Научная статья на тему 'КЎЧАТ ЭКИШ УЧУН ЕРЛАРНИ ТАЙЁРЛАШДА ИЗМА-ИЗ ИШЛОВ БЕРАДИГАН МАШИНА ПЛАНКАЛИ ҒАЛТАКМОЛАСИНИНГ ИШЛАШ ШАРОИТИНИ ЎРГАНИШ БЎЙИЧА ЎТКАЗИЛГАН ТАДҚИҚОТЛАРНИНГ НАТИЖАЛАРИ'

КЎЧАТ ЭКИШ УЧУН ЕРЛАРНИ ТАЙЁРЛАШДА ИЗМА-ИЗ ИШЛОВ БЕРАДИГАН МАШИНА ПЛАНКАЛИ ҒАЛТАКМОЛАСИНИНГ ИШЛАШ ШАРОИТИНИ ЎРГАНИШ БЎЙИЧА ЎТКАЗИЛГАН ТАДҚИҚОТЛАРНИНГ НАТИЖАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Прочие сельскохозяйственные науки»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ғалтакмола / планка / экспериментал / тупроқ / уваланиш сифати / зичлик / агротехник / назарий / экин / уруғ / ресурстежамкор / технология / техника / илмий-техникавий / агрофон / диаметр / комбинациялашган / иш орган / қийғос / ундириш / нам / технологик / радиус / сирпаниш / коэффициент / тупроққа ботиш чуқурлиги / узунлик / қалинлик / тупроқ фракцияси / ғалтакмоланинг тортишга қаршилиги / солиштирма қаршилик / эмпирик / тезлик.

Аннотация научной статьи по прочим сельскохозяйственным наукам, автор научной работы — Абдимоминов Икромжон Иминович, Мамарасулова Манирахон Турсунбоевна, Иминова Ўғилой Икромжон Қизи

Мақолада шудгорланган ерларга изма-из ишлов берадиган машина ғалтакмоласини турини танлаш бўйича ўтказилган экспериментал тадқиқотларнинг натижалари келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по прочим сельскохозяйственным наукам , автор научной работы — Абдимоминов Икромжон Иминович, Мамарасулова Манирахон Турсунбоевна, Иминова Ўғилой Икромжон Қизи

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «КЎЧАТ ЭКИШ УЧУН ЕРЛАРНИ ТАЙЁРЛАШДА ИЗМА-ИЗ ИШЛОВ БЕРАДИГАН МАШИНА ПЛАНКАЛИ ҒАЛТАКМОЛАСИНИНГ ИШЛАШ ШАРОИТИНИ ЎРГАНИШ БЎЙИЧА ЎТКАЗИЛГАН ТАДҚИҚОТЛАРНИНГ НАТИЖАЛАРИ»

КУЧАТ ЭКИШ УЧУН ЕРЛАРНИ ТАЙЁРЛАШДА ИЗМА-ИЗ ИШЛОВ БЕРАДИГАН МАШИНА ПЛАНКАЛИ ГАЛТАКМОЛАСИНИНГ ИШЛАШ ШАРОИТИНИ УРГАНИШ БУЙИЧА УТКАЗИЛГАН ТАДЦЩОТЛАРНИНГ НАТИЖАЛАРИ 1Абдимоминов Икромжон Иминович, 2Мамарасулова Манирахон Турсунбоевна,

3Иминова ^^илой Икромжон кизи 1,2Андижон кишлок хужалиги ва агротехнологиялар институти доценти 3Андижон кишлок хужалиги ва агротехнологиялар институти талабаси https://doi.org/10.5281/zenodo.11181533

Аннотация. Мацолада шудгорланган ерларга изма-из ишлов берадиган машина галтакмоласини турини танлаш буйича утказилган экспериментал тадцицотларнинг натижалари келтирилган.

Калит сузлар: Fалтакмола, планка, экспериментал, тупроц, уваланиш сифати, зичлик, агротехник, назарий, экин, уруг, ресурстежамкор, технология, техника, илмий-техникавий, агрофон, диаметр, комбинациялашган, иш орган, цийгос, ундириш, нам, технологик, радиус, сирпаниш, коэффициент, тупроцца ботиш чуцурлиги, узунлик, цалинлик, тупроц фракцияси, галтакмоланинг тортишга царшилиги, солиштирма царшилик, эмпирик, тезлик.

Республикамизда дон ва такрорий экинларни экишга тайёрлашда мехнат ва энергия сарфини камайтириш, ресурсларни тежаш, кишлок хужалик экинларини илгор технологиялар асосида етиштириш ва юкори иш унумли комбинациялашган машиналарини ишлаб чикиш юзасидан кенг камровли чора-тадбирлар амалга оширилиб, муайян натижаларга эришилмокда. 2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Х,аракатлар стратегиясида, жумладан, «...кишлок хужалигини модернизация килиш, кишлок хужалиги махсулотларини ишлаб чикаришни изчил ривожлантириш, мамлакатимиз озик-овкат хавфсизлигини янада мустахкамлаш, унумдорлиги юкори булган кишлок хужалиги техникасидан фойдаланиш» вазифалари белгилаб берилган [1; 2; 3]. Ушбу вазифаларини амалга оширишда, жумладан даладан бир утишда тупрокни экишга тайёрлаш буйича барча технологик жараёнлар(хайдов катламини тулик зичлаш, даланинг юза кисмини текислаш ва майдалаш)ни кушиб бажарадиган, яъни экиш олдидан унга бир утишда хар томонлама тулик ишлов берилишини таъминловчи комбинациялашган машина ишлаб чикиш мухим масалалардан хисобланади [8; 9; 10].

Ишлаб чикилган шудгорланган ерларга изма-из ишлов берадиган машина асосан такрорий экинлар ва бугдой экиш учун шудгорланган ерларни экишга тайёрлашда кулланилади. Бундай шароит учун тупрокнинг физик- механик хоссалари урганилмаган. Шундан келиб чикиб биз ёзда далаларни кузги бугдойдан бушагандан кейин такрорий экин экиш учун хдмда кузда такрорий экинлардан бушагандан кейин бугдой экиш учун шудгорланган майдонларда тупрокнинг изма-из ишлов берадиган машина галтакмоласининг ишлаш шароитларини белгилайдиган физик-механик хусусиятлари (намлиги, каттиклиги, зичлиги), уваланиш сифати хдмда дала юзасидаги нотекисликлар баландлигининг уртача квадратик четланиши урганилди. Бунинг учун дискли галтакмолалар ва текислагич билан жихозланган комбинациялашган машина воситасида ёзда кузги бугдойдан бушаган ва шудгорланган майдонга ишлов берилди (1-расм) ва кейин

roKopuga TatKugnaHraH KypcaTKunnap (O'zDSt 3193:2017) [10; 11; 14] GyMuna gana ro3acu npo^unu aHHKnaHgH (2-3-pacMnap).

Ta^puGa ganacuga TynpoK HaMnuru, KaTTHKnuru Ba 3HHnurHHH aHHKnam ynyH HaMyHanap TynpoKHHHr 0 -10 Ba 10 -20 cm KaTnaMnapugaH onuHgu.

Ta^puGanapga onuHraH HaTH^anap KyMugaru 1-:®agBanga KenTupunraH. By MatnyMOTnapgaH KypuHuG TypuGguKH, mygropnaHraH epnapra H3Ma-H3 umnoB GepaguraH MamuHa FanTaKMonacu TOMOHugaH umnoB GepunumugaH onguH TaKpopuM экннnap Ba Ky3ru GyFgoM экнm ynyH mygropnaHraH gananap TynpoFHHHHr HaMnuru 0-10 cm KaTnaMnapga moc paBumga ypTana 16,56 Ba 17,27 $oh3hh, KaTTHKnuru 0,74 Ba 0,64 Mna hh, 3HHnurH 0,94 Ba 0,97 r/cM3 hh Ba 10-20 cm KaTnaMga эсa HaMnuru 15,21 Ba 16,80 % hh, KaTTHKnuru 0,85 Ba 0,78 Mna hh, 3HHnurH 0,98 Ba 1,03 r/cM3 hh TamKun этгaн. ^ana ro3acu HoTeKucnuKnapuHHHr ypTana KBagpaTHK neTnaHumu ±4,2 Ba ±3,8 cm, 100 mm KaTTa ynnaMgaru KecaKnap MHKgopu 2,66 Ba 2,24 $oh3, ynnaMH 100-50 mm GynraH ^pa^uanap MHKgopu 10,95 Ba 9,16 $oh3, ynnaMH 50-25 mm ^pa^HAnap MHKgopu 9,86 Ba 11,71 $oh3, ynnaMH 25 mm gaH khhhk ^pa^uanap MHKgopu эсa 74,72 Ba 76,89 $ou3 GynraH [12; 13; 14; 15].

1-pacM. fflygrop.aHraH aa.iaHii Fa.TaKMO.acu3 MarnHHa ÖH.aH Hm.iOB

öepu.raHgaH KertuHru KypiiHiiwii

2-расм. Кузги шудгорланган даланинг Fалтакмоласиз машина билан ишлов берилгандан кейинги умумий куриниши 1-жадвал.

Галтакмоласиз шудгорланган ерларга изма-из ишлов берадиган машина билан

ишлов берилган шудгорнинг тавсифи

Т/р Курсаткичларнинг номи Курсаткичларнинг киймати

Езда кузги буFдойдан бушагандан кейин шудгорланган майдон Кузда такрорий экинлардан бушагандан кейин шудгорланган майдон

1 Тупрокнинг катламлар буйича (см) намлиги, %; 0 - 10 10 - 20 0 - 20 16,56 15,21 13,38 17,27 16,80 14,53

2 Тупрокнинг катламлар буйича (см)

каттиклиги, МПа;

0 - 10 0,74 0,64

10 - 20 0,85 0,78

0 - 20 0,79 0,71

3 Тупрокнинг катламлар буйича (см) зичлиги,

г/см3;

0 - 10 0,94 0,97

10 - 20 0,98 1,03

0 - 20 0,96 1,00

4 Дала юзасидаги нотекисликлар

баландлигининг уртача квадратик

четланиши, ± см. 4,2 3,8

5 ^уйидаги улчамдаги (мм) фракциялар

микдори, %

>100 2,66 2,24

100 - 50 10,47 9,16

50 - 25 10,98 11,71

<25 75,89 76,89

Булар шудгорланган ерларга изма-из ишлов берадиган машина галтакмоласининг ишлаш шароитини белгилайди ва келтирилган маълумотлар буйича шудгорга галтакмоласиз машина билан ишлов берилганда тупрок зичлиги, уваланиш сифати ва юзасининг текисланиш даражаси буйича экиш фонига куйилган талабларга мос келмайди. Мавжуд талаблар буйича экишга тайёрланган тупрок таркибида улчами 25 мм дан кичик фракциялар камида 80 фоиз булиши, улчами 100 мм дан катта фракциялар умуман булмаслиги, тупрокнинг зичлиги 1,1-1,2 г/см3 оралигида булиши, дала юзасидаги нотекисликлар баландликларининг уртача квадратик четланиши ±3 см дан ошмаслиги лозим.

REFERENCES

1. Мамарасулова М. Т. и др. ТИШЛИ ПЛАНКАЛИ ГАЛТАКМОЛАГА УРНАТИЛАДИГАН ПЛАНКАЛАР СОНИНИ АНЩЛАШ БУЙИЧА УТКАЗИЛГАН НАЗАРИЙ ВА ЭКСПЕРЕМЕНТАЛ ТАдаЩОТЛАРНИНГ НАТИЖАЛАРИ //Евразийский журнал академических исследований. - 2022. - Т. 2. - №. 3. - С. 128-131.

2. Мамарасулова М. Т. и др. ЗАМОНАВИЙ БОГЛАРНИНГ УЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ //Новости образования: исследование в XXI веке. - 2023. - Т. 1. -№. 8. - С. 478-482.

3. Mamarasulova M. T., Mamadaliyev M. K., Abdirkhmonov R. A. Theory and experimental results of surveys to determine the diameter of teeth plank //International Journal of Mechankal Enjineering. - 2022. - Т. 7. - №. 3. - С. 578-581.

4. Мамарасулова М. Т. Determination of the optimal values of the parametrs of the roller funnel of the machine for continuous monitoring of arable land //НамМТИ илмий-техника журнали. - 2020. - №. 3. - С. 129-134.

5. Мамарасулова М. Т. и др. ТИШЛИ ПЛАНКАЛИ ГАЛТАКМОЛАГА УРНАТИЛАДИГАН ПЛАНКАЛАР СОНИНИ АНЩЛАШ БУЙИЧА УТКАЗИЛГАН НАЗАРИЙ ВА ЭКСПЕРЕМЕНТАЛ ТАД^И^ОТЛАРНИНГ НАТИЖАЛАРИ //Евразийский журнал академических исследований. - 2022. - Т. 2. - №. 3. - С. 128-131.

6. Мамарасулова М. Т., Маматожиева М. А. ШУДГОРЛАНГАН ЕРЛАРГА ИЗМА-ИЗ ИШЛОВ БЕРАДИГАН МАШИНА ГАЛТАКМОЛАСИГА УРНАТИЛАДИГАН ПЛАНКАЛАР СОНИНИ АНЩЛАШ //TA'LIM VA RIVOJLANISH TAHLILI ONLAYN ILMIY JURNALI. - 2023. - Т. 3. - №. 1. - С. 179-181.

7. МАМАРАСУЛОВА М. Т. и др. КОМБИНАЦИЯЛАШГАН МАШИНА ГАЛТАКМОЛАСИ ПАРАМЕТРЛАРИНИНГ МАДБУЛ ^ИЙМАТЛАРИНИ АНЩЛАШ //Journal of new century innovations. - 2023. - Т. 25. - №. 4. - С. 21-24.

8. Мамарасулова М., Курбонова Н., Пулатова Ш. ШУДГОРЛАНГАН ЕРЛАРГА ИЗМА-ИЗ ИШЛОВ БЕРАДИГАН МАШИНА ГАЛТАКМОЛАСИНИНГ ТУРИНИ ТАНЛАШ //Development and innovations in science. - 2022. - Т. 1. - №. 12. - С. 13-16.

9. Tukhtakuziev А, Imomkulov Q, Mamarasulova M. Research of Angular Fluctuations of the skating Rink of the Car For Processing of the Ploughed Fields // International Journal of advanced Research in science, engineering and technology. - India, Vol. 6 Issue 4, April 2019 -ISSN: 2350-0328.

10. Имомкулов ^.Б, Мамарасулова М.Т. Тишли-планкали галтакмола диаметрини аниклаш буйича утказилган тадкикотларнинг натижалари // Наманган мухандислик-технологиялар институти илмий-техника журнали. - Наманган, 2020. ТОМ 5-Махсус сон. - №1, - Б. 256-260.

11. Имомкулов ^.Б, Мамарасулова М.Т. Шудгорланган ерларга изма-из ишлов берадиган машина галтакмоласининг параметрларини асослаш // Фаргона политехника институти илмий-техника журнали. - Фаргона, 2021. - №2 - Б. 159-162.

12. Мамарасулова М.Т. Шудгорланган ерларга изма-из ишлов берадиган комбинациялашган машина // "Узбекистон кишлок хужалиги" Аграр -иктисодий, илмий-оммабоп журнал. Agro Ilm журналининг 2020 й, Махсус сон. - №70. - Б. 100101.

13. Имомкулов БД, Мамарасулова М.Т. Шудгорланган ерларга изма-из ишлов берадиган машинанинг галтакмоласи параметрларини асослаш // Фаргона водийси худудларидаги махаллий хом-ашёлардан фойдаланиш асосида импорт урнини босувчи махсулотлар ишлаб чикаришнинг долзарб масалалари мавзусидаги халкаро конференция. -Наманган, 2018. - Б. 64-67.

14. Мамарасулова М.Т. Determination of the optimal values of the parametrs of the roller funnel of the machine for continuous monitoring of arable land // НамМТИ илмий-техника журнали. - Наманган, 2020. - №3, - Б. 129-134.

15. Тухтакузиев А, Имомкулов ^.Б, Мамарасулова М.Т. Галтакмоланинг буйлама-тик текисликдаги харакатини тадкик этиш // Замонавий илм-фаннинг инновацион ривожланиши. Республика микёсидаги илмий-амалий анжуман туплами. - Андижон, 2019. - Б. 62-66.

16. Имомкулов ^.Б, Мамарасулова М.Т, Каримов А.А. Исследование угловых колебаний катка машины для обработки вспаханной почвы методом след вслед // V-Международная научно практическая конференция наука и образование в современном мире: вызовы XXI века. Секция 5. Сельскохозяйственние науки. Нур-султан, Казахстан, 2019. - С. 29-33.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.