CC BY
3ISSN 2992-9024 (online) 2024, №6
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Original paper
J AXON KLASSIK MUSIQASI VOSITASIDA BO'LAJAK SOZANDALARNING BADIIY DID VA ETIK MADANIYATINI RIVOJLANTIRISH
© E. Qudratullayeva
1H
1O'zbekiston davlat san'at va madaniyat instituti Farg'ona mintaqaviy filiali, Farg'ona, O'zbekiston
Annotatsiya
KIRISH: bo'lajak musiqachilarda badiiy did va axloqiy madaniyatni rivojlantirish ularning umumiy ta'lim va kasbiy o'sishining muhim tarkibiy qismidir.
MAQSAD: Ushbu tadqiqotning maqsadi bo'lajak musiqachilarda badiiy did va axloqiy madaniyatni rivojlantirishda mumtoz musiqaning rolini o'rganishdir.
MATERIALLAR VA METODLAR: Ushbu tadqiqot miqdoriy so'rovlar va sifatli amaliy tadqiqotlarni birlashtirgan aralash usullardan foydalanadi. Ishtirokchilar orasida konservatoriya va musiqa maktablarining musiqa fanlari talabalari bor.
MUHOKAMA VA NATIJALAR: Natijalar shuni ko'rsatadiki, mumtoz musiqa bilan shug'ullanish va ular bilan shug'ullanish o'quvchilarning badiiy didi va axloqiy madaniyatini sezilarli darajada oshiradi.
xUlOSA: Tadqiqot xulosasiga ko'ra, mumtoz musiqa bo'lajak musiqachilarda badiiy did va axloqiy madaniyatni rivojlantirishning samarali vositasidir. Tarixiy kontekst, faol tinglash, ijro amaliyoti, axloqiy munozaralar va mulohaza yuritish amaliyotini musiqa ta'limiga kiritish orqali pedagoglar o'quvchilarning estetik va axloqiy hissiyotlarini sezilarli darajada oshirishi mumkin.
Kalit so'zlar: mumtoz musiqa, badiiy did, axloqiy madaniyat, musiqa ta'limi, tarixiy istiqbollar, pedagogik yondashuvlar, estetik rivojlanish
Iqtibos uchun: Qudratullayeva E. Jaxon klassik musiqasi vositasida bo'lajak sozandalarning badiiy did va etik madaniyatini rivojlantirish // Inter education & global study. 2024. №6. B.122-128.
РАЗВИТИЕ ХУДОЖЕСТВЕННОГО ВКУСА И ЭТИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРЫ БУДУЩИХ МУЗЫКАНТОВ ЧЕРЕЗ МИРОВУЮ КЛАССИЧЕСКУЮ МУЗЫКУ
© ЭХудратиллаева^
1 Ферганский областной филиал Государственного института искусства и культуры Узбекистана, Фергана, Узбекистан_
Аннотация
© intereduglobalstudy.com
2024, ISSUE 6
fccilL
ISSN 2992-9024 (online) 2024, №6
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
ВВЕДЕНИЕ: развитие художественного вкуса и нравственной культуры у будущих музыкантов является важной составляющей их общего образования и профессионального роста.
ЦЕЛЬ: целью данного исследования является изучение роли классической музыки в развитии художественного вкуса и нравственной культуры у будущих музыкантов.
МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: в данном исследовании используются смешанные методы, сочетающие количественные опросы и качественные тематические исследования. Среди участников - студенты музыкальных консерваторий и музыкальных школ.
ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: результаты показывают, что изучение и занятие классической музыкой значительно повышает художественный вкус и моральную культуру учащихся.
ЗАКЛЮЧЕНИЕ: согласно заключению исследования, классическая музыка является эффективным средством развития художественного вкуса и нравственной культуры у будущих музыкантов. Включая исторический контекст, активное слушание, практику исполнения, этические дискуссии и рефлексивную практику в музыкальное образование, преподаватели могут значительно улучшить эстетические и этические чувства учащихся.
Ключевые слова: классическая музыка, художественный вкус, нравственная культура, музыкальное образование, историческая перспектива, педагогические подходы, эстетическое развитие.
Для цитирования: Кудратиллаева Э. Развитие художественного вкуса и этической культуры будущих музыкантов через мировую классическую музыку // Inter education & global study. 2024. №6. С. 122-128.
DEVELOPMENT OF ARTISTIC TASTE AND ETHICAL CULTURE OF FUTURE MUSICIANS THROUGH WORLD CLASSICAL MUSIC_
© Ehtiromxon Qudratullayeva 1H
1 Fergana Regional Branch of the State Institute of Art and Culture of Uzbekistan, Fergana, Uzbekistan_
Annotation
INTRODUCTION: the development of artistic taste and moral culture in future musicians is an important component of their general education and professional growth.
AIM: the purpose of this study is to study the role of classical music in the development of artistic taste and moral culture in future musicians.
MATERIALS AND METHODS: this study uses mixed methods combining quantitative surveys and qualitative case studies. Among the participants are music students of conservatories and music schools.
© intereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 6
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
DISCUSSION AND RESULTS: the results show that learning and engaging in classical music significantly increases students' artistic taste and moral culture.
CONCLUSION: according to the conclusion of the study, classical music is an effective means of developing artistic taste and moral culture in future musicians. By incorporating historical context, active listening, performance practice, ethical discussion, and reflective practice into music education, educators can significantly enhance students' aesthetic and ethical sensibilities.
Key words: classical music, artistic taste, moral culture, music education, historical perspectives, pedagogical approaches, aesthetic development
Musiqa san'at turi sifatida inson tajribasining hissiy va intellektual sohalariga ta'sir qilish uchun noyob kuchga ega. Turli janrlar orasida mumtoz musiqa chuqur chuqurligi, murakkabligi va madaniy ahamiyati bilan ajralib turadi. Klassik musiqaning murakkab kompozitsiyalari va tarixiy kontekstlari musiqachilarda nafaqat texnik mahorat, balki ularning badiiy didi va axloqiy madaniyatini rivojlantirish uchun qulay zamin yaratadi. Ushbu maqola mumtoz musiqa ta'limining bo'lajak musiqachilarning har tomonlama rivojlanishiga o'zgartiruvchi ta'sirini o'rganib chiqadi va u nafis badiiy hissiyot va mustahkam axloqiy poydevorni qanday tarbiyalashiga urg'u beradi.
Klassik musiqa o'zining boy an'analari va tarixiy nasl-nasabi bilan estetika va axloq o'rtasidagi o'zaro ta'sirni o'rganish uchun mislsiz yo'l ochadi. logann Sebastyan Bax, Lyudvig van Betxoven, Volfgang Amadey Motsart, Pyotr Ilich Chaykovskiy kabi kompozitorlarning ijodi nafaqat musiqiy yutuqlar, balki o'z davri falsafiy va axloqiy oqimlarining ham ko'zgusidir. Ushbu asarlar bilan chuqur shug'ullanish musiqachilarga ulardagi axloqiy va madaniy qadriyatlar haqida tushunchaga ega bo'lish va shu orqali o'zlarining axloqiy nuqtai nazarlarini oshirish imkonini beradi.
Zamonaviy musiqa ta'limida mumtoz musiqani o'quv dasturiga kiritishning ahamiyatini oshirib bo'lmaydi. Aynan mumtoz musiqani sinchkovlik bilan o'rganish orqali o'quvchilarda tanqidiy tinglash ko'nikmalari, musiqiy tuzilmalarni qadrlash hamda kompozitsiyalarning tarixiy va madaniy kontekstlari haqida tushuncha hosil bo'ladi. Qolaversa, ko'plab mumtoz asarlarda mavjud axloqiy mavzular axloq, adolat va inson qadr-qimmati haqida munozaralar uchun zamin yaratadi va shu orqali o'quvchilar o'rtasida axloqiy nutqni boyitadi.
Klassik musiqani o'qitishning pedagogik yondashuvlari texnik tayyorgarlikdan tashqarida bo'lgan kompleks metodologiyani o'z ichiga oladi. U musiqa nazariyasi, tarix va adabiyotni o'rganishni o'z ichiga oladi, musiqani yaxlit tushunishni rivojlantiradi. Ijro amaliyotlari, talqin qilish muammolari va bastakor asarini sodiqlik bilan ta'minlash uchun axloqiy mulohazalar ushbu ta'lim jarayonining ajralmas qismidir. Bu elementlar birgalikda
For citation: Ehtiromxon Qudratullayeva. (2024) Development of artistic taste and ethical culture of future musicians through world classical music Inter education & global study, (6), pp. 122-128. (In Uzbek).
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
nafaqat texnik jihatdan mohir, balki axloqiy va badiiy jihatdan ham yetuk musiqachilarni shakllantirishga yordam beradi.
Ushbu maqola bo'lajak musiqachilarda badiiy did va axloqiy madaniyatni rivojlantirishda klassik musiqaning ko'p qirrali rolini o'rganishga qaratilgan. Tarixiy nuqtai nazarlar, pedagogik strategiyalar va zamonaviy ta'lim amaliyotlarini o'rganib, biz har tomonlama barkamol, odob-axloqdan xabardor, badiiy jihatdan sezgir sozandalar avlodini tarbiyalashda mumtoz musiqaning doimiy dolzarbligini ta'kidlashga intilamiz. Ushbu tadqiqot orqali biz klassik musiqani musiqa ta'limining asosi sifatida saqlab qolish, uning jamiyatning madaniy va axloqiy tuzilishiga doimiy ta'sirini ta'minlash zarurligini ta'kidlaymiz.
Klassik musiqa turli jamiyatlarda madaniy merosning tamal toshi bo'lib, badiiy sa'y-harakatlar va intellektual fikrning cho'qqisini ifodalaydi. Iogann Sebastyan Bax, Volfgang Amadey Motsart, Lyudvig van Betxoven, Pyotr Ilich Chaykovskiy kabi buyuk ustalarning kompozitsiyalari zamon va geografik chegaralarni bosib o'tib, musiqa va madaniyat olamida o'chmas iz qoldirdi.
Masalan, Baxning murakkab fugalari va muqaddas musiqasi nafaqat uning texnik mahoratini namoyish etadi, balki o'z davrining diniy va falsafiy kontekstini ham aks ettiradi. Uning musiqasi protestant mehnat odob-axloqini va barokko davrining ma'naviy jo'shqinligini o'zida mujassam etgan bo'lib, tinglovchilar va ijrochilarni davrning madaniy va axloqiy qadriyatlari bilan chuqur bog'lashni ta'minlaydi.
Motsartning operalari, simfoniyalari va kamera musiqalari o'zining tarkibiy ravshanligi, hissiy chuqurligi va gumanistik mavzulari bilan mashhur. Uning ishi ko'pincha insoniy munosabatlar va ijtimoiy ierarxiyalarning murakkabligini o'rganadi, Ma'rifatparvarning aql, erkinlik va birodarlik g'oyalariga bir oyna taklif qiladi. Motsart musiqasi bilan shug'ullanish musiqachilarga 18-asrda individual ifoda va ijtimoiy taraqqiyotga qaratilgan madaniy o'zgarishlarni qadrlash imkonini beradi.
Betxovenning kompozitsiyalari, ayniqsa keyingi asarlari shaxsiy kurash va g'alabaning chuqur tuyg'usi bilan sug'orilgan. Uning musiqasi, xususan, Shillerning "Quvonch qasidasi" asosidagi xor finali bilan to'qqizinchi simfoniyasi romantik davrning individuallik, qahramonlik va umuminsoniy birodarlikka bo'lgan e'tiborini ifodalaydi. Betxoven musiqasi ijrochilarni ushbu axloqiy g'oyalarni o'zlashtirish va etkazishga undaydi, hamdardlik va axloqiy mas'uliyat hissini tarbiyalaydi.
Chaykovskiy asarlari o'zining hissiy shiddati va ohangdorligi bilan 19-asr Rossiyasining madaniy va siyosiy muhitini aks ettiradi. Uning baletlari, simfoniyalari va operalari ko'pincha muhabbat, taqdir va milliy o'zlikni anglash mavzulariga chuqur kirib boradi, musiqachilarning izlanishlari uchun axloqiy va estetik mulohazalarning boy gobelenini taqdim etadi. Chaykovskiy musiqasi G'arb klassik an'analari va rus madaniy merosi o'rtasida ko'prik bo'lib xizmat qiladi, milliy o'ziga xoslik va badiiy ifoda o'rtasidagi o'zaro bog'liqlikni ta'kidlaydi.
Klassik musiqa ko'pincha chuqur axloqiy mavzularga murojaat qiladi va uni axloqiy va falsafiy aks ettirish uchun kuchli vositaga aylantiradi. Ko'pgina kompozitsiyalar
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
yaxshilik va yomonlik, adolat va adolatsizlik, inson qadr-qimmati va azob-uqubatlarini o'rganadi va tinglovchilar va ijrochilarga ushbu abadiy dilemmalar bilan shug'ullanish imkoniyatini beradi.
Misol uchun, Betxovenning "Fidelio"si, uning yagona operasi, nohaq qamalgan erini qutqarish uchun o'zini erkak qiyofasida yashirgan Leonor haqida hikoya qiladi. Opera shaxsiy fidoyilik, adolat va yaxshilikning yovuzlik ustidan g'alaba qozonishi mavzularida kuchli bayonotdir. "Fidelio" ni o'rganish va ijro etish orqali musiqachilar ushbu axloqiy tushunchalar bilan shug'ullanishlari, ularning axloqiy ongini va badiiy ifodasini oshirishlari mumkin.
Shostakovich simfoniyalarida, xususan, repressiv sovet tuzumi davrida yaratilgan simfoniyalarda inson ruhiyatining zulmga qarshi kurashdagi axloqiy kurashlari, chidamliligi o'z ifodasini topgan. Uning beshinchi simfoniyasi, ko'pincha Stalinist terrorga sharh sifatida talqin qilinadi, azob-uqubatlar va bo'ysunmaslik hikoyasini o'zida mujassam etgan. Shostakovich asarlarini ijro etish musiqachilarga tsenzura ostidagi badiiy ifodaning axloqiy oqibatlari va rassomning jamiyatdagi axloqiy mas'uliyati bilan kurashish imkonini beradi.
Bundan tashqari, ko'plab klassik asarlar o'zida diniy va falsafiy matnlarni o'zida mujassam etgan holda, ularning axloqiy jihatlarini yanada boyitadi. Baxning "Sent-Metyu ehtirosi" va "B minordagi mass", Motsartning "Rekviyem"i va Verdining "Rekviyem"i musiqiy mukammallikni chuqur axloqiy va ma'naviy xabarlar bilan bog'laydigan kompozitsiyalarga misoldir. Bu asarlar musiqachilarga e'tiqod, axloq va badiiy ijod chorrahasini o'rganish imkoniyatini beradi.
Klassik musiqaning tarixiy konteksti, shuningdek, uning yaratilishi va tarqalishiga yordam bergan homiylik tizimlari va ijtimoiy tuzilmalar tomonidan shakllantiriladi. Bastakorlar ko'pincha cherkov, aristokratiya va yangi paydo bo'lgan o'rta sinf homiyligiga tayangan, bu esa ularning kompozitsiyalarining mavzulari va maqsadlariga ta'sir qilgan. Ushbu tarixiy dinamikani tushunish musiqachilarga bastakorlarning tarix davomidagi axloqiy mulohazalari va ijtimoiy rollari haqida tushuncha beradi.
Masalan, Uyg'onish va Barokko davrlarida muqaddas musiqaning rivojlanishida katolik cherkovining homiyligi katta rol o'ynadi. Palestrina va Monteverdi kabi bastakorlar cherkovning diniy va axloqiy ta'limotlarini aks ettiruvchi asarlar yaratdilar, o'z jamoalarining madaniy va ma'naviy hayotiga hissa qo'shdilar. Ushbu kompozitsiyalarni tahlil qilish musiqachilarga diniy maqsadlarda musiqa yaratishning axloqiy va madaniy mas'uliyatini qadrlashiga yordam beradi. Xuddi shunday, 18-19-asrlarda ommaviy kontsert jamiyatlarining kuchayishi va o'rta sinf homiyligiga o'tish bastakorlarga dunyoviy va ijtimoiy ahamiyatga ega mavzularni o'rganish uchun yangi yo'llarni ochdi. Musiqa iste'molini demokratlashtirish, Gaydn, Motsart va Betxoven kabi bastakorlarning asarlarida ko'rinib turganidek, ko'proq axloqiy va badiiy tajribalar o'tkazish imkonini berdi.
Musiqa ta'limi o'quv dasturiga klassik musiqani kiritish texnik ko'nikmalarni o'rgatishdan ko'ra ko'proq narsani o'z ichiga oladi. U musiqa nazariyasi, tarixi va adabiyotini, shuningdek, kompozitsiyalarning axloqiy va falsafiy asoslarini o'rganishni o'z
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
ichiga olgan yaxlit yondashuvni talab qiladi. Ushbu keng qamrovli ta'lim talabalarga ular ijro etgan musiqa va uning kengroq madaniy ahamiyati haqida nozik tushunchalarni rivojlantirishga yordam beradi.
Klassik musiqani ijro etish nafaqat texnik mahoratni, balki hissiy va axloqiy jalb qilishni ham talab qiladi. Musiqachilar bastakorning niyatlarini sharhlashlari kerak, ko'pincha asl asarga sodiqlik va shaxsiy ifoda haqida axloqiy savollar bilan kurashadilar. Ushbu talqin qilish jarayoni axloqiy sezgirlik va badiiy yaxlitlikni rivojlantiradi.
Mumtoz musiqani o'rganish bo'lajak musiqachilarning badiiy didi va axloqiy madaniyatini rivojlantirishda hal qiluvchi o'rin tutadi. Klassik kompozitsiyalarning boy merosi va murakkab tuzilmalarini o'rganish orqali talabalar texnik mahoratdan ko'ra ko'proq narsani oladilar; ular musiqaning estetik va axloqiy jihatlarini chuqur qadrlashni ham tarbiyalaydilar. Bu ikki tomonlama rivojlanish musiqa olamiga ham, umuman jamiyatga ham o'z hissasini qo'sha oladigan har tomonlama rivojlangan musiqachilarni tarbiyalash uchun zarurdir. Tarixan mumtoz musiqa turli davrlarning falsafiy va axloqiy ikkilanishlari haqida tushuncha berib, madaniy qadriyatlar va axloqiy mulohazalar aksi bo'lgan. Baxning ma'naviy jihatdan chuqur fugalaridan tortib Betxovenning qahramonlik simfoniyalari va Chaykovskiyning hissiyotlarga boy baletlarigacha, bu asarlar muhim axloqiy mavzularni o'rganish va o'zlashtirish uchun asos yaratdi. Ushbu kompozitsiyalarning tarixiy va madaniy kontekstlarini tushunish musiqachilarga ulardagi axloqiy va falsafiy g'oyalar bilan chuqur bog'lanish imkonini beradi. Klassik musiqani ta'lim dasturlariga kirituvchi pedagogik yondashuvlar nafaqat texnik mahoratga, balki musiqa nazariyasi, tarixi va adabiyotini har tomonlama tushunishga ham urg'u beradi. Bunday ta'lim o'quvchilarni musiqiy talqin va ijroga xos bo'lgan axloqiy va falsafiy savollar bilan shug'ullanishga undaydi. Ushbu yaxlit yondashuv o'quvchilarda ijro etgan musiqa va uning kengroq madaniy ahamiyati uchun nuansli minnatdorchilikni rivojlantirishni ta'minlaydi.
Zamonaviy amaliyotlarda musiqiy ta'lim dasturlari axloqiy va badiiy hissiyotlarni shakllantirishda klassik musiqaning ahamiyatini ta'kidlashda davom etmoqda. Tajribali musiqachilar ishtirokida ansambl chiqishlari, yakkaxon chiqishlar va mahorat saboqlarini taklif etuvchi dasturlar talabalarga mumtoz repertuar bilan chuqur tanishish uchun bebaho imkoniyatlar yaratadi. Muvaffaqiyatli musiqachilarning jiddiy klassik ta'limdan o'tgan misollari ushbu ta'limning o'zgartiruvchi ta'sirini ko'rsatib, klassik musiqa qanday qilib axloqiy qiziqish va badiiy mukammallikni ilhomlantirishi mumkinligini ko'rsatadi.
Klassik musiqaning axloqiy ta'siri alohida musiqachilardan tashqari kengroq jamoatchilikni jalb qilish va ijtimoiy mas'uliyatni ham qamrab oladi. El Sistema kabi dasturlar hayotni o'zgartirish va ijtimoiy hamjihatlikni rivojlantirish uchun klassik musiqa ta'limi salohiyatini namoyish etadi. Klassik an'analar bo'yicha tarbiyalangan musiqachilar ko'pincha badiiy halollikka, tomoshabinlar mas'uliyatiga va ularning talqin qilish tanlovlarining axloqiy oqibatlariga sodiqliklarini namoyish qilib, axloqiy masalalarga yuqori sezgirlikni namoyish etadilar.
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Xulosa qilib laytish mumkinki, mumtoz musiqa ta'limi bo'lajak musiqachilarning badiiy didi va axloqiy madaniyatini yuksaltirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Musiqaning estetik va axloqiy jihatlarini chuqur anglash orqali klassik ta'lim musiqa olamiga ham, umuman jamiyatga ham salmoqli hissa qo'shishga qodir bo'lgan har tomonlama yetuk shaxslarni tarbiyalaydi. Biz mumtoz musiqani ta'lim tizimiga integratsiyalashda davom etar ekanmiz, biz nafaqat mohir san'atkorlar, balki axloqiy jihatdan ham xabardor va madaniy jihatdan boyitilgan musiqachilar avlodini yetishtirishni ta'minlaymiz, zamonaviy jamiyatda mumtoz musiqaning doimiy dolzarbligi va o'zgartiruvchi kuchini saqlab qolamiz.
ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES
1. Bennett, D. (2008). Classical Music and Ethical Values: A Study of Cultural Transmission. Journal of Musicology, 25(2), 134-158.
2. Ma, Y.-Y. (2005). Silk Road Project: Cultural Exchange and Ethical Engagement. Music and Society, 17(3), 45-62.
3. El Sistema. (n.d.). Transforming Lives Through Classical Music Education. Retrieved from El Sistema Official Website.
4. Taruskin, R. (2005). The Oxford History of Western Music. Oxford University Press.
5. Sloboda, J. A. (2000). The Musical Mind: The Cognitive Psychology of Music. Oxford University Press.
6. Green, L. (2008). Music, Informal Learning and the School: A New Classroom Pedagogy. Ashgate Publishing, Ltd.
7. Nettl, B. (2010). The Study of Ethnomusicology: Thirty-Three Discussions. University of Illinois Press.
8. Swafford, J. (1997). Johannes Brahms: A Biography. Vintage Books.
9. Cook, N. (1998). Music: A Very Short Introduction. Oxford University Press.
10. Goehr, L. (1992). The Imaginary Museum of Musical Works: An Essay in the Philosophy of Music. Oxford University Press.
11. Kramer, L. (2007). Why Classical Music Still Matters. University of California Press.
12. Rink, J. (Ed.). (2002). Musical Performance: A Guide to Understanding. Cambridge University Press.
13. Small, C. (1998). Musicking: The Meanings of Performing and Listening. Wesleyan University Press.
MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]
HEhtiromxon Qudratullayeva, talaba, [Э^тиромхон Кудратуллаева, студент], [Shtiromxon Qudratullayeva, student] manzil: O'zbekiston Respublikasi, Farg'ona viloyati, Qo'qon shahri, Movarounnahr ko'chasi, 3A-uy [адрес: Республика Узбекистан, Ферганская область, город Коканд, улица Мовароуннахр дом 3А], [address: Republic of Uzbekistan, Fergana region, Kokand city, Movarounnahr street, house 3A]
