Научная статья на тему 'КЎРИШ ҚОБИЛИЯТИ БУЗИЛГАН БОЛАЛАРНИ SPORT ФАОЛИЯТИ ШАРОИТЛАРИГА МОСЛАШИШ ХУСУСИЯТЛАРИ'

КЎРИШ ҚОБИЛИЯТИ БУЗИЛГАН БОЛАЛАРНИ SPORT ФАОЛИЯТИ ШАРОИТЛАРИГА МОСЛАШИШ ХУСУСИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
52
8
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Scientific progress
Область наук
Ключевые слова
Голбол / паралимпия / заиф кўрувчи / координация / жисмоний восита / адаптив / нозология / спорт таснифлар / ривожлантириш / оммалаштириш / жисмоний имконияти чекланган.

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Л. Б. Собирова

Голбол, паралимпия, заиф кўрувчи, координация, жисмоний восита, адаптив, нозология, спорт таснифлар, ривожлантириш, оммалаштириш, жисмоний имконияти чекланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «КЎРИШ ҚОБИЛИЯТИ БУЗИЛГАН БОЛАЛАРНИ SPORT ФАОЛИЯТИ ШАРОИТЛАРИГА МОСЛАШИШ ХУСУСИЯТЛАРИ»

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 6 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

KYPHm KOBH^HHTH BY3MrAH BO^A^APHH SPORT OAO^HHTH mAPOHT^APHrA MOC^AmHm xycychht^APH

Л. Б. Собирова

УзДЖТСУ Адаптив жисмоний тарбия ва спорт укитувчиси

Калит суз: Голбол, паралимпия, заиф курувчи, координация, жисмоний восита, адаптив, нозология, спорт таснифлар, ривожлантириш, оммалаштириш, жисмоний имконияти чекланган.

Долзарблиги. Узбекистон Республикасида жисмоний тарбия ва спорт сохасини янада ривожлантирисхга алохида эътибор каратилмокда.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2021-йил 18-майдаги "Паралимпия харакатини ривожлантиришга доир кушимча чора-тадбирлар тугрисида"ги П^-5114-сон карори, Узбекистон Республикаси Президентининг 2021-йил 5-ноябрдаги "Спорт таьлими тизимини тубдан такомиллаштириш оркали олимпия ва паралимпия спорт турлари буйича спортсхилар захирасини шакллантириш сифатини янада ошириш чора-тадбирлари тугрисида"ги, 2021-йил 5-ноябрдаги "2024-йил Париж шахрида (Франция) булиб утадиган XXXIII ёзги Олимпия ва XVII Паралимпия уйинларига спортчиларимизни комплекс тайёрлаш тугрисида"ги П^- 5281-сонли карорларида амлга оширилиши лозим булган ишларнинг белгиланиши соха мутахассислари олдига улкан вазифаларни куяди.

Ижтимоий нуксон, ижтимоий етишмовчиликка олиб келадиган соглик бузилишларининг энг огир турларидан бири бу куришнинг тулик ёки кисман йуколиши: курлик ва паст куриш. Куз касалликлари ва рефракцион хатоларни хисобга олган холда, офталмологларга ташрифлар сони йилига тахминан 65,5 миллионни ташкил етади, яъни Россиянинг хар иккинчи фукароси хар йили офталмологик ёрдам учун мурожаат килади.

Куз патологияси туфайли ногиронлик даражаси юкори булиб колмокда. Россия Федерациясида руйхатга олинган кур ва куриш кобилияти заиф одамлар сони 218 мингга якин, шундан 103 минг киши кур, кур ва куриш кобилияти пастлиги 19,08 минг ахолига тугри келади. Кузи ожизлар контингентида 22% ёшлар ташкил етади. Дастлабки хисоб-китобларга кура, хозирда Россия Федерациясида тахминан 1 000 000 kishi глаукомадан азият чекмокда.

Тадщкртни ташкил этиш услублари ва тадкцкрт натижалари. Куришида нуксони булган болаларнинг спорт фаолияти шароитларига мослашишнинг узига хос хусусиятларини урганиш доирасида бир канча педагогик эксперимент натижалари ёритиб берилган.

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 6 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

Педагогик экспериментнинг максади ташкил этилган гурухларнинг юкори даражадаги чанги спорти спортчиларининг пулсометрияси ва ритмокардиёграфиясига асосланган дам олиш ва уткир синов (чанги пойгаси) да укув лагери шароитларига мослашишни акс еттирувчи курсаткичларни таккослаш еди: визуал махрумлик билан ва сакланиб колган куриш билан.

Предметларни таккослаш гурухларига танлаш "Фирстбеат SPORTмкомпютер тизими ёрдамида укув юкламасининг фанлар организмига кийматига кура индивидуал таъсирини бахолаш оркали амалга оширилган.

Тажриба учун чанги спорти буйича энг юкори спорт махоратининг 42 спортчиси танланди, улардан визуал куришдан махрум булган 23 паралимпиячи ва назорат гурухини ташкил этган Россия терма жамоасининг 19 спортчиси бор еди. Куришида нуксони булган болаларнинг спорт фаолияти шароитларига мослаштириш жараёнларини ташкил этишда олиб борилган илмий тадкикот жараёнларидаги тадкикотдан олдин назорат гурухи билан солиштирганда болаларнинг курсаткичлар динамикасини урганиш укув-машгулот йигини биринчи кунинг амалга оширилди.

Укув-машгулот йигинида хафта давомида барча 42 нафар чангичилар "Фирст беат" курилмаси ва "Body Guard" ёзув курилмаси ёрдамида узлуксиз режимда юрак уриш тезлиги мониторини туну кун ёзиб олишди. "Фирстбеат SPORT" дастурий махсулотидан фойдаланган холда руйхатга олиш натижаларини компютер тахлилига кура, икки гурух спортчиларнинг машгулот ва тунги машкдан кейинги тикланиш сифати, шунингдек туплам учун кунлик тахлил натижалари бахоланди.

Икки гурух спортчиларининг дам олиш ритмограммаларини тахлил килиш шуни курсатдики, болаларнинг юрак уриш тезлигининг узгарувчанлиги назоратга нисбатан анча паст булган.

Куриш кобилияти бузилган болаларни узгарувчанлиги ва шунга мос равишда уларнинг мослашувчан хусусиятлари умуман назоратга нисбатан анча паст натижа кайд этилди.

SCIENTIFIC PROGRESS

VOLUME 3 I ISSUE 6 I 2022 ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7

Маълумки, дам олиш пайтида болаларнинг энг яхши функционал холати юкори автономия ва ишлашнинг узгарувчанлигини, шунингдек симпатик тартибга солишнинг пасайишини ва функцияларни бошкаришни марказлаштиришни акс эттиради. Бунга машгулот жараёни таъсири остида спортчи танасини тартибга солишни таркибий ва функционал кайта куриш оркали эришилади. Аммо, биз тажриба давомида, машгулот циклининг тайёргарлик даврида куриш кобилияти бузилган куриш кобилияти бузилган болаларда юрак уриш тезлигининг узгарувчанлиги сезиларли даражада паст булди ва тана функцияларини бошкаришнинг марказлашуви бошка спортчи болаларга нисбатан анча юкори булди.

Бу курсаткичдан куриниб турибдики, анъанавий булинмаларда "Фирстбеат SPORT" дастури ёрдамида олинган курсатгичларнинг уртача кийматлари куришида нуксони булган болаларда назорат гурухига нисбатан анча паст булган

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 6 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7

Хулоса кидиб айтганда икки гурух куришида нуксони булган болаларнинг спорт фаолиятига мослашишда болаларнинг тана зурикиши укув-машгулот йигини давомида уртача фарк килмаслигига карамай, куришида нуксони булган болаларнинг спорт фаолиятининг тикланиш жараёнлари назоратдан анча паст булди. Бу эса кузи ожиз болаларни спорт фаолияти шароитига мослаштиришнинг юкори харажатини курсатади.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. Саломов Р. С., Миржамолов М. Х. Жисмоний имконияти чекланган укувчиларнинг спорт машгулотларига мослашиши. Укув услубий кулланма. -2014.

2. М. Х. Миржамолов, Р. Ф. Одилов, Н. Ю. Валиева, Д. Б. Бахтиёров МЕТОДИКА РАЗВИТИЯ КООРДИНАЦИИ ДВИЖЕНИЙ У СТУДЕНТОВ С НАРУШЕНИЯМИ ЗРЕНИЯ // Scientific progress. 2022. №1. URL:

3. Lola Tilapovna Davlatova JISMONIY TARBIYA VA SPORTDA SOG'LOMLASHTIRISH TEXNOLOGIYALARINING DOLZARBLIGI VA AHAMIYATI // Scientific progress. 2021. №8. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/jismoniy-tarbiya-va-sportda-sog-lomlashtirish-texnologiyalarining-dolzarbligi-va-ahamiyati (дата обращения: 14.06.2022).

4. ТАЯНЧ-ХАРАКАТ АППАРАТИ ШИКАСТЛАНГАН Ю^ОРИ МАЛАКАЛИ УЛОКТИРУВЧИЛАРНИ ЮКЛАМАЛАРИНИ ТА^СИМЛАШ ВА МАШГУЛОТ РЕЖАЛАРИНИ ИШЛАБ ЧЩИШ Собирова Л.Б., Абдиев Ш.А. Фан-Спортга. 2021. № 8. С. 35-38.

5. РИО-ДЕ ЖАНЕЙРО ШАХРИДА БУЛИБ УТГАН XV ВА ТОКИОДА БУЛИБ УТГАН XVI ПАРАЛИМПИЯ УЙИНЛАРИ ТАХЛИЛИ Миржамолов М.Х. Фан-Спортга. 2021. № 6. С. 11-13.

6. М. Х. Миржамолов ТАЯНЧ - ХАРАКАТ АЪЗОЛАРИ ШИКАСТЛАНГАН У^УВЧИЛАРДА МУСКУЛ ФАОЛИЯТИНИНГ БУЗИЛИШ ТАРТИБИ УЧУН ФУНКЦИОНАЛ ТИЗИМ ДИНАМИКАСИ // Scientific progress. 2021. №8. URL: https://cyberleninka.ru/article/n7tayanch-arakat-azolari-shikastlangan-uvchilarda-muskul-faoliyatining-buzilish-tartibi-uchun-funktsional-tizim-dinamikasi (дата обращения: 14.06.2022).

7. Sherali Hoshimovich G'Ofurov QISQA MASOFAGA YUGURUVCHI SPORTCHILARNI MASHG'ULOTLARINI RIVOJLANTIRISHNING USULLARI // Scientific progress. 2021. №8. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/qisqa-masofaga-yuguruvchi-sportchilarni-mashg-ulotlarini-rivojlantirishning-usullari (дата обращения: 14.06.2022).

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 6 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7

8. БОЛАЛАР ВА УСМИРЛАР СПОРТ МАКТАБЛАРИДА БОШЛАНГИЧ ТАЙЁРЛОВ ГУРУДИДА ШУГУЛЛАНУВЧИ ЕНГИЛ АТЛЕТИКАЧИЛАР МАШГУЛОТЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Гофуров Ш.Х. Фан-Спортга. 2020. № 5. С. 38-40.

9. ОБОСНОВАНИЕ ЭФФЕКТИВНЫХ СРЕДСТВ ЮНЫХ ДЗЮДОИСТОВ НА ЭТАПЕ НАЧАЛЬНОЙ СПОРТИВНОЙ СПЕЦИАЛИЗАЦИИ Дадабаев О.Ж., Собирова Л.Б. В сборнике: Актуальные проблемы совершенствования системы непрерывного физкультурного образования. Сборник материалов V Международной научно-практической конференции. Грозный, 2021. С. 71-78.

10. Lola Tilopovna Davlatova ADAPTIV SPORT O'YINLARINI (VOLEYBOL) O'QITISH METODIKASIDA HARAKAT USLUBLARI VA QOIDALARI // Scientific progress. 2022. №2. URL: httpsV/cyberleninka.ru/article/n/adaptiv-sport-o-yinlarini-voleybol-o-qitish-metodikasida-harakat-uslublari-va-qoidalari (дата обращения: 14.06.2022).

11. Sherali Hoshimovich G'Ofurov, Dilshod Baxtiyor O'G'Li Baxtiyorov, Umid Abdugaforovich Saidov MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARNI YENGIL ATLETIKA MASHQLARI ORQALI MASHG'ULOTLARINI TASHKIL ETISH // Scientific progress. 2022. №1. URL: https://cyberleninka.ru/article/n7maktabgacha-yoshdagi-bolalarni-yengil-atletika-mashqlari-orqali-mashg-ulotlarini-tashkil-etish (дата обращения: 14.06.2022).

12. Миржамолов М. Х., Юнусов С. А., Светличная Н. К. Паралимпия тарихи ва уйин коидалари. Укув-услубий кулланма. Тошкент //Т.: Илмий техника ахборот-пресс. - 2019. - С. 13-14.

13. РИО-ДЕ ЖАНЕЙРО ШАДРИДА БУЛИБ УТГАН XV ВА ТОКИОДА БУЛИБ УТГАН XVI ПАРАЛИМПИЯ УЙИНЛАРИ ТАДЛИЛИ Миржамолов М.Х. Фан-Спортга. 2021. № 6. С. 11-13.

14. Лайло Бахромовна Собирова, Шохсанам Бахромовна Собирова АКТУАЛЬНЫЕ ПРОБЛЕМЫ ПРИ ПОДГОТОВКЕ СПЕЦИАЛИСТОВ ПО СИНХРОННОМУ ПЛАВАНИЮ // Scientific progress. 2021. №8. URL: https://cyberleninka.ru/article/n7aktualnye-problemy-pri-podgotovke-spetsialistov-po-sinhronnomu-plavaniyu (дата обращения: 14.06.2022).

15. ОБОСНОВАНИЕ ЭФФЕКТИВНЫХ СРЕДСТВ ЮНЫХ ДЗЮДОИСТОВ НА ЭТАПЕ НАЧАЛЬНОЙ СПОРТИВНОЙ СПЕЦИАЛИЗАЦИИ Дадабаев О.Ж., Собирова Л.Б. В сборнике: Актуальные проблемы совершенствования системы непрерывного физкультурного образования. Сборник материалов V Международной научно-практической конференции. Грозный, 2021. С. 71-78.

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 6 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

16. 7-10 ЁШЛИ УКУВЧИЛАР ^АДДИ-^ОМАТ БУЗИЛИШИНИ ОЛДИНИ ОЛИШДА ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ВОСИТАЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ Собирова Л.Б. Фан-Спортга. 2020. № 3. С. 54-56.

17. ЭФФЕКТИВНОСТЬ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ СПЕЦИАЛЬНЫХ УПРАЖНЕНИЙ ДЛЯ ПРЕДУПРЕЖДЕНИЯ СКОЛИОЗА УЧАЩИХСЯ НАЧАЛЬНЫХ КЛАССОВ Собирова Л.Б. В сборнике: Актуальные проблемы физической культуры и спорта. Материалы VIII международной научно-практической конференции. Под ред. Г. Л. Драндрова, А. И. Пьянзина. 2019. С. 76-80.

18. ХАРАКТЕРИСТИКА ОБЪЕКТА ПЕДАГОГИЧЕСКИХ ВОЗДЕЙСТВИЙ В АДАПТИВНОЙ ФИЗИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРЕ Собирова Л.Б. В сборнике: Актуальные проблемы физической культуры и спорта. Материалы VII международной научно-практической конференции. Под ред. Г. Л. Драндрова, А. И. Пьянзина. 2017. С. 66-68.

19. Davlatova L. T. INKLYUZIV TA'LIM TIZIMIDA TA'LIM PEDAGOGIKASINING AHAMIYATI VA TA'LIM MUHITINI SHAKLLANTIRISHDA INTERAKTIV TEXNOLOGIYALARDAN FOYDALANISH SAMARADORLIGI //Scientific progress. - 2021. - Т. 1. - №. 6.

20. . T. Davlatova INKLYUZIV TA'LIM TIZIMIDA TA'LIM PEDAGOGIKASINING AHAMIYATI VA TA'LIM MUHITINI SHAKLLANTIRISHDA INTERAKTIV TEXNOLOGIYALARDAN FOYDALANISH SAMARADORLIGI // Scientific progress. 2021. №6. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/inklyuziv-ta-lim-tizimida-ta-lim-pedagogikasining-ahamiyati-va-talim-muhitini-shakllantirishda-interaktiv-texnologiyalardan (дата обращения: 14.06.2022).

21. Tilapovna L. D. HEALTH IN THE PHYSICAL EDUCATION SYSTEM THE ROLE AND IMPORTANCE OF THE CONCEPT OF TECHNOLOGY //Конференции. - 2020.

22. РЕЗУЛЬТАТЫ ИССЛЕДОВАНИЯ ВОЗМОЖНОСТЕЙ ОРГАНИЗМА УЧЕНИКИ С ОГРАНИЧЕННЫМИ ФИЗИЧЕСКИМИ ВОЗМОЖНОСТЯМИ С ИСПОЛЬЗОВАНИЕМ ИНДЕКСА РОБИНСОНА Миржамолов М.Х., Бедиева Ч. В сборнике: Актуальные проблемы физической культуры и спорта. Материалы IX Международной научно-практической конференции. 2019. С. 38-41.

23. Атамухамедова Н. М., Тухтабоев Н. Т., Миржамолов М. Х. РЕЗУЛЬТАТЫ ОЦЕНКИ ФУНКЦИОНАЛЬНЫХ ВОЗМОЖНОСТЕЙ УЧАЩИХСЯ С ОГРАНИЧЕННЫМИ ФИЗИЧЕСКИМИ ВОЗМОЖНОСТЯМИ RESULTS OF EVALUATING FUNCTIONAL CAPABILITIES OF STUDENTS WITH DISABLED PHYSICAL POSSIBILITIES //ББК 75.1 А-437. - 2019. - С. 33.

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 6 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7

24. Sherali Hoshimovich G'Ofurov QISQA MASOFAGA YUGURUVCHI SPORTCHILARNI MASHG'ULOTLARINI RIVOJLANTIRISHNING USULLARI // Scientific progress. 2021. №8. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/qisqa-masofaga-yuguruvchi-sportchilarni-mashg-ulotlarini-rivojlantirishning-usullari (дата обращения: 14.06.2022).

25. Шерзод Абдурахмонович Абдиев ТАЯНЧ-ХДРАКАТ АППАРАТИДА НУ^СОНИ БУЛГАН Ю^ОРИ МАЛАКАЛИ УЛОКТИРУВЧИЛАРНИ МАШЕУЛОТ ЮКЛАМАЛАРИНИ ОПТИМАЛЛАШТИРИШ // Scientific progress. 2022. №4. URL: https://cyberleninka.ru/article/ntayanch-arakat-apparatida-nu-soni-b-lgan-yu-ori-malakali-ulo-tiruvchilarni-mash-ulot-yuklamalarini-optimallashtirish (дата обращения: 14.06.2022).

26. Sherali Hoshimovich G'Ofurov MALAKALI SPRINTERCHILARNING SPORT MASHG'ULOTLARINI RIVOJLANTIRISHNING USULLARI // Academic research in educational sciences. 2021. №4. URL: https://cyberleninka.ru/article/n7malakali-sprinterchilarning-sport-mashg-ulotlarini-rivojlantirishning-usullari (дата обращения: 14.06.2022).

27. BOLALAR V. A. O'smirlar SPOR MAKTABLARIDA SPORCHILAR TAYYORLANISHINI TAKILISH BOSHLANGAN MASHG'ULOT GURUHI GofurovSh //X. Fan-Sportga. - 2020. - №. 5. - С. 38-40.

28. Н.К Светличная Повышение эффективности применения средств адаптивной физической культуры и спорта у детей и подростков с ограниченными возможностями здоровья.В сборнике: Олимпийский спорт и спорт для всех. Сборник научных трудов, представленных на XXIV Международный научный конгресс. Казань, 2020. С. 361-364.

29. С.А. Юнусов Физическое воспитание школьников в инклюзивном образовании" SCIENTIFIC PROGRESS //Scientific Journal ISSN. - 2021. - С. 21811601.

30. Рахматова Д. Н., Собирова Л. Б. Особенности построения тренировочного процесса и контроля в подготовке борцов //Актуальные проблемы физической культуры и спорта. - 2016. - С. 431-434.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.