Научная статья на тему 'KANALLARDAGI ROSTLOVCHI INSHOOTLAR FLYUTBETI FILTRATSIYASIGA OID HISOBLAR'

KANALLARDAGI ROSTLOVCHI INSHOOTLAR FLYUTBETI FILTRATSIYASIGA OID HISOBLAR Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
136
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
GIDROUZEL / TO'G'RI CHIZIQLI FILTRATSIYA / NISHABLIK KOEFFITSIYENTI

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Mirzayev M., Eshonov B., Hikmatov F.

Ushbu maqola Amu-Buxoro Irrigatsiya tizimlari havza boshqarmasi tasarrufidagi “Shohrud” kanalida joylashgan “Xachkab” gidrouzeli zamini bo’yicha olib borilgan filtratsiya hisoblarining natijalari keltirilgan. Filtratsiya hisoblari ingliz olimi Blyay tomonidan taklif etilgan to’g’ri chiziqli kontur filtratsiya metodi asosida olib borilgan. Olingan natijalar bo’yicha inshoot zaminida sodir bo’layotgan jarayonlar o’rganilib, xulosalar berilgan.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

CALCULATIONS ON FLUTEBEAT FILTRATION OF ROTATING INSTALLATIONS IN CHANNELS

This article presents the results of filtration calculations on the ground of the Khachkab hydroelectric power station located on the Shohrud canal under the Amu-Bukhara Irrigation Systems Basin Department. Filtration calculations were performed based on the linear contour filtration method proposed by the British scientist Blyay. Based on the results, the processes taking place on the construction site were studied and conclusions were drawn.

Текст научной работы на тему «KANALLARDAGI ROSTLOVCHI INSHOOTLAR FLYUTBETI FILTRATSIYASIGA OID HISOBLAR»

U.O'.K. 628.16.067.1

Mirzayev M.

Buxoro tabiiy resurslarni boshqarish instituti "Gidrotexnik inshootlar va

nasos stansiyalari" kafedrasi stajyor-o'qituvchisi

Eshonov B.

Buxoro tabiiy resurslarni boshqarish instituti "Gidrotexnik inshootlar va

nasos stansiyalari" kafedrasi stajyor-o'qituvchisi

Hikmatov F.

Buxoro tabiiy resurslarni boshqarish instituti "Gidrotexnik inshootlar va

nasos stansiyalari" kafedrasi stajyor-o 'qituvchisi "Toshkent irrigatsiya va qishloq xo jaligini mexanizatsiyalash muhandislari instituti" Milliy tadqiqot universiteti Buxoro tabiiy resurslarini boshqarish

instituti

KANALLARDAGI ROSTLOVCHI INSHOOTLAR FLYUTBETI FILTRATSIYASIGA OID HISOBLAR

Annotatsiya. Ushbu maqola Amu-Buxoro Irrigatsiya tizimlari havza boshqarmasi tasarrufidagi "Shohrud" kanalida joylashgan "Xachkab" gidrouzeli zamini bo'yicha olib borilgan filtratsiya hisoblarining natijalari keltirilgan. Filtratsiya hisoblari ingliz olimi Blyay tomonidan taklif etilgan to 'g 'ri chiziqli kontur filtratsiya metodi asosida olib borilgan. Olingan natijalar bo 'yicha inshoot zaminida sodir bo 'layotgan jarayonlar o 'rganilib, xulosalar berilgan.

Kalit so'zlar: Gidrouzel, to'g'ri chiziqli filtratsiya, nishablik koeffitsiyenti.

Mirzaev M. trainee-teacher

department "Hydraulic structures and pumping stations" Bukhara Institute of Natural Resources Management

Eshonov B. trainee-teacher

department "Hydraulic structures and pumping stations" Bukhara Institute of Natural Resources Management

Hikmatov F. trainee-teacher

department "Hydraulic structures and pumping stations" Bukhara Institute of Natural Resources Management

National Research University "Tashkent Institute of Irrigation and Agricultural Mechanization Engineers"

CALCULATIONS ON FLUTEBEAT FILTRATION OF ROTATING INSTALLATIONS IN CHANNELS

Annotation. This article presents the results of filtration calculations on the ground of the Khachkab hydroelectric power station located on the Shohrud canal under the Amu-Bukhara Irrigation Systems Basin Department. Filtration calculations were performed based on the linear contour filtration method proposed by the British scientist Blyay. Based on the results, the processes taking place on the construction site were studied and conclusions were drawn.

Keywords: Hydro junction, linear contour filtration, slope coefficient.

Filtratsiya deganda, suyuqlikning gruntlardagi g'ovaklik, yoriq (qoyali) orqali harakatiga aytiladi. Bunday gruntlardagi filtratsiya oqimining egallagan fazosiga filtratsiya viloyati deyiladi.

Biz filtratsiya hisoblarni to'g'ri chiziqli kontur filtratsiya metodi bo'yicha olib boramiz. Ushbu metod inshoot ostidagi real holatga yaqin naijalar olishimizga imkon beradi.

Inshoot flyutbeti ostidagi perimetrining yo'l qo'yilgan uzunligi Lp quyidagi formula bo'yicha aniqlanadi

Lp=C-H=4,85-6,0=29,1

Bu formulada H-yuqori be'fdagi suvning chuqurligi, C-nishablik koeffitsiyenti, bu inshoot asosidagi tuproqlarga muvofiq quyidagi 1-jadval bo'yicha belgilanadi.

Inshoot flyutbeti ostidagi perimetrning uzunligi aniqlanadi.

Buni amalga oshirish uchun yuqori be'f tomonidan pastki be'f tomoniga qaratib son bo'yicha inshoot flyutbeti ostidagi raqamlar bilan burchakli nuqtalar belgilanadi. Undan so'ng to'g'ri gorizontal chiziqni o'tkazib, unda bir-biridan joylashuvi masofalar orqali ushbu burchakli nuqtalar raqamlar bilan ko'rsatiladi.

1-rasm. Ochiq rostlovchi inshoot bo'ylama qirqimi va uning flyutbetiga ta'sir

etadigan filtratsiya bosimi epyurasi.

Birinchi nuqtadan oxirgi nuqtagacha inshoot ostidagi flyutbet perimetrining uzunligi L o'lchangan holda, masshtab bo'yicha chizmadan aniqlanadi (1- rasm).

L=l 1 -2+l2-3+l3-4+l4-5+l5-6+l6-7+l7-8+l8-9+l9-10+l10-11+l11-12+l12-13+113-14 = 3,61+2+2,01+0,03+0,03+9,3+0,55+6,6+9,94+2,11+0,85+2+ +0,85=40,37

Inshoot flyutbeti ostidagi perimetrining uzunligini yo'l qo'yilgan uzunligi Lp bilan solishtirib, L > Ln shart bajarilishi tekshiriladi.

Bunda L > Ln - shart bajarilmasa chizmada (1- rasm) ponur o'lchamini o'zgartirib, uni kattaroq o'lchamda belgilashga to'g'ri keladi, bunda L uzunligi oshadi.

Inshoot ostiga ta'sir etadigan filtratsiya bosimi epyurasi tuziladi.

Inshoot kirish qismiga ta'sir etadigan filtratsiya suv bosimining kuchi aniqlanadi.

Buni bajarish uchun inshoot kirish qismi 1 o'lchov birligi eniga ta'sir etadigan filtratsiya suv bosimining kuchi aniqlanadi. Ushbu kuch filtratsiya bosimi epyurasi maydonidir.

U quyidagicha aniqlanadi:

fflf = 0,5-(h7 + h12>L6-12=0,5- (2,77+0,39^20,05=37,09 m2

Bunda h6-inshoot kirish qismi suv urilmasi boshidagi (6-nuqtasidagi) filtratsiya bosimi, hn-inshoot kirish qismi suv urilmasi oxiridagi (11-nuqtadagi) filtratsiya bosimi, L6-11 - inshoot kirish qismi suv urilmasining 6 -nuqtadan 11-nuqtasigacha ostki konturining uzunligi,

L6-n= l6-7+l7-8+l8-9+l9-10+l10-11+l10-12=0,55+6,6+9,94+2,11+0,85=20,05

m

Filtratsiya bosimi kuchi quyidagi formula bo'yicha aniqlanadi Pf= Ysuv-fflfVf=1-37,09-6=222,54 kN

Bunda ysuv - suvning hajmiy og'irligi, Ysuv=1 t/m3;

Vf - inshoot kirish qismining bir seksiyaning eni, n > 3 bo'lgani uchun.

Vf = bst + 2-0,5-tu=5+2-0,5-1= 6 m

Bu formulalarda tu-ustunning qalinligi, bst-inshoot oralig'ini standart eni, Horta-inshoot kirish qismini o'rtacha ko'ndalang qirqimi bo'yicha yon devorlarining balandligi.

Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati:

1. A Krutov, B Norkulov, P Nurmatov, M Mirzaev, "Applicability of zero-dimensional equations to forecast nonconservative components concentration in water bodies" IOP Conference Series: Materials Science and Engineering 2020, volume 883 https://iopscience.iop.org/issue/1757-899X/883Z1

2. B Uralov, K Isabaev, F Jamolov, M Akhmadi, M Mirzaev. "The influence of the shape the living section of the pressureless machine channel and the roughness of its wetted surface on the hydraulic resistance" International Scientific Conference Construction Mechanics, Hydraulics and Water Resources Engineering (CONMECHYDRO - 2020) 23-25 April 2020, Tashkent, Uzbekistan https://iopscience.iop.org/issue/1757-899X/883/!

3. IA Ibragimov, UA Juraev, DI Inomov. Hydromorphological dependences of the meandring riverbed forms in the lower course of the Amudarya river. IOP

Conference Series: Earth and Environmental Science. (2022-01-18, Volume: 949, 1-8 p.)https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1755-1315/949/1/012090

4. H Ismagilov, I Ibragimov. Hydraulic parameters on the curvilinear section of the river channel in conditions of regulated water flow. Conferinta "Cadastru si Drept" Lucrari §tiintifice, Chisinau, Moldova. (2013. Volume: 33, 69-72 б.) https://ibn.idsi.md/sites/default/files/imag_file/69-72_5.pdf

5. Х.А Исмагилов, И.А. Ибрагимов. Рекомендации по гидравлическому расчету и креплению берегов русла реки Амударья, в условиях зарегулированного стока воды. Журнал: Проблемы механики. (2014/3. №1. 66-69 c.) https://scholar.google.com/citations?view_op=view_citation&hl=ru&user=B0D ZEakAAAAJ&citation_for_view=B0DZEakAAAAJ:xtRiw3GOFMkC

6. ХА Исмагилов, ИА Ибрагимов. Движение паводковых вод в руслах в условиях зарегулированного стока воды. Журнал: Проблемы механики. (2014. №1. 69-71 c.) https://scholar.google.com/citations?view_op=view_citation&hl=ru&user=B0D ZEakAAAAJ&citation_for_view=B0DZEakAAAAJ:tS2w5q8j5-wC

7. ИА Ибрагимов. Морфологические параметры на криволинейном участке реки в условиях зарегулированного стока воды. Журнал: Проблемы механики. (2014. №1. 65-68 c.) https://scholar.google.com/citations?view_op=view_citation&hl=ru&user=B0D ZEakAAAAJ&citation_for_view=B0DZEakAAAAJ:maZDTaKrznsC

8. ХА Исмагилов, ИА Ибрагимов. К вопросу о коэффициенте шероховатости русел рек в условиях зарегулированного стока воды. Журнал: ГИДРОТЕХНИКА. (2013. №4. 40-45 c.) https://scholar.google.com/citations?view_op=view_citation&hl=ru&user=B0D ZEakAAAAJ&citation_for_view=B0DZEakAAAAJ: 1 sJd4Hv_s6UC

9. HA ISMAGILOV, IA IBRAGIMOV. Hydromorphological relations of channels under regulated runoff conditions. Journal Problem's of Mechanics, Tashkent. (2011. №1. 35-37 p.) https://scholar.google.com/citations?view_op=view_citation&hl=ru&user=B0D ZEakAAAAJ&citation_for_view=B0DZEakAAAAJ:pqnbT2bcN3wC

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.