Научная статья на тему 'ИСТИҚЛОЛ ВА ЁШЛАР МАЪНАВИЯТИНИ ЮКСАЛТИРИШНИНГ ЭМПИРИК ЖИҲАТЛАРИ'

ИСТИҚЛОЛ ВА ЁШЛАР МАЪНАВИЯТИНИ ЮКСАЛТИРИШНИНГ ЭМПИРИК ЖИҲАТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

37
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ѐшлар / маънавият / ватанпарварлик / миллий ўзликни англаш / жамият / миллий маданият / empiric aspects / youth / of development of national and ethical / cultural factors / society / youths participation in social.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Гулистон Машарипова

Мақолада ѐшларда миллий-ахлоқий хусусиятларни ривожлантиришнинг эмпирик жиҳатлари кўриб чиқилган. Жумладан, ѐшларнинг маънавий фазилатларини оширишда маънавий қадриятларнинг ўрни таҳлил қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The article deals with some empiric aspects of development of national and ethical peculiarities of youth. A special emphasis is laid on the development of faithfulness to Motherland and ensuring youths participation in social and political life of our society.

Текст научной работы на тему «ИСТИҚЛОЛ ВА ЁШЛАР МАЪНАВИЯТИНИ ЮКСАЛТИРИШНИНГ ЭМПИРИК ЖИҲАТЛАРИ»

ИСТЩЛОЛ ВА ЁШЛАР МАЪНАВИЯТИНИ ЮКСАЛТИРИШНИНГ

ЭМПИРИК ЖИХДТЛАРИ

Гулистон Машарипова

Камолиддин Бехзод номидаги Миллий рассомлик ва дизайн институти Ижтимоий фанлар, педагогика ва касбий таълим кафедраси катта укитувчиси,

фалсафа фанлари доктори (Phd)

АННОТАЦИЯ

Маколада ёшларда миллий-ахлокий хусусиятларни ривожлантиришнинг эмпирик жихатлари куриб чикилган. Жумладан, ёшларнинг маънавий фазилатларини оширишда маънавий кадриятларнинг урни тахлил килинган.

Калит сузлар: ёшлар, маънавият, ватанпарварлик, миллий узликни англаш, жамият, миллий маданият.

ABSTRACT

The article deals with some empiric aspects of development of national and ethical peculiarities of youth. A special emphasis is laid on the development of faithfulness to Motherland and ensuring youths participation in social and political life of our society.

Keywords: empiric aspects, youth, of development of national and ethical, cultural factors, society, youths participation in social.

Миллий мустакиллик узлигимизни англаб, Ватан тараккиёти ва халк фаровонлигини таъминлашимиз учун мухим омил булди. Истиклол туфайли мамлакатимиз фукаролари,хусусан, ёшларнинг имконият ва салохияти руёбга чика бошлади.

Мустакиллик боис бугунги маънавий янгиланишлар жараёни хам малакат ривожида етакчи куч булган ёшларда узликни англаш жихатларини янада юксалтириб,юртимиз равнаки учун камарбаста булиш лозимлигини такозо этмокда. Натижада ёшларимизда Ватан ва миллат такдири учун маъсуллик, или ва хунарнинг сирларини эгаллаш асосида юрт равнаки йулидаги бунёдкорлик ишларига инновацион ёндашув хислатлари юксалиб, уз фаолиятларини Ватан равнаки сари йуналтиришга киришди.

Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёев таъкидлаганидек, "Юртимиз ёшлари уртасида илм-фан, таълим- тарбия,тиббиёт, маданият, адабиёт ва санъат, спорт,

April, 2022

ишлаб чикариш, харбий хизмат сохаларида, умуман, барча жабхаларда жонбозлик курсатиб келаётган азамат йигитларимиз жуда куп.Улар узининг жисмоний ва маънавий салохияти, истеъдод ва махоратини намоён этиши учун зарур шароитларни яратиб бериш борасида мамлакатимизда куп ишлар килинаяпти ва келгусида хам уларни албатта давом эттирамиз" Ёшлар фаолиятига давлат сиёсати даражасида курсатилаётган бундай эътибор ёшларимизда хам маъсулият хиссини юксалтирмокдаки, жамиятнинг ижтимоий-иктисодий ва маданий ривожи бевосита ушубу омил билан чамбарчас боглик.

Миллий истиклол жамиятимиз аъзоларининг ижтимоий-сиёсий, иктисодий хамда маданий-маънавий камолотининг кафолати сифатида кундалик хаётимизда ижобий ахамият касб этиши билан бир каторда жамиятнинг ижтимоий-сиёсий янгиланишида хам мухим ахамиятга эга. Чунончи жамиятда руй бераётган сиёсий ва ижтимоий иктисодий узгаришлар ёшлар онгида янгича дунёкарашни шакллантирмокда.

Айникса, бугунги янгиланишлар шароитида миллий тафаккурнинг ривожи боис, ёшларда маънавиятнинг мухим кирраси булган узликни англаш жараёнлари кучайиб, Ватан такдирига маъсуллик хисси ортиб бормокда. Табиийки, ёшларда дунёкараш янгича мазмун касб этиб, ижтимоий-сиёсий тараккиёт ривожида узига хос ахамиятга эга булмокда.

Ёшларда миллий узликни англашнинг узига хос хусусиятлари булган Ватанга садокат, уларнинг ижтимоий-сиёсий жараёнлардаги иштироки, ёшлар онгида ватанпарварлик хиссининг кай даражада эканлигини урганиш учун "Ижтимоий фикр" жамоатчилик фикрини урганиш маркази томонидан бир катор социологик суровлар олиб борилмокда. Хусусан, 2018 йилда "Узбекистон ёшлари: хаётий кадриятлар, ахлок , ижтимоий йуналишлар" мавзусида социологик тадкикот утказилган.

Бу ижтимоий суровда ёшларимиз онгида миллий узликни англаш жихатларини урганишда аосий максад килиб куйидагилар белгиланган:

1) ёшларнинг Ватанга садокат даражасини аниклаш;

2) ёшлар олдида турган муаммоларни аниклаш;

3) хаётий кадриятларга муносабатларни аниклаш;

4) ёшларнинг ижтимоий-сиёсий жараёнларга тайёргарлик даражасини аниклаш.

Маънавиятнинг таркибий кисми булган Ватанга садокат кишиларнинг ахлокий даражаси билан чамбарчас боглик. Шу максадда саволномада куйилган - "Кишиларнинг

April, 2022

370

ахлокий даражасини белгиловчи сифатлар тугрисида нималарни биласиз?" деган саволга респондентларнинг 68,3 фоизи "Узбек халкининг тарихини яхши билиш лозим", деб жавоб берган.

Респондентларнинг 72,2 фоизи -"Миллий анъаналарни хурмат килиш", 49,5 фоизи - "Виждонийлик ва мехнатсеварлик", 53,1 фоизи - "Миллий гурур туйгусининг шаклланганлиги", 26,4 фоизи - "^албнинг поклиги", 30,3 фоизи -"Миллий ва диний багрикенгликнинг устуворлиги", 6,4 фоизи эса "Камтарлик" деган жавобни белгилашган.

Ушбу жихатлар инсон маънавияти юксалишида ахлокий омилнинг етакчи урин эгаллаши, бунда тарихий тафаккур, анъана ва кадриятларга садокат, бунёдкорлик ва халоллик , юксак миллий гурурга эга булиб, миллий узлигидан ифтихор хиссини туя билиш, соф виждонлик, садоват ва багрикенглик хислатларини узида мужассам эта олиш лозимлигини билдиради. Яъни , ёшларимиз ушу жихатларни теран идрок этган холда бугунги янгиланишлар жараёнида иштирок этаётганларини курсатади.

Ёшлар маънавиятини юксалтиришда уларнинг яшаб турган худудий бирлигига муносабат ва ватанпарварлик даражаси мухим урин тутади. Суровда

ёшларининг уз мамлакатига муносабати, ватанпарварлик даражаси " Ватан узи нима?" еган савол ёрдамида аникланди. Суров натижаларининг киёсий тахлили Ватан тушунчасини талкин килишнинг устуворликларини танлашдаги узгаришларни яккол курсатади. Жавоблардан маълум булишича, ёшлар бу тушунчани "инсон тугилган жой" (52,1%), "узи усган уй, махалла, туман" (35,8%), "мустакил Узбекистон" (11,6%) тушунчалари билан айнан бир хил деб билади.

Бу, албатта. Ёшларимизнинг асосий кисми ижтимоий-сиёсий жараёнларда фаол катнашиб келаётганидан дарак беради. Шунингдек, бу фарзандларимизда мамлакатимиздаги демократик узгаришларни куллаб-кувватлашга мойиллик хиссининг юкорилигидан , илм олиб,хунар урганиб жамият тараккиёти учун камарбаста эканликларидан, шахсий хаётини куриб,ота-онасига бокиманда булмасдан, иктисодий мустакилликка эришишга мойиллигидан , демак жамият ривожига хисса кушишга интилиш даражаси устун мавке касб этаётганидан далолатдир.

Ушбу жавобларни уз халкининг тарихини яхши билиш, миллий гурур туйгусининг ривожланганлиги, миллий анъаналарни хурмат килиш инсоннинг ахлокини белгиловчи бош сифатлар булган ёшларнинг фикри билан таккослаб шундай мухим хулосага

April, 2022

371

келиш мумкин. Яъни, Узбекистон ёшлари учун ватанпарварлик ва малакат мустакиллиги уларнинг Ватанга кадриятли муносабатини белгилаб берувчи асосий хаётий йуналишлар хисобланади.

Маънавиятнинг таркибий кисми булган ватанпарварлик туйгуси шахс томонидан узини муайян мамлакат, халк, маданият, келиб чикиш ва ухшашлик асосида табиат билан айнан хис килишнинг субъектив ахамиятини ифодаловчи омил эканлигини ёшларимиз чукур идрок этишларини юкоридаги жавоблардан хам билиш мумкин. Бу омил ёшларнинг "Ватанпарварлик нима?" деган саволга жавоблари билан янада мустахкамланган: 64,5% респондентлар - "Ватанга мухаббат", 61,0% респондентлар - "Ватанга фидокорона хизмат килиш", 46,5% респондентлар - Ватанни химоя килишга тайёргарлик" деб жавоб берган.

Мамлакат ёшлари учун уз халкининг шухратини ошириш (33,1%), миллий анъаналар ва одатларга эхтиёткорона муносабатда булиш (28,9%), Ватан тарихи ва маданиятини билиш (21,8%) зарурати хам жуда ахамиятли экан. Респондентларнинг ушбу саволга жавоб беришларича, ёшларнинг маънавий даражасини анклашда ушбу жихатлар хам мухим хисобланади.

Суралганларнинг хар олтинчиси (17,9%) "давлат манфаатларини шахсий манфаатларидан устун куйиш керак" лигини таъкидлаган. Ушбу жихат ёшларимизда сиёсий онг юксалиб бораётганидан, давлат манфаатини етакчи уринга куйиш умумтараккиётнинг мухим кисми эканини ёшларимиз чукур идрок этаётганидан далолалтдир.

Тадкикотнинг курсатишича, хозирги узбекистонлик ёшлар учун ватанпарварликнинг мохияти Ватанга мухаббат ва фахру гурур, унга фидокорона хизмат килишдан, уз халкини химоя килиш ва унинг шухратини оширишдан ,унинг тарихи ва маданиятини билишдан иборатдир. Узининг ватанпарварлик даражасини бахолай туриб, ёш узбекистонликлар " мен ватанпарварман" деган нуктаи назарни ифода этгани улар таффакурида Ватан туёгуси мустахкам урин олаётганини курсатади.

Ватанпарварлик жамият ва давлатнинг тарихий анъаналари ва узига хосликлари билан боглик. Уз халкига содиклик ватанпарварликни белгиловчи мухим ахлокий сифатлардан хисобланади. Мамлакатимз ёшларнинг 39,5 фоизи - уз халкининг бахтли келажаги учун курашиш, 35,3 фоизи - уз халкига мухаббат, 23,6 фоизи - уз халкининг тарихи, маданияти ва анъаналарини билиш ва хурмат килиш лозим деган фикрдадир. Ушбу жихатлар хам ёшлар маънавиятининг юксалиб бораётганидан далолат беради.

April, 2022

372

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-2-369-373

Табиийки, ёшлар орасида миллий ва умуминсоний кадриятларни, миллатлараро муносабат маданиятини узига хос йусинда таргиб этиш зарур. Ушбу усуллар оркали ёшлар орасида маънавиятнинг мухим компонентлари булган умуминсоний цивилизацияга хос хусусиятларни, ватанпарварлик, фуваровий бирлик каби хислатларни ривожлантириш такозо этилади.

Ёшлар дунёкараши доимо усиш суръатига эга. Шу сабабли ушбу муаммо жамият аъзоларидан доимий диккат-эътиборни талаб этиши лозим. Зеро, хар кандай мустакил жамият истикболи ёшлар орасида узаро ижобий муносабатларга богликдир.

REFERENCES

1. Мирзиёев Ш.М. миллий тарккиёт йулимизни катъият билан давом эттириб, янги боскичга кутарамиз. Т.1.Т.: «Узбекистон», 2018.Б.535.

2. Социологик тадкикотга оид факт ва ракамлар «Ижтимоий фикр» жамоатчилик фикрини урганиш марказидан олинди.

3. Мухамеджанова Л.А.(2021) "Тенденции изменения этических норм в информационном обществе". Материалы конференции Социальная реальность виртуального пространства. С. 48-54

4. Мухамеджанова Лалихон Ашуралиевна, Асадуллина Гузелия Рауфовна, Ермоченко Константин Павлович, Шкуран Оксана Владимировна, Ивентьев Сергей Иванович. (2021) "Социальная истина и духовно-нравственная сфера человека" С.111-118

5. Мухамеджанова, Лалихон Ашуралиевна (2019) «РОЛЬ НРАВСТВЕННОСТИ В ОБЩЕСТВЕННОМ СОЗНАНИИ», Научный вестник Наманганского государственного университета : Вып. 1: Вып. 9 , статья 17.

6. Мухамеджанова Л.А. (2021). РОЛЬ НРАВСТВЕННОГО ВОСПИТАНИЯ В РАЗВИТИИ ЛИЧНОСТИ. Вестник Евразийского национального университета имени Л. Н. Гумилева. Серия: Исторические науки. Философия. Религиоведение, (2 (135)), 123-133.

7. Муминов, А. Г. (2021). EMPHATY IN MODERN CONDITIONS: VIEWS, FACTORS, MANIFESTATIONS. Журнал Социальных Исследований, 4(4).

April, 2022

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.