Научная статья на тему 'КАДРЛАР МАЛАКАСИНИ ОШИРИШДА ОНЛАЙ ТАРЗДА АМАЛГА ОШИРИШНИНГ ЎЗИГА ХОС ЖИҲАТЛАРИ'

КАДРЛАР МАЛАКАСИНИ ОШИРИШДА ОНЛАЙ ТАРЗДА АМАЛГА ОШИРИШНИНГ ЎЗИГА ХОС ЖИҲАТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Естественные и точные науки»

CC BY
22
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
давлат фуқаролик хизматчиси / касбий компетенция / онлайн таълим / билим / малака / кўникма / ижтимоий сўровнома.

Аннотация научной статьи по естественным и точным наукам, автор научной работы — Кахрамон Пазилдинович Узаков

Мазкур мақолада давлат идоралари ва ташкилотларининг кадрларининг малакасини онлайн тарзда оширишнинг алоҳида жиҳатлари, бу борада қуйи ва ўрта бўғин давлат фуқаролик хизматчилари иштирокида ўтказилган ижтимоий сўровнома натижалари таҳлил қилинган. Шунингдек, мазкур ишда мавзуга доир Россия Федерацияси тажрибаси ҳам таҳлил қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «КАДРЛАР МАЛАКАСИНИ ОШИРИШДА ОНЛАЙ ТАРЗДА АМАЛГА ОШИРИШНИНГ ЎЗИГА ХОС ЖИҲАТЛАРИ»

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 4 I ISSUE 1 I 2023 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

КАДРЛАР МАЛАКАСИНИ ОШИРИШДА ОНЛАЙ ТАРЗДА АМАЛГА ОШИРИШНИНГ УЗИГА ХОС ЖИХДТЛАРИ

Кахрамон Пазилдинович Узаков

Узбекистон Республикаси Президенти хузуридаги Давлат бошкаруви академияси

укитувчиси q.uzaqov@dba.uz

АННОТАЦИЯ

Мазкур маколада давлат идоралари ва ташкилотларининг кадрларининг малакасини онлайн тарзда оширишнинг алохида жихатлари, бу борада куйи ва урта бугин давлат фукаролик хизматчилари иштирокида утказилган ижтимоий суровнома натижалари тахлил килинган. Шунингдек, мазкур ишда мавзуга доир Россия Федерацияси тажрибаси хам тахлил килинган.

Калит сузлар: давлат фукаролик хизматчиси, касбий компетенция, онлайн таълим, билим, малака, куникма, ижтимоий суровнома.

Мамлакатимизнинг тараккиёт стратегиясида белгиланган максадларни муваффакиятли амалга ошириш куп жихатдан кадрларнинг билим, малака ва куникмаларига умумий килиб айтганда касбий компетенцияларига боглик.

Кадрларнинг билим ва малакаларини, касбий компетенциялари оширишда таълим алохида ахамият касб этади.

Хорижий давлатларда бошкарув кадрларини тайёрлашнинг уч модели -инглиз-саксон, француз ва америкача модели устувор эканини куриш мумкин. Инглиз-саксон моделига Буюк Британияда асос солинган. Кейинчалик унинг ривожига немис олимлари хам катта хисса кушганлар. Хрзирда инглиз-саксон модели Дания, Нидерланд, Норвегия, Швеция каби мамлакатларда урф булган. Ушбу моделнинг узига хослиги шундаки, бошкарув кадрларини тайёрлашда хукукий таълим устуворлик килади. Яъни, инглиз-саксон модели асосида таълим олган мансабдор шахслар чукур хукукий билимлари билан ажралиб турадилар.

Гарчи Буюк Британияда бошкарув кадрларини тайёрлашга устувор ахамият берилса-да, уларни тайёрлашнинг марказлаштирилган тизими мавжуд эмас. Яъни, рахбар кадрларга таълим дастурини индивидуал танлаш имкони берилади. Шунинг баробарида улар учун куплаб курслар, дастурлар, семинарлар ташкил этилган. Буюк Британияда бошкарув кадрларининг узлуксиз таълими билан Бандлик вазирлиги хамда Фан ва таълим вазирлиги шугулланади. Айни пайтда бошка вазирлик ва идора низомларида кадрлар тайёрлаш учун масъулият белгилаб куйилган.

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 4 I ISSUE 1 I 2023 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

Франция демократик анъаналар мамлакати сифатида шухрат козонган. Бу мамлакат замонавий давлат тузилмаларининг пайдо булишида белгиловчи роль уйнаган. Давлат хизмати тизимининг французча модели Италия ва Испанияда хам урф булган. Бу мамлакатларда бошкарув кадрларининг профессионализми давлат хизматини ташкил этишнинг устувор вазифаларидан бири сифатида белгиланган. Хрзирги кунда Францияда бошкарув кадрларини тайёрлаш тизими самарали амал килмокда. Рахбар кадрлар укитиладиган барча таълим муассасалари уларда юксак касб малакаси, компетентлик, профессионализм, бошкарув маданияти, самарали мулокот килиш куникмасини шакллантиришга хизмат килади. Бундан ташкари, бу укув муассасаларида фукаролар билан, яъни давлат хизмати истеъмолчилари билан мулокот килиш йул-йурикларини ургатиш мухим ахамият касб этади.

АКЩда давлат хизмати учун кадрларни профессионал ривожлантириш масаласи олий таълим тизимига юклатилган. Х,ар бир университет кошидаги катор коллежлар, махсус факультетлар ва марказлар фаолияти шу муаммони хал килишга йуналтирилган. Мазкур таълим муассасалари стратегик табиатга эга, давлат ахамиятига молик муаммоларни ишлаб чикиш билан бир каторда олим ва мутахассислар тайёрлайди. Бу олим ва мутахассислар факат хусусий секторга ишга кабул килинмай, давлат бошкаруви органларига хам ишга жойлаштирилади.1

Сунгги йилларда мамлакатимизда давлат хизмати фаолияти самарадорлигини оширишга каратилган кенг куламли ислохотлар амалга оширилиб, мамлакатимизда кадрлар сиёсати сохасидаги ислохотлар янги боскичи бошланди.

Давлатимиз рахбари таъбири билан айтганда мамлакат тараккиётининг замонавий боскичида кенг куламли ислохотларнинг муваффакиятли амалга оширилиши стратегиясининг максадларига эришиш давлат бошкарувининг мутлако янги, самарали ва сифатли фаолият юритувчи тизимини яратишни, давлат бошкаруви органлари ва махаллий ижро этувчи хокимият органларининг уйгун фаолиятини ташкил этишни талаб килади.

Юкоридаги талаблардан келиб чикиб, Узбекистон Республикаси Президенти утган давр мобайнида мамлакатда кадрлар сиёсати ва давлат фукаролик хизмати тизимини ривожлантиришга каратилган бир нечта хужжатларни имзолади. Жумладан, "Узбекистон Республикасида Маъмурий ислохотлар концепциясини тасдиклаш тртрисида"ги ПФ-5185-сонли фармони, "Узбекистон Республикасида кадрлар сиёсати ва давлат фукаролик хизмати тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тртрисида"ги ПФ-

1 Узбекистон Республикаси Президенти хузуридаги Давлат бошкаруви академиясида "Бошкарув компетенцияларини ривожлантириш асосида давлат фукаролик хизматчиларини тайёрлаш, кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш" мавзусида республика микёсидаги онлайн, илмий-амалий конференция.-Т.: "Янги китоб" нашриёти, 2020.

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 4 I ISSUE 1 I 2023 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7

5843-сонли фармони хамда "Узбекистон Республикаси Президенти хузуридаги Давлат хизматини ривожлантириш агентлиги фаолиятини ташкил этиш чора-тадбирлари тртрисида"ги ПК-4472-сонли карори билан сохада амалга оширилиши лозим булган вазифалар аник белгилаб берилди.

Шунингдек, давлат хизматчиларни тайёрлаш, кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш, давлат хизматчилари фаолиятини бахолаш, давлат хизматида усиш, бошка давлат лавозимига утиш, мехнатига хак тулаш, давлат фукаролик хизматчиларининг иш вакти ва мехнат таътиллари кенг тартибга солиш максадида махаллий ва хорижий мутахассисларни жалб килган холда чукур мухокамалар асосида "Давлат фукаролик хизмати тртрисида"ги Узбекистон Республикаси Конуни кабул килинди.

Хусусан, ушбу хужжатларда давлат хизматчиларини кайта тайёрлаш ва малакасини оширишга алохида эътибор каратилган.

Давлат хизматчиларининг малакасини ошириш ва кайта тайёрлаш масаласига оид салмокли илмий изланишлар олиб борилган.

Бирок, давлат хизматчисининг малака оширишини онлайн тарзда амалга ошириш масаласида олиб борилган изланишлар етарли эмас.

Давлат фукаролик хизматчиларни (кадрларни) тайёрлаш, кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш борасида Россия Федерацияси тажрибаси урганилганда куйидагилар аникланди.

Бу борада мамлакатда асосий хужжат Россия Федерациясининг "Давлат хизмати тугрисида"ги №79-ФЗ-сонли конуни. Мазкур конун 2004 йил тасдикланган булсада утган давр мобайнида ундан ортик узгартириш ва кушимчалар киритилган. Жумладан сунги узгартириш жорий 2022 йил 4 ноябр санасида узгартириш киритилди.

Давлат хизматчисининг малакасини ошириш тартиби конуннинг 62-моддаси "Давлат хизматчисининг малакасини ошириш"да белгиланган. Унга кура давлат хизматчисини касбий ривожлантириш буйича чора-тадбирлар давлат хизматидан ажратилган ёки ажратилмаган холда амалга оширилиши белгиланган.2

Давлат хизматчисининг касбий ривожланиши Россия Федерацияси Президенти томонидан белгиланган тартибда амалга оширилиши кайд этилган.

Мамлакатда давлат хизматчиларининг касбий ривожланиш ва уларнинг малакасини ошириш тизими ва тартиб-коидалари Россия Федерацияси Президентининг 2019 йил 21 февралдаги "Россия Федерациясининг давлат хизматчиларининг касбий ривожланиши тугрисида"ги 68-сонли фармони билан

2 Узбекистон Республикасининг "Давлат фукаролик хизмати тугрисида"ги Конуни. Конунчилик маълумотлари миллий базаси, 09.08.2022 й., 03/22/788/0723-сон

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 4 I ISSUE 1 I 2023 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7

Россия Федерациясининг давлат хизматчиларининг касбий ривожланишини амалга ошириш тартиби тугрисидаги Низом асосида ташкил этилади.

Низомга асосан давлат хизматчилари томонидан уз касбий фаолияти йуналишига мос келадиган ва давлат хизматчиларининг касбий ривожланиши учун мулжалланган ягона ихтисослаштирилган ахборот ресурсига жойлаштирилган, давлат хизмати сохасидаги федерал давлат ахборот тизими асосида яратилган укув материалларини мустакил урганиш белгиланган булиб, давлат хизматчиларига масофавий шаклда, шу жумладан ягона ихтисослаштирилган ахборот ресурслари ва бошка ахборот тизимларидан фойдаланган холда кириш хукукини берадиган укув курслари тарзда ташкил этилиши белгиланган.

Россия федерацияси давлат хизматининг кадрлар таркибини бошкаришнинг ягона ахборот тизими булган gossluzhba.gov.ru платформасининг "профессиональное развитие" (касбий ривожланиш) булимида Россия Федерациясининг давлат хизматчилари томонидан мустакил урганиш имконини берилиб, давлат хизматчилари учун касбий хизмат фаолиятининг тегишли йуналиши буйича укув материаллари ва укув курслари учун материаллар олиш тизими жорий этилган. Шунингдек ушбу платформада давлат хизматчилари учун

3

турли курсларда иштирок этиш имконияти яратилган.

Узбекистон Республикасининг "Давлат фукаролик хизмати тртрисида"ги конуни ва Узбекистон Республикаси Президенти "Узбекистон Республикасида кадрлар сиёсати ва давлат фукаролик хизмати тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги ПФ-5843-сонли фармонида давлат фукаролик хизматчиларининг билим ва малакаларини ошириш, куникмаларини ривожлантириш максадида мунтазам равишда малака ошириш ва кайта тайёрлаш ишларини ташкил этишга алохида эътибор каратилган.

Узбекистон Республикасининг "Давлат фукаролик хизмати тугрисида"ги Конуннинг 42-моддаси "Давлат фукаролик хизматчисининг касбий компетенциясини узлуксиз равишда ошириш" масаласига оид булиб, унда давлат фукаролик хизматчисининг касбий компетенциясини узлуксиз равишда оширишдан максад унинг самарали фаолият юритиши учун зарур булган билимлар, куникмалар ва малакаларни эгаллаши учун шарт-шароитлар яратишдан иборат эканлиги катъий белгилаб куйилган.

Кайта тайёрлаш, малака ошириш ва мустакил таълим олиш давлат фукаролик хизматчисининг касбий компетенциясини узлуксиз равишда оширишнинг асосий шакллари эканлиги белгиланган. Ушбу шакллардан самарали фойдаланишда масофавий таълимнинг хам алохида урни бор.

3 https://edu.gossluzhba.gov.ru/self-education-title

Uzbekistan www.scientificprogress.uz

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 4 I ISSUE 1 I 2023 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

Айникса бугунги ракамлашиб бораётган даврда масофавий таълимнинг долзарблиги янада ошиб бормокда.

Масофавий таълим ёки электрон укув дастурлари хамда платформаларни ишлаб чикиш масалаларига асосан Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январдаги "2022 — 2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси тртрисида"ги ПФ-60-сонли Фармони билан тасдикланган "Инсон кадрини улуFлаш ва фаол ма^алла йили"да амалга оширишга оид Давлат дастури"да зарур чора-тадбирлар белгилаб берилган.

Хусусан давлат дастурининг 35-бандида давлат хизматчиларининг касбий тайёргарлик, моддий ва ижтимоий таъминот даражасини ошириш вазифаси белгиланган булиб, унга кура 2022 йил октябр ойида Давлат фукаролик хизматчиларини укитиш, кайта тайёрлаш ва малакасини оширишнинг интерфаол шакллари, шунингдек уларнинг янги билим ва куникмаларни эгаллаши учун барчага очик булган электрон укув дастурлари хамда платформаларни ишлаб чикиш кузда тутилган.

Шу нуктаи назардан давлат хизматчиларини кайта тайёрлаш ва малакасини оширишда масофавий таълим ва онлайн курслар алохида ахамиятга эга. Айникса, утган йилларда булиб утган пандемия шароитида масофавий таълим кулай таълим шакли хисобланади. Давлат хизматчиларини кайта тайёрлаш ва малакасини оширишда масофавий таълим ва онлайн курслар самараси бир канча омилларга боглик.

Ушбу масалалар

Юкоридагилардан келиб чикиб, давлат фукаролик хизматчиларини масофавий (онлайн) тарзда малакасини ошириш борасидаги давлат хизматчиларининг фикрини урганиш максадида улар уртасида ижтимоий суровнома утказилди. Анкета суровномаси ёпик саволлардан иборат булиб, суровнома "telegram.org" ижтимоий тармогида утказилди. Суровнома давлат хокимиятининг куйи ва урта бугинида фаолият юритувчи давлат фукаролик хизматчилари иштирок этишди. Суровномада жами 100 нафар респондент иштирок этди.

Суровномада иштирок этган давлат фукаролик хизматчилари масофавий (онлайн) тарзда малакасини ошириш курслар машгулотларни тренинг тарзида ташкил этилишига эътибор каратиш максадга мувофик эканлигини билдиришган.

(1-жадвал)

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 4 I ISSUE 1 I 2023 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7

Давлат фукаролик хизматчиларини масофавий (онлайн) тарзда малакасини ошириш курсларни ташкил этишда нималарга эътибор каратиш керак деб хисоблайсиз?

Машгулотларни тренинг тарзида ташкил этиш 67 %

Онлайн машгулотлардаги маълумотларини амалиёт билан боглаш 38 %

Фойдаланилган адабиёт ва материалларни (матн, аудио ва видео) платформага жойлаш 25 %

Машгулотларнинг видео ёзувини кучириб олиш имкониятини яратиш 22 %

Тингловчиларни курсга ишдан ажраган холда жалб этиш 49 %

Жойлардаги АКТ курилмалари ва интернет тармоги (тезлиги)ни яхшилаш 22%

Профессор-укитувчининг билим ва малакаларини ошириш 19%

1-жадвал.

Хулоса килиб айтганда масофавий (онлайн) таълимнинг сифати ва унинг имкониятлари тингловчиларни каноатлантирмаяпти. Масаланинг иккинчи томни масофавий (онлайн) таълимнинг шаклига, унинг имкониятларидан самарали фойдаланишга тингловчиларнинг куникмаси етарли эмас булиши мумкин.

Шуни таъкидлаш керакки давлат фукаролик хизматчиларининг кайта тайёрлаш ва малака оширишдан максадлари алохида эътиборга лойик. Чунки уларнинг купчилиги янги билимларини узлаштириш ва мустахкамлаш эканлигини маълум килишган.

Россиялик мутахассис Луканина Юлиянинг узининг 2014 йилдаги "Давлат хизматчиларининг малакасини ривожлантириш, уларнинг касбий шахсини шакллантириш шарти сифатида" номли маколасида мутахассислар давлат хизматчиларининг касбий ваколатларини ривожлантириш механизми сифатида узлуксиз касбий таълимнинг минтакавий тизимини модернизация килиш буйича билдирган таклифлари кайд этилган.

АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ

1. Узбекистон Республикаси Президенти хузуридаги Давлат бошкаруви академиясида "Бошкарув компетенцияларини ривожлантириш асосида давлат фукаролик хизматчиларини тайёрлаш, кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш"

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 4 I ISSUE 1 I 2023 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7

MaB3ycHga pecnyönHKa MHK£CHgarH OHnafiH, HHMHH-aMaHHH кон^еренцнa.-Т.: '"flnrH khtoö" HarnpneTH, 2020.

2. Y3ÖeKHCT0H PecnyönHKacHHHHr "^aBnaT ^y^aponuK xH3MaTH TyrpHCHga"ru ^OHyHH. KoHyHHHHHK MatnyMOTnapu MHHHHH 6a3acu, 09.08.2022 H., 03/22/788/0723-

COH

3. https://edu.gossluzhba.gov.ru/self-education-title

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.