Научная статья на тему 'КЎРИШИДА НУҚСОНИ БЎЛГАН БИТИРУВЧИ ЁШЛАРНИ ҲАЁТГА ЙЎНАЛТИРИШДА ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИНИНГ УСТУВОР ВАЗИФАЛАРИ'

КЎРИШИДА НУҚСОНИ БЎЛГАН БИТИРУВЧИ ЁШЛАРНИ ҲАЁТГА ЙЎНАЛТИРИШДА ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИНИНГ УСТУВОР ВАЗИФАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
477
39
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
кўришида нуқсони бўлган битирувчи ёшлар / давлат ва нодавлат ташкилотлар / интернат-мактаб / битирувчи ёшлар / касб-ҳунар / дифференциялашган / таълим-тарбия / касбий компетентлик даражаси. / слабовидящие выпускники / государственные и негосударственные организации / школы-интернаты / выпускники / профессия / дифференцированный / образовательный / уровень профессиональной компетентности.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Xoлиқов Азамат Қаҳрамонович

Ушбу мақолада таълим муассасаларининг кўришида нуқсони бўлган битирувчи ёшларни ҳаётга йўналтиришдаги устувор вазифалари тўғрисида бўлиб кўришида нуқсони бўлган битирувчи ёшларни ҳаётда ижтимоий мослашувини амалга оширишда интернат-мактабларининг роли ниҳоятда юқори ўрин эгаллайди. Бунинг учун давлат ва нодавлат ташкилотлар ҳамкорлигини йўлга қўйиш, истиқбол режаларини биргаликда ечиш, ҳар бир битирувчи ўқувчи учун қулай иш-шароитларини яратиш масалалари кўрсатиб ўтилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам об образовании , автор научной работы — Xoлиқов Азамат Қаҳрамонович

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ПРИОРИТЕТНЫЕ ЗАДАЧИ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ УЧРЕЖДЕНИЙ ПО ЖИЗНЕННОЙ ОРИЕНТАЦИИ МОЛОДЫХ ВЫПУСКНИКОВ С НАРУШЕНИЯМИ ЗРЕНИЯ

В статье рассматриваются приоритетные задачи образовательных учреждений по жизненной ориентации слабовидящих выпускников, роль интернатов в реализации социальной адаптации слабовидящих выпускников к жизни. Для этого обозначены вопросы налаживания сотрудничества между государственными и неправительственными организациями, совместного решения будущих планов, создания благоприятных условий труда для каждого выпускника.

Текст научной работы на тему «КЎРИШИДА НУҚСОНИ БЎЛГАН БИТИРУВЧИ ЁШЛАРНИ ҲАЁТГА ЙЎНАЛТИРИШДА ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИНИНГ УСТУВОР ВАЗИФАЛАРИ»

Холмсов Азамат К,ах,рамонович,

К,ашк,адарё вилоят 18-сонли куриш буйича имконияти чекланган болалар учун ихтисослаштирилган давлат таълим муассасаси хукук фани укитувчиси, педагогика фанлари буйича фалсафа доктори

КУРИШИДА НУКСОНИ БУЛГАН БИТИРУВЧИ ЁШЛАРНИ ^АЁТГА ЙУНАЛТИРИШДА ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИНИНГ УСТУВОР ВАЗИФАЛАРИ

УДК: 371.921

ХОЛИЦОВ А.Ц. КУРИШИДА НУЦСОНИ БУЛГАН БИТИРУВЧИ ЁШЛАРНИ Х,АЁТГА ЙУНАЛТИРИШДА ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИНИНГ УСТУВОР ВАЗИФАЛАРИ

Ушбу маколада таълим муассасаларининг куришида нуксони булган битирувчи ёшларни хаётга йуналтиришдаги устувор вазифалари туFрисида булиб куришида нуксони булган битирувчи ёшларни хаётда ижтимоий мослашувини амалга оширишда интернат-мактабларининг роли нихоятда юкори урин эгаллайди. Бунинг учун давлат ва нодавлат ташкилотлар хамкорлигини йулга куйиш, истикбол режаларини биргаликда ечиш, хар бир битирувчи укувчи учун кулай иш-шароитларини яратиш масалалари курсатиб утилган.

Таянч суз ва тушунчалар: куришида нуксони булган битирувчи ёшлар, давлат ва нодавлат ташкилотлар, интернат-мактаб, битирувчи ёшлар, касб-хунар, дифференциялашган, таълим-тарбия, кас-бий компетентлик даражаси.

ХОЛИКОВ А.К. ПРИОРИТЕТНЫЕ ЗАДАЧИ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ УЧРЕЖДЕНИЙ ПО ЖИЗНЕННОЙ ОРИЕНТАЦИИ МОЛОДЫХ ВЫПУСКНИКОВ С НАРУШЕНИЯМИ ЗРЕНИЯ

В статье рассматриваются приоритетные задачи образовательных учреждений по жизненной ориентации слабовидящих выпускников, роль интернатов в реализации социальной адаптации слабовидящих выпускников к жизни. Для этого обозначены вопросы налаживания сотрудничества между государственными и неправительственными организациями, совместного решения будущих планов, создания благоприятных условий труда для каждого выпускника.

Ключевые слова и понятия: слабовидящие выпускники, государственные и негосударственные организации, школы-интернаты, выпускники, профессия, дифференцированный, образовательный, уровень профессиональной компетентности.

KHOLIKOV A.K. PRIORITIES IN THE ORIENTATION OF YOUNG GRADUATES WITH VISUAL IMPAIRMENTS IN EDUCATIONAL INSTITUTIONS

In the article is discussed the priorities of educational institutions for the vital orientation of visually impaired graduates, the role of boarding schools in the implementation of social adaptation of visually impaired graduates in life. For this purpose, the issues of establishing cooperation between government and non-governmental organizations, joint solution of future plans, the creation of favorable working conditions for each graduate student are considered.

Key words and conoepts: visually impaired graduates, governmental and non-governmental organizations, boarding school, graduates, occupation, differentiated, educational, level of professional competence.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 4 (101)

Кириш.

Мамлакатимизда таълимга булган эъти-бор охирги йилларга келиб тубдан узгарди. Бу борада, мактаб таълимини ривожлантириш маса-ласи сунги йилларда давлат сиёсати даражасида кутарилиб бормокда.

Мактаб - шахсни камол топишида асосий маънавий куприк вазифасини бажаради. Инсон мактабда узлигини, узининг рухий холатини, аклий сало,иятини ба,олаш даражасига етади. Бу борада, ,ар бир таълим муассасаси уз олдига пировард максадларни куя билиши, таълим олувчиларга кулай шароитларни яратиши, укувчиларнинг келажаги билан к1изик1моFи лозим булади. Таълим муассасаларини тамомлаган ,ар бир ёш хаётда мустакил уз урнини топмас экан, ушбу таълим муассасалари уз олдида турган вази-фаларни масъулиятли бажармаган деб айта ола-миз. Шундай экан, х,ар бир укувчининг жами-ятда муваффакиятга эришиши узининг мактаб-дан олган билим, куникма ва малакаларига бо^лик, эканлигини ,еч биримиз ,еч к,ачон унутмаслиги-миз керак.

Хар бир таълим муассасаси узининг истикболли режаларини ишлаб чик,иши, келгусида килиниши лозим булган пировард максадларни бажарилишини узининг функционал фаолиятига айлантирмоFи шартдир. Жа,оннинг ривожланган давлатларидаги таълим муассасаларининг рейтинги юк,ори булиб, у ердаги таълим муассасала-рида укувчига нисбатан "шахс сифатида" караш психологияси шаклланганлигини узимизнинг кузатувларимиздан ва илмий изланишларимиз-дан аникладик.

Республикамиздаги барча умумтаълим мак-таблари хам жа,оннинг укитишга оид энг илFор ва самарали технологияларини афзалликла-рини уз фаолиятларига боск,ичма боск,ич тадбик, этмоклари даркор деб уйлаймиз. Агарда бу ишларни якин фурсатларда бажара олмасак биз ривожланишдан орк,ада крлаверамиз. Бунинг учун ,ар бир педагог дунёда кечаётган инновацион узгаришларни тулик та,лил кила олиш тафакку-рига эга булиши замонавий билимларни пухта эгаллаши, мантикий фикрлайдиган юксак дидли шахсга айланмс^и керак. Бу ишларни амалга оши-риш учун укитувчидан узига хос иктидор, инти-лиш ва узига нисбатан талабчанлик талаб эти-лади. Бизнингча умумий урта таълим макта-блари укувчининг хаётида унутилмас ва асосий билим, куникма ва малакаларни ривожланти-

риши, уларни мустакил хаётга т^ри йуналтириши ва хаётда муносиб урин топишида амалий кумак булмоFи даркор деб уйлаймиз.

Охирги йилларга келиб, юртимизда таълим муассасаларининг мавкеини ошириш, уларга кулай шароитларни яратиш масаласи давлат сиёсати даражасида кутарилиб келмокда. Бу эъти-борни ва узгаришларни ,ар бир таълим муассасаси жамоаси уз ишига масъулият билан ёндаши-шини бугунги даврнинг узи х,амма-х,аммамиздан так,озо этмокда. Биринчи навбатда таълим муас-сасаларида ме,нат к,илаётган педагоглар узининг касбий махрратини мунтазам равишда ошириб бормоFи, замонавий билимларни эгалламоFи хамда жа,оннинг етук лидер укитувчилари билан коммуникатив алокдда булмоFи зарур деб хисоблаймиз.

Тадк,ик,отнинг мак,сади.

Таълим муассасаларининг куришида нуксони булган битирувчи ёшларни хаётга йуналтиришдаги устувор вазифаларини амалга оширишда жис-моний имконияти чекланган ёшларни мустакил хаётга мослашувида соFлом ёшлар билан инте-грацион бирлашувида, касб ,унар эгаллашла-рида куллаб кувватлашдан иборат. Энг мухими ук,итувчиларнинг касбий ма,оратини шакллани-шида таълим олувчи ва педагог уртасидаги узаро самимий мулок,отни яхшилаш ,ар бир битирувчи ногиронлиги булган ёшларни жамиятда уз урнини топишларига амалий жи,атдан кумаклашишдан иборат.

Тадцицотнинг усули ва объекти:

Куриш буйича ихтисослаштирилган таълим муассасаларининг функционал фаолиятинини умумлаштириш, та,лил килиш, таккослаш ва илмий карашлар ва концепцияларнинг киёсий тахлили, холислик тамойиллари каби усуллардан фойдаланилган.

Тадкикот объектини куришида нуксони булган битирувчи ёшларни мустакил хаётга йуналтиришда ихтисослаштирилган таълим муас-сасалар фаолиятини урганиш ва та,лил этиш.

Тадк,ик,от натижалари ва уларнинг му^окамаси.

Охирги йилларга келиб ногиронлиги булган шахсларни хукукларини ,имоя килиш борасида сезиларли ишлар амалга ошириб келинмокда. Жумладан, Узбекистон Республикаси Прези-дентининг 2017 йил 1 декабрдаги "Ногиронлиги

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 4 (101)

булган шахсларни давлат томонидан куллаб-кувватлаш тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида"ги ПФ-5270-сонли1 фармони, Узбекистон Республикаси Президен-тининг 2020 йил 13 октябрдаги "Алохида таълим эхтиёжлари булган болаларга таълим-тарбия бериш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида"ги ПК-4860-сонли карори2 хамда Узбекистон Республикасининг 2020 йил 15 октябрдаги "Ногиронлиги булган шахсларнинг х,ук,ук,лари туFрисида"ги3 УРК-641-сон конуннинг ва шунга ухшаш бошка норматив меъёрий-хукукий хужжатларнинг ишлаб чикилиши соха тизимига имконияти чекланган шахсларнинг хукуларини химоя килинишига юридик жихатдан кафолатланди десак, муболаFа булмайди.

Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2011 йил 13 сентябрдаги "Имконияти чекланган болалар учун ихтисослашти-рилган давлат таълим муассасалари туFрисидаги меъёрий-хукукий хужжатларни тасдиклаш Хакида"ги 256-сонли карори4 кабул килиниб, ривожланишида нуксони булган болалар таълим муассасаларининг хукукий асоси курсатиб берилди. Ушбу таълим муассасаларида, болалар-даги нуксонларни коррекциялаш хамда уларни ижтимоий хаётга мослаштириш, уларга таълим бериш масаласи карорда курсатиб утилди. Жум-ладан, куришида нуксони булган болалар учун ихтисослаштирилган таълим муассасалари педа-гоглари тифлопедагогика йуналиши буйича кайта тайёрлашдан утиши, узининг касбий махоратини доимий равишда ошириши ва хар бир таълим олувчининг интелект ривожланишига караб

1 Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 1 декабрдаги "Ногиронлиги булган шахсларни давлат томонидан куллаб-кувватлаш тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида"ги ПФ-5270-сонли фармони. - https://lex.uz/docs/3436192

2 Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 13 октябрдаги "Алохида таълим эхтиёжлари булган болаларга таълим-тарбия бериш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида"ги ПК-4860-сонли карори. - https://lex.uz/ru/docs/5044711

3 Узбекистон Республикасининг 2020 йил 15 октябрдаги "Ногиронлиги булган шахсларнинг хукуклари туFрисида"ги УРК-641-сон конуни. - https://lex.uz/ docs/5049511

4 Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2011 йил 13 сентябрдаги "Имконияти чекланган болалар учун ихтисослаштирилган давлат таълим муассасалари туFрисидаги меъёрий-хукукий хужжатларни тасдиклаш хакида"ги 256-сонли карори. - https://www.

lex.uz/docs/1866997

билим олиши алохида курсатиб куйилди. Биз суз юритаётган, куришида нуксони булган болалар учун ихтисослаштирилган давлат таълим муассасаларининг бугунги кундаги холати, истикболли режалари хусусида узимизнинг изланишлари-мизни баён этмокчимиз.

Узбекистонда 2021 йил 1 январь холатига караганда куриш буйича болалар учун ихтисослаштирилган интернат-мактабларнинг умумий сони 14 та булиб, унда уч мингга якин укувчи тахсил олмокда5. Хукуматимиз томонидан ушбу болаларнинг таълим олиши учун кулай шарт-шароитлар, махсус укув адабиётлари боскичма-боскич етказиб берилмокда. Жумладан, 2019 йил декабрь ойидаги "Мехр кузи" бир лойихаси асосида куришида нуксони булган болалар учун махсус брайл ёзувидаги унлаб укув дарсликлари, бадиий китоблар, турли хил мусика асбоблари, хамда спорт анжомлари муваффакиятли етказиб берилди. "Мехр кузи" иккинчи хайрия тадбири 2020 йил январь ойида амалга оширилди.

Охирги йилларга келиб, интернат-мактабларнинг моддий ахволи укув базаси кун-дан кунга ривожланиб бормокда. Бу эътибор дав-латимизнинг шу тоифа укувчиларни яхши билим олишига, узининг иктидорини намоён этишига каратилган десак, муболаFа булмайди. Хар бир таълим муассасасининг уз олдида белгиланган куйидаги истикболли режалари булиши лозим.

Биринчидан - куришида нуксони булган болалар учун ихтисослаштирилган таълим муассасасининг якин йилларга мулжалланган ривожла-ниш харитасини яратиш.

Иккинчидан - укувчиларга кулай булган касб-хунарлар укитилиш тизимини ишлаб чикиш.

Учинчидан - коррекцион фанларни мукаммал укитиш оркали укувчиларни ижтимоий мослашу-вини туFри ташкил этиш.

Туртинчидан - шу тоифа укувчиларга мос булган касб-хунарларни танлаш ва уларни укитилиш дастурини яратиш.

Бешинчидан - хар бир укувчининг мустакил хаётга ижтимоий мослашувини касб-хунарлар юзасидан йуналтириш.

Олтинчидан - интернат-мактабларнинг умум-таълим мактаблар уртасидаги интеграциялашган таълим мухитини яратишга каратиш.

5 Холиков А.К. "Куришида нуксони булган укувчиларда хукукий тафаккурни ривожлантириш технологияси" тадкикот иши. Тошкент 2020 йил. Б-56

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 4 (101)

Еттинчидан - инклюзив таълимни айрим фан-лар кесимида умумтаълим мактаблар билан бир-галикда хамкорликда йулга куйиш.

Россиялик тифлопедагоглар Ермаков В.П., Якунин Г.А. узларининг тадкикотларида имко-нияти чекланган болалар укиётган таълим муас-сасалари фаолияти хакида куйидаги фикрларни келтириб утадилар. "Ривожланишида нуксони булган болаларни урганиш жараёнида одатдаги бола ривожланишининг энг мухим накшларини ушбу болаларда кузатиш мумкинлиги аникланди. Бунга куйидагилар киради: психиканинг ривожла-ниш боскичларининг маълум бир кетма-кетлиги; аклий функцияларни ривожланишида сезгир даврларнинг мавжудлиги; аклий жараёнлар-нинг ривожланиш кетма-кетлиги; фаолиятнинг аклий ривожланишидаги урни, нутк-юкори аклий жараёнларни шакллантиришда; аклий ривожла-нишда таълимнинг етакчи урни (Л.С.Виготский, В.И.Любовский)"1.

Мактабда укувчиларни куп боскичли психологик ва педагогик куллаб-кувватлаш тизими яратилган. Бу болаларнинг сифатли таълим олиши, узини узи максимал даражада англаши ва муваффакиятли ижтимоий мослашишга тайёрла-ниши учун ижтимоий-психологик ва педагогик шароитларни яратишга каратилган мутахассис-ларнинг яхлит, уюшган ва тизимли фаолиятидир2.

Куришида нуксони булган ва заиф курувчи болалар учун махсус умумтаълим мактаб-интернатлари укувчиларнинг таълим ва тар-биясини амалга оширади. Куришида нуксони булганлар учун ташкил килинган мактаблар махсус таълим тизимининг асосий кисми хисобланади ва бу тизим болаларни укитиш ва тарбиялашнинг ало,ида таълим заруриятидан келиб чикади ва шу тамойиллар асосида ишлайди3.

Куришида нуксони булган болалар мактабла-рида укитиш ва тарбиялаш узининг махсус тамой-

1 Ермаков В.П., Якунин Г.А. Развитие, обучение и воспитание детей с нарушениями зрения. - М.: Просвещение, 2000. С. 54 http://www.studfiles.ru/preview/l635293/ (Маколада келтирилган матн узбек тилига макола муал-лифи томонидан бажарилган)

2 Петрова Г.Г., Беседина И.А., Носонова Е.Ю. Опыт обучения и социализации слепых и слабовидящих детей (в том числе, с комплексными нарушениями развития). - https://cyberlemnka.ш/artide/n/opyt-obuchemya-i-sotsializatsii-slepyh-i-slabovidscЫh-detey-v-tom-cЫsle-s-kompleksnymi-narusheniyami-razvitiya/viewer

3 Холиков А.К,. "Куришида нуксони булган укувчиларда

,укукий тафаккурни ривожлантириш технологияси"

тадкикот иши. Тошкент 2020 йил. Б-5б

илларига ва вазифаларига эга, бу вазифалар яхши ривожланмаган ва бузилган функцияларни кайта тиклаш, коррекция ва компенсация килишга мулжалланган булиб, болаларни гурухларга диф-ференциялашга мулжалланган. Куришида нуксони булган болаларни укитиш ва тарбиялашнинг асосий коидаларини асослаб берар экан, тифлопедагогика шахсни ,ар томонлама ривожлантиришни таъминлашга, куришида нуксони булганликни компенсациялашнинг табиий-илмий асосла-рини ривожланишида, турли нуксонларга дучор булган болаларда биологик ва социал манбалар-нинг бирлиги тутрисидаги компенсацияга асосла-нади. Л.С.Виготскийнинг таъкидлашича, бу бир-лик жуда мураккабдир. Алохида психик функци-яларга нисбатан х,ам болаларнинг ёшига караб боскичма-боскич ривожланишга караб хам диф-ференциялашган ва узгарувчан бирликдир4.

Россиялик педагог-психолог Ю.М.Магина «Мактаб-интернатда кузи ожиз болаларни касбга йуналтириш ишларининг хусусиятлари» туFрисидаги уз маколасида куйидаги фикрларни келтириб утади: "Саломатлик имкониятлари чекланган болаларнинг ижтимоий ва мехнатга мослашуви муаммоси замонавий жамиятнинг энг долзарб ва кескин муаммоларидан биридир. Айни пайтда ижобий тенденция пайдо булди ва унга кура саломатлик имкониятлари чекланган одамни фаол хаётдан четлатиш учун сабаб булиши мумкин эмас. Ногиронларни жамият билан бирлаштириш, уларнинг имкониятла-рини хисобга олган холда хохлаган жойда яшаш, укиш, ишлаш хукукини руёбга чикариш йуллари изланмокда. Хамма одамлар маълум даражада у ёки бу кобилиятларга эга. Фарзандларимиз хам бундан мустасно эмас"5.

Бундан ташкари, куришида нуксони булган болалар учун ихтисослаштирилган таълим муас-сасалар педагогларининг касбий компетентлик даражасини ошириш масаласи устувор булиб бормокда. Жумладан, таълим тизимига ушбу болалар учун кулай булган укитиш технология-

4 Пулатова П.М., Нурмухамедова Л., Якубжонова Д., Мамаражабова З., Мирсаидова Ш., Султонова Д. Махсус педагогика. - Тошкент: "Фан ва технология", 2014. Б-303.

5 Консультация «Особенности профориентационной работы со слепыми и слабовидящими детьми в школе-интернате». Подготовила педагог-психолог Магина Ю.М. - https://www.maam.ru/detskijsad/-osobenosti-proforientacionoi-raboty-so-slepymi-i-slabovidjaschimi-detmi-v-shkole-internate.html (Маколада келтирилган матн узбек тилига макола муаллифи томонидан бажарилган)

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 4 (101)

ларини боскичма-боскич амалиётга татбик эти-лиши таълим сифатини узгаришига ёрдам беради. Куришида нуксони булган болалар учун ихтисос-лаштирилган таълим муассасаларининг бошка давлатлардаги таълим жараёнларини энг илFор янгиликларини урганиш, хамкорлик килиш хамда узаро тажрибаларни масофали ташкил этиш зару-рати келди десак, муболаFа булмайди.

Куришида нуксони булган битирувчи ёшларни хаётда ижтимоий мослашувини амалга оширишда интернат-мактабларининг роли нихоятда юк,ори урин эгаллайди. Бунинг учун давлат ва нодавлат ташкилотлар хамкорлигини йулга куйиш, истикбол режаларини биргаликда ечиш, хар бир битирувчи укувчи учун кулай иш-шароитларини яра-тиш масаласи хар доим муаммо булиб колмокда. Шундай экан, юкоридаги муаммоларни тизимли аник бир дастур асосида бартараф этиш максадга мувофик деб уйлаймиз.

Качонки, ногиронлиги булган ёшларни хаётга ижтимоий мослашувини таъминлай олсак, уларга кулай иш уринларини ярата олсак хамда соFлом шахслар билан узаро ижтимоий тенденцияни урната олсак, ижобий ишларни килган буламиз. Бунинг учун таълим дастурларини хаёт билан уЙFун боFлаш, хар бир фаолиятни натижавий максадларга йуналтириш, хар бир укувчини алохида урганиш оркали бу муаммоларни узаро хамкорлик оркали бартараф этиш мумкин деб уйлаймиз. Бизнингча таълим муассасалари истикболда куйидаги тавсиялар асосида уз фао-лиятларини амалга оширсалар мак,садли булади.

1. Хар бир таълим олувчининг таълим муас-сасасига кабул килинишидан токим битириб кет-гунга кадар ижтимоий мослашувини туFри ташкил этиш;

2. Имконияти чекланган болалар учун мулжалланган ижтимоий мослашувга оид укув дастурларини кайта куриб чикиш ва реал хаёт билан кайта боFлаш;

3. Таълим муассасасининг интеграцион таълим билан уЙFун фаолият олиб бориши укувчи хаётига кира олиши ва уларни хакикий хаётга йуналтира олиш вазифасига эга булиш.

4. Куриш буйича имконияти чекланган битирувчи ёшларга керакли асосий касбларни эгал-лашларида таълим муассасаларининг ишчанлик кобилиятини ошириш оркали улар учун кулай булган касб хунарларни ургатиш.

Хулоса ва таклифлар.

Сузимизни якунлар эканмиз, хозирги кун-даги кечаётган ислохотларда хар биримиздан фукаролик масъулиятини ошириш вакти келди десак, хато булмайди. Олдимизда турган энг мухим вазифаларни кетма-кетликда боскичма-боскич амалга оширсак, шак-шубхасиз, олдимизда турган ечилиши лозим булган муаммоларни бартараф этамиз. Бунинг учун хар бир педагогдан тинимсиз мехнат, уз устида ишлаш, хар бир укувчи учун каЙFуриш фазилатларини юксалтирмоFимиз лозимдир. Хар бир таълим муассасасини истикболли режа асосида бошкарсак, аник максадларни куя олсак, шак-шубхасиз, пировард максадимизга эришамиз. Яна бир жихати, - таълим муассасаларининг директор ва уларнинг уринбосарлари хам укув тарбиявий хамда методик ишларни тизимли амалга оширса, мактаблар фаолияти янада яхшиланиши мумкин. Бунинг учун муассаса рахбари узининг шах-сий жавобгарлигини хамда иш услубини доимий равишда такомиллаштириб бормоFи, энг мухими, жамиятда кечаётган узгаришлардан хабардор булмоFи керак деб уйлаймиз.

Юкоридаги келтириб утилган фикрларни умум-лаштирган холда куйидаги якуний хулосаларни хавола этамиз.

Биринчидан имконияти чекланган таълим муассасаларининг битирувчи ёшлар билан ишлаш тизимини янада такомиллаштириш оркали уларни мустакил хаётга йуналтиришимизни хеч биримиз унутмаслигимиз шарт.

Иккинчидан имконияти чекланган битирувчи ёшлар учун кулай булган касб хунарларни укитиш ва улар учун кулай иш шароитларини яратили-шида таълим муассасаларининг ташаббускорлик, лидерлик кобилиятларини юзага чикариш.

Учинчидан имконияти чекланган ёшлар учун касб хунар урганишга мулжалланган синфдан ташкари тугаракларнинг максадли ишлашига ва самарали натижиларни кулга киритилишига харакат килиш.

Туртинчидан хар бир ногиронлиги булган битирувчи ёшнинг мустакил хаётда эгаллаган касб хунари оркали ишга жойлашишида давлат ва нодавлат ташкилотларининг узаро хамкорлигини ва масъулиятини оширишдан иборатдир.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 4 (101)

с 76 ИНКЛЮЗИВ ТАЪЛИМ / ИНКЛЮЗИВНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ N у

Адабиётлар руйхати:

1. Пулатова П.М., Нурмухамедова Л., Якубжонова Д., Мамаражабова З., Мирсаидова Ш., Султонова Д. Махсус педагогика. - Тошкент: "Фан ва технология", 2014. Б-303.

2. Холиков А.К,. "Куришида нуксони булган укувчиларда х,укукий тафаккурни ривож-лантириш технологияси" тадкикот иши. Тошкент-2020 йил 19 август Б-56.

3. Консультация «Особенности профи ориентационной работы со слепыми и слабовидящими детьми в школе-интернате». Подготовила педагог-психолог Магина Ю.М.

https://www.maam.ru/detskijsad/-osobenosti-proforientacionoi-raboty-so-slepymi-i-slabovidjaschimi-detmi-v-shkole-internate.html

4. www.Lex.uz

5. Ермаков В.П., Якунин Г.А. Развитие, обучение и воспитание детей с нарушениями зрения. - М.: Просвещение, 2000. С-54 http://www.studfiles.ru/preview/1635293/

6. Петрова Г.Г., Беседина И.А., Носонова Е.Ю. Опыт обучения и социализации слепых и слабовидящих детей (в том числе, с комплексными нарушениями развития). -https://cyberleninka.ru/article/n/opyt-obucheniya-i-sotsializatsii-slepyh-i-slabovidschih-detey-v-tom-chisle-s-kompleksnymi-narusheniyami-razvitiya/viewer

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 4 (101)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.