Научная статья на тему 'Кўп мақсадли муҳандислик таълими дастурларини амалга жорий қилиш истиқболлари: хорижтажрибаси'

Кўп мақсадли муҳандислик таълими дастурларини амалга жорий қилиш истиқболлари: хорижтажрибаси Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
289
51
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
олий таълим / миллий муҳандислик таълими / таълим мазмуни ва технологиялари / глобаллашув жараёнлари / маҳсулот дизайни / санъат / таълимни модернизациялаш / техник эстетика / кўп мақсадли таълим дастури / higher education / the national engineering education content and education technology / process of globalization / product design / art / education modernization / technical aesthetics / interdisciplinary educational program

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Усманов С. А., Соатова Д. А.

Мақолада муҳандислик таълими тизимидаги замонавий таълим дастурлари ва методикаларининг хориж тажрибаси таҳлил қилинган, хусусан маҳсулот дизайни бўйича кўп мақсадли муҳандислик дастурининг моҳияти, мазмуни ва уни амалга татбиқ қилиш механизмлари кўрсатиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PROSPECTS OF THE MULTI ENGINEERING EDUCATIONAL PROGRAMMES IMPLEMENTATION: FOREIGN EXPERIENCE

There is discussed in the article foreign experience of modern educational programs and methods in the system of engineering education, particular marked its essence, content of interdisciplinary engineering design program products and the formation of mechanism of implementation.

Текст научной работы на тему «Кўп мақсадли муҳандислик таълими дастурларини амалга жорий қилиш истиқболлари: хорижтажрибаси»

Усманов С.А.,

Жиззах политехника институти «Ер усти транспорт тизимлари» кафедраси доценти, педагогика фанлари номзоди; Соатова Д.А.,

Жиззах политехника институти «Узбекистон тарихи ва ижтимоий фанлар» кафедраси доценти, филология фанлари номзоди

КУП МАКСАДЛИ МУХ,АНДИСЛИК ТАЪЛИМИ ДАСТУРЛАРИНИ АМАЛГА ЖОРИЙ КИЛИШ ИСТИКБОЛЛАРИ: ХОРИЖ ТАЖРИБАСИ

УСМАНОВ С.А., СОАТОВА Д.А. КУП МАКСАДЛИ МУЦАНДИСЛИК ТАЪЛИМИ ДАСТУРЛАРИНИ АМАЛГА ЖОРИЙ КИЛИШ ИСТИКБОЛЛАРИ: ХОРИЖ ТАЖРИБАСИ

Маколада мух,андислик таълими тизимидаги замонавий таълим дастурлари ва методика-ларининг хориж тажрибаси тах,лил килинган, хусусан мах,сулот дизайни буйича куп максадли мух,андислик дастурининг мох,ияти, мазмуни ва уни амалга татбик килиш механизмлари курсатиб берилган.

Таянч суз ва тушунчалар: олий таълим, миллий мух,андислик таълими, таълим мазмуни ва технологиялари, глобаллашув жараёнлари, мах,сулот дизайни, санъат, таълимни модернизация-лаш, техник эстетика, куп максадли таълим дастури.

УСМАНОВ С.А., СОАТОВА Д.А. ПЕРСПЕКТИВЫ РЕАЛИЗАЦИИ ПРОГРАММ МНОГОЦЕЛЕВОГО ИНЖЕНЕРНОГО ОБРАЗОВАНИЯ: ЗАРУБЕЖНЫЙ ОПЫТ

В статье рассматривается зарубежный опыт современных образовательных программ и методик в системе инженерного образования, в частности отмечены сущность, содержания междисциплинарной инженерной программы по дизайну изделия и формирования механизма внедрения.

Ключевые слова и понятия: высшее образование, национальное инженерное образование, содержание и технологии образования, процессы глобализации, дизайн изделия, искусство, модернизация образования, техническая эстетика, междисциплинарная образовательная программа.

USMANOV S.A., SOATOVA D.A. PROSPECTS OF THE MULTI ENGINEERING EDUCATIONAL PROGRAMMES IMPLEMENTATION: FOREIGN EXPERIENCE

There is discussed in the article foreign experience of modern educational programs and methods in the system of engineering education, particular marked its essence, content of interdisciplinary engineering design program products and the formation of mechanism of implementation.

Keywords: higher education, the national engineering education content and education technology, process of globalization, product design, art, education modernization, technical aesthetics, interdisciplinary educational program.

Бугунги кунда ахборот технологияларининг кескин суръ-атларда ривожланиши ва дунё буйлаб жуда тезкорлик билан ёйилиши натижасида ахборотлар, фан ва техника, ишлаб чицаришнинг глобаллашуви жараёни юз бермоцда. Бу эса %ар цандай жамиятнинг ижтимоий-ицтисодий цадриятлар ти-зимида сифат узгаришларини келтириб чицаради.

Кейинги йилларда моддий ресурсларнинг нисбий кадри интеллект, билимлар ва ахборотлар кадрига нисбатан сезиларли равишда пасайди. Ижтимоий-иктисодий кадриятлар тизимидаги бундай объектив узгаришлар бугунги кун мух,андисларини мураккаб иннова-цион технологиялардан фойдаланишга асос-ланган замонавий, илмий х,ажмдор ишлаб чикариш шароитларида янги, ракобатбардош кенг камровли фаолиятга тайёрлаш мазмуни ва технологияларини тубдан узгартириш, мо-дернизациялашни талаб килмокда.

Мураккаб, юкори технологияларни яра-тиш, жорий килиш ва ишлатиш шунга олиб келадики, илгариги «тор» мутахассисликлар улкан технологик циклларнинг факатгина бир-икки боскичинигина таъминлаб бера олади. Замонавий шароитларда мух,андис са-марали ишлаши ва муваффакиятга эришиши учун эса нафакат уз касбининг устаси, балки ушбу циклларга фаол ва билимдонлик билан кушила олиш лаёкатига эга булиши ута мух,им х.исобланади1.

ХХ асрнинг охирларидаги ахборот инкилоби билан боFлик булган, мислсиз ижтимоий гло-баллашув, ижтимоий, технологик ва таълим микромух,итининг изчиллик билан шакллани-ши, глобаллашаётган дунёда тезкор узгараётган ижтимоий-иктисодий, илмий-техник шаро-итлар ва уларга мослашишга улгурмаётган олий таълимдаги инерцион тизимлар ораси-даги узаро муносабатларда кучли номутано-сибликни келтириб чикарди. Бугунги кунда жамиятнинг барча жабх,аларида, жумладан таълим тизимида юз бераётган глобаллашув жараёнларига, касбларнинг глобаллашувига мослашишга х,аракат килаётган жах,оннинг ри-

1 Усманов С.А., Халилов А.Х. Модернизация высшего инженерного образования в Узбекистане в контексте глобализации и интеграции. / Сборник научных трудов международной научно-практической конференции «Подготовка профессиональных управленческих кадров: опыт, проблемы, инновационные образовательные технологии». - Челябинск, РАНХиГС, 2015. -С. 158-162.

вожланган мамлакатлари катори Узбекистон таълим тизимида х,ам ислох,отлар изчил давом эттирилмокда. Ушбу ислох,отларнинг зами-рида таълим сифатини ошириш муаммолари, яъни мазмуни, шакли, методлари ва ах,амияти буйича янги ва тамойил жих,атдан узгача шароитларда ишлаш учун мух,андислар тайёр-лашнинг бутун тизимини модернизациялаш муаммолари ётади.

Мух,андислик фаолияти йилдан-йилга уз зиммасига факатгина белгиланган топширикни бажаришни эмас, балки «муаммоларни ечиш» ва «лойих,аларни бошкариш»га мулжал ол-мокда. Ишлаб чикариш жараёнларида юз бераётган янгича вокелик мух,андисдан х,ар то-монлама фикр юритиш куникмаси ва бир нечта мукобил вариантларни х,исобга олган х,олда х,аракат килишни талаб этади. Бу эса уз навба-тида креатив таълимни миллий ва хорижий олий мух,андислик таълим муассасаларининг укув жараёнига жадал жорий килишни такозо килмокда ва якин келажакнинг энг мух,им ва-зифаларидан бирига айланмокда.

XXI асрдаги Узбекистон миллий Fоясининг энг асосий унсурларидан бири - узининг баркарор тараккиёти ва ижтимоий уЙFунлиги-ни таъминлаб берувчи укимишли, юкори салох,иятли Узбекистондир. Узбекистоннинг келажаги миллий таълим тизими, жумладан, мух,андислик таълимининг тараккиёти билан чамбарчас боFлик. Узбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримов «Она юртимиз бахту икболи ва буюк келажаги йулида хизмат килиш - энг олий саодатдир» асарида шундай дейди: «Яна бир бор таъкидлайман, доимо урганиш, янгиликка интилиб яшаш керак. Бугунги кунда кайси давлат юксак тараккиётга эришган булса - бу Жанубий Корея ёки Япония буладими, Европа давлатлари буладими -буларнинг барчасидан урганиш керак. Бу бо-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 3

рада биз учун х,еч кандай мафкуравий чеклаш-лар йук. Биз учун ягона мафкура - бу Узбекистоннинг тараккиёти, Узбекистоннинг равнаки, Узбекистоннинг дунёда х,еч кимдан кам булмаслигидир»1.

Бугунги кунда жах,он таълим тизимидан аж-ралган х,олда алох,ида фаолият олиб борувчи бирорта миллий таълим тизими мавжуд эмас. Узбекистон Республикаси Давлат таълими стандартлари ва халкаро талабларга мос кела-диган миллий мух,андислик таълими сифати-ни ривожлантириш динамикасида, максимал даражадаги мах,сулдорликни таъминлаш учун зарур булган оптимал шароитларни яратишда хориж таълими тизимларида юз бераётган ин-новацион жараёнлар х,акида тулаконли тулик ахборотга эга булиш зарур х,исобланади.

Дунёнинг ривожланган мамлакатлари уни-верситетларида талабаларнинг шахсий кизи-кишлари, максадлари ва лаёкатларига мос х,олда, уларга таълим олиш йуналишини мус-такил х,олда лойих,алашларини раFбатланти-риш максадида укув курсларининг анчагина кисмини танлаш эркинлиги такдим этилади. Шу билан бир вактнинг узида укитувчи ва та-лабалар фаолиятини кайта куриш жараёнлари жадал давом этмокда. Бу борада Европанинг ривожланган университетлари мух,андислик таълими тизимидаги илFор тажрибалар, дас-турлар ва методикаларни урганиш, уларнинг ичидан энг оптимал вариантларини танлаш ва миллий мух,андислик таълим тизимига жорий килиш юкоридаги муаммоларни ечишда кул келади.

Куп мацсадли му^андислик таълимида муаммони тадциц цилиш. Хорижнинг техника университетларида «мах,сулот дизайни» деб аталаётган ушбу дастур санъат х,амда дизайн сох,асини технологиялар билан бирлаштириш-ни хох,ловчи талабалар учун мулжалланган ва кенг камровли (multidisciplinary) мух,андислик курсларини уз ичига жамлаган инновацион таълим дастури х,исобланади.

«Дизайн» атамаси жуда кенг камровли фаолиятни уз ичига олади. Инсон таффакури х,осиласи булган барча буюмлар (куприкдан тортиб самолётгача, стулдан тортиб мах,сулот

1 Каримов И.А. Она юртимиз бахту икболи ва буюк келажаги йулида хизмат килиш - энг олий саодатдир. -Т.: «Узбекистон», 2015. -235-б.

KадоFигача ва х,.к.) маълум маънода уз дизай-нига эга.

Дизайн (инглиз тилида design - уйлаб куйилган иш, ният, лойих,а, чизма, расм) атамаси мавжуд мух,итда эстетик ва функционал сифатларни шакллантириш максадидаги турли хил лойих,авий фаолиятларни англатади. Тор маънода дизайн - бадиий конструкциялаш-дир.

Бадиий конструкциялаш - саноат буюмла-рини лойих,алаш жараёнининг таркибий кисми булиб, унинг асосий вазифаси буюмнинг эксплуатация шароитларига максимал даражада мос келишини таъминлаш, уЙFун яхлит шакли ва юксак эстетик сифатларини яратишдан ибо-рат. Мух,андислик ва бадиий конструкциялаш - яхлит лойих,алаш жараёнининг икки узаро ва биргаликдаги фаолиятидир. Бадиий конструк-циялашнинг асосий тамойили фойдалилик ва гузаллик, манфаатлилик ва эстетикликнинг ях-литлиги х,исобланади. Дизайн назарияси техник эстетика деб ном олган.

Техник эстетика - саноат ишлаб чикариши воситалари томонидан инсон х,аёти ва фао-лияти учун яратиладиган буюмларнинг уЙFун мух,итини шакллантиришнинг ижтимоий-маданий, техник ва эстетик муаммоларини урганувчи илмий фан. Дизайн назарияси-нинг асосини ташкил килувчи техник эстетика унинг ижтимоий табиати ва ривожланиш конуниятларини, бадиий конструкциялаш-нинг тамойиллари ва методларини, ижодкор-конструкторнинг касбий ижодкорлиги ва ма-лакавий мах,орати муаммоларини урганади.

Бадиий конструкциялаш мух,андислик сох,а-сидаги конструкциялашнинг урнини боса ол-майди, шунинг учун х,ам у билан биргаликда янги буюмларни яратишнинг яхлит жараёни-да узаро бир-бирини тулдирувчи томонларни ташкил килади2.

Шундай килиб, дизайн санъат ва мух,ан-дислик чегараларидаги фаолиятни уз ичига олади (1-расм).

Одатда биз санъат ва мух,андисликни алох,ида сох,а сифатида ажратамиз ва тала-баларимиз х,ам улардан бири билан алох,ида шуFулланадилар.

2 http://www.engineering.leeds.ac.uk/faculty/undergradu-ate/documents/2016/product-design-brochure-2016.pdf .

1-расм. Дизайн, санъат ва мух,андислик фаолияти чегаралари

Санъат ва дизайн (Санъат сохаси бакалаври)

Услуб,

I Ташк;и куриниш

Мухандислик (Мухандислик сохаси бакалаври)

Буюм, материал, конструкция

[ Санъат

Графика/Фасон Дизайнерлар

Мухандислик иши Дизайнерлар

| Эстетиклик Ижодкорлик Шахсий ифода

Максадли ишчанлик Мулох,азалик Максадга интилувчанлик

2-расм. Мах,сулот дизайни буйича куп максадли мухандислик дастури

Ижодкорлик Мулохазалик

Шахсий ифода Ма^садга интилувчанлик

Аммо куплаб мах,сулотларни ишлаб чикиш жараёни ушбу икки сох,анинг синергетик бир-лашишини талаб килади, айникса бу харидор-гир булган саноат мах,сулотларига тегишли-дир.

Бу ерда муаммо шундан иборатки, бадиий санъат вакиллари ва мух,андислар турлича таъ-лим мух,итида билим, куникма ва малакаларни эгаллайдилар ва дунёга уз нуктаи назари билан карайдилар. Шунинг учун х,ам мах,сулотни ишлаб чикаришда албатта ижодкор-дизайнерлар (лойих,ачилар) зарур булади, бирок шу билан биргаликда улардан мухандислик билимлари х,ам талаб килинади.

Барча ишни уддалай оладиган «супер» дизайнерлар (лойих,ачилар) булмайди, аммо ди-зайнерлар:

- х,ам бадиий санъат вакиллари билан;

- х,ам мух,андислар билан х,амкорликда иш-лашлари мумкин булади.

Шу билан биргаликда илмий объектларга (предметларга) сох,а буйича математик ёки илмий малакага эга булмаган талабаларни жалб килиш ва уларда техник саводхонликни ри-вожлантириш зарур натижаларни беради.

Ушбу мах,сулот дизайни буйича куп максадли мухандислик дастури Буюк Британиянинг Лидс университетида яратилган ва бугунги кунда Европа ва Осиёнинг бир нечта университет-лари (Швеция, Италия, Сингапур, Грузия ва бошкалар) таълим тизимига жорий килинган булиб, у санъат ва мухандислик сох,аларини узида мужассамлаштирган узига хос дастур х,исобланади (2-расм).

3. Куп максадли мухандислик таълими дас-турининг асосий мазмуни. Ушбу дастурнинг асосий узаги ижодий салохият, х,амфикрлик ва технологиялар комбинацияси атрофига ку-рилади (3-расм).

Бунда дизайнерларга (лойихачиларга) ку-йиладиган асосий талаб шундан иборатки, улар кандай лойих,алаш, ким учун лойих,алаш ва махсулотнинг кандай яратилиши каби мух,им масалаларни тушуниб етишлари зарур булади.

Мухандислик сохаси учун мулжалланган укув модулларидан дизайн сохаси талабалари-нинг укув жараёнларида фойдаланиш тавсия килинмайди ва улар учун махсус укув-техник модуллари (электроника, материалшунослик, механика) ишлаб чикилган (4-расм).

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 3

3-расм. Куп ма^садли мух,андислик таълими дастурининг асосий мазмуни.

Дизайн учлиги концепцияси

Истеъмолчи

(хамфикрлик)

Эргономика, кулайлик

Ижодкорлик, х,амфикрлик ва технологиялар бирикмасидаги дизайн

/Ишлаб чикиш

жараёнлари

к Визуал ахборот; алока

Дизайнер

(ижодкорлик)"

Дизайнерлик ишланмалари лойих,алари

атериал-^ шунослик] Механика Электроника Ишлаб чикарувчи (технология)

4-расм. Дизайнер талабалар учун махсус ук,ув модуллари мазмуни ва бос^ичлари.

1-бос^ич

1 дизайн устахонаси

Визуал ахборот, алмашинув.

Эргономика.

Микдорий тахлил, техник усуллар, статика.

Электроника Материал-шунослик.

2-боскич

2 дизайн устахонаси

3-боскич

Ижодкорлик ва

инновация.

Бизнес ва ицтисод.

Тажриба конструк-торлик ишланмаси.

Амалий характерли

укув лойихаси.

Курс лойихаси

Ривожлан-

тириш портфели.

Касбий малакалар.

Механик тизимлар. Ишлаб чицариш тизимлари.

4-боск;ич (магистр)

Жамоавий лойиха

Визуал ахборот, алмашинув.

Лойихалаш методлари.

Инсон-техника тизимлари.

Конструктор-технологи к ишланмалар.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

5-расм. Махсус ук,ув модулларининг 1 ва 2-боск,ичи мазмуни ва изчиллиги.

1-боскич, 2-боскич лойи^алари

Жамоавий ва шахсий кичик лойицаларни ¡{ушиш

Топширик

Тадкикот натижалари

Талабларни аниклаш

Ишланмани бахолаш

Дизайн сох,аси талабалари учун махсус иш-лаб чикилган укув-техник модулларида асо-сий эътибор фанларнинг назарий асослари ва математик моделлаштиришга каратилмасдан, асосий урFу масаланинг сифат жих,атлари ва амалий томонига купрок каратилади. Чунки модулларнинг асосий максади мух,андисларни тайёрлаш эмас, балки дизайн сох,аси талабала-рида техник саводхонликни шакллантириш ва ривожлантиришдан иборат булади.

Бунда дизайн сох,аси талабалари учун мулжалланган укув-техник модулларнинг мазмунида куйидагиларга алох,ида эътибор каратилган булади.

Материалшунослик буйича, материаллар-нинг турлари, асосий хусусиятлари, таркибий тузилиш, ейилиш, емирилиш ва х,.к.

Электроника буйича, таркибий кисмлари кандай вазифаларни бажариши ва нима учун мулжалланганлиги, микроназорат курил-маларининг кандай ишлаши. Бундан ташкари, талабалар тажриба намуналарини йиFиш буйича билим ва куникмаларни эгаллашлари за-рур булади, аммо сигналларни кайта ишлаш ва дастурлаш буйича билим берилмайди.

Дизайн устахоналари (студия) модуллари укув жараёнининг мух,им кисми х,исобланиб, х,ар бир боскичда такомиллашиб боради ва охир-окибат жамоа булиб ишлаш куникмасини Хосил килиш, топширилган вазифага жиддий масъулият билан ёндашиш малакаларини орт-тиришга хизмат килади.

Буюм хусусиятлари

Конструкциялашгаэквивалент булган «Анг-лаш (тушуниш) - Дизайн (лойих,алаш) - Амал-га ошириш (восита) - Бошкариш (харакатга келтириш)» фаолиятларининг синергетик бир-лашуви талабаларга назарий билимларни «ди-зайнерлик ишланмалари, лойи^алари» оркали амалда куллаш имконини беради.

Лойицалаш ва объектнинг прототипини яратишнинг барча боскичларида иккала жа-раённи биргаликда кушиб олиб бориш зарур шарт хисобланади.

Дизайнер талабалар учун махсус укув модулларининг х,ар бир боскичи уз номи, шундан келиб чиккан холда узига хос максад, вазифа-лар ва мазмунга эга булади (5-расм).

Дастлабки боскичларда купрок урганиш, тадкикот ва ишчи лойи^ани яратиш фаолияти амалга оширилади, кейинги боскичларда эса купрок якуний булмаган (жорий) х,исоботлар тингланади ва мух,окама килинади.

Ушбу боскичларда лойи^алаш методлари-нинг микёсларини камраб олиш учун саноат-даги хомийлар ва ракобатчилардан олинган киска инструктажлар (маълумотлар) билан ишлаш зарур булади.

Биринчи боскичда талабалар кадоклаш, фурнитура ва х,.к. каби тушунчаларни урганиб оладилар. Иккинчи боскичда эса талабалар тадкикот объектининг турFунлиги, х,аракат-ланиш равонлиги ва х,.к. каби саволларга жа-воб оладилар.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 3

3-боскич лойихалари

Талабанинг биринчи тулиц шахсий катта лойицаси

Топширик

Тадкикот натижалари

Талабларни аниклаш

Ишланмани бахолаш

Буюм хусусиятлари

7-расм. Махсус у^ув модулларининг 4-боск,ичи мазмуни ва изчиллиги.

Жамоавий лойи^а

2 та дизайнер ва 2 та мухандис

Топширик

Тадкикот натижалари

Талабларни аниклаш

Ишланмани бахолаш

Буюм хусусиятлари

Учинчи боскичнинг асосий мазмуни талаба томонидан уз шахсий лойих,асини тулалигича шакллантириш боскичи х,исобланиб, унинг мазмуни мустакил х,олда индентификация-лашдан тортиб то ишчи лойих,ани ишлаб чикишгача булган жараённи уз ичига камраб олади (6-расм).

Ушбу боскич талаба томонидан идентифи-кацияланган киска хулоса-кизикишлари йуна-лишида очилган катта йул сифатида мух,им ах,амиятга эга х,исобланади.

Талабаларнинг ишлаб чиккан тажриба намуналари, бизнес-режалари ва ишлаб чика-

риш режаларини ривожлантиришларини раF-батлантириш максадида улар томонидан яра-тилган мах,сулотлар сох,а педагоглари ва мута-хассислари диккатига х,авола килинади, ижо-дий мах,сулотларнинг танловлари ва дизай-нерлик кургазмалари ташкил этилади.

Туртинчи, якунловчи боскич айнан шуни-си билан характерли ва мух,им ах,амиятга эга-ки, бунда талаба истеъмолчи талабидан келиб чиккан х,олда камида икки нафар мух,андис ва икки нафар дизайнер билан бирга жамоа булиб ишлайди ва ишчи лойих,ани шаклланти-ради (7-расм).

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 3

8-расм. Биринчи боск,ичнинг ук,ув юкламаси ва дарс жадвали.

Биринчи босцич, 3 цафталик дарс жадвали

Кун/ соат 9-10 10-11 11-12 12-13 13-14 14-15 15-16 16-17

Душанба Мех,натга лаёкат-лилик Техник ускуналар билан ишлашни урганиш Режани амалга оширишда ахборот алмашинуви Математик хисоблаш- лар ва масалалар

Сешанба Дизайн устахонаси Укув амалиёти

Чоршанба Электроника

Пайшанба Мураббий маслах,ати Математика Прототипни ишлаб чикиш/ моделни яратиш

Жума Электроника (Интерактив маъруза) Материалшунослик Математик оралик назорат

Куп максадли мухандислик дастурининг якунловчи боскичи истеъмолчининг тала-би асосидаги муаммони ечиши билан мухим ахамиятга эга ва бу дастурнинг асосий шарт-ларидан бири хисобланади. ушбу боскичда талабалар том маънода бевосита реал иш-лаб чикариш шароитлари ва шартлари билан тукнаш келадилар, муайян холатлар учун зарур булган касбий билим, куникма ва махоратга эга буладилар.

Дастур аник белгиланган укув юкламаси ва давомийлигига эга булиб, хар бир боскич микёсида урганиш учун мулжалланган фан-лар, кенг камровли курслар (interdisciplinary coursies), утказиладиган маърузалар, ама-лий ва лаборатория машFулотлари мантикий изчиллик асосида олиб борилади. Мисол тарикасида дастурнинг биринчи боскичи укув юкламаси ва дарс жадвали графигини келти-риб утамиз.

Биринчи боскичнинг давомийлиги уч хаф-та булиб, ушбу давомийликда талабалар хаф-тасига 20 соатлик куйидаги укув юкламларини узлаштирадилар:

- маърузалар;

- лойихани бахолаш;

- моделни яратиш;

- хар хафталик кичик гурухларда таълим олиш (8-расм).

Укитиш дастурлари мухандислик дастур-ларидан амалий маърузалар купроклиги ва назарияга нисбатан амалиётга («хунар») купрок ур-ту берилганлиги билан фаркланади. Мустакил ишлаш вактини ошириш хисобига курсларнинг давомийлиги камайтирилган булиб, бу иш берувчиларнинг булажак мута-хассислардан купрок мустакил фикрлаш, аник, калтис ва ноаник ишлаб чикариш шароитла-рида карор кабул кила олиш талабини хисобга олган холда жорий килинган.

Юкорида караб чикилган куп максадли мухандислик таълим дастурининг мазмуни, уни амалга ошириш жараёнлари, методика-си хамда натижалари Европа иттифокининг халкаро TEMPUS дастури доирасидаги ENGITEC лойихаси микёсида тадкик килинди. Мазкур дастур Буюк Британиянинг Лидс университе-тида яратилди ва муваффакият билан амалга оширилиб, дунёнинг куплаб техника универси-тетларининг укув жараёнига татбик килинди.

Буюк Британиянинг бир нечта техника уни-верситетларида дастур натижаларини тахлил килиш асосида унинг нечоFлик самарадорли-гини битирувчиларнинг карийб барчасининг иш билан бандлигида куриш мумкин.

Дастурнинг мухим жихати, махсулотни яратишнинг дастлабки боскичидан то ишлаб чикаришгача булган жараёнда техник жихатдан билимли, мухандислик билимларига эга булган

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 3

дизайнерлар билан ишлаш кобилиятига эга булган ижодкор талабаларнинг имкониятла-рини юзага чикаришдан иборат булди.

Дастур х,ар кандай турт йиллик бакалавр йуналиши ёки икки йиллик магистрлик мута-хассислиги микёсида санъат ва технология-нинг уЙFунлигини синергетик тарзда бирлаш-тириб, улар орасидаги узаро алокадорликни яккол намоён килади.

Энг макбул мах,сулотни яратиш учун зарур булган эстетика, эргономика, инновация ва ушбу мах,сулотнинг прототипини ишлаб чикиш учун электроника, материалшунослик ва механика буйича билимларни дастур доирасида чукур амалда куллаш имконини беради.

Дастур доирасида олинган билим, куникма ва малакалар, талабаларга замонавий дасту-рий комплекслар, лойих,алашнинг техник во-ситалари ёрдамида объектларни х,исоблаш ва уларни яратиш х,амда уз мах,сулотини техник экспертизадан утказа олиш амалиётини такдим килади.

Дастур микёсидаги курслар, амалий лойи-х,алаш жараёнларини дизайн ва технологиялар

назарияси билан уЙFунлаштиради. Талабалар анъанавий маърузалар билан дизайн устахо-наси ишларининг биргаликдаги, электроника ва автоматлаштирилган лойих,алаш каби сох,аларда интерактив маърузалар ва амалий ишларнинг уЙFунлашувидаги методикалар асосида таълим оладилар.

Талабалар учун лойих,а устида ишлаш, курс-нинг энг мураккаб ва шу билан биргаликда энг ёкимли жих,ати х,исобланади. Лойих,алар тала-бага тадк,ик, килиш, муаммоларнинг ечимини топиш, муносабатлар урнатиш ва биргаликда самарали ишлаш каби энг зарур куникмаларни ривожлантириш учун ажойиб имкон яратади ва бу уз навбатида келажакда муваффакият козонишга кумак беради.

Дастур етарли даражада универсал булиб, уни Олий таълим Давлат таълим стандартлари талабларидан келиб чиккан х,олда олий таъ-лимнинг мух,андислик укув юртларида таълим жараёнига татбик килиш кутилган натижалар-ни беради, деб х,исоблаймиз.

Адабиётлар:

1. Каримов И.А. Она юртимиз бахту икболи ва буюк келажаги йулида хизмат килиш - энг олий саодатдир. - Т.: «Узбекистон», 2015. -235-б.

2. Усманов С.А., Халилов А.Х.. Модернизация высшего инженерного образования в Узбекистане в контексте глобализации и интеграции. / Подготовка профессиональных управленческих кадров: опыт, проблемы, инновационные образовательные технологии: сборник научных трудов. - Челябинск: Челябинский филиал РАНХ и ГС, 2015. -С. 158-162.

3. Product Design Undergraduate Degree 2016. School of Mechanical Engineering. http:// www.engineenng.leeds.ac.uk/faculty/undergraduate/documents/2016/product-design-brochure-2016.pdf.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.