JASMIN (JASMINUM) TURKUMI Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

INNOVATION: THE JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES AND RESEARCHES

ISSN: 2181-3868 SJIF-2023: 3.812 | ISI: 0.539 | VOLUME 1, ISSUE 6, 2023

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL

JASMIN (JASMINUM) TURKUMI

Hamidova Dilrabo Chori qizi

Termiz agrotexnologiyalar va innovatsion rivojlanish instituti E-mail : hamidovadilrabo830@gmail.com Jo^rayeva Go^zalDavlat qizi Termiz agrotexnologiyalar va innovatsion rivojlanish instituti E-mail : jorayevagozal05@gmail.com Jumayeva Gulshoda Akram qizi Termiz agrotexnologiyalar va innovatsion rivojlanish instituti E-mail : jumayevagulshoda409@gmail.com Mamarajabov Samandarbek Faxriddinovich Termiz agrotexnologiyalar va innovatsion rivojlanish instituti E-mail : s.f.mamarajabov@gmail.com

Annotatsiya:Parfumeriya sanoatida qimmatli efir moyi olishda, choyga xushbo'y hid berishda, gullari xushmanzara buta bulganilgi uchun landshaft dizaynida foydalaniladi.

Kalit so'zlar: Jasmin, yosmin, zaytundoshlar, Jasminum grandiflorum, Jasminum fruticans, hind jasmini( Jasminum sambac), Jasminum polyanthum.

https://doi.ors/10.5281/zenodo.7657243

Yosmin yoki jasmin (Jasminum) turkumi— zaytundoshlar oilasiga mansub doim yashil buta osimlik hisoblanadi. Tropik va subtropik o'lkalarda 200 ga yaqin turi bor. Abxaziyada yirik gulli Yosmin (Jasminum grandiflorum L.) ekiladi, gulidan parfyumeriya sanoatida qimmatli efir moyi olinadi (yangi terilgan gulida 0,1% gacha efir moyi bor), choyga xushbo'y hid berish uchun ishlatiladi. Yana Jasmin gullari xushmanzara bo'lganligi uchun landshaft

INNOVATION: THE JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES AND RESEARCHES

ISSN: 2181-3868 SJIF-2023: 3.812 | ISI: 0.539 | VOLUME 1, ISSUE 6, 2023

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL

dizaynida foydalaniladi. Janubi-sharqiy Osiyoda, Indoneziyada hind jasmini (Janubi-sharqiy Osiyoda, Indoneziyada hind jasmini (Jasminum sambac) gullari tôy hashamlarda keng foydalaniladi.

O'zbekistonda Yosmin (Jasminum fruticans) manzarali o'simlik sifatida (1,2x0,75 yoki 1x1 m sxemada) ekiladi. Yosmin ekilgan maydonlardan 20—25 yil gul olish mumkin. Bo'yi 100—150 sm, barglari oddiy yoki 3 bo'lakli, ustki bargchalari kuraksimon. Kosachasi qo'ng'ir, bigizsimon, uzun bo'laklarga bo'lingan. Guli sariq. May oyida qiyg'os gullaydi.

Jasminum grandiflorum. Bu tur 2-4 m balandlikda o'sadigan bargli buta. Barglari qarama-qarshi, uzunligi 5-12 sm, 5-11 barg bilan pinnate. Gullar ochiq ko'piklarda ishlab chiqariladi , alohida gullar oq rangga ega, uzunligi 13-25 mm uzunlikdagi bazal trubkasi va 1322 mm uzunlikdagi beshbo'lakli gul tojiga ega. Gulning xushbo'yligi noyob va shirin bo'lib, butun dunyoda keng qo'llaniladi. Jasminum grandiflorum yarim yoyilgan butalarda o'sadi. Bu o'simliklar burchakli yoki yivli shaklga ega yashil, yog'ochli, tukli poyalarga ega. Yashil rangli barglar tuxumsimon-o'tkir yoki o'tkir shaklga ega va pinnatipartit yoki pinnatsimon birikma. Barglarning yuzasi yalang'och, tuklari yo'q, barg cheti to'lqinsimon bo'lib, stipulalarni o'z ichiga olmaydi. Ushbu barglarning qalinligi taxminan 0,35 mm bo'lib, ular uchta aylana shaklida joylashgan va shuningdek, kalta barglarni o'z ichiga oladi. Gullarning sepallari yashil rangga ega, oq, yaltiroq gullar chiziqli joylashgan. Har bir gulning gul tojining markazida 2 ta stamen bor, ularning har biri sariq rangli anterga ega. Bu gullarda meva yo'q.

Jasminum sambac ( arab yasemini yoki Sambac yasemini ). Hindiston yarimorolidan Janubi-Sharqiy Osiyogacha bo'lgan tropik Osiyoda tug'ilgan yasemin turi. U ko'p joylarda, ayniqsa G'arbiy Osiyo , Janubiy Osiyo va Janubi-Sharqiy Osiyoda yetishtiriladi. U ko'plab tarqoq joylarda naturalizatsiya qilingan: Mavrikiy , Madagaskar , Maldiv orollari , Rojdestvo oroli, Chiapas, Markaziy Amerika, janubiy Florid, Bagama

orollari, Kuba, Hispaniola,Yamayka, Puerto-Riko va Kichik Antil orollari . Jasminum sambac - balandligi 0,5 dan 3 metrgacha bo'lgan doimiy yashil tok yoki buta . Tur juda o'zgaruvchan bo'lib, ehtimol o'z-o'zidan mutatsiya ,

tabiiy duragaylanish va avtopoliploidiya natijasidir . O'stiriladigan jasminum sambac odatda urug' bermaydi va o'simlik faqat so'qmoqla, qatlamlar, markoting va aseksual ko'payishning boshqa usullari bilan ko'paytiriladi .

Barglari tuxumsimon , uzunligi 4-12,5 sm va kengligi 2-7,5 sm ga etadi. Filotaksiya qarama-qarshi yoki uchdan iborat bo'lib, oddiy ( boshqa yaseminlar kabi pinnat emas ). Ular silliq (yalang'och) bo'lib , barg tagidagi venadagi bir nechta tuklardan tashqari . Gullar butun yil davomida gullaydi va shoxlarning uchida 3 dan 12 gacha bo'lgan guruhlarda hosil bo'ladi. Ular kuchli xushbo'y, diametri 2 dan 3 sm gacha 5 dan 9 gacha bo'lakli oq tojga ega. Gullar kechasi ochiladi (odatda kechqurun 6 dan 8 gacha) va ertalab yopiladi, 12 dan 20 soatgacha. Mevasi diametri 1 sm bo'lgan binafsha rangdan qora ranggacha bo'lgan reza mevasidir.

INNOVATION: THE JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES AND RESEARCHES

ISSN: 2181-3868 SJIF-2023: 3.812 | ISI: 0.539 | VOLUME 1, ISSUE 6, 2023

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL

Ko'p gulli yasemin ( lat. Jasminum polyanthus yoki multiflorum)

O'simlik balandligi 1 dan 10 m gacha.

Barglari qarama-qarshi, murakkab, pinnat. Barg bargi 0,4-2 sm, barg barglari 5-7 sm. Gullari oq, yulduzsimon, xushbo'y. Apikal yoki qo'ltiq osti qismida 5-50 gulli racema yoki panikulalarda. Braktlar subulat, 1-6 mm. Pedikellar 0,5-2,5 sm. Mevalar qora, deyarli sharsimon, diametri 6-11 mm. Fevral-avgust oylarida gullaydi.

INNOVATION: THE JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES AND RESEARCHES

ISSN: 2181-3868 SJIF-2023: 3.812 | ISI: 0.539 | VOLUME 1, ISSUE 6, 2023

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. ^айимов АД., Бердиев Э.Т. Ландшафтли курилиш

2. (Дарслик). - Тошкент, "Fan va texnologia" нашриёти, 2016.

3. "Узбекистон Республикасида ландшафт дизайнини

4. ривожлантириш Дастурини тасдиклаш тугрисида" (УзР

5. Вазирлар Мах,камасининг 2013 йил 13 августдаги 223-сон

6. карори ). - Тошкент, 2013

7. http://www.backyardgardener.com/plantname/pda_de7b.html

8. https://www.researchgate.net/publication/215517134

9. Ya. X. YULDASHOV ,,KO'CHATCHILIK VA GULCHILIK ISHLISH'' Kasb-hunar kollejlari uchun o'quv qo'llanma TOSHKENT «DAVR NASHRIYOTI» 20138.

10. E.T. Berdiyev , X.F.Xamroev ,,Dendralogiya"Uslubiy ko'rsatma Toshkent 2016.

11. https://scholar.google.com/citations?view_op=view_citation&hl=ru&user=Buztwd0A AAAJ&authuser=1&citation_for_view=Buztwd0AAAAJ:u-x6o8ySG0sC

12. https://scholar.google.com/citations?view_op=view_citation&hl=ru&user=Buztwd0A AAAJ&authuser=1&citation_for_view=Buztwd0AAAAJ:2osOgNQ5qMEC

13. https://scholar.google.com/citations?view_op=view_citation&hl=ru&user=Buztwd0A AAAJ&authuser=1&citation_for_view=Buztwd0AAAAJ:qjMakFHDy7sC

14. https://doi.org/10.5281/zenodo.7115076

15. https://doi.org/10.5281/zenodo.7131539

16. E.T. Berdiyev , X.F.Xamroev ,,Dendralogiya"Uslubiy ko'rsatma Toshkent 2016.

17. Khaitovna PM, Faksriddinovich MS Technology of growing cauliflower // Texas Journal of Interdisciplinary Research. - 2022. - T. 6. - S. 8-10.