриги, кайфиятни ёмонлиги, уй;уни бузилиши, иштахани пастлиги, теридаги ;ичишиш, кейинро;, тери ва склерадаги сари;ликликни йу;олиши, жигарни ;ис;ариши 7-8 кун эрта кузатилган. Киёсий гурухлар орасидаги хисоблар ишончли (Р< 0.01-0.001 ).

Berberis vulgaris ВГВ беморларини биохимик курсат;ичларига ва гемостазга ижобий таъсир курсатган. Бу препарат таъсирида ;ондаги билирубин ми;дори, трансферазалар (АСТ ва АЛТ) фаоллиги тезро; меъёрлашган. Бизни текширувимиз шуни курсатдики, ;ора зирк препарати исътемол ;илган беморлар назорат гурухидан фар;ли асосий клиник белгиларни эрта йу;олиши билан бирга ;ондаги тромбоцитлар сонини 234,62 ± 8,5 мингтагача купайишини ани;ладик, яъни соглом одамлардаги

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.