Научная статья на тему 'Ізденіс пен нәтиже'

Ізденіс пен нәтиже Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
39
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
«Қазақстан Республикасының Заңнама институты» ММ Лингвистика орталығы / ғылыми лингвистикалық сараптама / терминдер. / linguistic center of the Institute of legislation of the Republic of Kazakhstan / scientific linguistic expertise / terms.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Сафуани Есенқұл

Мақалада Лингвистика орталығы жүргізген ғылыми зерттеулердің нәтижелері туралы сөз қозғалған.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Search and results

The article describes the results of scientific research conducted by the Linguistics center.

Текст научной работы на тему «Ізденіс пен нәтиже»

Из практики законотворчества на государственном языке

Сафуани Есенцул,

ЦР Зацнама институты Лингвистика орталыгынъщ НЦА жэне халыщаралыщ шарттар жобаларына гылыми лингвистикалъщ сараптама секторыныц жетекшг гылыми щызметкерг

1ЗДЕН1С ПЕН НЭТИЖЕ

Елiмiздщ тэуелшздт жарияланган ^ннен бастап, мемлекетпк органдардыц бэрiвде мемлекеттiк тiлдi орныщтыру ж^мысы токгаусыз жYргiзiлiп келедi. Тэуелсiздiк тацы ащалы берi 24 жылдыц iшiнде зацнама тш ^алыптасып болды десек асыра сiлтегендiк болады. Б^л ^иын да кYрделi, ^за^ процесс. Сондыщтан да Зацнама мэнндерше ^атысты iргелi зерттеулер жYргiзу - Зацнама институтыныц Лингвистика орталыгы ж^мысыныц негiзгi багыттарыныц бiрi.

Жогарыда айтылган «процесс» свзiнiц твщрепнде де даулы пiкiрлер туындап жYр. Каза^ша «^дерю» деген свздi «процесс» свзшщ баламасы ретiнде ^сынылган кездер болды. Тшн ^азiрri кезде баспасвзде <^дерю» свзi емiн-еркiн ^олданылып та жYр. Ал «^дерю» свзiн барльщ контексте бiрдей орныщты ^олдана алмаймыз.

Iргелi зерттеулер жYргiзгендегi ма^сатымыз, б^рын ^абылданган кодекстер мен зацдардагы мемлекетпк тiлдегi мэтiндерге сын квзбен ^арап, дэлме-дэл аударылмаган т^старын ойга ^онымды етiп тYзету. Мысалы Ецбек кодексшщ 1-бабыныц 21) тарма^шасы:

«условия труда - условия оплаты, нормирования труда, режима рабочего времени и времени отдыха, порядок совмещения профессий (должностей), расширения зон обслуживания, выполнения обязанностей временно отсутствующего работника, безопасности и охраны труда, технические, производственно-бытовые условия, а также иные по согласованию сторон условия труда;»

Б^л тарма^ша ^аза^шага твмендепдей аударылган:

«ецбек жагдайлары - ецбекке а^ы твлеу, нормалау, ж^мыс уа^ыты мен тыныгу уа^ытыныц режимi жагдайлары, кэсiптердi (лауазымдарды) ^оса ащару, ^ызмет кврсету аймагын ^лгайту, уа^ытша ж^мыста болмаган ^ызметкердщ мшдеттерш ащару, ецбек каушиздш жэне ецбекн ^оргау тэртiбi, техникалыщ, вц^рюнк-т^рмыстыщ жагдайлар, сондай-а^ тараптардыц келiсуi бойынша взге де ецбек жагдайлары;»

Бiз б^л мэтiндi твмендегiше аударганды жвн кврдш

«ецбек жагдайы - ецбекке а^ы твлеу, ецбектi нормалау, ж^мыс уа^ыты мен тыныгу уа^ытыныц режимi жагдайы, кэсiптердi (лауазымдарды) ^оса ащару, ^ызмет кврсету аймагын ^лгайту, уа^ытша ж^мыста болмаган ^ызметкердщ мiндеттерiн ащару, ецбек каушиздш жэне ецбектi ^оргау тэрнб^ техникалыщ, вц^рюнк-т^рмыстыщ жагдай, сондай-а^ тараптардыц келiсуi бойынша взге де ецбек жагдайы;»

Мэнцщ б^лай тYзеткен себебiмiз орысша «условия» деген свздi ^аза^ша квпше емес жекеше «жагдайы» деп аударган д^рыс деп есептеймiз. Себебi ^аза^ша «жагдай» деген свз жиышъщ ^гым. Екiншiден, «ецбекке а^ы твлеу, нормалау» деген нркесн «ецбекке а^ы твлеу, ецбектi нормалау» деп взгерткен себебiмiз: «а^ы твлеу, нормалау» деген свздер «ецбекке» сезiмен байланыста болуга тиiс. Б^рынгы мэтiндегiдей «ецбекке а^ы твлеу, нормалау» деп ^алдырса^, орындалуы, iске асырылуы ^иын норма болып шыгады. Ягни б^л тiркес: «ецбекке ... нормалау» болып шыгады. Ал «ецбекке а^ы твлеу, ецбектi нормалау» деп жазылса, на^ты iске асырылу мYмкiндiгi ай^ындалады.

Зацнама мэтiнiнiц жецш о^ылуынан гврi на^ты орындалу мYмкiндiгiне баса назар аударылуга тиiс. Жецш о^ылатын, эдемi свйлем нормалыщ жагынан а^сап, орындаушыга ^иындыщ тугызып жатса, ол зацнан герi квркем очеркке ^^сап кетедi. Зац тек о^у Yшiн емес, орындалу, iске асырылу Yшiн эзiрленедi.

Осы Кодекстiц 1-бабыныц 27) тарма^шасына байланысты да осыган ^сас агаттыщ аныщталды:

№5 (41) 2015 ж. Цазакртан Республикасы Зацнама институтыныц жаршысы

«условия безопасности труда - соответствие трудового процесса и производственной среды требованиям безопасности и охраны труда при выполнении работником трудовых обязанностей;»

«ецбек каушиздш жагдайлары - ^ызметкер ецбек Mi^^n^m орындаган кезде ецбек процес мен ецщрютш ортаныц ецбек каушиздш талаптарына сэйкестш;»

Б^л тарма^шада орысшадагы «и охраны» сездерi аударылмай калган. Ецбектщ ^ауiпсiздiri талаптарына сэйкестiгi айтылады да, ецбекп ^оргау женiнде айтылмайды. Сондьщтан б^л мэтiндi темендегiше тYзетудi жен санадыщ:

«ецбек каушиздт жагдайы - ^ызметкер ецбек мiндеттерiн орындаган кезде ецбек процес мен ендiрiстiк ортаныц ецбек ^аушшздш жэне ецбектi ^оргау талаптарына сэйкестш;».

Iргелi зерттеулерде кодекстермен ^атар кептеген зацдарга да сараптама жасадыщ. Олардагы iшiнара ^ателердi пзбелеу ^ажет болмагандыщтан, ерескел ^ате кеткен бiр мысалды кесетсек те жеткшкп болар деп ойлаймыз. «Тама^ ешмдершщ каушиздш туралы» Зацныц 1-бабыныц 21) тарма^шасы:

«уничтожение опасной пищевой продукции - воздействие на пищевую продукцию, непригодную к употреблению и (или) дальнейшей переработке, исключающее ее использование для пищевых целей и доступ к ней человека и животных;»

«^аушт тама^ ешмдерш жою - тамащъщ ма^саща пайдаланылуын болдырмай жэне оган адам мен жануарлар жете алмастай етш, тугынуга жэне (немесе) одан эрi ецдеуге жарамсыз тама^ енiмдерiне ыщпал жасау;» деп аударылган тарма^ша тYсiнiксiз болгандыщтан оныц орындалмайтындыгы аныщ.

М^ндай тYсiнiксiз мэтiннiц орысшасын о^ыганнан кейiн гана тYсiнуге болады. Осы орайда б^л тарма^шаны темендегiше аудару ^ажет деп есептедш

«^аушт тама^ енiмдерiн жою - тугынуга жэне (немесе) одан эрi ^айта ендеуге жарамсыз тама^ енiмдерiне тама^ ретiнде пайдалануга болдырмайтындай жэне оган адам мен жануарлар жете алмайтындай ыщпал жасау;».

Iргелi зерттеулер жYргiзу ар^ылы тYсiндiрме сездшт ^алыптастырудагы ма^сат, б^рынгы кеткен ^ател^ерге болаша^та жол бермеу жэне зацнамага езгерiстер мен толыщтырулар енгiзiлген кезде б^рын жол берiлген ^ателердi тYзету. Бiз ^ай салада да мшиз ж^мыс болмайды дегендi жиi айтамыз. Бiрак зацда кеткен ^ателш адам тагдырына, елдiц экономикасыныц еркендеуiне орны толмас н^^сан келтiруi мYмкiн екенш еш^ашан естен шыгармауымыз керек.

ПайдаланылFан эдебиеттер Ti3iMi

1. Орысша - ^аза^ша сездiк, Алматы, Дайк-Пресс, 2005 ж. 1146 б.

2. С.И. Ожегов и Н.Ю. Шведова, Толковый словарь русского языка, Москва, 2001. - 969 с.

3. Новый словарь иностранных слов, Москва АСТ, Минск Харвест, 2005 г. 1151 с.

Мацалада Лингвистика орталыгы ЖYргiзген гылыми зерттеулердщ нэтижелер1 туралы свз цозгалган.

Ty^h свздер: «Цазацстан Республикасыныц Зацнама институты»ММ Лингвистика орталыгы; гылыми лингвистикалыц сараптама; терминдер.

В статье речь идет о результатах научных исследований, проведенных Центром лингвистики.

Ключевые слова: Центр лингвистики ГУ «Институт законодательства Республики Казахстан»; научная лингвистическая экспертиза; термины.

The article describes the results of scientific research conducted by the Linguistics center.

Keywords: linguistic center of the Institute of legislation of the Republic of Kazakhstan; scientific linguistic expertise; terms.

Из практики законотворчества на государственном языке

Есенцул Сафуани,

КР Зацнама институты Лингвистика орталыгыныц НКА жэне хальщаральщ шарттар жобаларына гылыми лингвистикалыщ сараптама секторыныц жетекшi гылыми rçызметкерi

1здешс пен нэтиже

Сафуани Есенкул,

ведущий научный сотрудник сектора научно-лингвистической экспертизы проектов НПА и международных договоров Центра лингвистики Института законодательства РК

Поиск и результаты

Safuani Esenkul,

leading researcher of the sector of scientific-linguistic expertise of legal acts and international agreements of Linguistic center of Institute of legislation of the Republic of Kazakhstan

Search and results

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.