Научная статья на тему 'КИМЁ ФАНИДАН ТАЪЛИМ ОЛУВЧИЛАРНИ ИТЕРФАОЛ УСУЛЛАР АСОСИДА КРЕАТИВ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ'

КИМЁ ФАНИДАН ТАЪЛИМ ОЛУВЧИЛАРНИ ИТЕРФАОЛ УСУЛЛАР АСОСИДА КРЕАТИВ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

89
28
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
компитенция / креативлик / таълим / интерфаол усул / мантиқий занжир / йўналтирувчи / танқидий анализ / матнлар анализи. / competence / creativity / learning / interactive method / logical chain / leadership / critical analysis / text analysis.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Дилбар Абдикаюмовна Шайзакова, Сожида Мирзатиллаевна Мирахмедова, Ғанишер Қизи Нигинахон Нуриллаева

Мазкур мақолада таълим олувчиларнинг фанга бўлган қизиқишини оширишда, топшириқларни мустақил бажаришга ўргатишда, интерфаол таълим усулларининг таърифи ва уларни қўллаш бўйича услубий тавсиялар берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам о Земле и смежным экологическим наукам , автор научной работы — Дилбар Абдикаюмовна Шайзакова, Сожида Мирзатиллаевна Мирахмедова, Ғанишер Қизи Нигинахон Нуриллаева

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

INTERACTIVE METHODS FOR THE DEVELOPMENT OF STUDENTS' CREATIVE COMPETENCE

The article describes interactive teaching methods and methodological recommendations for their application to increase students ' interest in science, teaching them to perform tasks independently.

Текст научной работы на тему «КИМЁ ФАНИДАН ТАЪЛИМ ОЛУВЧИЛАРНИ ИТЕРФАОЛ УСУЛЛАР АСОСИДА КРЕАТИВ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ»

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-456-462

КИМЁ ФАНИДАН ТАЪЛИМ ОЛУВЧИЛАРНИ ИТЕРФАОЛ УСУЛЛАР АСОСИДА КРЕАТИВ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ

Дилбар Абдикаюмовна Шайзакова

Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институти Илмий ва методологик кимё кафедраси дотценти (PhD). dilbar. nazirova. 77 @mail. ru

Сожида Мирзатиллаевна Мирахмедова

Бустонлик тумани 3-сонли умумий урта таълим мактаб кимё фани укитувчиси

Ганишер ^изи Нигинахон Нуриллаева

Узбекистон Миллий университети талабаси nigina. nurillaeva02 @mail. ru

АННОТАЦИЯ

Мазкур маколада таълим олувчиларнинг фанга булган кизикишини оширишда, топширикларни мустакил бажаришга ургатишда, интерфаол таълим усулларининг таърифи ва уларни куллаш буйича услубий тавсиялар берилган.

Калит сузлари: компитенция, креативлик, таълим, интерфаол усул, мантикий занжир, йуналтирувчи, танкидий анализ, матнлар анализи.

INTERACTIVE METHODS FOR THE DEVELOPMENT OF STUDENTS'

CREATIVE COMPETENCE

ABSTRACT

The article describes interactive teaching methods and methodological recommendations for their application to increase students ' interest in science, teaching them to perform tasks independently.

Keywords: competence, creativity, learning, interactive method, logical chain, leadership, critical analysis, text analysis.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-456-462

КИРИШ

Бугунги кунда республикамизда таълим-тарбия тизими ва баркамол авлодни тарбиялаш давлат сиёсатининг асосий устувор йуналишлари даражасига кутарилди, стратегик вазифалар белгилаб берилди, таълим-тарбия сифатини оширишга алохида эътибор каратилди. Президентимизнинг бу сохадаги бир канча фармон ва карорлар шу жумладан 2020 йил 12 август PQ-4805-сон "Кимё ва биология йуналишларида узлуксиз таълим сифатини ва илм-фан натижадорлигини ошириш чора-тадбирлари туFрисида" карорлар хамда бошка меъёрий - хукукий хужжатларда таълим тизимининг ривожлантиришнинг замонавий тамойилларини жорий этиш буйича белгиланган устувор вазифаларни амалга оширишда ва уларнинг ижросини таъминлаш максадида чора-тадбирлар режаси ишлаб чикилиб ва уни амалга оширишда педагог ва методист укитувчиларнинг олидга бир канча вазифалар куйилган [1].

Бугунги тезкор давр таълим олувчиларни, киска муддатда ва асосли маълумотлар билан куроллантириш, улар томонидан турли фан асосларини пухта узлаштирилиши учун зарур шарт-шароитларни яратишни такозо этмокда [2].

Таълим сохасини такомиллаштириш буйича хорижий инвестициялар кенг жалб килинган холда хорижий мамлакатлар ва халкаро ташкилотлар билан якин алокалар таълим тизимини янада ривожлантиришга хизмат килмокда. Таълим муассасаларининг максад ва вазифалари замонавий талаблардан келиб чиккан холда кайта куриб чикилмокда.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Бугунги кунда укитишнинг анъанавий куринишидан фарк киладига замонавий технологияларни куллаш, укитиш жараёнини ягона шаклга келтириш ва юкори самарадорликка эришишга имконият яратади. Шу боис хам илмий-техника тараккиётининг жадал суръатларда ривожланаётган хозирги даврида укитишининг анъанавий техологиялари шахсга йуналтирилган илFор технологиялар билан алмаштирилмокда[2]. Бундан кузланган максад, хар томонлама етук, жахон стандартлари даражаси талабларига жавоб бера оладиган кадрлар тайёрлашдир.

Таълим жараёнида олиб борилган тахлиллар шуни курсатадики, янги технологияларга асосланган таълим усуллари ва воситалари, уни ташкил килиш

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-456-462

шакллари ва натижаларининг шу пайтгача мавжуд булган анъанавий укитиш усулларидан кескин фарк килади ва самарадорлик нуктаи назаридан куп афзалликларга эга.

НАТИЖАЛАР ВА МУ^ОКАМА

Таълим олувчилар юкори даражада узлаштириши учун хар бир мавзунинг илFор педагогик технологияларни куллаган холда утилишини таъминлаш талаб этилади [3]. Фанларни укитишда компетенциявий ёндашувга асосланган таълимни амалиётга жорий этиш, таълим олувчиларда креатив компетентликни ривожлантириш, эгаллаган билимларини хаётда куллай олиш, онгли равишда касб-хунар танлаш, ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланган холда мустакил таълим олиш куникмаларини ривожлантириш кузланган асосий устувор йуналишлардан биридир.

Дарсларни окилона ташкил килиниши, педагог томонидан таълим олувчиларнинг кизикишини ошириб, уларнинг дарсларда фаоллиги раFбатлантирилиб турилиши, укув материалини кичик-кичик булакларга булиб, уларнинг мазмунини очишда интерфаол усулларни куллаш ва таълим олувчиларни машкларни мустакил бажаришга ундаш талаб этилади [4].

Замонавий таълим технологиясидаги усул ва воситалар, шакл ва натижаларнинг хар бирига тухталмасдан, мисол тарикасида гурухларга янги мавзу утишнинг анъанавий ва замонавий технологияга асосланган усулини таккослаб курамиз. Бу усуллар кулланилганда педагог таълим олувчини фаол иштирок этишга чорлайди. Таълим олувчи бутун жараён давомида иштирок этади

Куйида ана шу интерфаол усулларнинг номлари ва кискача тавсифи келтирилган:

Интерфаол усуллар

Гуру^лар ва усулларнинг ^искана тавсифи

номланиши

1. Тушунчаларни анализ килиш ва тартибга солиш

Кластер Тушунча т^рисида кенгайтирилган

янгилик

Категориал маълумот Ухшаш тушунчаларни умумлаштириш

Адашган мантикий занжир Вактинча кетма-кетлик

Синквейн Ахборотларни йетиш, тушунчаларни

аник очиш

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-456-462

2.^HKp^amHH $ao..amTHpyBHH caBO.i.iap Ba ycy..ap

EyMepaHr Ky3ry.u caBO..ap Mya..H$ra caBO..ap negarorra caBO..ap MyaMMO.u caBO..ap OoKycnoBHH caBO..ap KOH^mya.b caBO..ap CaBO. Gepum ycy..apu KeMc-cragH

^acr.aGKH TepMHH.ap HyHa^TupyBHH Matpysa KyTH^a^aK HaTH^a

6- 3-5 MeTOgu äk.HH x,y:®yM Ännu aK.HH x,y®yM HaTH^a KypuHumu ^apaeH KypuHumu ^KyH^OBHH HaTH^a

MatHO.ap xycycu^THHH aHa.H3 KH.um

HuKum xapuracu BeHHa guarpaMMacu BH^aMaH/BH^HmHH xOxgaM-MaH/Bu^HÖ O.guM

KOH^mya.nb xapura T-cxeMa

My3OKapa.ap Cy3.amyB npO$H.H MyHO3apa

Oxupru cy3HH MeHra GepuHr Bup-öupHHH Kecuö yTyBHH MyHO3apa.ap

Bypu.um MyHO3apacu TaHKHflHH MyHO3apa

rypy^napu

CaBO..ap a.MamyBH MatHOcuHH aHTHÖ Gepum

Ma3MyHHHH OHgHH.amTHpum Xu.Ma-xH..HK OuKp.apHH ^aO..amTupum ÄHHK.amTupum Ha3apuM TaBcua этнm

Ta^puGa x,O.aTH GyMuna KapOp KaGy. KH.um Ka.HT cy3.ap HHTep^aO. X,a eKH MyK $HKpu 3. Foa.apHHHr naügo öy.nmn Эпнн..нк 03Og KH.um Mac.a^aT GepyBHH Ky3 Gu.aH Kypum Ky3 Gu.aH Kypum YMyM.amTHpum 4. Fpa^HK TamKH.OTHH.ap

Ma3MyHHH aHa.H3 KH.um

Aapc HaTH^acu OapK^am Ba Gup.amTupum YKHTum My.H

CO.umTupum TaKKOc.am 5 . MyH03apa.ap

^Ouga GyMuna TOpTumyB ^apaMa-Kapmu cy3.amyB H^OAHH Ba HOcTaHgapT Ta^aKKypHH puBO^^aHTupum, xaKHKarau H3.am ParGaT.aHTHpum "X,a"-"KapmHMaH"

^apam.apHHHr Kyn BapuaHT.uru OGteKTHB xaKHKaTHH Gu.um MyMKHH.uru

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-456-462

Метамунозара

Стол уртасидаги ручка

Эстафета

Аквариум

Х,амкорликда укитиш Зиг-заг 1

Зиг-заг 2

Фикр юритиш

Уз фикрини баён килиш имконияти Фаолликка чакириш б.Биргаликда укитиш

Турли хил куриниш Биргаликда ишни ташкил этиш Педагог ролида, хамкорликда таълим

олиш.

олиш.

Айлана стол Кубик Кичик гурух

Уйланг/Жуфтликка були-нинг/Фикрларни алмашинг

Кичик гурухларда фикрлар алмашиш

Уч сатхли интервью

Педагог ролида, хамкорликда таълим

Биргаликдаги ижод 6 та нуктаи назардан караш Х,амма биргаликда Икковлон тайёргарлик

Ишни кетма-кет мухокама килиш

Консенсусга йул

7. Бахолаш ва уз-узини бахолаш

Х,амкорликда бахолаш Портфолио Ахамиятлилик чизиFи

Аналитик умумлаштириш Асословчи эссе Ассоциатив хат РАШМ (берилган мавзу буйича ёзма иш )

Галерия буйича давра 10 дакикали Эссе 5 дакикали Эссе

Икки кимсли кундалик Инсерт

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Йуналтирувчи укитиш Х,амкорликда изланиш Жуфтликда укиш Укиш ва укиб чикилганларга реакция

Стратегия 4-П

Шерик фикри Бахолаш учун материаллар Мухимлик хакида фикр 8. Ёзма ишлар Реферат Асослаш

Укиб чикилганлар хакида фикр "Роль-Аудитория-Шакл-Мавзу"

Ишни мухокама килиш Кичик ёзма иш Кичик ёзма иш 9. Укитиш

Гоялар, саналар анализи Матнлар анализи Муайян далиллар асосида укитиш Матн буйича саволлар Маърузачи ва оппонент Танкидий анализ

Мавзуни шархлаш

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-456-462

HHTep^ao. ycy..apHH Ky..am Gyfiuna yc.yGHH TaBcua.ap KyHHgaru.apgaH uGopaT uGopaT.

EupuHHü Kpuda: um.am ynyH ^ohhh TaMep.amra ^uggufi Kapam KepaK. By aBBa.ura GeKopHH KypuHraHgeK ogguM Maca.a эмac. ÄygHTopuaHH myHgaM TaMep.am KepaKKH, GyHga Tat.HM o.yBHH.ap khhhk eKH KaTTa rypyxgapga um.am ynyH yTHpHm.apura ocoh Gy.Hmu KepaK. ^tHH y.apra ^ucMOHaH Ky.aM mapoHT apaTH.Hmu KepaK. ^apcga KHMgup rypyxra TecKapu yTHpuG ko.hG GomKa.apra GomHHH eHGomra GypuG yTHpumu eMOHgup. fflyHHHr ynyH cto.hh myHgaM KyHum KepaKKH, Tat.HM o.yBHH y3Hra Ky.aM Ba3HaTga khhhk rypyx Gu.aH ocoh MyHocaGaTga Gy.Hmu KepaK. H^ogufi Hm ynyH MaTepua..ap o.gHHgaH TaMep.aHraH Gy.ca axmugup.

Hkkuhhu Kpuda: ^apaeH Ba per.aMemra ^uggufi MyHocaGaTga Gy.um .O3HM. By xaKga GomugaH Ke.umuG o.um KepaK Ba yHH Gy3Mac.HK .O3HM. Maca.aH, xaMMa Tat.HM o.yBHH.ap xap Gup HyKTau Ha3apra caGp.H Gy.uG, cy3 эpкнн.нгннн, yHHHr KagpuHH xypMaT KH.um.apu KepaK.

Yhuhhu Kpuda: Tat.HM o.yBHH.apHHHr rypyx.apra Gy.HHHmura ^uggufi эtтнGоp GepHHr. ÄBBa.Hra, yHH y3H xoxumura Kypa Kypum KepaK. KeHHH Tacogu^aH TaH.am TaMOHH.ugaH $ofiga.aHHm MaKcagra MyBO^HK.

Typmumu Kpuda: Tat.HM o.yBHH.apHHHr xaMMacu y eKH Gy gapa^aga umra ^a.G KH.HHraH Gy.Hmu KepaK.

EemuHuu Kouda: Tat.HM o.yBHH.apHHHr pyxaH Taöeprap.HrHra KyMaK.amum .O3HM. ran myHgaKH, gapcra Ke.raH.apHHHr xaMMacu x,aM y eKH Gy um maK.ura GeBocHTa KHpumumra pyxaH TaMep эмac.ap. ByHra Mat.yM gapa^aga xy.KHHHHr aHtaHaBHH.Hru Tatcup KypcaTagu. By Gopaga MamK KH.um.ap, Tat.HM o.yBHH.apHHHr umga $ao. umTHpoK.apu ynyH goHMHH parGaT.aHTHpum.ap, Tat.HM o.yBHHHHHr y3HHH HaMoeH этнm ynyH hmkohh^t apaTHm $ofiga.H Gy.agu.

OMmumu Kpuda. HHTep^ao. ycy..apgaH $ofiga.aHraHga rypyxga Tat.HM o.yBHH.ap cohh Kyn Gy.Mac.Hru KepaK. Tat.HM o.yBHH.ap cohh Ba yKHTHm cu^aTH Gup-Gupura TyrpugaH-TyrpH Gof.hk Gy.agu. OgaTga arapga umga Tat.HM o.yBHH.ap cohh 30 KHmugaH omMacarHHa, um caMapa.H Gy.agu. OaKaT my mapT Ga^apu.raHga энг MaKGy. TapKuGu 4-6 KHmugaH uGopaT, khhhk rypyxgapga caMapa.H um o.hG Gopum MyMKHH. Äxup, x,ap khmhh THHr.am, x,ap Gup rypyxra MyaMMOHH GaeH этнm Gu.aH HHKHmra hmkoh Gepum MyxHM.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-456-462

Интерфаол укитиш педагог билан таълим олувчи уртасидаги доимий узаро муносабатларни кузда тутади ва шунинг учун у аудитория билан узаро муносабат урнатишни билиши керак.

ХУЛОСА

Дарс жараёнида самарали шакл, метод, методик усул ва воситалардан максадга мувофик фойдаланиш, таълим олувчиларда креатив компетентликни ривожлантиришга имкон берувчи омиллардан бири саналади. Кузатишларни олиб бориш, муаммоли вазиятларни яратиш ва бу уринларда таълим олувчиларнинг мустакиллигини таъминлаш, уларни уз фикрларини эркин баён этишга раFбатлантириш уларда нафакат креатив компетентликни ривожлантиради, балки унга кизикиш даражасини оширади, уни мустахкамлайди ва баркарорлашувига олиб келади.

REFERENCES

1. Ш.М.Мирзиёев "Кимё ва биология йуналишларида узлуксиз таълим сифатини ва илм-фан натижадорлигини ошириш чора - тадбирлари" туFрисида. 2020 йил 12 август. ПК,-4805-сонли Узбекистон республикаси Президентининг карори.

2. Кимё фанини укитишда шахсий - инсонпарварлик технологиясидан фойдаланиш. ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 4 | 2021 ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723.

3. Р.Ж.Ишмухамедов Инновацион технологиялар ёрдамида таълим самарадорлигини ошириш йуллари. - Т.: ТДПУ, 2005 й.

4. Фарберман Б., Мусина Р., Джумабаева Ф. Олий укув юртларида укитишнинг замонавий усуллари (укув-услубий кулланма) Т., 2002. 192 б.

5. Компетентностный подход в обучении: учебно -методическое пособие/авт.-сост. О. В. Еремкина, Н. Б. Федорова, Д. В. Морин, М. А. Борисова; Ряз. г ос. ун-т им. С. А. Есенина. - Рязань, 2010.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.