CC BY
70
Keldiyorov T. S. Kamoliddin Khorezmi as the Successor of Khakani Sharvani's Creation
Т.С. КЕЛДИЁРОВ
КАМОЛУДДИН ҲУСАЙНИ ХОРАЗМИ ВА ХОҚОНИИ ШАРВОНИ
Ҳассонулаҷам Афзалиддин Бадил ибни Алӣ ибни Усмон Хоқонии Ҳақоиқии Шарвонӣ (Б. Фурӯзонфар) аз бузургтарин шоирони қасидасарои садаи дувоздаҳуми адабиёти форсии ҳавзаи Озарбойҷон маҳсуб мешавад, ки дар адабиёти тоҷик ба иллати кам омӯхта шудани осору ашъораш ончунон ки мувофиқи мақоми ӯст, мавриди омӯзиш ва баҳрабардорӣ қарор нагирифтааст. Ашъори Хоқонӣ ҳанӯз аз замони зиндагии ӯ мавриди таваҷҷӯҳи ҳамасронаш қарор гирифта ва дар ин маврид метавон аз муоразаҳое, ки байни ӯ ва бузургтарин суханварони он аҳд, мисли Рашиди Ватвот, Асириддини Ахсикатӣ, Камолиддин ва Ҷамолиддини Исфаҳонӣ, Низомии Г анҷавӣ, Абулалои Г анҷавӣ, Муҷириддини Байлақонӣ ва дигарон сурат гирифта буд, ёд овард (6). Ашъори Хоқонӣ на танҳо дар замони хеш, балки пас аз даргузашти ӯ низ мавриди тақлиду баҳрабардории суханварони зиёде қарор гирифтааст. Аз чумла, суханварони бузурге чун Амир Хусрави Деҳлавӣ, Аттори Нишопурӣ, Ҳофизи Шерозӣ, Абдураҳмони Ҷомӣ, Урфии Шерозӣ, Назирии Нишопурӣ, Қоонии Шерозӣ... дар татаббӯи ашъор ва қасоиди алоҳидаи Хоқонӣ шеърҳо сурудаанд. Чунончи, дар пайравии қасидаи пуровозаи «Миръот-ус-сафо»-и Хоқонӣ сараввал Амир Хусрав бо қасидаи ҳамном чавоб гуфта, дар зимни он аз Хоқонӣ чунин ёд мекунад:
Маро сабки камол аст он, ки гуфт устод Хоқонӣ,
«Дили ман пири таълим асту ман тифли забондонаш».
На ман гуфтори доноро ҷавобе сохтам, лекин Ҷӯе овардаму обе, ки резам пеши якронаш (3, 65).
Давлатшоҳи Самарқандӣ дар тазкираи хеш менависад:
«Усмон Мухторӣ ин қасидаро некӯ гуфта, дар мадҳи Султон Иброҳим: Мусалмонон диле дорам, ки зоеъ мекунад ҷонаш,
Дарафтодам бар он дарде, ки пайдо нест дармонаш.
Ва бисёре аз акобир бар ин қасида чавоб гуфтаанд, ҳамоно ба зебоии ин қасида нагуфтаанд ва чавоби гуфтаи Хоқонӣ ин қасидарост дар зӯҳдиёт ва ҳикмат. Матлааш ин аст:
Маро дил пири таълим асту ман тифли забондонаш,
Дами таслим сар ушру сари зону дабистонаш». (4, 36)
Ҷомӣ қасидае дар пайравии «Миръот-ус-сафо»-и Хоқонӣ суруда, номи онро «Ҷило-ур-рӯҳ» номидааст ва зимни он ба Хоқонӣ чунин ишора мекунад:
Агарчи ном «Миръот-ус-сафо» шуд гуфтаи ӯро,
Чу буд анвори хуршеди сафо аз чеҳра тобонаш.
- 203 -
Келдиёров Т.С. Камолуддин Ҳусайни Хоразми ва Хоқонии Шарвони
«Ҷияои рӯҳ» кардам номи ин чун ҳеч миръоте,
Надорад аз ципо чора, чу созад тира давронаш (3,161-162).
Ин нукот нишон медиҳанд, ки воқеан ҳам Хоқонӣ бо қареҳаи фавқулодда ва ҳунари нотакрори хеш дар раванди умумии инкишофи адабиёти форсӣ нақши муайян ва носутурданӣ гузоштааст. Муҳимтарин хусусияти шеъри Хоқонӣ, ки мавриди таваҷҷӯҳи суханварон қарор гирифтааст, ҳамоно ҳунар ва истеъдоди нотакрори ӯ дар офариниши маонии баланд ва ба вуҷуд овардани таркиботу ибороти шоирона мебошад, ки ҳамвора ҷойгоҳи ҳунарии ӯро рифъат бахшидааст:
Сухандонӣ ба кӣ хатм аст, медонию мепурсӣ,
Фапакро бин, ки мегӯяд: «Ба Хоқонӣ! Ба Хоқонӣ».
Бо ин муқаддимаи кӯтоҳе, ки дар мавриди мақом ва ҷойгоҳи ҳунарии Хоқонӣ баён доштем, мехоҳем риштаи суханро ба масъалаи баҳрабардориҳои яке аз аввалин шореҳони «Маснавии маънавӣ» - Камолуддин Ҳусайни Хоразмӣ аз каломи Хоқонӣ бозгардонем. Зеро нуктаи аҷиб он аст, ки ҳарчанд тасаввуф дар ашъори Хоқонӣ ба дараҷаи қобили мулоҳиза нест ва миёни муҳаққиқони муосир ҳам ба унвони хасисаи муҳими шеъри ӯ пазируфта нашудааст ва ба гуфтаи доктор Саҷҷодӣ «тасаввуф дар шеъри Хоқонӣ дар ҳадди мутавассит қарор дорад» (8, с. 23), вале Хоразмӣ дар мавориди мутааддид аз ашъори Хоқонӣ барои баёни афкору ақоиди ирфонии худ бисёр мувофиқ ва муносиб истифода кардааст. Ҳарчанд ба ҷой доштани афкори ирфонӣ дар ашъори Хоқонӣ дасти инкор наметавон зад ва ончунонки Абдураҳмони Ҷомӣ таъкид менамояд, «вайро (Хоқониро, К. Т.) аз машраби софи сӯфиён, қаддасаллоҳу таоло асрораҳум шурбе тамом будааст» (1, с. 746), бо вуҷуди ин, дар ҳеч кадоме аз осори тасаввуфии адабиёти форсу тоҷик аз шеъри Хоқонӣ ба унвони намуна мисол дарҷ нагардидааст, илло дар шарҳи «Ҷавоҳир-ул-асрор»-и Камолиддини Хоразмӣ, мавсум ба «Ҷавоҳир-ул-асрор ва завоҳир-ул-анвор» (7). Шореҳи хоразмӣ аз рӯи муҳаббат ва ихлосе, ки ба Хоқонӣ ва сурудаҳои ӯ дорад, ашъори ин суханвари бузургро барои тақвияти афкори ирфонии хеш фаровон ба истишҳод овардааст. Аз ҳамин хотир, баҳрабардорӣ аз шеъри Хоқониро дар «Ҷавоҳир-ул-асрор» метавонем ба унвони яке аз хасоиси шарҳи Хоразмӣ ба ҳисоб биёварем. Шояд ҳам битавонем таваҷҷӯҳ, ошноӣ ва дилбастагии Хоразмӣ ба ашъори Хоқониро аз каломи Мавлоно Ҷалолуддини Румӣ бозҷӯем, зеро афкори Мавлоно бо шеъри Хоқонӣ пайванди жарфе доштааст. Мавлоно дар дафтари дуюми маснавӣ ҳамин пайванди андешаи худро бо Хоқонӣ чунин баён медорад:
Мантиқ-ут-таӣрони Хоқонӣ садост,
Мантщ-ут-тайри супаӣмонӣ куцост?
Ту чи донӣ бонги мургонро ҳаме,
Чун надидӣ мар Супаӣмонро ҳаме.
Парри он мурге, ки бонгаш мутриб аст,
Аз буруни машрщ асту магриб аст
(2, дафтари 3, абёти 3758-3760).
Азбаски ин ҷо Хоқонӣ сухани дерошнои хешро «Мантиқ-ут-тайр» номзад кардааст, Мавлоно низ ба ҳамин нукта ишора кардааст. Гузашта аз ин,
- 204 -
Keldiyorov T. S. Kamoliddin Khorezmi as the Successor of Khakani Sharvani's Creation
Мавлоно дар «Фиҳӣ мо фиҳӣ» низ барои истидлол дар чанд маврид аз каломи Хоқонӣ баҳра бардоштааст:
«Ӯро он дард ба дарахт овард ва дарахти хушк мевадор шуд. Тан ҳамчун Марям аст ва ҳар яке Исо дорем. Агар моро дард пайдо шавад, Исии мо бизояд ва агар дард набошад Исо ҳам аз он роҳи ниҳонӣ, ки омад боз ба асли худ пайвандад, илло мо маҳрум монем ва аз ӯ бебаҳра. Шеър:
Ҷон аз дарун ба фоқаву табъ аз бурун ба барг,
Дев аз хуриш ба ҳайзаву Ҷамшед ношто.
Акнун бикун даво, ки Масеҳи ту бар замист,
Чун шуд Масеҳ сӯи фалак фавт шуд даво» (5, с.50).
Абёти фавқ аз як қасидаи Хоқонӣ аст, ки ба матлаи зер огоз мешавад:
Тифлӣ ҳанӯз бастаи гаҳвораи фано,
Мард он замон шавӣ, ки шавӣ аз ҳама ҷудо (8, с.32).
Ва шояд муҳаббати ашъори Хоқонӣ ба дили Хоразмӣ тавассути хамин ду байте, ки дар рисолаи Фаридуни Сипаҳсолор омадааст, роҳ ёфта бошад? Ончунонки Сипаҳсолор менависад:
«Ва Хоқонӣ ҳам дар ин маънӣ ҳақоиқе дар ду байт ба гояти ҳусн мефармояд: Хори пои ман манам, худро зи худ фориг кунам,
То дуӣ яксӯ шавад ҳам ман ту гардам, ҳам ту ман,
Бо ту наншинам ба коми хештан бехештан,
То маро савдои ту холӣ нагардонад зи ман» (5, с.56)
Бо ин ҳама, бояд таъкид кард, ки Хоқонии Шарвонӣ дар таърихи адабиёти форсӣ на бо корбурди мазомини ирфонӣ ва тасаввуфӣ, балки бо ҳунари баланди маъниофаринӣ, ба хидмати шеър кашидани ҳикматҳои гуногун, истифодаи истилоҳоти соҳаҳои мухталифи тиббӣ, ҷӯлоҳӣ, нарду шатранҷ, бозиҳои кӯдакона ва гайра, ки аз махсусиятҳои каломи ӯ маҳсуб мегардад, маъруфият пайдо кардааст. Аммо шореҳи хоразмӣ ба шеъри Хоқонӣ аз дидгоҳи корбурди афкори ирфонӣ наздик шудааст ва барои шарҳи порае аз мафоҳим ва мазомини ирфонӣ аз ашъори Хоқонӣ санад ҷустааст. Ончунонки мутолиаи шарҳ нишон медиҳад, дар шарҳи «Ҷавоҳир-ул-асрор» пас аз “Девони газалиёти Шамс” ашъори Хоқонӣ дуюмин сарчашмаест, ки мавриди баҳрабардориҳои Хоразмӣ қарор гирифта ва шореҳ аз ин ашъор барои таъйид ва тафсири маснавӣ кӯмаки бештаре гирифтааст. Маълум аст, ки Хоқонӣ ҳанӯз дар замони зиндагии худ унвони “Ҳассони Аҷам”-ро гирифта буд, чунончи дар “Тӯҳфат-ул-ироқайн” он ҷо, ки дар бораи амми донишвари худ - Кофиуддин Усмон ибни Алӣ сухан меронад, дар ин маврид мегӯяд:
Чун дид, ки дар сухан тамомам,
“Ҳассони Аҷам ” ниҳод номам.
Ба Хоқонӣ додани ин лақаб ба он хотир буд, ки дар адабиёти форсӣ ӯ дар сурудани қасоид дар васфи Паёмбари ислом аз тамоми шоирони дигар пешдастӣ доштааст. Дар девони Хоқонӣ ҳадди ақал даҳ қасидаеро метавон номбар кард, ки дар сифоти Паёмбари акрам (с) суруда шудаанд. Аз ҳамин хотир, аввалин шеъре, ки Камолуддини Хоразмӣ дар муқаддимаи шарҳи хеш зикр мекунад, баргирифта аз яке аз қасоиди маъруфи Хоқонӣ аст, бо матлаи “Тифлӣ ҳанӯз бастаи гаҳвораи фано...”. Хоразмӣ он ҷо, ки дар натъи Расули
- 205 -
Келдиёров Т.С. Камолуддин Ҳусайни Хоразми ва Хоқонии Шарвони
акрам сухан мегӯяд, дар ду маврид 10 байти ин қасидаро зикр мекунад. Азҷумла:
Он «бе»-ву «те» шикан, ки ба таърифи ӯ гирифт,
Ҳам «цоф» -у «лом» равнацу ҳам «коф»-у «нун» бацо.
Ҳам Мӯсӣ аз далолати ӯ гашта мустанеъ,
Ҳам Одам аз шафоати ӯ буда пешво.
Нутцаш муаллиме, ки кунад нутцро адаб,
Хулцаш муфарреҳе, ки дщад рӯҳро шифо.
Он ҷо, ки Юсуфи рухи ӯ парда баргирифт,
Дӯшизагони гайб буриданд дастҳо» (7,с.3).
Азбаски шореҳ аз нусхаи ношинохтае истифода кардааст, ашъори мавриди назар бо ашъори дар нусхаи доктор Саҷҷодӣ омада, тафовутҳое низ дорад. Чунончи, дар девони мазкур байти аввал чунин аст: «Он «бо»-ву «то» шикан...» ва мисраи дуюми байти дуюм чунин: «Ҳам Одам аз шафоати ӯ буда муҷтабо». Байти чорум дар девони мазкур ба назар нарасид (8, 4).
Ҷойи дигар ҳам зимни зикри маноқиби Увайси Қаранӣ сухани хешро бо ин шеъри Хоқонӣ огоз мекунад:
Сифоти ӯ ба дили мо фурӯ наояд аз он-к Арӯс нек шигарф асту ҳиҷла нозебо (7, с.38).
Дар девони Хоқонӣ мисраи аввал бо андаке тагйирот ва ба шакли «Санои ӯ ба дили мо фурӯ наояд аз он-к.» омадааст. (8, 9). Хоразмӣ ончунонки огози мақолотро бо ашъори Хоқонӣ зиннат додааст, ҳамин тавр бахши муқаддимавии мақолаи аввалро низ бо ин абёти Хоқонӣ ҷамъбаст кардааст:
Қаҳти вафост дар бунаи охируззамон,
Ҳон, эй ҳаким, пардаи узлат бисоз, ҳон.
Дардам сапедмӯҳраи ваҳдат ба гӯши дил,
Хез аз сиёҳхонаи ваҳшат ба кӯси ҷон.
Донӣ чӣ кун? Зи нохушу хуш кам кун орзӯ,
Симургфаш зи нокасу кас кам зан ошён. (7, с.38).
Ва ҷолиб он аст, ки Хоразмӣ ашъори Хоқониро хеле бамавқеъ мавриди истифода қарор додааст. Чунончи, зикри қитъаи фавқ, ҷавоби суолест, ки Суфёни Саврӣ аз Ҷаъфари Содиқ дар бораи узлат гирифтани ӯ суол мекунад: «Мардум аз фавоиди анфоси ту маҳрум гаштаанд, чаро узлат гирифтӣ?» (7, с.38). Ва Хоразмӣ ҳам барои баёни сабаби узлат гирифтани Ҷаъфари Содиқ аз ашъори Хоқонӣ, ки ба маънии «узлат» иртибот дорад, суд ҷустааст, ки воқеан ҳам мувофиқи матлаб аст. Дар нусхаи доктор Саҷҷодӣ мисраи дуюм ба сурати «Хез аз сиёҳхонаи ваҳшат ба пойи ҷон» ва мисраи дуюми байти сеюм ба сурати «Симургваш зи нокасу кас гум кун ошён» омадааст (8, с.308-309).
Бояд гуфт, ки дар аксари мавориде, ки шореҳ шеъри Хоқониро ба истишҳод меоварад, аз овардани номи шоир сарфи назар мекунад. Зикри номи шоирро дар шарҳи Хоразмӣ ба нудрат мушоҳида мекунем. Чунончи, дар саҳ. 38-и шарҳ як бор ба сурати “Хоқонӣ” ва як бор бе зикри ном, инчунин дар саҳ. 182 ба сурати “Афзалиддини Хоқонӣ” ишора гардидааст. Дар аксари маворид бошад, бе зикри номи Хоқонӣ ашъори ӯро ба истишҳод меоварад.
- 206 -
Keldiyorov T. S. Kamoliddin Khorezmi as the Successor of Khakani Sharvani's Creation
Азбаски Хоразмӣ ба ашъори Хоқонӣ таваҷҷӯҳ ва дилбастагии хос дорад, кӯшиш намудааст, ки муҳимтарин масоили ирфониро низ тавассути каломи Хоқонӣ шарҳ диҳад. Чунончи, бо вуҷуди дар асоси кутуби ирфонӣ шарҳ додани истилоҳоти “узлат ва хилват” хамчунин аз ин абёти Хоқонӣ баҳра бардоштааст:
Дил зи амал дур кун, з-он ки на некӯ бувад,
Мусҳафу афсонаро ҷилд ба ҳам сохтан.
Чанд расадгоҳи дев бар дари дил доштан,
Чанд қадамгоҳи пил байти ҳарам сохтан.
Чист санам? Ғайри Ҳақ. Пас написандад Худой,
Дил, ки назаргоҳи ӯст, ҷойи санам сохтан (7, с.178).
Дар девони Хоқонии Шарвонӣ, чопи доктор Саҷҷодӣ танҳо дар мисраи аввали байти сеюм тафовут ба назар расид. Дар ин нусха мисраи мазкур ба сурати зерин омадааст: “Зар чи бувад ҷуз санам, пас написандад Худой” (8, с. 315).
Ҳамин тавр, баррасии масъалаи баҳрагирии Камолиддини Хоразмӣ аз ашъори Хоқонӣ нишон медиҳад, ки шореҳ бо ишқу ихлоси беназир ба ашъори Хоқонӣ таваҷҷӯҳ доштааст. Шореҳ дар баъзе маворид бе он ки ба шеъри Хоқонӣ будани қитъае ишора кунад, мисраъҳои алоҳида ва гоҳо абёти комили қасоиди Хоқониро дар зимни шеъри хеш истифода карда, дар ин ҳолат чеҳраи хешро ҳамчун як муқаллиди Хоқонӣ ҷилва додааст. Вале бояд гуфт, ки ашъори Хоразмӣ танҳо бо ҳамин хусусият маҳдуд намешавад. Ашъори дигари дар заминаи мазомини ирфонӣ сурудаи ӯ хеле ҷаззоб ва моявар аз афкори тасаввуфӣ буда, чеҳраи ҳунарии ӯро чун як нафар суханвари соҳибистеъдод нишон додаанд.
Калидвожаҳо: Хоқонӣ, қасида, шарҳи маснавӣ, шореҳи хоразмӣ, «Ҷавоҳир-ул-асрор ва завоҳир-ул-анвор»
Пайнавишт:
1. Абдурраҳмони Ҷомӣ. «Нафаҳот-ал-унс мин ҳазарот-ил-кудс». Таҳиягарони матн, маллифони мукаддима ва феҳристҳо Мӯътабар Окилова, Баҳром Мирсаидов, Душанбе, 2013.-865с.
2. Балхӣ, Мавлоно Ҷалолуддини Муҳаммад. Маснавии маънавӣ. Бар асоси нусхаи мактуб ба соли 677 камарӣ ва мукобала бо тасҳеҳу табъи Николсон. Тасҳеҳ, мукобала ва кашфулабёт аз Қивомуддини Хуррамшоҳӣ.-Теҳрон, 1384.-1647с.
3. Каззозӣ, Мирҷалолуддин. Рухсори субҳ. Теҳрон: Мод, чопи савум.-1374.- 625с.
4. Самаркандӣ, Давлатшоҳ. «Тазкиратушшуаро». (Гузиниши матн, нигориши дебочаву тавзеҳот аз Муҳаммад Ансор ва Аъзами Худодод) -Душанбе, 1999.
5. Сипаҳсолор, Фаридун ибни Аҳмад. Рисолаи Сипаҳсолор дар манокиби ҳазрати Худовандгор. Бо мукаддима тасҳеҳ ва таъликоти Муҳаммад Афшин Вафоӣ.-Теҳрон: Сухан, 1385 ҳ. ш.-245с.
6. Султонӣ, Тоҷибой. Хоконӣ ва шоирони баъд аз ӯ. Дар китоби «Аз наҳви сухан то ҷавҳари маъно», ( маҷмӯаи маколоти бахшида ба 70-солагии профессор Зикриёев Ф.), Хуҷанд, «Меъроҷ», 2010. - 400 с.
- 207 -
Келдиёров Т.С. Камолуддин Ҳусайни Хоразми ва Хоқонии Шарвони
7. Хоразмй, Камолуддин Ҳусайн ибни Ҳасан. «Ҷавоҳир-ул-асрор ва завоҳир-ул-анвор». Муцаддима ва тасҳеҳу таҳшияи доктор Муҳаммад Ҷаводи Шариат.-Теҳрон: Асотир, 1384 (дар чор муцаллад).-1970 с.
8. Хоцонии Шарвони. Девон. Ба кӯшиши Зиёуддини Саҷҷодӣ. Теҳрон, 137.-874с.
9. Мавлавӣ, Ҷалолуддин Муҳаммад. Мацолоти Мавлоно (Фиҳи мо фиҳӣ). Вироиши Ҷаъфари Мударриси Содицӣ. - Теҳрон: Нашри марказ, 1372.-383 с.
Reference Literature
1. Abdurakhman Djami “Nafahot-al-uns min nazarot-il-kuds” Compilers of the text, authors of introduction and contents: Mutabar Okilova, Bahrom Mirsaidov. -Dushanbe, 2013. - 865pp.
2. Balkhi, Mavlyano Djaloluddin Mukhammad. The Poem about the Concealed Sense. On the basis of the replica of the letter dated by the year of 677 according to the lunar calendary and correlation with footnotes of Nicolson. Correlation, corrections and meanings of lines (abyats) being taken from Kivomuddin Khurranshakhi. - Tehran, 1384 hijra. -p. 1647.
3. Kazzozi, Mirdjaloluddin. Morning Face. Tehran: Mod, the 3-d edition. - 1374 hijra. -p. 625.
4. Samarkandi, Davlatshakh. “Tazkiratushshuaro” (“Narration about Poets”); text selection, introduction and notes by Mukhammad Ansor and Azam Khudod), Dushanbe, 1999.
5. Sipakhsolor, Faridun ibn Akhmad. Sipakhsolor 's treatise about Khudovandgore. With introduction, corrections and supplement by Mukhammad Afshin Vafo. - Tehran: Sukhan, 1385 hijra. - p. 245.
6. Sultoni, Todjiboy. Khokoni and Poets Following them/ In the book: “From Language Grammer up to Depth of Sense” (Collection of articles dedicated to the 70-th anniversary of Professor Zikriyayev. Khujand: Meroj, 2010. - p. 400.
7. Khorazmi, Kamoluddin Khusayn ibn Khasan. Javokhir-ul-asror and Zavokhir-ul-ansor (“Mysteries of Treasures and Otward Rays ”). Introduction and corrections by Dr. Mukhammad Javode Shariat. - Tehran: Asotir, 1384 hijra (in four Vvolumes). -p. 1970.
8. Khokoni Shervoni. Divan. Under the editorship of Ziyouddin Sadjodi. - Tehran, 1371 hijra. -p. 874.
9. Mavlyana, Djaloluddin Mukhammad. Mavlyana's articles (Fihi mo fihi). Under the editorship of DjafarMudarris Sadiki. -Tehran: NashriMarkaz,1372 hijra. -p. 383.
Преемственность Камаладдин Хорезми как преемник творчества Хакани
Шарвани
Ключевые слова: Хакани, касыда, толкование месневи, хорезмский комментарор, «Джавохир-ул-асрор и завохир-ул-анвор»
Написанный в XV веке в городе Хорезме комментарий Камолиддина Хусайна
Хоразми «Джавохир-ул-асрор и завохир-ул-асрор» является одним из особо
значимых толкований «Маснавии маънави» («Поэмы о скрытом смысле»)
- 208 -
Keldiyorov T. S. Kamoliddin Khorezmi as the Successor of Khakani Sharvani's Creation
великого Руми. В своих толкованиях и комментариях Хусайн Хоразми пользуется многочисленными источниками. Одним из таких источников является творчество и поэтическое наследие великого поэта, мастера- сочинителя од (касыд) XII века Хакани Шарвони.
В данной статье всесторонне анализируются принципы использования комментариев Камолиддина Хусайна Хоразми на основании поэтического наследия Хакани Шарвони.
Kamoliddin Khorezmi as the Successor of Khakani Sharvani's Creation
Key words: Khakani, Kasyda, interpretation af masnavi, khorezmian commentator, shorekhi khoraxmi, “Javohir-ul-asror and Zavohir-ul-anvor”
The commentary by Kamoliddin Khusayn Khorezmi "Javohir -ul- asror and Zavohir -ul- anvor” written in the XV-th century in the city of khorezm is one of especially significant interpretations of “Masnavii Manavi ” (“The Poem about the Concealed Sense ” by great Rumi. In his interpretations and commentaries Khusayn Khorazmi uses numerous originals. One of the latters is the creation and poetical heritage of the great poet of the XII-th century Khakan Sharvani, composer of odes (kasydas).
The author analyzed multilaterelly the principles of Kamoliddin Khusayn Khorezmi's commentaries used by Khakani Sharvani in the latter's poetical heritage.
Роцеъ ба муаллиф:
Келдиёров Тоҷибой Султонович, номзади илмҳои филология, дотсенти кафедраи адабиёти классикии тоцики Донишгоҳи давлатии Хуцанд ба номи акад. Б. Ғафуров (Ҷумҳурии Тоцикистон, ш. Хуцанд), e-mail:
tsultoni1970@mail. ru
Сведения об авторе:
Келдиёров Тоджибой Султанович, доцент кафедры таджикской классической литературы Худжандского государственного университета имени академика Б. Гафурова (Республика Таджикистан, г. Худжанд), e-mail: tsultoni1970@mail. ru
Information about the author:
Keldiyorov Tadjiboy Sultonovich, Assiciate Professor of the department of Tajik Classic Literature under Khujand State University named after acad. B. Gafurov (Republice Tajikistan, Khujand), e-mail: tsultoni1970@mail.ru
- 209 -
