CC BY
32Ахметова Диана Цанатцызы,
Цазацстан Республикасы ПрезидентШц жанындагы Мемлекетт1к басцару академиясы Сот тврел1г1 институтыныц 2-курс магистранты
КЕЙБ1Р ШЕТЕЛД1К ЗАЦНАМАЛАРДА ЦЫЛМЫС ЖАСАГАН Т¥ЛГАНЫЦ ЭЗ1НЩ К1НЭС1Н МОЙЫНДАУЫНЫЦ РЕТТЕЛУ1
Шетел зацнамаларында кылмыс жасаган т^лганыц взшщ кiнэсiн мойындауыныц калай шешiлетiнiн талдап, кандай к¥кыктык салдарга экелетiнiн зерттеу зерттеудщ толыкканды болуына гана емес, оныц жагымды нэтижелерiн болашакта Казакстан секiлдi ендi гана тэуелсiздiк туын бекiтiп келе жаткан жас мемлекеттщ кылмыстык ю жYргiзу к¥кыгындагы кылмыс жасаган т^лганыц взшщ кiнэсiн мойындауы сиякты институттыц ережелершщ жетiлдiрiле тYсуiне вз ыкпалын тигiзедi деп есептеймiз.
Жалпы алып Караганда шетелдердщ кылмыстык iс жYргiзу к¥кыктарыныц норма-ларында сезiктi немесе айыпталушы т^лганыц взшщ кылмыс жасаганын мойындауы мэселесiне баска дэлелдемелермен салыстырганда айтарлыктай назар аудармайды деуге болады, дегенмен сот тергеу тэжiрибесiнде зацдарда ресми бекiтiлмегенiне карамастан баскаша жагдай калыптасуыныц мYмкiндiктерi жогары. Мысалга, Германияда кылмыстык-к¥кыктык кодекс бойынша айыпталушыныц кшэсш ерекше дэлелдермен дэлелдеуге аса орын берiлмейдi, ол катардагы дэйектемелер деп табылады. Эйтсе де, авторлардыц айтуы бойынша б^л тэртiптi тэжiрибе жYзiнде колдану айыпталушы кiнэсiн вз мойнына алатын жагдайда, оны тущынга алуына жеткiлiктi болып табылады деп шешу тэртiптi б^зушылык болып табылады [1, 42]. Теория бойынша айыпталушыныц б^л кылмысты мойнына алу ешкандай кауш тугызбайтынын мYмкiндiктерiн дэлелдеу тYрлерi карастырылады. Б^л Yлкен зацды дэйектi ^шке ие жэне жеке бага бершед^ сонымен коса баска дэлелдемелерден бас тартуга, сонымен коса куэгерлердiц жауап берушиз ягни сот мэжiлiсi баска дэлелдемелердi кажет деп таппаган жагдайда куэгерлераз вткiзiледi. Бiрак, судья (сот), кiнэлi деп тапкан айыпкердiц жауабын тындау к¥кыгына ие.
Англоамерикандык к¥кыктык жYЙеде айыпталушыныц вз кiнэсiн мойнына алуына ерекше карым - катынас бар. Американдык жэне англиялык галымдардыц пайымдауынша зац YPДiсi шындыкты орнатуга негiзделмеген. Олардыц пайымдауы бойынша кылмыстык iс бойынша жинакталган шындыкка мшдетп тYрде жанаспайтын материалдар бойынша шешiм шыгарады. Ец мацыздысы сот шешiмi кылмыстык iс бойынша дэлелдемелерге непзделген болса болганы, ал айыпталушы жауабы бойынша барлык кiнэнi вз мойнына алган болса - ол толык дэлелдеу болып табылады. Англо-американдык зац гылымдары вкiлдерiнiн пiкiрi бойынша кылмыстык сотвндiрiсi - б^л дау, жэне айыпталушы взш кiнэлiмiн деп есептейдi ягни дауды жалгастырудыц магынасы жок [2, 39].
Сонымен коса АКШ зацнамасы кYдiктi взi мойындамаганга дешнп iстерге накты талаптары бар. Параграф 3501, 18 титулдык бетi: АКШ зацдары бойынша кiнэнi айыпкер 6 сагат iшiнде вз еркiмен мойнына алуга регламенттiк уакыт кояды. Осы уакыт iшiнде полиция кызметкершщ айыпталушыдан жауап алып, оган кылмысты мойнына алуына кол жетюзш, сонымен катар ют тергеу жYргiзу аркылы взше едэуiр женiлдету мYмкiндiгi бар. Б^л шектi уакыт втiп кеткеннен кешн айыпкердiн айыпты вз мойнына алатын болса, соттыц кYдiгiн тугызады [3, 84].
Англияда сот тэжрибес бойынша егер полиция кызметкерi жауап алганнан кейiн зацды бiле т^ра б^зса айыпкердiн жауабы кайта каралады. Б^л алка отырысында карастырылып, сонымен коса отырыста мiндеттi тYPде куэгер-лер, куэгерлер коргаушылары - м^ныц швде айыпкер де жатады, полиция кызметкерлершен жауап алынады. Одан эрi жактардыц пiкiрлерi тыцдалады. Отырыстагы осы эрекетп iстеушiлер ж^мыстан шыгарылады. Сотта ю
^арау приясягасыз ететшдер бул - магистратты^ соттар, жауапке айыбын мойнына алу мYмкiндiк шеп полиция ^ызметкершщ айыпталушыдан жауап алу кезшдеп куцщзп ^ундыщ ставкасы бойынша тексерiледi [1, 94].
Айыпталушы кшэсш зацнамага сай ез мойнына алатын болса англосаксондыщ ку^ыщ-тыщ жYЙе сапасын керсетедi.
АКШ-тыц ^ылмыстыщ YPДiсiнде жауапкердщ кiнэсiн мойындауы сот зерттеушщ бас^а дэлелдемелердi ^ажет етiп созылмауына негiз болады. Эз кiнэсiн мойындау АКШ ^ылмыстыщ сот YPДiсiнде автоматты тYрде айыпталушыга Yкiм кеседi. Сот зерп^ бас^а дэлелдемелермен (оныц шшде ^оргаушылармен) еткiзiлмейдi. Сонымен ^оса айыпталушыныц кiнэнi дэлел бойынша ез мойнына алуы тура тYсiнiк беруi.
Кыс^артылган сот ендiрiсiнде еш^андай да ^ылмысты ауырлыгына ^арай егер айыпкер езш кiнэсiн мойындаган жагдайда да шектеулер ^ойылмайды. Бас^а зерттеу iс эрекеттершаз ез ^ылмысын мойындау американдыщ сот Yрдiсiнде тiптен санкция бойынша елiм жазасына кесу немесе емiр бойы бас бостандыгынан айыру жазасына да жеткшкп болып табылады. АКЩ-та ез кшэсш мойындаумен бiрге «кшэсш мойындау шарасы» институты тыгыз байланыс^ан. Бул еюжавда да тиiмдi iстерден туындаган, одан эрi сотпен бекiтiлген шешiм. Бас^а сезбен айщанда, бул келюсез айыптаушы жа^пен жэбiрленушi жа^ арасында болып, жэбiрленушi кiнэнi мойнына алып, соттыц шешiмi бойынша жазаны кутед^ ол жазага келiссез шешiсiне сай усыныстар тасталынады.
Келiссез YPДiсi жYргiзiлгеннен соц ол ^ылмыстыц аса ауыр немесе ете уйымдас^ан сатысына байланысты езгерiстер енгiзiлуi мYмкiн [4, 52]. Мысалы алдын-ала ойласты-рылган кiсi елтiрушiлiктi, прокурорга алдына ала уйымдастырылган ^ылмыс екенiн дэлелдеуге шарт койылады. Сол себептен, егер прокурор сот отырысындагы комиссияга алдын-ала уйымдас^ан ^ылмыс екенiн дэлелдеуге сенiмсiз болса, ол тагайындауды бай^аусыздан болган кiсi елпрушшк деп тануына мYмкiндiгi бар [5, 46].
Кшэш мойнына алуга келюмдер мемлекет арасында келiсiмдер ар^ылы прокурор екшеттшпмен, айыпталушыны адвокат ^оргайды. Сонымен ^оса жазалау ^орытындысы бойынша адвокат ^оргауындагы азамаща iстеген ^ылмысы бойынша дэлелдердщ аппараты усынылып керсетiледi. Мундай а^паратты арыз берушi жа^тан арыз берiлгеннен кейiн,
1 айдыц шшде ^абылдайды. Жина^талган дэлелдемелер - булар куэгерлердщ арызынан туратын есеп, экспертиза ^орытындысы жэне сот мэжiлiсiнде ^олданылуга жоспарланган бас^а да дэлелдемелер. А^паратты алганнан соц цоргаушы айыптау факпс бойынша оныц клиенгтiне езiнiц дэлелдемелш базасыныц жогары екенiн сендiру ма^сатында езiндiк зергтеуiн жYргiзедi. Сонымен ^атар тагайындалган эр тYрлi экспергтiк зерттеулер мен iс шаралардан соц куэгерлерден жауап алынады. Егер адвокат ^ойылган айыптауды мойындайтын болса, ол прокурормен кiнэнi мойындау туралы келiсiмге келед1 Прокурорда сенiмнiц жо^ болганы жагдайында сот отырысынан кейiн айыптаушы вердикт ^абылданып, екi жа^ езара келюмге келедi.
Бас^а сезбен айщанда бiр шешiмдi шыгаруга деген кулшыныс ею жа^ты да келiсiмге келуге алып келедь Зац бойынша кiнэнi мойнына ^оюга шешiм ^абылдамастан бурын прокурормен жагдайлар ау^ымы бекiтiлген.
Осы ендiрiстiц бiр ерекше артыщшылыгы екi жа^тыц келiссездерi - айыптаушы жэне ^оргаушы жа^, соттыц ^атысуынсыз етiп, езара орта^ шешiмге келедi. Бул ретте соттыц мiндетi екi жа^ты келгамге сай келiсiмшаргты ^айта ^арап келiсiмдi бекiту немесе тараптардан бас тартуды ба^ылау болып табылады. Бул ма^сатта сот тараптардыц ез еркiмен келюмге келуiн тексерiп, бай^айды. Тексерiс кезвде орнатылады: кYдiктiге уа^ытында айып мойнына ^ойылып, кYдiктi берiлген ^у^ыгыныц магынасын тYсiнуiн, кYдiктi езiнiц тYсiнiктемесiнде ^андай аппарат берсе де сот отырысында соныц бэрi езiне ^арсы ^олданылуы ескертiлуiн ба^ылау ^ажет. Американдыщ ^ылмыстьщ YPДiсте жеткiлiктi дэлелдермен сот шешiм ^абылдайтын болса, айыпталушы егер сот шешiмiмен келiспейтiн жагдайда сот ал^а билерi отырган кезде сот шешiмiнiц келiсiмге сай болмаганына (зорлау, мэжбYрлеу, ^ор^ыту, алдау жэне т.б.) [6, 38] наразылыщ бiлдiруiне болады.
Бул дэлелдеу эдюш айыпкерге оц жэне терю жа^тармен ^арастыра аламыз. Оц мезеп^ деп кiнэнi мойындау кезшде сот ендiрiсi узын сот зерртеуш жYргiзбей уа^ыт Yнемдейдi жэне материалдыщ шыгын аз кетедi. Соттарда бас^а шатас^ан ^иын iстердi толыщ ^арап зерттеуге ^осымша уа^ыты пайда болады. Бундай рет сотталушыга жаза тагайындау кезiнде ете тиiмдi.
Эйтсе де мундай эдiстiц кептеген оц жа^тары болса да сондай а^ терю жа^тары да ерекше керсетiледi. Сонымен, мысалы Ларичев В.В.
жазады: «Полиция жэне орган кызметкерлерi бiрдей кiнэнi мойнына коюга мiндеттеледi, ce6e6i сот мэжшсшщ ^закка созылмауына ыкпалын тигiзедi. Кшэш мойындау ic шарасы, полиция кызметкерш зерттеу кезiндегi зацсыздыкты жою мен кылмысты ашуга экеледi [7, 81].
К¥кыккоргау органы кызметкерлерi «терю жак реинде» «кшэш мойындау ic шарасын», «корытынды келiciм нэтижеci бойынша барлык зандьщ кылмыс icтеуiне сай н^скайды. Сот б^л жагдайда болган окигага жиi терец мэн бермейдi, сотталушыныц кiнэciн мойындауга тиic [8, 4142].
Бiздiц ойымызша айыптау жагы сонымен катар «кшэш мойындау келюмш» жасау барысында мысалы, Yш кылмыстык эпизодтыц орнына бiр эпизодты гана керсету аркылы кейбiр айыптау пункттерiн алып тастау жолымен кенуге баруга мэжбYP болуы аталган ендiрicтiц терic нэтижес болып табылады. Аталган жагдайда кылмыстык ic бойынша шындыкты аныктау женшде эцгiме козгалуы мYмкiн болмауына жэне жазаныц эдiл болмауына байланысты ауырлыгы Yлкендеу кылмысты жасаган т^лга кей жагдайда ауырлыгы аздау кылмыс Yшiн кылмыстык жазаны тартады. Сонымен катар аталган келiciмдi жасау барысында жэбiрленушiнiц пiкiрi еcкерiлмейдi. Жэбiрленушiнiц «кiнэнi мойындау келюмше» карсы шыгуга к¥кыгы болмагандыктан оныц к^кыгы жэне к¥кыктык мYДдеci б^зылады.
Сол себептен «кiнэнi мойнына кою шешiмi» АКЩ-тыц кылмыстык кодекшнде мынандай бейнелерге ие:
1) «юшара» максаты болып отырыста сот юшен бас тартушы ендiрicтiк топтар болып табылады;
2) Келюм екi жак бойынша сот мэжшсше дейiн кортындылауы тиic, б^л кезеиде жэбiрленушi пiкiрi есепке алынбайды;
3) Сот ею жактыц келiciм YPДiciне катыс-пайды, тек кана олардыц келiciмiн бектгедц
4) Айыпталушыныц кiнэлiлiгi сот мэжшс болып жатканда зерттелмейдi;
5) Yкiм, «кiнэнi мойнына кою шешiмi» процедурасынан кейiн койылып факт бойынша ic орындауда кайта каралмайды.
Б^ндай шаралар АКЩ-та кец тараган, сонымен коса Англияда да кец тараган, бiрак ерекшелiктерi айкын байкалады.
Англияда сот ецщрю кылмыска байланысты, кiнэлаушы фактка байланысты, суммарлык ендiрicтiк катарда айыптаушы факттык соттык ендiрic калыптаскан. Суммарлык ецщрю кыскартылган сот процедурасын аса ауыр
емес кылмыска сай ^сынады. Б^ндай icтер магистраттык сотпен алка билерciз еткiзiледi. 1957 жылга дешн мынадай ереже колданылды: айыпталушы магистратттык сот алдында жеке жауап беруi тиic. Магистраттык 1957 ж. кабылданган зацга сай айыпталушы егер езш кiнэлiмiн деп есептесе, сотка алдын ала хат аркылы еcкертуi тиic. Б^л процедура кебiне автотранспорттык к¥кык б^зушылыктар орын алу icтерiмен байланысты кецiнен колда-нылады.
Айыптаушы актке байланысты кылмыстар магистраттык сотта каралатын icтерден герi ерекше мацызга ие. Сот YPДici ец бiрiншi алкабилердiц пiкiрi тыидалымнан басталады. Алгашкы тыидалымныц максаты с^рактарды тацдап, вердикт кезшде сотка сот YPДiciн баскаруга кемек ретiнде с^рактарды пайдалану аркылы дэлелдемелерге кол жеткiзу. Б^л стадияда айыпталушыга барлык пункттер бойынша айып тагылады. Айыпталушыга айып тагылып болганнан кейiн айыптаушы екенiн мойындауын шарттайды. Келiciмнен кейiн сотталушыдан езш кiнэлiмiн деп тани ма танымай ма с^рагы койылады. Егер сотталушы езiн кiнэлiмiн деп мойындаса, арызданушы алкабилердiц дэлелдемелерiнiц шешiмiмен шектеледi. Сотталушыныц ез кшэсш мойындауы, оган мYмкiн болатын соттык жецiлдiктер бередi [9, 113].
Егер жазалаушы жазасын алдын ала бшген жагдайда жазаланушы кшэш ез ерюмен мойындаганына кYдiк келтред^ жок деп еcептеледi.
Бiрак та айыпталушы егер ез кшэсш мойындаса, зац бойыншакылмыстык ic процес-терш кыскарту мYмкiндiгi бар.
Италияныц кылмыстык-проце ссуалдык кодекciнде сот ендiрiciнiц кыскартылган процедурасы коргаушы жэне айыпталушы арасындагы алдын ала келiccездерiнен (бастапкы зерттеу стадиясына байланысты). АКЩ зацнамасы келюсез процедурасы Италия келiccез процедурасынан айырмашылыгы, Италияда кылмыстык icтер 2 жыл бас бостандыгынан айыруга дейiн мYмкiндiк берiледi. Келiccез процедураларын Италияда енпзгенде айыпталушы жазаны толык мойындау сонымен катар кылмыстык-процессуалдык кодекс карастырмаган с^рактар талданды. ¥зак талданудан кейiн, келiccез процедуралары мiндеттi тYPде айыпкердiц кiнэнi мойнына алуын талап етедi [4, 98].
ТМД елдерiнде сонымен коса к¥кыктыц
6aFa^Fa турaрлык нормaлaры кец тaрaлымFa ие.
Айыптaлyшыныц e3 кiнэсiн мойындayы Белaрyсь Респyбликaсыныц кылмыстык-процессyaлдык кодексшде егер соттыц кYмэнiн тyдырFaн жaFдaйдa eзiмен косa KыскaртылFaн сот зерттеуш усынылады. (ст. 326 КДЖК Белaрyсь Респyбликaсы). Бул жaFдaйдa сот aйыптaлyшы мен жэбiрленyшi aрaсындaFы келiсiм орнaFaннaн кейiн, олaрдaн мойындay мэжбYрлi тYрде болмaды Ma соны aныктaйды. Сот зерттеушщ кыскaртылFaн ретi жaсeспiрiмдер кылмыстык iсiн зерттеу ретiнде KOлдaнылмaйды, сонымен косa зaц бойыншa 10 жыл бaс бостaндыFынaн aйырy жaзaсы немесе eлiм жaзaсы тaFaйындaлFaн.
Белaрyсь Республигасы КДЖК-сындaFы жылдaмдaтылFaн процедyрaлaр, eндiрiстер -бул iстелген кылмыстыц кыскaртылFaн жaзaсы, кылмыстык сот eндiрiсiнiц жылдaм эрi тез дaмyынa бaFыттaлFaн, зaц бойыншa кaтaл орнaтылFaн курaмдaс бeлiктерден турaды [1, 196-198]. Белaрyсь Респyбликaсы ЩЖК-сы 452 бaбы жылдaмдaтылFaн eндiрiс процестерше жaткызaды: 1) кылмыс фaктiсi белгш; 2) кылмыс жaсaFaн туга^ыц юм екенi белгiлi; 3) ол кылмыс жaсayдa eзiнiц тiкелей ^тысы болFaнын мойындaйды.
Кылмыс жaсayдa eзiнiц тшелей ^тысы болFaнын мойындay - ол тулFa aркылы eз кiнэсiн мойныта aлy немесе бaскa кYдiктi пaрa берyi aркылы оныц кылмысты мойныта толык глуы болып есептеледi. Десек те, кущктшщ бaстaпкы берген жayaбынaн бaс тaртyы жылдaмдaтылFaн сот e^^^rn тежейдi, солFaн сэйкес муцдай eндiрiсте aйыпкер толык eз кiнэсiн мойныта aлFaншa кYтiледi, себебi, кYдiктi, aйыпкер eз кiнэлaрын мойындaрын aлмaйыншa, бaскa дэлелдермен оныц мэнiн жоFaрылaтпayFa тшскен жeн.
Буцдай жылдaмдaтылFaн eндiрiс бершген кYнiнен бaстaп, 10 тэyлiк iшiнде прокyрордaн eтiп кылмыстык iс реинде соттa кaрaлyы тиiс (Белaрyсь Респyбликaсыныц К1ЖК, 453 бaбы).
КырFыз Респyбликaсыныц ЩЖК сонымен KOсa кыскaртылFaн сот мэжЫсш кaрaстырaды, мундa aсa ayыр емес жэне aсa ayыр кылмысгар eтiнiмдер бaр болFaн кезде жaсeспiрiмдер кылмысыныц тYрлерi бaр болып тaбылaды. (Киргиз Респyбликaсы К1ЖК 328-1 бaбы). Негiзгi шaрт болып eтiнiш берушшщ сол жерде болуы тaнылaды.
Сол себептен, кез-келген жылдaмдaтылFaн сот процесшщ нускayымен соттыц жумысын
жецiлдетy, сот зерттеyi жолы мен сот кылмыстык eндiрiсi сaлaсын дaмытa aлaмыз. М^ндян eндiрiстер eзiмен бiрге ya^rc Yнемдеyмен кaтaр мaтериaлдык шыFынды тeмендетiп, сотгардыц бaскa дa киын эрi кYрделi iстермен ya^rc тayып aйнaлысyынa жол aшaды.
«ТулFaныц шын era^i» термит тек rçarn ТМД елдерiнде Farn бaр, ол Ресей сaясaтындa оц пшр aлFaн, соныц iшiнде сот eндiрiсiнде орын aлaды. Бiздiц Кaзaкстaн Респyбликaсыныц кылмыстык кодексi бiрiншi рет оншa ayыр емес немесе ортaшa ayырлыктaFы кылмысгарды iстеген тулFa кылмыстык жayaпкершiлiктен босaтылyы мYмкiн, егер ол кылмыс жaсaFaннaн кейiн кiнэсiн eз еркiмен мойындaп келiп, кылмысты aшyFa eз кeмегiн тигiзетiн болсa (65 бяптыц 1 бeлiгi).
Бaскa мемлекеттер зaцнaмaсы бул терминдi KOлдaнбaйды, эйтсе де зaццык шaрттaрдыц соцын такты тYсiндiредi.
Шет ел зaцнaмaсындa кылмыстык - кукыктык сaнкциялaрды жецiлдетy, жaзaдaн босaтy немесе кылмыстык жayaпкершiлiктен босaтy позитивтi пост криминглдык iс эрекеттщ сaлдaры болып тaбылып - aкпaрaт берiлген кезде оныц iшiнде мaсштaбты кец кeлемдi кылмыстaр орын aлFaн жaFдaйлaрдa жYгiнедi.
Фрaнцияныц КК сaй, iшiнaрa кукык бузушы-лaр тобындa болып, бaскa дa топ мYшелерiн устayFa кeмектескен жaFдaйдa кылмыстык жayaптaн босaтылaды. Бiреyдi урлaFaн немесе зaцсыз бaскa бiреyдiц бостaндыFынa кол суFып, тулFaны 7 тэyлiк iшiнде KaMay4a устay жaFдaйлaры орын глып, туткынды eз еркiмен босaтсa сот бойыншa жaзa бaс бостaндыFынaн aйырyы 20 жылдaн 5 жылFa дейiн кыскaртылyы мYмкiн. Бaскa дa кылмыс тYрлерiне эр тYрлi жaзaлaр тaFaйындaлFaн, олaр: фaльшивомонетничество, тущынтан ^шу, шпиондыктыц не сaботaждыц эртYPлi eзгерген тYрлерi жэне бaскaлaр.
Итaлия зaцнaмaсы «^юнген» террористердщ жaзaсын жецiлдетyге жэне жaзa тaFaйындaйды егер олaр eз уйымдaскaн топтaрын зерттеу кезiнде aйтып берсе тштен жaзaны aлып тaстaйды [10, 108]. Жэне бaскa дa кылмыс жaсaFaн жaFдaйдa 8 бяп, Зaц № 203 (1991 ж.) уйымдaскaн кылмысты aйтып, aттaрын aтaп, eз кiнэлaрын жоюынa болaды.
Бул Yшiн aйыптaлyшы курaмнaн шыFып, кылмыстык топты толык колFa тYсiрyде KOлдaн келетiн шaрaлaрдыц бэрiн орындaп, сот оргaндaры мен полицияFa дэлелдердiц жиынтыFын усынып, олaрды туткынFa aлyынa кeмек беру [11, 198-199].
Сeйтiп, бaскa дa ^п жaFдaйлaрFa кaрaмaстaн
шет мемлекеттер зацнамасы т^лганыц шешiмге келуiн, кшэсш мойнына алуын растап эр тYрлi к¥кыктык салдарын бекiтедi. Б^л айыпталушыныц немесе сотталушыныц жазасын жецiлдетумен де тшелей, тыгыз байланысты.
Шет мемлекеттер зацнамасын окып Yйрену - к¥кыктык бiлiмдердiц беки тYcуiне cептiгiн тигiзедi жэне Казакстандык кылмыстык процесте колдану мYмкiндiктерiн карастыруда кортындыга экелдi. КР ЩЖК, бiз атап керсеткендей дэлелдемелермен бектлген, оныц негiзгi белгiлерi ТМД елдерiнiц кылмыстык-процессуалдык зацнамасына ^ксас, модельдiк кодекстен де бекiтiлiм тапкан.
Казакстан Республикасы Кылмыстык кодекciнiц ^ксас баптарын колдану нег^рлым тшмд1 деп саналады жэне (65 баптын 1 белт) кылмыстык жауапкершiлiктен босату жагдайларыныц бiрi болып табылады.
Сонымен коса, назар аударатын нэрсе соттардыц кажеттшш айыпталушыга Yкiм шыгарган кезiнде гана емес, т^лганыц ез еркiмен кшэсш мойындауы кезiнде койылатын Yкiмге кажеттшгшщ зор екенiн байкадык. (Yкiм окылган кезде жагдайдыц калай орын алганы туралы мэлiметтен салыстырылады). Б^л жагдай сотталушыныц жазасын жецiлдетуге зор мYмкiндiк бередi.
ПайдаланFан эдебиеттер Ti3iMi
1. Головко Л.В., Гуценко К.Ф., Филимонов Б.А. Уголовный процесс западных государств. - М., 2001. - С. 426.
2. Гуцепко К.Ф. Основы уголовного процесса США. - М., 1993. - С. 39.
3. Стойко Н.Г., Семухина О.Б. Уголовный процесс в США: Учебное пособие. - Красноярск, 2000. - С. 84.
4. Дубовик Н. «Сделка о признании вины» и «особый порядок»: сравнительный анализ // Российская юстиция. - 2004. - № 4. - С. 52.
5. Пешков М.А. «Сделка о признании вины» в уголовном процессе США и ее влияние; на назначение наказания // Проблемы наказания по законодательству России и зарубежных стран: материалы межвузовской научной конференции. - М., 1999. - С. 46.
6. Горбачев А. Признание обвиняемого - «особо убедительное доказательство»? // Российская юстиция. - 2004. - № 6. - С. 38.
7. Ларичев В.В. Предварительное расследование преступлений в США и Германии: Дисс. ... канд. юрид. наук. - М., 2004. - С. 81.
8. Мшицип С. Сделки о признании вины: возможен ли российский вариант? // Российская юстиция. - 1999. -№ 12. - С. 41-42.
9. Апарова Т.В. Суды и судебный процесс Великобритании. Англия, Уэльс, Шотландия. - М., 1996.- С. 113.
10. Решетников Ф.М. Правовые системы стран мира: Справочник. - М., 1993. - С. 108.
11. Зайцев O.A. Государственная защита участников уголовного процесса. - М., 2003. - С. 198199.
Мащалада автор щылмыстыщ ic ЖYргiзу щущыгындагы тулганыц езгтц ктэст мойындауы институтыныц Keü6ip шетелдж зацнамаларда реттелу ерекшелжтерте тощталган. Шет мемлекеттер зацнамасын ощып Yйрену - щущыщтыщ бтмдердщ беки тYcуiне cептiгiн тигiзедi жэне Цазащстандыщ щылмыстыщ процесте щолдану мYмкiндiктерiн щарастыруга болады деген щортындыга экелдi.
Тушн свздер: юнэ, юнэан мойындау, ктэт мойындау келiciмi, тулганыц шын eKmyi.
В статье автор рассматривает особенности урегулирования в некоторых зарубежных законодательствах вопросов института признания своей вины в совершении преступления. Изуче-
ние и сопоставление норм законодательства зарубежных стран, закрепляющих порядок получения и правовые последствия признания лицом своей вины в совершении преступления, позволяет сделать вывод о возможности их использования в казахстанском уголовном процессе.
Ключевые слова: вина, признание вины, сделка о признании вины, чистосердечное раскаяние лицом.
In the article an author examines the features of settlement in some foreign legislation questions of institute of confession of the guilt in the commission of crime. Study and comparison of norms of legislation of foreign countries, fastening the order of receipt and law consequences of confession the face of the guilt in the commission of crime, allows to draw conclusion about possibilities of their use in Kazakhstan criminal procedure.
Keywords: guilt, guilty plea, plea bargain, sincere repentance face.
Диана ^анаткызы Ахметова,
Казахстан Республикасы Президентшщ жанындагы Мемлекетпк бас^ару академиясы Сот терелш институтыныц 2-курс магистранты
Кейбiр шетелдж заннамаларда кылмыс жасаFан T^FaHbi4 езшщ кшэсш мойындауынын реттелуi
Ахметова Диана Канатовна,
магистрант 2-го курса Института правосудия Академии государственного управления при Президенте Республики Казахстан
Урегулирование признания лицом своей вины в совершении преступления в некоторых зарубежных законодательствах
Akhmetova Diana Kanatovna,
2 year undergraduate institute of Justice, Academy of Public Administration under the President of the Republic of Kazakhstan
Settlement of face recognition of his guilt in the crime in some foreign jurisdictions
