JON GRISHAMNING “GREY TOG„I” ASARIDAGI TOPONIMLARNI INGLIZ TILIDAN O‟ZBEK TILIGA TARJIMA QILISHDAGI MUAMMOLAR TAHLILI

Shahrizoda G„Ayrat Qizi Рo„Latova

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-4-287-291

JON GRISHAMNING "GREY TOGT' ASARIDAGI TOPONIMLARNI INGLIZ TILIDAN O'ZBEK TILIGA TARJIMA QILISHDAGI

MUAMMOLAR TAHLILI

Shahrizoda G'ayrat qizi Po'latova

Termiz Davlat Universiteti Tarjima nazariyasi va amaliyoti yo'nalishi talabasi

polatovashahrizoda@gmail .com

ANNOTATSIYA

Mazkur maqola Jon Grisham tomonidan yozilgan — "Gray tog'i" asaridagi toponimlarning ingliz tilidan o'zbek tiliga tarjimasi va ularning mohiyatiga lingvistik nuqtai nazardan o'quvchi uni anglashi uchun ta'sir qiluvchi omillarni hisobga olgan holda tahlil qilingan. Obyekt sifatida tanlangan toponimlar to'qima bo'lgani tufayli geografik nomlarning nomalridan oldin ularning asardagi vazifasi o'ylab topilgan, so'ngra uni lingvistik qoliplarga solingan. Shu tufayli maqolada tarjimon ularni o'zbek tiliga o'girishdan oldin etimologik, leksikologik, semantic va fonetik tahlil qilishi uchun qoliplar taklif qilingan.

Kalit so'zlar: toponimlar, transliteratsiya, ingliz-o'zbek tarjima, leksikologiya.

ABSTRACT

This article analyzes translation problems of toponyms in "Mount Gray" which was written John Grisham, from English into Uzbek and analyzes their meaning from a linguistic point of view, taking into account the factors influencing the reader's comprehension. Because the toponyms chosen as objects are textured, their function in the work was invented before the names of geographical names, and then it was put into linguistic patterns. As a result, the article offers templates for the translator to analyze them etymologically, lexically, semantically, and phonetically before translating them into Uzbek.

Keywords: toponyms, transliteration, English-Uzbek translation, lexicology.

АННОТАЦИЯ

Эта статья, написанная Джоном Гришамом, представляет собой перевод топонимов горы Грей с английского на узбекский язык и анализирует их значение с лингвистической точки зрения с учетом факторов, влияющих на понимание читателем. Поскольку топонимы, выбранные в качестве объектов,

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-4-287-291

фактурны, их функция в произведении была придумана до названий географических названий, а затем уже заложена в языковые модели. В результате в статье предлагаются шаблоны для анализа переводчиком этимологически, лексикологически, семантически и фонетически перед переводом на узбекский язык.

Ключевые слова: топонимы, транслитерация, англо-узбекский перевод, лексикология.

KIRISH

Jon Grisham-Kichik Jon Rey Grisham (/'grijsm/; 1955-yil S-fevralda tug'ilgan)o'zining mashhur yuridik trillerlari bilan tanilgan amerikalik yozuvchi va huquqshunos. Amerika Muvaffaqiyatlar Akademiyasi ma'lumotlariga ko'ra, Grisham bir qancha bestsellerlar yozgan va uning kitoblari dunyo bo'ylab 300 million nusxada sotilgan. Tom Klensi va J. K. Rouling bilan birga Grisham birinchi nashrida ikki million nusxa sotgan uchta muallifdan biridir.Grisham Missisipi shtat universitetini tamomlagan va 19S1 yilda Missisipi universiteti huquq fakultetida huquqshunoslik doktori unvoniga sazovor bo'lgan. U taxminan o'n yil jinoiy huquq bilan shug'ullangan va 1984 yildan 1990 yilgacha Missisipi Vakillar palatasida xizmat qilgan. Grishamning birinchi romani "O'ldirish vaqti" 19S9 yil iyun oyida, uni yozishni boshlaganidan to'rt yil o'tib nashr etilgan. Grishamning birinchi bestselleriFirma yetti milliondan ortiq nusxada sotilgan. Kitob 1993-yilda Tom Kruz bosh rolni ijro etgan xuddi shu nomdagi badiiy filmga va 2012-yilgi teleserialga moslashtirilgan bo'lib, u film va roman voqealaridan o'n yil o'tib voqeani davom ettiradi. Uning sakkizta boshqa romani ham filmlarga moslangan: Xona, Mijoz , Bo'yalgan uy ,Pelikan qisqacha ,Yomg'irchi , Qochqin hakamlar Rojdestvoni o'tkazib yuborish O'ldirish vaqti Hayotning boshlang'ich davri.

ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA

Mazkur maqola uchun tatqiqot davomida tarjima qiyosiy adabiyot, qarama-qarshi tavsifi tarjima va lingvistik atamalarning izohli tahlili, adabiyotning stilistik tahlili ko'rib, o'rganib chiqildi. Ushbu tatqiqot uchun, "Tarjimashunoslik terminlariningko'p tilli lug'at-ma'lumotnomasi" qo'llanmasidan foydalanildi.

Toponomika (lotincha "topos" -"joy","onoma" -"ism") - jo'g'rofiy nomlarning paydo bo'lishi, rivojlanishi, o'zgarishi va to'g'ri yozilishini o'rganuvchi fan. Toponomika (yun."topos"-"joy" va "onyma"- "ism,nom")- onomastikatt joy

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-4-287-291

nomlari(geografik atoqli nomlari)ni, ularning paydo bo'lishi yoki yaratilish qonuniyatlarini, rivojlanish va o'zgarishini, tarixiy etimologik manbalari va Grammatik xususiyatlarini, ularning tuzilishini, tarqalish hududlarini hamda atalish sabablarini o'rganuvchi bo'lim.

Ingliz tili- (inglizcha: English) — hind-yevropa oilasining german guruhiga kiruvchi til. Ingliz xalqining tili. Avstraliya, AQSH, Birlashgan Qirollik, Hindiston, Irlandiya, JAR, Kanada, Liberiya, Malta va Yangi Zelandiyaning rasmiy tili. Ingliz tili dunyodagi eng ko'p ishlatiladigan tillar ichida 3-o'rinda turadi (Ispan hamda Mandarin Xitoycha tillardan keyin). Yevropa Ittifoqining asosiy tili.BMTning rasmiy ish yuritish tillaridan biri, Buyuk Britaniya, Irlandiya, Shim. Amerika, Avstraliya, Yangi Zelandiya, Osiyo va Afrikadagi ko'pgina mamlakatlarda tarqalgan. Bu tilda yer yuzidagi 400 milliondan ortiq kishi gaplashadi (1992). Buyuk Britaniya va Shim. Irlandiya, AQSH, Avstraliya, Yangi Zelandiya, Kanada (fransuz tili bilan birga), Irlandiya (irland tili bilan birga), Hindiston va 15 ta Afrika davlati (JAR, Nigeriya, Gana, Uganda, Keniya, Tanzaniya va b.)da rasmiy til sifatida qo'llaniladi. Ingliz tili qadimgi german qabilalari (ingliz, saks va yut)ning tillaridan kelib chiqqan.

O'zbek tili -(O'zbekcha) — Oltoy tillari oilasining turkiy tillar turkumiga kiruvchi tildir. Ushbu til O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga muvofiq davlat tili hisoblanadi.Davlat tili haqidagi Qonun 1989-yil 21-oktabrda qabul qilingan. 1995-yil 21-dekabrda takomillashtirildi.

TAHLIL NATIJALARI

"Gray tog'i'' asari Jon Grisham- 2014 yil 23 oktyabr kuni Hardcan Grishamning qonuniy triller romanidir, u qonunga ega bo'lganida, Lehman birodarlaridagi Appalachia shahrida joylashgan Virjiniya ko'mir qazib oluvchi mamlakatda klinik stajyor edi.Men bu asarning o'ttiz betini tarjima qilganman. Bu asar qirqta qismdan iborat. Men asarni tarjima qilish jaroyonida asardagi semantik urg'u berilgan gaplarni, murakkab gaplarni tarjima qilishda qiynaldim.Keyin asarda lingvokulturologik muammoga ham ko'p duch keldim.

MUHOKAMA

Tarjima ikki xil mazmunga ega tarjima jarayoni va jarayon natijasidagi asar. Bularning ikkisini ham muvozanatda ushlash anchayin murakkab. Tarjimon yozuvchi yoki muallifning uslubini tushunib yetishiga vaqt kerak. Yozuvchi qalami qanchalik o'tkir bo'lsa, tarjimon mahorati ham shunchalik kuchli bo'lishi kerak. Asar

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-4-287-291

ichidagi toponimlarni ko'rib chiqamiz.

"Two thousend lawyers in twenty countries, half of them in New York City alone, a thousand right up there packed together of floor 30 through 65".[16.17b] "Yigirmata mamlakatda ikki ming advokat,ularning yarmi faqat Nyu-York shahrida, mingtasi 30-65-qavatlarda to'plangan edi"[17.14b].

Ushbu gapdagi toponim "Nyu York" shahridir. Nyu York sahri — shunchaki, Nyu York deb ataladigan yoki NY ko'rinishida qisqartiriladigan Amerika Qo'shma Shtatlarining eng katta sanoat, moliya, savdo-transport hamda siyosiy va madaniy markazi, dunyodagi eng yirik shaharlardan biri. Atlantika okeani sohilida, Gudzon daryosining quyilish joyida. Shaharning markaziy qismi Manhattan orolida joylashgan.

XULOSA

Xulosa qilib yozadigan bo'lsam, bu asarni tarjima qilishimdan maqsad - yosh kitobxonlar atrof - muhitga e'tiborli bo'lishga chorlashdir. Asarda asosam Appalchi tog'alaridagi ko'mirning qazib olinishi natijasida tog' yaqindagi tabiatga qanday zarar yetkazilganligini tasvirlanadi. Uni qazib olish uchun korxonaning qurilishi, uning tabiatga ta'sir qilinishini yoritib berilgan. Hozirgi kunda tabiiy resurslardan foydalanish juda tez fursatda o'sib borayapdi. Men bu asarni tarjima qilish bilan o'zbek kitobxonlariga tabiatimizning qanday ajyibligini, bizga u nimalar berishi mumkinligini va uni asarashimiz kerakligini ko'rsatib bermoqchiman.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI

1. Jo'ramurodova, Z., & Solijonov, J. (2022, April). JK ROULINGNING "BIDL QISSANAVIS ERTAKLARI"("THE TALES OF BEEDLE THE BARD") ASARIDAGI ANTROPONIMLARNING O'ZBEK TILIDAN INGLIZ TILIGA TARJIMA QILISHDAGI MUAMMOLARI. In МЕЖДУНАРОДНАЯ НАУЧНАЯ КОНФЕРЕНЦИЯ:" СОВРЕМЕННЫЕ ФИЛОЛОГИЧЕСКИЕ ПАРАДИГМЫ: ВЗАИМОДЕЙСТВИЕ ТРАДИЦИЙ И ИННОВАЦИЙ II" (Vol. 2, No. 18.03, pp. 554-560).https://doi.org/10.47100/nuu.v2i18.03.115

2. Qodirovna, A. Z., &Kamoljonovich, S. J. (2022). JK ROULINGNING, GARRI POTTER VA AFSUNGARLAR TOSHI''ROMANIDAGI SEHRGARLAR OBRAZINI INGLIZ TILIDAN O'ZBEK TILIGA TARJIMA QILISHNING LINGVO-PERSPEKTIV TAHLILI. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 2(3), 176-180.https://doi.org/10.24412/2181-

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-4-287-291

2454-2022-3-176-180

3. Kamoljnovich, S. J. (2022). JK ROULINGNING FANTASTIK ASARLARIDAGI ANTROPONIMLARNING LINGVO-PERSPEKTIV MUAMMOLARI. CentralAsianResearchJournalforInterdisciplinaryStudies (CARJIS), 2(1), 334-343.https://doi.org/10.24412/2181-2454-2022-1-334-343

4. JORJ ORVELNING "1984" ASARIDAGI TOPONIMLARNI INGLIZ TILIDAN O'ZBEK TILIGA TARJIMA QILISHDAGI MUAMMOLAR TAHLILI https://doi.org/10.47100/nuu.v2i18.03.109

5. https://uz.eferrit.com/complete-jon-grisham-kitoblari-

ROYXATI/

6. .http://www.gazette-du-sorcier.com/de-nouvelles-

TRADUCTIONS-POUR-HARRY-POTTER.

7. http://www.hachette.com/en/maison/azbooka-atticus.

8. DOLIMOV SH.Z. GARRI POTTER VA FALSAFIY TOSH. - TOSHKENT, 2008. - 108 B.

JON GRISHAMNING “GREY TOG„I” ASARIDAGI TOPONIMLARNI INGLIZ TILIDAN O‟ZBEK TILIGA TARJIMA QILISHDAGI MUAMMOLAR TAHLILI Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Shahrizoda G„Ayrat Qizi Рo„Latova

Похожие темы научных работ по наукам о Земле и смежным экологическим наукам , автор научной работы — Shahrizoda G„Ayrat Qizi Рo„Latova

Текст научной работы на тему «JON GRISHAMNING “GREY TOG„I” ASARIDAGI TOPONIMLARNI INGLIZ TILIDAN O‟ZBEK TILIGA TARJIMA QILISHDAGI MUAMMOLAR TAHLILI»