Научная статья на тему 'КАСБИЙ-ПЕДАГОГИК КОМПЕТЕНТЛИКНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ИННОВАЦИОН ЁНДАШУВЛАРНИНГ АҲАМИЯТИ'

КАСБИЙ-ПЕДАГОГИК КОМПЕТЕНТЛИКНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ИННОВАЦИОН ЁНДАШУВЛАРНИНГ АҲАМИЯТИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

39
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
инновация / касбий компетентлик / интеграция / фан / таълим / ишлаб чиқариш / жамият / кадрлар тайѐрлаш / назария ва амалиѐт уйғунлиги / кластерли ѐндашув / тамойиллар / инновации / профессиональная компетентность / интеграция / наука / образование / производство / общество / подготовка кадров / сочетание теории и практики / кластерный подход / принципы

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — С. А. Тоштемирова, А. К. Нафасов

Мазкур мақолада ўқитувчининг касбий педагогик компетентлигини ривожлантиришда инновацион ѐндашувлар, технологиялар ва уларнинг аҳамияти бўйича тўҳталиб ўтилган бўлиб, кадрлар тайѐрлаш соҳасида таълим, фан, ишлаб чиқаришнинг жамият билан интеграциялашуви муҳим заруратлардан бири эканлиги таъкидлаб ўтилган ҳамда илм-фан, ишлаб чиқариш ва таълим альянсининг замонавий устувор йўналиши сифатида кластер ѐндашуви бўйича фикр-мулоҳазалар тақдим қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ВАЖНОСТЬ ИННОВАЦИОННЫХ ПОДХОДОВ К РАЗВИТИЮ ПРОФЕССИОНАЛЬНО-ПЕДАГОГИЧЕСКОЙ КОМПЕТЕНТНОСТИ

В данной статье рассмотрены инновационные подходы, технологии и их значение в развитии профессионально-педагогической компетентности педагога, а интеграция образования, науки и производства в области подготовки кадров является одной из важных потребностей и рассмотрены взгляды на кластерный подход как современное приоритетное направление альянса науки, производства и образования.

Текст научной работы на тему «КАСБИЙ-ПЕДАГОГИК КОМПЕТЕНТЛИКНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ИННОВАЦИОН ЁНДАШУВЛАРНИНГ АҲАМИЯТИ»

КАСБИЙ-ПЕДАГОГИК КОМПЕТЕНТЛИКНИ

РИВОЖЛАНТИРИШДА ИННОВАЦИОН ЁНДАШУВЛАРНИНГ

АХДМИЯТИ

С. А. Тоштемирова А. К. Нафасов

Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институти

Аннотация

Мазкур маколада укитувчининг касбий педагогик компетентлигини ривожлантиришда инновацион ёндашувлар, технологиялар ва уларнинг ахамияти буйича тухталиб утилган булиб, кадрлар тайёрлаш сохасида таълим, фан, ишлаб чикаришнинг жамият билан интеграциялашуви мухим заруратлардан бири эканлиги таъкидлаб утилган хамда илм-фан, ишлаб чикариш ва таълим альянсининг замонавий устувор йуналиши сифатида кластер ёндашуви буйича фикр-мулохазалар такдим килинган.

Калит сузлар: инновация, касбий компетентлик, интеграция, фан, таълим, ишлаб чикариш, жамият,кадрлар тайёрлаш, назария ва амалиёт уйгунлиги, кластерли ёндашув, тамойиллар

ВАЖНОСТЬ ИННОВАЦИОННЫХ ПОДХОДОВ К РАЗВИТИЮ ПРОФЕССИОНАЛЬНО-ПЕДАГОГИЧЕСКОЙ КОМПЕТЕНТНОСТИ

С.А.Таштемирова, А.К.Нафасов

Ташкентская область Чирчикский государственный педагогический институт

В данной статье рассмотрены инновационные подходы, технологии и их значение в развитии профессионально-педагогической компетентности педагога, а интеграция образования, науки и производства в области подготовки кадров является одной из важных потребностей и рассмотрены взгляды на кластерный подход как современное приоритетное направление альянса науки, производства и образования.

Ключевые слова: инновации, профессиональная компетентность, интеграция, наука, образование, производство, общество, подготовка кадров, сочетание теории и практики, кластерный подход, принципы

THE IMPORTANCE OF INNOVATIVE APPROACHES TO THE DEVELOPMENT OF PROFESSIONAL AND PEDAGOGICAL

COMPETENCE

Abstract

This article discusses innovative approaches, technologies and their importance in the development of professional and pedagogical competence of a teacher, and the integration of education, science and production in the field of training is one of the important needs and views on the cluster approach as a modern priority area of the alliance of science, production and education.

Keywords: innovation, professional competence, integration, science, education, production, society, personnel training, combination of theory and practice, cluster approach, principles

Таълимда инновацион ёндашувларни жорий этиш укув-билув жараёнларини самарали ташкил этишнинг янги технологиялари ва шаклларидан фойдаланган холда давлат таълим стандартларида келтирилган таянч ва умумфан компетенцияларни янада ривожлантиришни назарда тутади. Бу эса таълимнинг назарий ёндашув билан бирга амалий-фаолиятли ёндашувни, яъни олинган назарий билимларнинг амалий эхтиёжлари билан бирлаштириш зарурати билан боглик жараёндир. Таълим тизимида интеграция масаласи янги ходиса эмас албатта, мамлакатимизда бу борада назарий асослар етарли булиши билан бирга, талайгина амалий ишлар хам мавжуд. Аввало, кадрлар тайёрлаш сохасида хам "таълим, фан ва ишлаб чикариш самарали интеграциялашувини таъминлаш, тайёрланаётган кадрларнинг микдори ва сифатига нисбатан давлатнинг талабларини, шунингдек, нодавлат тузилмалари, корхоналар ва ташкилотларнинг буюртмаларини шакллантиришнинг механизмларини ишлаб чикиш"[1], вазифалари белгилаб куйилган. Таълим тизимини модернизациялаш шароитида уни интеграциялаш инновацион парадигма хисобланиб, таълим турлари ва таълим жараёнидаги педагогларнинг узаро хамкорлиги, таълим олувчиларга берилган назарий билимларни амалий фаолиятларда куллай олиш куникмаларини такомилаштиришга каратилган ёндашувлар доирасида ижодий, ракобатбардош шахсни шакллантириш мумкин.

Юкорида келтирилган таълимдаги инновацион парадигма назария ва амалиёт уйгунлигида кечадиган хамда сон ва сифат узгаришларига олиб келувчи, муайян максадга йуналтирилган таълим билан боглик

субъектларнинг фаолият тизими куринишида кечади. Х,ар кандай инновация ташаббус махсули булиб, у таълим сифати ва мазмунини ривожлантиришга каратилади, умуман олганда инновациялар ривожлантириш тамойилига асосланиши зарур булади.

Таълим тизимидаги инновацияларнинг асоси тизимга булган ижтимоий муносабатлар эканини хисобга олиш зарур. Хусусан, олий таълим муассасаларига факатгина муайян сохадаги кадрлар тайёрлаш муассасалари сифатида эмас, балки илмий гоялар ва лойихаларни тупловчи, улардан ижтимоий махсулот яратувчи ва технологиялар барпо этувчи муассаса сифатида караш хам лозим. Бунда олий таълим муассасаларида фаолият олиб бораётган укитувчиларнинг мехнат натижадорлигини ошириш, уларнинг факатгина таълим беришдан иборат фаолиятларини иктидорли ёшларни долзарб илмий-техникавий муаммоларни хал килишга жалб килиш томон буриш максадга мувофик булади. Бу, уз навбатида, олий таълим тизимининг инновацион фаолияти ва жамият билан боглик интеграциясини оширишга хизмат килади.

Бугунги кунда ривожланиб бораётган таълим, фан ва ишлаб чикаришнинг жамият билан интеграцияси ахамиятининг тобора ортиши ва заруратининг кучайиши куйидаги сабаблар билан изохланади:

- глобаллашув жараёнининг таълим, фан ва ишлаб чикариш муносабатларига таъсирининг ортиши;

- илмий ишланма ва натижаларнинг ишлаб чикаришга жорий килиш муддатларининг кескин кирскариши;

- илмий тадкикот сохасида узаро ракобатнинг кучайиб бораётганлиги;

- ишлаб чикариш сохасида узаро ракобатнинг кучайиб бораётганлиги;

- фан ва ишлаб чикариш сохаларида самарадорликнинг асоси кадрлар салохиятига богликлигининг тобора кучайиб бораётганлиги;

- илмий ишланмалар, тадкикот натижаларининг тез фурсатда ахамиятининг йуколиши;

- интеграциядан барча субъектларнинг бирдай манфаатдор булиши[2].

Таълим, фан, ишлаб чикариш ва жамият интеграциясида таълим

тизимининг ахамияти амалиётчиларнинг билими ва малакасига боглик. Илм-фан ютуклари бу борада амалиётчиларнинг билими ва малакасига янгидан-янги талаблар куймокда. Бу жараён, албатта, таълим тизимини хам доимо узгариши ва такомиллашиши зарурлигини курсатади. Ушбу узгаришларнинг пировард натижаси педагогнинг касбий компетенлигида намоён булади. Педагог касбий компетенцияларининг жамият хаётидаги ахамияти тобора

ортиб, чукурлашиб бормокда. Эндиликда амалиётда орттирилган билим ва куникмалар инсоннинг бу борадаги эхтиёжларини тула кондира олмай колди. Янгидан-янги билим ва куникмаларга, уларнинг амалиёт билан муносабатида уз мустакил позициясига эга булиш ишлаб чикаришнинг исталган шаклида фаолият олиб бораётган кадрлар учун фундаментал ахамиятга айланиб бормокда. Х,ар кандай сохада самарадорликка эришишнинг шарти кадрлар салохиятига тобора боглик булиб бормокда. Бу эса таълим ва ишлаб чикариш орасидаги масофани тобора кискартирмокда, таълимни иктисодий фаолиятнинг зарурий таркибий кисмига айлантирмокда.

Илм-фан, ишлаб чикариш ва таълим альянсининг замонавий устувор йуналишларидан бири, шубхасиз, кластер ёндашувидир. Бундай ёндашув, нафакат ишлаб чикариш харажатлари, балки логистика ва бозор харажатларини хам камайтириш, инсон ресурсларидан окилона фойдаланиш имконини беради. Кластер назарияси муайян фаолият турларининг аник географик чегараларда жамланиши булиб, уша соханинг самарали ишлаши учун кулай шароитлар яратади. Таълим, фан, ишлаб чикариш ва жамият интеграциясининг шундай кластерлари ташкил килинган такдирда, ушбу усул куп йиллар давомида ривожланишнинг устувор йуналишини беради. Кластернинг муваффакиятли ривожланиши учун ишлаб чикариш корхоналари, муайян таълим муассасалари, хокимият органлари ва бошка вакиллик органларининг (молия муассасалари, таълим муассасалари, маданият муассасалари ва хк.) катъий тараккиёт стратегияси, иш берувчининг манфаатларини мустахкамлаш имконини берадиган дастури булиши лозим.

Кластерли ёндашуви аник худуд кесимидаги муайян соханинг узига хослигини куриб чикиш ва тавсифлаш имконини беради. Шуни таъкидлаш керакки, кластер иштирокчилари бир-бири билан узаро богликликда булгани учун айрим кластер элементларининг ноаник ишлаши бошка кластер элементлари динамикасининг салбий ишлашига туртки булиши мумкин. Таълим, фан, ишлаб чикариш ва жамият интеграциясини самарали амалга ошириш учун педагогик салохият, инновацион мухит, инновацион таълим, таълим кампуслари хамда технопарклар мухим хисобланади. Ушбу компонентларда кадрлар тайёрлашда илмий-педагогик салохиятнинг урни, ривожланиш тамойилига асосланганлик, замонавийлик, янгиланиш, моделлаштириш, назария ва амалиёт уйгунлиги каби интеграция жараёни учун мухим булган жихатлар уз аксини топган[3].

Кластерли ёндашув инновацион мухитни талаб килади, у эса назария ва амалиёт интеграциясида мухим ахамиятга эга булиб, узида инновацияларни жорий килиш билан боглик шарт-шароитлар, меъёрий-хукукий асослар, бу борадаги давлат сиёсати ва инновацияларга нисбатан караш хамда муносабатларни бирлаштиради. Инновацион таълим эса мавжуд укитиш усулларига нисбатан янгича ёндашув ва усулларни жорий килиш билан юзага келади хамда олий таълим укитувчиларининг ижодий салохиятини ошириш ва талабаларда интеллектуал салохиятини шакллантиришга хизмат килади. Инновацион мухит ва инновацион таълим, пировардида, жамият ижтимоий-иктисодий тараккиётини ривожлантиради. Олий таълим муассасаларида мавжуд укув фанларини укитишда таълим самарадорлигини ошириш ва унинг натижасини белгилаб берувчи юкори курсаткичларга эга талабаларни таъминлаш буйича назарий ва амалий асосларни такдим килиш максадга мувофик. Айнан шу максадни амалага оширишда юкорида интеграцияга берилган тавсифларни куллаб-кувватлаган холда, юкори курсаткичга эга талабаларни таъминлаш учун укув жараёнларини курслараро, фанлараро, булим ва мавзулараро назария ва амалиётнинг интеграллашган усулларида олиб бориш самарали усул эканлигини таъкидлаб утиш мумкин.

Таълим контекстида таълим турлари уртасидаги интеграцияни такомиллаштириш хам укитувчининг касбий-педагогик компетентлигини ракобат майдонида янада ривожланишига туртки булади. Бунда минтакавий олий таълим муассасалари ва бошка турли субъектларни узаро хамкорлигини кучайтириш, инновацион тажрибаларни оммалаштириш, узаро тажриба алмашиш, олий таълим муассасалари педагоглари илмий солахиятидан умумий урта таълим, урта таълим ва профессионал таълим муассасалари таълим сифати самарадорлигини оширишда кенг фойдаланиш булажак ракобатбардош соха ходимларни таъминлашда фойдали механизм хисобланади. Бу педагогларни фанларни укитиш сифатини оширишга каратилган инновацион моделларини ишлаб чикиш ва татбик этишида намоён булади. Таълим олувчи олган билимларини амалий жараёнларда куллай олиши оркали инсон-техника, инсон-жамият, фан-табиат муносабатларининг кенг камровлиги буйича ва таълим олувчи ички дунёси билан жамият уртасидаги мухим компетенциялар шакллана бошлайди. Бундай таълим турлари ва таълим мазмуни интеграцияси натижасида шаклланган компетенциялар шахснинг кейинги фаолиятида учрайдиган муаммоларни бартараф этишида, касбнинг турли сохаларига тайёр булишга,

умуман олганда касбий-педагогик компетентлигини ривожлантиришга ёрдам беради.

Таълим турлариаро компетенциявий талабларни ишлаб чикиш ва жорий этилишида таълим жараёни интеграциясини кластерли ёндашув асосида ташкил этиш самарали натижалар беради. Таълим самардорлигини оширишда педагоглар билимини такомиллаштириш, таълим олувчилар кобилиятини аниклаш ва ривожлантириш тавсия этилади.

Шундай килиб таълим тизимидаги интеграция жараёни нафакат укитувчининг касбий-педагогик компетентлигини ривожлантиришда, балки хар бир субъектнинг куйидаги максадларга эришишига имкон беради:

- таълимга янгича инновацион ёндашувларни ишлаб чикариш ва татбик этишда бундан манфаатдор булган барча хамкорлар имкониятларидан фойдаланган холда уз мавкейини янада ошириш;

- умумий максадлардан келиб чиккан холда, хусусий максадларига эришиш учун хамкорлардаги мавжуд ресурслардан самарали фойдаланиш имкониятига эга булиш.

Бу билан субъектларнинг хар бири алохида ва умумий максад атрофида бирлашиб, факат уз самарадорлигини оширишдангина эмас, шунингдек, бошка субъектларнинг хам юкори самарага эришишидан манфаатдор булади.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Хдракатлар стратегияси тугрисида. Узбекистон Республикаси Президентининг ПФ-4947-сон Фармони. 2017 йил 7 февраль. -Б.39.

2. Мухамедов F.M, Хужамкулов У.Н., Тоштемирова С.А. Педагогик таълим инновацион кластери. -Т.: Университет, 2020. 280 б.

3. Хужамкулов У.Н. Педагогик таълим инновацион кластери: таъриф, тасниф // илмий рисола. -Т.: 2019.

4. Mardonov, Sh., Toshtemirova, S., Ahmadjonov, B., & Koshanova, N. (2020). Structure and Mechanisms of Action of The Educational Cluster. International Journal of Psychological Rehabilitation, 27(07), 8104-8111.

5. Ходжамкулов, У. Н. (2020). Педагогик таълим инновацион кластери (Узбекистон таълим тизими мисолида). Academic Research in Educational Sciences, 1 (4), 537-547.

6. Тоштемирова С.А. (2020) Таълим сифати самарадорлигини оширишда инновацион FОяларнинг ахамияти. МуFаллим хэм Yзликсиз билимлендириу, 1(1). 56-61.

7. Абдурахманова Ж.Н., Тоштемирова С.А. (2020). Инновацион технологиялар ва ахборот маданиятини шакллантириш педагогиканинг долзарб масалаларидан бири. Science and Education.1(7). 436-442.

8. Ботирова, Ш. И. (2020). Педагогик таълим инновацион кластери янги устувор йуналиш сифатида. Academic Research in Educational Sciences, 1 (3), 487-494.

9. Toshtemirova, С., Жолдасов, И. (2019). Бiлiмдi адамгершшкке баулу идеясыньщ кажеттт // "Actual problems of society, education, science and technology: status and prospects of development" collection of scientific papers of the ii international scientific-practical conference. Актубе. P. 17-23.

10. Гаффоров, Я. Х., & Тоштемирова, С. А. (2021). Таълим ва тарбияда инсонпарварлик тамойилининг зарурати. Academic research in educational sciences, 2(2), 292-299.

11. Toshtemirova S.A. (2020). Ta"lim va tarbiyaning demokratik hamda insonparvarlik tamoyili. Maktab va hayot, 1(1), 36-38.

12. Ахмаджонов, Д. Б. (2021). Булажак укитувчилар касбий компетенцияларини такомиллаштириш шакл ва усуллари. Academic research in educational sciences, 2(4), 815-825.

13. Toshtemirova S. A. (2020). Ta'lim sifati va uni demokratlashtirish ilmiy muammo sifatida // Uzluksiz ta'lim. № 1 (86). - S.5.

14. Toshtemirova, S. (2020). Factors Affecting the Quality of Education and the Importance of the Education Cluster to Address Them. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences, 8(4), 151-156.

15. Тоштемирова, С. А., & Мухаммадиев, Л. F. (2021). Таълим сифати бошкаруви ва бу йуналишдаги халкаро моделларнинг узига хос хусусиятлари. Academic research in educational sciences, 2(3), 769-777.

16. Toshtemirova, S.A. (2019). Klaster yondashuvi asosida mintaqaviy ta'lim tizmini boshqarish. NamDU ilmiy axborotnomasi, 1(11), 361-367.

17. Тоштемирова, С. (2020). Таълимда Чирчик тажрибаси. Academic Research in Educational Sciences, 1 (3), 445-451.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.