CC BY
28
Вестник Ка^ЖМУ №1-2018
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Байрамов В.М. Основы химической кинетики и катализа. - М.: Academa, 2003. - 252 с.
2 Н. Грин, У. Стаут, Д. Тейлор Биология: - М.: Мир, 1990. -209 с.
3 М. Диксон, Э. Уэбб Ферменты. - М.: Мир, 1982. - 1120 с.
4 Зеленин К.Н. Химия. - СПб.: Специальная литература, 1997. -306 с.
5 Келети Т. Основы ферментативной кинетики. - М.: Мир, 1990. - 325 с.
К.К. Шекеева
Казахский Национальный Медицинский Университет имени С.Д.Асфендиярова
ФЕРМЕНТАТИВНЫЕ КАТАЛИТИЧЕСКИЕ СВОЙСТВА ФРУКТОВЫХ ПЕКТИНОВ
Резюме: Рассмотрена кинетика реакции ферментативного катализа с использованием уравнения Михаэлис-Ментена. Определены содержания пектинов в фруктах, а также исследованы механизм действия ферментативной реакции на организм. Ключевые слова: ферменты, ферментативный катализ, пектин
K.K. Shekeeva
Asfendiyarov Kazakh National Medical University
ENZYME CATALYTIC PROPERTIES OF FRUIT PECTINS
Resume: The kinetics of the reaction of enzymatic catalysis using the Michaelis-Menten equation is considered. The content of pectins in fruits is determined, and the mechanism of action of the enzymatic reaction to the organism. Keywords: enzymes, enzymatic catalysis, pectin
УДК 634.511:665.521.2.001.5
К.Ц. Шекеева
С.Ж.Асфендияров атындагы Казак ¥лттыц Медициналыц Университетi
СУДАFЫ ЖАНАРМАЙ ЖЭНЕ Т¥ЗДЫ СЩ1РУ АДСОРБЦИЯСЫН ГРЕК ЖАH,FАFЫ ЦАБЬ^ЫМЕН ЗЕРТТЕУ
Грек жацгагыныц цабыгы термиялыц жолмен алынган KYлi сорбциялыц цасиетке ие болатындыгы аныцталды. Бул эдiспен алынган сорбент судагы мунай, туз цалдыцтарын сiцiредi. Сщру сыйымдылыгы мунайда 1-2 г/г, тазалау тшмдыт 90 %-га жетедi. Алынган грек жацгагыныц кyлi жогары маркалы белсендi квмiрдiц сорбциялыц цасиетнен кем тyспейдi. ТYйiндi свздер: грек жацгагыныц цабыгы, сорбция, жанармай, туз, адсорбент
бзекплМ: Цаз1рп тацда кез келген тагамды не болмаса, адамдардыц ;олында жш ;олданыста журетш кез келген затты алса; та, ;урамында химиялы; жасанды, зиянды заттардыц кеп екеш мэлiм, соныц шшде ;арапайым суды алып ;араса;, ;урамында суды дезинфекциялау ушш журпзшетш эрекеттер нэтижесшде судыц ;урамы езгередь Суды былгайтын мунай енiмдерi болсын, одан бас;а радиациялы; жагдайлар да кездеседь Мiне, осы туындаган мэселелердi шешуде табиги жацгак; ;абыгыныц адсорбент ретшде суды мунайдан тазалауда пайдалану езекл мэселеге айналуда [1].
К1р1спе. Жапыра;тары мен грек жацгагы адам агзасына ;ажетт кептеген заттардан турады: таниндер, С жэне Е витаминдерь алкалоидтар жэне каротин. Жацгак; дэндер1 май майына, акуызга жэне бос амин;ыш;ылдарга бай. Сондай-а; Е, К, R жэне С витаминдерi бар. Жасыл жацгак;тар тYрлi топтардыц дэрумендерш жэне каротиндi ;амтиды, ал
жетшген жацгак;тар эфир майы, таниндер, темiр туздары жэне кобальт;а бай. Жацгак; ;абыгы ;урамында фенол ,карбон ;ыш;ылы, кумариндер, стероидтер жэне пелликол бар.
Грек жацгагыныц пайдалы тустары:
• Жацга;тарда адам агзасына ерекше пайда болатын жэне ЖYрекке сенiмдi ;органыс беретш Е дэруменiнiц (кец таралган альфа-токоферолдыц орнына гамма-токоферол тYрiнде) формасы бар.
• ЖYрек-;ан тамырлары ауруларыныц, метаболизм синдромыныц, сондай-а; екiншi типтегi ;ант диабетiн алдын-алу жэне емдеу нау;астыц жацгак;тарыныц мэзiрiне ;осылмай-а; мYмкiн емес.
• Оздщ денсаулыгыцызды дурыс децгейде устау Yшiн KYнiне 30 г жацга; жумсауга жеткiлiктi - жет толы; ядроны немесе он терт жартысын.[2]
Кесте 1 -100г грех жацгагы кэбьщшасындагы минералдар мвлшерi:
Минерал Мeлшерi 1кад
Калий 441 мг 22%
Фосфор 346 мг 49%
Кальций 99 мг 10%
Магний 159 мг 40%
Железо 2,89 мг 29%
Натрий | 3,53 мг 1%
Марганец 3,41 мг 68%
Цинк 3,10 мг 21%
Vestnik KazNMU №1-2018
Мыс 1,59 мг 53%
Селен 0,00 мг 0,01%
1ККД-1 кундж ;олданыс дозасы
Кесте2 - 100г грек жацгак; ;абык;шасында кездесетiн витаминдер мелшер^
Витамин Мeлшерi 1кад
C 1,41 мг 2%
B1 0,34 мг 29%
B2 0,15 мг 13%
B3 1,13 мг 7%
B5 0,57 мг 11%
B6 0,54 мг 36%
B9 9,88 мкг 2%
A 21,16 ME 0,21%
E 0,71 мг 3%
K 2,822 мкг 4%
Омега-3 9 г 339%
Грек жацгагыныц пайдасы ете кеп екенiне кез жеткiздiк. Ал, оныц сырт;ы ;атты ^абыгын ;о;ыск;а тастаймыз ба? Жо; эрине, Цатты ^абыгыныц да езiндiк ерекше пайдасы бар. Цурамыныц заманауи ;уралдармен зерттеу жацгак; ядроларыныц ;атты ;абыгы биологиялы; белсендi ;осылыстарга бай екендiгiн аньщтауга мYмкiндiк бердi, оныц iшiнде: майдыц 0,81%; белоктыц 2,53%; экстракт ендiрушiнiц 35,64%; талшы;тыц 60,90%;
Жацгак; ;абыгыныц ;урамында алкалоидтар мен амин;ышк;ылдары, кумариндер, фенол карбон ;ышк;ылдары бар. Жацгак; ;абыгына негiзделген сорбент - 5-10% кремний оксидi жэне 80-90% кемiртектi (салмагы бойынша) туратын кеуектi материал. Сорбенттердi кец ау;ымды сынау жоспарлы жэне авариялы; жумыстарды ЖYргiзу кезшде эр тYрлi емдеу мекемелерiнде жэне ашы; су ;оймаларында ЖYргiзiледi [3]
Зерттеу материалдары мен зерттеу эд^ерь
Сорбенттердi дайындау. Эр тYрлi SiO2: С коэффициенттерiмен сорбенттердi алу Yшiн жацгак; ;абы;шаларыныц партиясы тацдалды. 10% ^ирт ;ыш;ылымен лайы;ты жуганнан кешн, тазартылган сумен шаюдан кейiн, ;абы;тыц жуылган белiгi ауа
атмосферасындагы муфельдж пеште вртелдi, 30-60 минут аралыгында 400-500 ° С температура кезшде ушатын заттарды алып тастайды, себебi осы температурада адсорбциялы; зат ;алыптасуы ЖYредi. Квмiрлендiру сатысында алынатын белсендi квмiрдiц негiзi ;алыптасады - бастап;ы кеуектiлiгi жэне берiктiлiгi [4]. Зерттеу нэтижелерi жэне оны талдау. Жогарыда берiлген термиялы; жолмен алынган адсорбента бiз су ;урамын тазартуда эксперимент тургысынан дэлелдендi. Термиялы; талдауга сэйкес, жацгак; ;абьиыныц органикалы; ;урамдас белИнщ негiзгi бвлiгi 400-500°С температурасында жойылды. Квмiрлендiрiлген органикалы; заттардыц ;ажетт белИ - квмiртек, вйткенi суды тазарту дэрежес квмiртекке байланысты. Осы ма;сатта синтезделген сорбенттердiц кемiртегi ;урамына зерттеулер ЖYргiзiлдi. Кемiртектi сорбент ретiнде зерттеу. Кемiртектiц ;урамы мен сорбенттердiц ^лш аны;тау Yшiн 800 ° С температурада термиялы; ецдеу ЖYргiзiлдi жэне ецдеу уа;ыты 2 сагатты ;урады. Осы температурада кемiртектiц толы; жануы ЖYредi, ал карбонизацияланган ;абык;тыц а; KYлi ;алады.
Кесте 3 - Сорбентт алу режимi:
№ Карбонизациялау температурасы,0С Карбонизациялау уа;ыты,мин Кемiртектiц Yлесi,%
« 400 30 95 2,5
400 60 90 4
500 30 80 10
500 60 60 10
1-кестеде, №1кемiр ец тиiмдi екенi керсетiлген. Суды тазарту бойынша одан эрi зерттеулер ЖYргiзiлу Yшiн, кемiртектiц ец кеп мелшерi бар сорбент тацдалды, ягни 30мин. интервалда 400°C температурасында алынган сорбент [5].
Зерттеуде бензин + су мен туз + суды тазартатын боламыз жэне ;анша уа;ытта сорбциялы; сиымдылыгы ;алай езгергенiн ба;ылаймыз.
Кесте 4 - Сорбенттiц сорбциялы; ;асиетшщ уа;ыт бойынша езгеруi
Р°С-та алынган сорбент Сорбция уа;ыты Толы; сорбциялы; сыйымдылыгы , г/г
Жанармай бойынша Туз бойынша
4000C 1саг. 0.37 1.21
2саг. 0.56 1.17
1тэулiк 0.82 1.22
5000C 1саг. 0.32 2.18
2саг. 0.36 2.20
1тэулiк 0.72 2.20
Бiр сагат;а жанармай сыйымдылыгыныц аны;тамаларында 1 г сорбент 0,38 г май с^ре алады, бул сорбциялы; уа;ыттыц улгаюымен одан эрi артуы мYмкiн. Тузга арналган сорбциялы; сыйымдылы; сорбциялы; уа;ыттыц
есуiмен бiрге артады. Синтезделген сорбенттердщ сорбциялы; сыйымдылыгыныц кинетикалы; тэуелдшп зерттелдi.
Вестник Ка^ЖМУ №1-2018
Сурет 1 - Синтезделген сорбенттердщ сорбциялы; сыйымдылыгыныц кинетикалы; тэуелдiлiгi
2-кесте ;араса;, грек жацгагыныц ;атты ;абыгыныц сорбциялы; ;асиет жанармайда ете темен, ал тузды алып ;араса; жанармайда ;араганда ете жогары. Сонда, ;атты ;абыгымыз суды жанармай сия;ты мунай енiмдерiн тазартуга сыйымдылыгы темен, ягни жогаргы децгейде тазарта алмайды. Ал туз, ас содасы немесе хлор секiлдi
заттардан суды тазарту жацгак;тыц ;абыгына оцайга согып тур.
Жанармайды с1ц1ру адсорбциясын жацгак; к;абык; квмегiмен зерттеу. Зерттеуде адсорбциясын есептелiнедi, адсорбция изотермасы тургызылды жэне Френдлих тура;тысыныц константасы аны;талынды. 1. Жанармайдыц тепе-тецдiк константасын есептеймiз:
С(жанармаи) =
С(КаОН)»У(КаОН) У(жанармаи)
2. Адсорбцияны Фрейндлих тецдеуiмен есетеймiз:
Г=
0.025 * (С0 - С)
Адсорбцияга дейшп конц. V ДОаОН) Жанармайдыц тепе-тецдж конц. Адсорб ция Г, моль/л 1§ср 1вГ Г,%
С0, ммоль/л Со ммоль/л сР моль/л сР моль/л
0,025 25 2,4 0,024 24 0,001 1,62 3 1
0,05 50 3 0,03 30 0,005 1,52 2,3 2
0,1 100 4,6 0,046 46 0,001 1,34 2,9 54
0,2 200 10 0,1 100 0,025 1 1,6 100
Синтезделген кемiр, терец ецдеуден кейiнгi кезецде ;олданылатын, сорбент кеуектi ;урылымыныц ;оспалар молекулаларыныц мелшерiне сэйкес келетiн жагдайда суды тазарта отырып, суйылтылган жанармай алуга болады. Оны гравиметриялы; эдiс бойынша талдаймыз. Грек жацгагынан алынган белсендi кемiртектер физика-химиялы; ;асиеттерi осындай материалдарга ;ойылатын талаптарга сай болса, CYзу сатысын ;олданылады. Цорытынды. Мунай ешмдершщ динамикалы; сорбциясыныц нэтижелерiн талданды, максималды сорбция
30 минут шшде 400 ° С температурасында алынган сорбенттердi пайдалану тиiмдiлiгi аны;талды. ЭртYрлi кемiртегi ;урамы бар жацгак; ;абы;шаларынан сорбент алу Yшiн температура режимдерi орнатылган, алынган материалдардыц ;асиет гидрофобты жэне олардыц бетiнiц олеофилдiгi болып табылады. Грек жацгак; ;абы;шасынан алынган белсендi кемiр мунай енiмдерiнен суды тазарту Yшiн пайдаланылганда, коллоидты; жэне уса; дисперсл ;оспалардан тазаланатындыгы колемизация процеамен ЖYредi.
Vestnik KazNMU №1-2018
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Озол А. М., Хорьков Е. И. Грецкий орех, его интродукция и акклиматизация. — Рига: 1958. - 147 с.
2 Глазков О.В., Глазкова Е.А. Адсорбция нефтепродуктов из водных эмульсий на многослойном адсорбенте // Нефтехимия. - М.: 2001. - Ч.1., №1. - С. 65-67.
3 Темирханов Б.А., Темердащев З.А., Елецкий Б.Д., Шпигун О.А. Оценка эффективности использования некоторых сорбентов при очистке поверхностных вод от нефти и нефтепродуктов // Защита окружающей среды в нефтегазовом комплексе. - 2005. - №5. - С. 22-23.
4 Набаткин А.Н., Хлебников В.Н. Применение сорбентов для ликвидации нефтяных разливов // Нефтяное хозяйство. - 2000. -№11. - С. 61-66.
5 Каменшиков Ф.А., Богомольный Е.И. Нефтяные сорбенты. - М. - Ижевск: 2005. - 268 с.
К.К. Шекеева
Казахский Национальный Медицинский Университет С.Д.Асфендиярова
ИССЛЕДОВАНИЕ АДСОРБЦИОННЫЕ СПОСОБНОСТИ ТОПЛИВА, СОЛЕЙ В ВОДЕ СО СКОРЛУПОЙ ГРЕЦКОГО ОРЕХА
Резюме: Полученный природный адсорбент после термической обработки скорлупы грецкого ореха обладает сорбционной способностью. Полученный таким методом сорбент очищает воду от солей и нефти. Сорбционная емкость нефти 1-2 г/г, очистка нефти доходить до 90%. Природный адсорбент по качеству, не с чем не уступает от активированного угля высокой марки. Ключевые слова: скорлупа грецкого ореха, сорбция, топлива, адсорбент, соль
K.K. Shekeyeva
Asfendiyarov Kazakh National Medical University
INVESTIGATION ADSORPTION FUEL CAPACITY, SALTS IN WATER WITH SHELL NUTSHILLS
Resume: The resulting natural adsorbent after heat treatment of the walnut shell has a sorption ability. The sorbent obtained by this method purifies water from salts and oil. Sorption capacity of oil is 1-2 g / g, oil refining reaches 90%. Natural adsorbent in quality, there is nothing inferior to activated carbon of high brand. Keywords: walnut shell, sorption, fuel, adsorbent, salt
УДК 614.445:634.511
К.К. Шекеева
С.Ж. Асфендияров атындагы Казак ¥лттъщ Медициналыц Университетi
ГРЕК ЖАН^ЫНЫН, ЦАБЬНЫ МЕН ЖАПЫРАFЫНАН СОРБЕНТ АЛУ ЖЭНЕ ОНЫМЕН СУДЫ ТАЗАРТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ
Грек жацгагыныц цабыгы мен жапырагынан сорбент алу технологиясында пайдаланатын шиюзат - арзан жэне табиги, осы табиги сорбент арцылы ауыз судагы квптеген ауру тудыратын хлордан жэне т.б. тазарту, су сапасыныц кврсеткiштерi артатыны кврсетлген. Грек жацгагыныц цабыгы мен жапырагыныц цурамыныц ерекшелiктерiне байланысты фармацияда цолданысы кврсетлген.
ТYйiндi свздер: грек жацгагыныц цабыгы мен жапырагы, сорбент, суды тазалау
Грек жацгагынан тагамдык; жэне техникалы; ма;саттары бар жогары сапалы грек жацгак; майын алуга болатыны жэне жацгак; есiмдiктерi белоктыц, майдыц жэне кемiрсулардыц жогары ;урамымен сипатталатыны керсетыген. Сонымен ;атар, жацга;тардыц дэндерш немесе жогары сапалы грек майларын ецдеген кезде, грек жацгак; ;абыгы ;алды;тар ретшде ;алыптасатындыгы, ;абы;тарыныц езшдж салмагыныц орташа мэш 51-59%-ды ;урайтынды;тан , оны багалы жэне пайдалы ешмдер алу Yшiн пайдалануга болады [1]. Осындай ешмдердщ бiрi грек жацгагыныц ;абыгынан алуга болатын активтендiрiлген кемiрден кем тYCпейтiн сорбент ретшде олар агынды суларды, ауыз суды тазарту Yшiн ;олдану экологиялы; жагынан тиiмдi ;аз1рп тацда езекл мэселе. Жацгак; ;абыгы ;урамында фенол, карбон ;ыш;ылы, кумариндер: стероидтер жэне пелликол, целлюлоза 45,7% , лигнин 23,2% , пентозан 26,4% бар. Кептеген жасыл жацгак; жапыра;тары ;урамында органикалы; ;ыш;ылдар, эфир майлары жэне гликозидтер, алкалоидтар жэне фитонцидтер, дэрумендер мен микроэлементтер бар.
Жацгак; жапыра;тары iрiцдi жэне терi за;ымдануын, екпе аурулары жэне туберкулез, ;ант диабетi, ауыз жэне тамырдыц шырышты ;абыгыныц ауруларын, анемияны, авитаминозды жэне т.б. емдеуге ;олданылады [2]. Жацгак; жапыра;тары антиоксидантты; ;асиеттерi бар С дэрумеш ;урамында, ;ан тамырларыныц ;абыргаларын ныгайтады, иммунитеттi жа;сартады, бауыр мен бYЙрек ;ызметш ;олдайды. Жацгак; жапыра;тары ;урамында алкалоид югландин жэне шамамен 0,3% инозитол бар. В1 витаминi ЖYЙке ЖYЙесiнiц ;алыпты жумыс iстеуi Yшiн ;ажет, ол ЖYрек жэне ;ан тамырларыныц денсаулыгы Yшiн мацызды. Осы пайдалы ;асиеттер1 ар;асында кеп жерде ;олданыс;а ие.
Су ;убыры желiсiнен ауыз су эрдайым актива хлор ;алдыгынац турады, ол суды дезинфекциялау Yшiн станцияларда ;олданылады. Ауыз судагы ;алды; хлордыц шагын мелшерде болуы тiптi ауыз куысыныц шырышты ;абыгыныц ;абынуына, ецештiц пайда болуына экелуi мYмкiн. Цатты хлорланган су улы эсерге ие - бронх демжпесшщ пайда болуын тудырады, ;ан холестерин
