Научная статья на тему 'ИССИҚХОНА ШАРОИТИДА БОДРИНГ УРУҒЛАРИГА ЭКИШДАН ОЛДИН ЭЛЕКТРОКИМЁВИЙ ФАОЛЛАШГАН СУВ БИЛАН ИШЛОВ БЕРИШНИ ЎСИМЛИКНИНГ УНИШИ ВА РИВОЖЛАНИШИГА ТАЪСИРИ'

ИССИҚХОНА ШАРОИТИДА БОДРИНГ УРУҒЛАРИГА ЭКИШДАН ОЛДИН ЭЛЕКТРОКИМЁВИЙ ФАОЛЛАШГАН СУВ БИЛАН ИШЛОВ БЕРИШНИ ЎСИМЛИКНИНГ УНИШИ ВА РИВОЖЛАНИШИГА ТАЪСИРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
164
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
водопровод суви / электрокимѐвий фаоллашган сув / электролизѐр / диафрагма / рН / электрод / анолит / католит / бодиринг уруғи. / tap water / electrochemically activated water / electrolyzer / diaphragm / pH / electrode / anolyte / catholyte / cucumber seeds.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — M. Abdullaev, K. Zokirov, B. Xayitov

Мақолада иссиқхона шароитида экиладиган бодринг уруғларига экишдан олдин электрокимѐвий фаоллашган сувнинг кислотали (анолит, рН=3-4) ва ишқорий муҳитга (рН=9,5-10,0) эга бўлаган қисми католитдан фойдаланиш асосида ишлов бериш, қўлланилиши назарда тутилаѐтган электрокимѐвий фаоллашган сувни водопровод сувини никел электродли электроактиватор ѐрдамида 10 дақиқа давомида электролиз қилиб олиш ва фойдаланиш бўйича тажриба натижалари ўз аксини топган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам о Земле и смежным экологическим наукам , автор научной работы — M. Abdullaev, K. Zokirov, B. Xayitov

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE EFFECT OF ELECTROCHEMICALLY ACTIVATED WATER TREATMENT ON PLANT DEVELOPMENT AND YIELD BEFORE SOWING CUCUMBER SEEDS IN GREENHOUSE CONDITIONS

In the article, before sowing cucumber seeds sown in greenhouses, a part of electrochemically activated water with acidic (anolyte, pH =3-4) and alkaline medium (pH=9.510.0) should be treated on the basis of catholyte. The results of experiments on electrolysis and the use of activated tap water for 10 minutes using an electroactivator with a nickel electrode are reflected.

Текст научной работы на тему «ИССИҚХОНА ШАРОИТИДА БОДРИНГ УРУҒЛАРИГА ЭКИШДАН ОЛДИН ЭЛЕКТРОКИМЁВИЙ ФАОЛЛАШГАН СУВ БИЛАН ИШЛОВ БЕРИШНИ ЎСИМЛИКНИНГ УНИШИ ВА РИВОЖЛАНИШИГА ТАЪСИРИ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ИССЩХОНА ШАРОИТИДА БОДРИНГ УРУГЛАРИГА ЭКИШДАН ОЛДИН ЭЛЕКТРОКИМЁВИЙ ФАОЛЛАШГАН СУВ БИЛАН ИШЛОВ БЕРИШНИ УСИМЛИКНИНГ УНИШИ ВА РИВОЖЛАНИШИГА ТАЪСИРИ

Абдуллаев М.Т.

Наманган мухдндислик-курилиш институти профессори, к/х.ф.н.

Зокиров К.Р.

Наманган мухдндислик-курилиш институти мустакил изланувчиси

Хайитов Б.А.

Наманган мухдндислик-курилиш институти доценти, PhD https://doi.org/10.5281/zenodo.7126099 Аннотация. Мацолада иссщхона шароитида экиладиган бодринг уругларига экишдан олдин электрокимёвий фаоллашган сувнинг кислотали (анолит, рН=3-4) ва ишцорий мущтга (рН=9,5-10,0) эга булаган цисми католитдан фойдаланиш асосида ишлов бериш, цулланилиши назарда тутилаётган электрокимёвий фаоллашган сувни водопровод сувини никел электродли электроактиватор ёрдамида 10 дацица давомида электролиз цилиб олиш ва фойдаланиш буйича тажриба натижалари уз аксини топган

Калит сузлар: водопровод суви, электрокимёвий фаоллашган сув, электролизёр, диафрагма, рН, электрод, анолит, католит, бодиринг уруги.

ВЛИЯНИЕ ЭЛЕКТРОХИМИЧЕСКИ АКТИВИРОВАННОЙ ОБРАБОТКИ ВОДЫ НА РАЗВИТИЕ РАСТЕНИЙ И УРОЖАЙНОСТЬ ПЕРЕД ПОСЕВОМ СЕМЯН ОГУРЦОВ В ТЕПЛИЧНЫХ УСЛОВИЯХ Аннотация. В статье перед посевом семян огурцов, высеянных в теплицах, часть электрохимически активированной воды с кислой (анолит, рН=3-4) и щелочной средой (рН=9,5-10,0) следует обрабатывать на основе католита. Отражены результаты опытов по электролизу и использованию активированной водопроводной воды в течение 10 минут с помощью электроактиватора с никелевым электродом.

Ключевые слова: водопроводная вода, электрохимически активированная вода, электролизёр, диафрагма, рН, электрод, анолит, католит, семена огурца. THE EFFECT OF ELECTROCHEMICALLY ACTIVATED WATER TREATMENT ON PLANT DEVELOPMENT AND YIELD BEFORE SOWING CUCUMBER SEEDS IN

GREENHOUSE CONDITIONS Abstract. In the article, before sowing cucumber seeds sown in greenhouses, a part of electrochemically activated water with acidic (anolyte, pH =3-4) and alkaline medium (pH=9.5-10.0) should be treated on the basis of catholyte. The results of experiments on electrolysis and the use of activated tap water for 10 minutes using an electroactivator with a nickel electrode are reflected.

Keywords: tap water, electrochemically activated water, electrolyzer, diaphragm, pH, electrode, anolyte, catholyte, cucumber seeds.

КИРИШ

Кейинги йилларда мамлакатимизда сабзавот экинларини купрок етиштириш учун уларнинг етиштириш технологияларини такомиллаштиришга катта эътибор берилмокда.

Ихтисослашган фермер хужаликларининг сабзавот экин майдонлари иссикхоналар х,исобига кенгайтирилмокда.

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Узбекистон Республикаси кишлок хужалиги вазирлигининг 2020 йил 18 май х,олатига кура берган маълумотига Караганда мамлакатимизда жами иссикхоналар майдони 5000 гектардан ошган булиб, х,ар хил конструкцияли иссикхоналарнинг йиллик усиши 100150 гектарни ташкил этмокда. Мамлакатимизда 600 гектар ойнаванд, 5000 гектардан купрок иситиладиган ва иситилмайдиган плёнкали (Хитой технологияси) иссикхоналар мавжуд [1].

Бундан ташкари, Корея технологияси асосида курилган икки каватли плёнка билан ёпилган, хдво билан иситиладиган ва замонавий Голландия, Исроил технологиялари асосида ишлайдиган кичик хджмли иссикхоналар мавжуд. Иссикхона сабзавотларини ишлаб чикаришни купайтиришда, улар сифатини яхшилашда, уларни ишлаб чикариш нархини арзонлаштиришда сабзавот етиштиришнинг энергия тежамкор янги технологияларини куллаш ва замонавий илмий-техник базасини яратишнинг мух,им йуналиши х,исобланади [2].

Шу жихдтдан сувни электр токи билан фаоллаштириш жараёнларини саноатда ва кишлок хужалигида экологик тоза электр технологияларда куллаш учун ишлаб чикиш ва урганишга каратилган илмий изланишлар, шубхасиз долзарб булиб, мух,им хужалик ахдмиятига эга.

Х,озирги кунда табиий сувга турли физик омилларни таъсир эттириб, унинг физик, кимёвий ва биологик хоссаларини узгартирган х,олда кимёвий ва биологик жараёнларга таъсирини урганиш буйича кенг куламда тадкикот ишлари олиб борилмокда. Айникса кейинги йилларда кимё технологиясида кенг куламда электролиз жараёнининг шакл узгариши сифатида юзага келган йуналиш-электролизга учраган сувда х,осил буладиган мах,сулотларни менбраналар ёрдамида анолит ва католит кисмларга ажратиш юзасидан олиб борилаётган тадкикотлар кенг кулам касб этмокда [3,4,5,6].

Икки кисмга ажратилган электролиз мах,сулотларидан бири кислотали (анолит менбрананинг анод кисмидаги суюклик) ва иккинчиси ишкорий (католит менбрананинг катод кисмидаги суюклик) булиб, улар уз водород курсаткичи билангина фарк килмасдан, балки физик, кимёвий ва биологик хоссалари билан х,ам бир-биридан, шунингдек, табиий сувдан х,ам фарк килади.

Шу нуктаи назардан биз тадкикотларимизни электрокимёвий фаоллаштирилган сувдан бодринг уругларига ишлов бериш ва уни униб ривожланишига таъсирини урганиш буйича тадкикотлар олиб бордик. Чунки электрокимёвий ишлов берилган сув икки кисмга ажралиб, бир кисми биологик фаолллаштирувчи ва иккинчи кисми дизинфекцияловчи хусусиятларга эга булиб колади. Бу эса полиз экинлари уругларини кимёвий дорилаш, усиши ва ривожланишида ортикча харажатларни олдини олади ва мах,сулотларни экологик жихдтдан тозалигини таъминлайди. Уругларга ишлов бериладиган электрокимёвий фаоллашган сув дастлаб ишлаб чикаришда амалда ишлатилаётган арик ёки водопровод суви ёрдамида тайёрланади. Бунинг учун

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

тажрибалар учун етарли даражадаги сув намунаси олинади ва доимо ушбу намунадаги сув фаоллаштириб ишлатилади.

Тадкикот учун ишлатилган сувни электрокимёвий фаоллаштириш Россия федерациясида ишлаб чикарилган МЕЛЕСТА (ТУ 5156-002-32064511-07, сертификат № РОСС РУ.АЯ36.В29156) курилмасида амалга оширилди. ^урилма +5 дан +400 С хароратда ва 80%дан ортик булмаган намликда ишлашга мулжалланган. Водопровод сувини электрокимиёвий фаоллаштириш механизимини куйидаги схемада куриш мумкин (1- схема).

1-схема.

Сувга электрокимёвий ишлов бериш механизми

Схемада куриниб турибдики, катоддаги асосий кимёвий реакциялар водородни хосил булишидир, иккинчи томондан - эриган кислородни гидроксил ионигача тикланишидир, бунинг хисобига мухит ишкорланади. Гидроксил ионлари металл ионлари билан бирикиб, гидродсидларни хосил килади. Эритмада магний гидроксиди - кийин

эрувчан асос булганлиги сабабли, чукмага тушади. Магний гидроксиди тула чукиб

2+

булгандан сунг кальций гидроксиди хосил булади, эритмада рН=11,5 га етганда, Са ионлари сувда доимо мавжуд булган СО3 - ионлари билан таъсирланиб, навбатдаги чукмани хосил килади. Яъни ишкорий сувнинг каттиклиги пасаяди. Анодда эса кислород ва хлорнинг ажралиши содир булади. Хлор сув билан узаро таъсирлашиб, гипохлорит кислота (НС10) хосил килади, бунинг натижасида мухит кислотали булади.

Тадкикотларимизда турли сув манбаларидан олинган намуналарни электрокимёвий фаоллаштириб, уларнинг рН киймати, умумий каттикли, хлорид ва сулфатлар микдори Наманган "Сувокава" ДК марказий лабораториясида текширилди. Натижаларга кура ишкорий мухитга эга булган сув (католит)нинг барча вариантлардаги умумий каттиклиги 2,3-2,5 мг.экв/дм (УзДСТ 950/200 буйича меъёри 7-10 мг.экв/дм ) С1- иони микдори 33,236,2 мг/дм3 (УзДСТ 950/200 буйича меъёри 250 мг/дм3) БО4-2 микдори 31-44 мг/дм3

и 3

(УзДСТ 950/200 буйича меъёри 400-500 мг/дм3)

ни ташкил этди (1 -жадвал). Тахлил электрокимёвий фаоллаштирилган сувнинг ишкорий мухитдаги холатида каттиклиги, хлоридлар ва сулфатлар микдори меъёрий курсаткичлардан анча пастлиги

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME I ISSUE б UIF-2022: 8.2 I ISSN: 2I8I-3337

аникланди. pH курсаткичи эса янги олинган (1 кунлик) сyвда 10-10,5 ва 2 кун сакланган сyвда 8,5-9,5ни ташкил этган.

Кислотали мух,итга эга булган сув (анолит)нинг умумий каттиклиги 3,4-3,7 мг.экв/л (УзДСТ 950/200 буйича меъëpи 7-10 мг.экв/л) Cl- иони микдори 44,2-48,5 мг/л (УзДСТ 950/200 буйича меъëpи 250 мг/л) SO4-2 микдори 148-187 мг/л (УзДСТ 950/200 буйича меъëpи 400-500 мг/л) ни ташкил этди. (2-жадвал).

I-жадвал

Ишкорий мух,итдаги электpокимëвий фаоллаштирилган сувнинг физик-кимëвий

курсаткичлари (назоратга нисбатан)

Т/р

Вариантлар

Тажрибадан аввалги курсаткичлар

д

оч

оро чи

до кт

во тас

± &

ср s

и г и л и и

итта

U

р

ма

дл /д

ви а о гл

О

S р

а

л т

5 m

S

fr S

Тажрибадан кейинги курсаткичлар

ч и к

кта

с р

y

к

д

о р

о

-Н од

^ M

й и

и г и л и и

итта

U

р

а

л д

и р

о

л

/д г/

О

S р

а

л т

5 m

S

fr s

Оддий водопровод суви (назорат)

7,5

5,9

52,б

IóS

7,5+0,0 5

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

5,9

52,б

IóS

Электpокимëви й

фаоллаштирил ган

водопровод суви

7,5

5,9

52,б

iós

I0+0,0 5

2,3

33,2

3I

Электpокимëви

й

фаоллаштирил ган Наманган канали суви

б,8

б4,4

I88

I0+0,0 5

2,5

34,5

44

Электpокимëви

й

фаоллаштирил ган Фаргона канали суви

7,7

б,9

б3,б

I77

I0+0,0 5

2,4

3б,2

42

1

2

3

4

2-жадвал

Кислотали мух,итдаги электpокимëвий фаоллаштирилган сувнинг физик-кимëвий

курсаткичлари (назоратга нисбатан)

Т/ Вариантлар Тажрибадан аввалги Тажрибадан кейинги курсаткичлар

р курсаткичлар

рН-водород курсаткич ,и г ^ к - 3 Ч ^ и ки ми у тт м та у X < О р ч ви м ^ ч о О со р а ч т 2 <*> о 2 рН-водород курсаткич умумий каттиклиги, мг.экв/дм3 О р ч д3 им р мд о /д л г/ О со р а ч т а3 ул г/ о 2

1 Оддий водопровод суви (назорат) 7,5 5,9 52,6 165 7,5 5,9 52,6 165

2 Электрокимёвий фаоллаштирилга н водопровод суви 7,5 5,9 52,6 165 3,4+0,0 5 3,6- 44,2 148

3 Электрокимёвий фаоллаштирилга н Наманган канали суви 7,8 6,8 64,4 188 3,7+0,0 5 4,1 48,5 187

4 Электрокимёвий фаоллаштирилга н Фаргона канали суви 7,7 6,9 63,6 177 3,5+0,0 5 4,0 46,2 174

Тахлил электрокимёвий фаоллаштирилган сувнинг кислотали мухитдаги холатида каттиклиги, хлоридлар ва сулфатлар микдори меъёрий курсаткичлардан бироз кам, лекин ишкорий мухитдаги католит сувдан юкорилигини курсатади.

Тахлил килинган электрокимёвий фаоллашган сувнинг рН курсаткичи тадкикотлар давомида универсал лакмус кагози ёрдамида доимий улчаб турилади. Чунки электрокимёвий фаоллашагн сув тургун булмай, унинг мухити вакт утган сари узгариб туради.

Турли сув манбаларидан олинган намуналарни электрокимёвий фаоллаштириш ва уларни таркибини аналитик тахлил килиш буйича тажриба натижалари электрокимёвий фаоллаштирилган водопровод сувининг сифат курсаткичлари бошка вариантларга нисбатан юкори эканлиги курсатди. Шунинг учун биз бодринг уругларига ишлов беришда электрокимёвий фаоллаштирилган водопровод сувидан фойдаландик.

Тадкикотларимизда бодрингни Зена F1 навидан фойдаландик. Тадкикотимизни тажриба кисмини амалга оширишимизда хар бир вариант учун 26 тадан юкори сифатли сараланган бодринг уруглари танлаб олинди. 1 вариантда бодринг уруги оддий фаоллаштирилмаган водопровод суви ёрдамида (рН=7,5±0,5) ивитилди ва бу вариант назорат варианти сифатида танланди. Долган вариантлар тажриба вариантлари булиб, 2 вариантда электрокимёвий фаоллаштирилган водопровод сувининг кислотали мухитга эга булган анолит (рН=3±0,5) кисми билан, 3 вариантда электрокимёвий фаоллантирилган водопровод сувининг ишкорий мухитга эга булган католит (рН=10±0,5) кисми билан ва 4 вариантда эса электрокимёвий фаоллантирилган водопровод сувнинг анолит ва католит кисмлари билан ивитилиб, барча вариантлардаги бодринг уруглари тегишлича сув

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME I ISSUE б UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2I8I-3337

намyналаpида намланган дoка материалга Уpаб 24 шат давoмида 24-25oC хаpopатда ^лдирилди.

Шyндан сунг бoдpинг ypyFлаpи тегишли вариантлар асoсида текширилганда 1 назopат вариантида жами 26 дoна ypyFдан 12 таси, 2 тажриба вариантида 14 таси, 3 тажриба вариантида 18 таси ва 4 тажриба вариантида эса 16 та ypyF ниш ури6 унишни бoшлаганлиги кузатилди

Tадкикoтлаp учун 24 сoат давoмида намланган бoдpинг ypyFлаpи унувчанлигини текширилгандан сунг, 19.02.2021 йил куни 12x12 см улчамли пoлиэтилен стаканчаларга 2 дoнадан экилди. Стаканчалардаги тyпpoк бoдpинг етиштириш учун мулжалланган исикхoнадан oлинди. Tyпpoк тopф, барг, гумус, кум, табий yFOT гунгдан ибopат чириндилар абсида oлдиндан махсус тайёрланган. УpyFлаp экилган кундан хар 5 кун утиб, уларнинг униши ва pивoжланиши текшириб турилди. Биринчи 5 кун давoмида яъни 23.02.2021 йил кунидаги текшиувда униб чиккан нихoллаp шни 1 назopат вариантида 13 тани, 2 тажриба вариантида 15 тани, 3 вариантда 18 та ва 4 вариантда 16 тани ташкил этди. Иккинчи беш кунлик утгандан сунг, яъни 28.02.2021 йил кунидаги кузатувларда 1 назopат вариантида 16 та, 2 вариантда 17 та, 3 вариантда 21 та ва 4 вариантда 18 та ypyFлаp униб чикканлиги аникланди (3-жадвал).

Юкopидаги тадкикoт натижалари тахлили шуни курсатадики I-назopат вариантига нисбатан ^лган барча вариантларда униб чиккан ypyFлаp сoнининг юкopилиги кузатилган. Лекин энг юкopи курсаткич электpoкимëвий фаoллантиpилган вoдoпpoвoд сувининг катoлит (pH=10±0,5) кисми ишлатилан 3 варинтда кузатилиб, бунда тажриба учун oлинган 26 дoна ypyFдан 21 дoна (81%) си униб чиккан. Назopат вариантида эса бу курсаткич 16 та булиб, 61% ташкил этган. Бунда стаканчалардаги кучатларнинг экишдан аввалги pивoжланишини урганиш максадида уларнинг буйи улчаниб, чинбарглари сoни хишбланди. Текшириш натижаларига кура 1 назopат вариантида кучатларнинг уртача буйи 12,3 см ва чинбарглари шни 2,2 дoнани ташкил килди. 2 тажриба вариантида тегишли тартибда кучатларнинг уртача буйи 13,2 см ва чинбарглари шни 2,6 дoнани, 3 вариантда кучатларнинг уртача буйи 14,8 см ва чинбарглари шни 3,2 дoнани, 4 вариантда эса кучатларнинг уртача буйи 13,4 см ва чинбарглари шни 2,8 дoнани ташкил килди.

3-жадвал

Электpoкимëвий фаoллаштиpилган сув билан ишлoв берилган бoдpинг ypyFлаpини униб

чикиши

Униб Униб

чиккан чикка

Т/ р Вариантлар Стакан лар шни Экилган сана, кун, oй, йил Ундирил-ган хаpopат, Экилган ypyFлаp сoни, бoдpинг-лар сoни, дoна н бoдpи нг-

oC дoна (23.02.20 2I х^латата лар сoни 28.02.

) 2021 холат ига

1 Оддий фаоллаштирилмаг ан водопровод суви (рН=7,5±0,5) 12 19.02.202 1 22-25 26 13 16

2 Электрокимёвий фаоллантирилган водопровод сувининг аналит (рН=3±0,5) кисми 12 19.02.202 1 22-25 26 15 17

3 Электрокимёвий фаоллантирилган водопровод сувининг католит (рН=10±0,5) кисми 12 19.02.202 1 22-25 26 18 21

4 Электрокимёвий фаоллантирилган водопровод сувнинг анолит ва католит кисми 12 19.02.202 1 22-25 26 16 18

Стакандаги бодринг кучатлари тула униб чикиши учун яна 8 кун давомида колдирилди. Долган уругларнинг хам униши таъминланди. 7.03.2021 йил куни стаканчадаги бодринг кучатлари (хар бир вариант учун 20 донадан) Чорток тумани, Кушан шахарчаси худудидаги хонадонда жойлашган плёнкали ер усти иссикхонасига экилди ва тажрибалар давом эттирилиб стаканчалардан кучириб утказилган кучатларнинг

иссикхона шароитига мослашиши ва ривожланиши кузатилди.

2 „

Тажрибага шароит яратиш учун 4х10=40м жой иссикхонадан ажратилиб, хар бир вариант 2 такрорийликда бита каторга экилди. Экилгандан сунг енгил сугорилди. Иссикхона плёнкаси ёпик холда колдирилди. Шундан сунг экилган кучатлар тегишли тартибда парвариш килинди ва даслабки хафта утгандан сунг, кучатларни исикхонага канчалик даражада мосланганлигини ва ривожланаётганлигини кузатилди.

Утказилган тажрибалар натижалари 1 назорат вариантига нисбатан энг яши ривожланиш электрокимёвий фаоллантирилган водопровод сувининг католит (рН=10±0,5) кисми ишлатилган 3 вариантда кузатилади. Бунда тажриба учун экилган 20 туп кучатдан факат биттаси нобуд булиб, колган 19 таси тула ривожланган. 1 назорат вариантида эса бу курсаткич 15 тани ташкил этган.

Тажрибалар давом эттирилиб, хар 7 кун оралигида ундириб олинган бодиринг кучатларини ер усти плёнкали исикхона шароитида усиши ва ривожланиши, кучатларнинг

уртача баландлиги, барглар, шоналар ва хосил элементлари феналогик ва биометрик улчов методлари оркали кузатиб борилди.

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

21.03.2021 санасидаги текширувлар шуни курсатдики, 1 назорат вариантида ривожланган бодринг кучатлари сони 18 тани, 2 назорат вариантида ривожланган бодринг кучатлари сони 19 та, 3 назорат вариантида ривожланган бодринг кучатлари сони 20 та ва 4 вариантда ривожланган бодринг кучатлари 19 тани ташкил этди. Кузатишларимизни хар хафтада утказишимга сабаб бодринг кучатларини танлаган худудимизиклими кескин континентал ва тог олди худуд булганлиги сабабли иссик ва совук об хаво алмашинуви бир биридан кескин фарк килади, шу сабабли бодринг кучатларида нобуд булишлар кузатилди.

28.03.2021 санасидаги кузатувларга кура 1 назорат вариантида 17 та бодринг кучатлари, 2 назорат вариантида 17 та, 3 назорат вариантида 19 та ва 4 назорат вариантида 18 та бодринг кучатлари ривожланганлиги куринди. Бодринг кучатларининг иссикхона шароитига мослашиши кузатишдаги навбатдаги хафтамизда, яьни 4.04.2021 санасидаги тахлиллар натижасига кура , 1 назорат вариантида ривожланган бодринг кучатлари сони 15 тани, 2 назорат вариантида ривожланган бодринг кучатлари сони 17 та, 3 назорат вариантида ривожланган бодринг кучатлари сони 19 та ва 4 вариантда ривожланган бодринг кучатлари 17 тани ташкил этди. Ушбу ракамлар 11.04.2021 санасида хам деярли узгармади, факатгина 4 вариантда 1та бодринг кучати нобуд булди ва 16 та бодринг кучатларини ташкил килди. Ундириб олинган бодиринг кучатларини ер усти плёнкали исикхона шароитида экиш хамда усиши ва ривожланишини урганишимизда тулик ривожланган бодринг кучатлари 1 назорат вариантида 15 та, 2 назорат вариантида 17 та, 3 назорат вариантимизда 19 та ва 4 назорат вариантимизда 16 тани ташкил этди (4-жадвал).

Тахлилар 15.04.2021 санаси холатида 1 назорат вариантидаги бодринг кучатларининг уртача буйи 26 см ни ташкил килди. 2 назорат вариантидаги бодринг кучатларининг буйи 30 см ни, 3 вариантдаги бодринг кучатларининг буйи 35 см ни ва 4 назорат вариантидаги бодринг кучатларининг буйи 30 см ни ташкил килди. Барглар сони хам 15.04.2021 санадаги кузатувлар натижасига кура 1 назорат вариантида 4 тани, 2 назорат вариантида 5тани, 3 вариантда 6та ва 4 назорат вариантида 5 та баргни хосил килди. Ушбу кузатув ишлари 22.04.2021 санаси натижасига кура, 1 назорат вариантидаги бодринг кучатларининг буйи 30см, 2 назорат вариантидаги бодринг кучатларининг буйи 35 см, барглар сони 7 тани, 3 вариантдаги бодринг кучатларининг буйи 40 см, барглар сони 9тани ва 4 назорат вариантидаги бодринг кучатларининг буйи 38 см, барглар сони 6тани ташкил этди.

4-жадвал

Электрокимёвий фаоллаштирилган сув билан ишлов берилган бодринг уругларидан униб

чиккан кучатларнинг иссикхона шароитига мослашиши

Т/ Тажриба лг £ Иссикхон Ривожланган кучатлар и 1-н н та

р вариантлар к н ук а « 1= X £у « се и о а шароити сони, дона у н и лну « се и

О О £ р о р а X Намлик % 14.03.2021 21.03.2021 28.03.2021 04.04.2021 11.04.2021

Оддий фаоллаштирилм аган водопровод суви (рН=7,5±0,5) 20 07.03. 2021й 16 85 20 18 17 15 15 15

Электрокимёвий фаоллантирилга н водопровод сувининг аналит (рН=3±0,5) кисми 20 07.03. 2021й 16 85 20 19 17 17 17 17

Электрокимёвий фаоллантирилга н водопровод сувининг католит (рН=10±0,5) кисми 20 07.03. 2021й 16 85 20 20 19 19 19 19

Электрокимёвий фаоллантирилга н водопровод сувнинг анолит ва католит кисми 20 07.03. 2021й 16 85 20 19 18 17 16 16

МУ^ОКАМА

29.04.2021 санасидаги феналогик кузатувлар натижасига кура , 1 назорат вариантидаги бодринг кучатларининг буйи 40см ни, 2 назорат вариантидаги бодринг кучатларининг буйи 45см ни, 3 вариантдаги бодринг кучатларининг буйи 60см ни ва 4 назорат вариантидаги бодринг кучатларининг буйи 45см ни ташкил этди. 29.04.2021 санаси холатига кура айрим бодринг кучатларида шоналар хосил була бошлади. Бунда 1 назорат вариантида шоналар хосил булиши кузатилмади. 2 назорат вариантида шоналар сони 2 та, 3 назорат вариантидаги шоналар сони 6 та ва 4 назорат вариантидаги бодринг кучатларида 5 та шоналар хосил булди. 5.05.2021 санасида олиб борилган биометрик улчовларимиз натижасига кура, 1 назорат вариантидаги бодринг кучатларининг буйи 55 см ни, 2 назорат вариантида 65см ни, 3 назорат вариантида 105см ни ва 4 вариантда эса 90см ни ташкил килди. Шу кунги текширувларда 1 назорат вариантида хам шоналар хосил булиши кузатилди ва 4 тани ташкил килди. 2 назорат вариантидаги бодринг кучатларида 7 та, 3 назорат вариантидаги бодринг кучатларининг шоналар сони 14 та ва 4 вариантдаги

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

бодринг кучатларидаги бу курсаткич 10 та булди. Шу билан бирга 5.05.2021 санасида айрим бодринг кучатларида дастлабки хосил элементлари пайдо булди. Бунда 1 назорат вариант бодринг кучатларида хосил элементлари кузатилмади. 2 назорат вариант бодринг кучатларида 3 та, 3 вариант бодринг кучатларда 8 та ва 4 вариантда 5 та хосил элементи пайдо булди (5-жадвал).

5- жадвал

Электрокимёвий фаоллаштирилган сув билан ишлов берилган бодринг уругларидан униб чиккан кучатларда хосил элементларининг узгариши

Т/р

Тажриба вариантлар

Тулик

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

униб

ривож-

ланган

кучатлар

сони,

дона

Кучат уртача баландлиги, см

(N о

(N ^

О

(N О

(N ^

О (N _С2

(N О

(N ^

О on _С2

(N О (N

о

Барглар

сони,

дона

(N о (N

о

(N О (N

О _С2

Шона сони

(N О

(N ^

О on _С2

(N О (N

о

Хосил элемент

(N о (N

о

Оддий

фаоллаштирилм аган водопровод суви

(pH=7,5±0,5)

15

26

30

40

55

Электрокимёвий фаоллантирилга н водопровод сувининг аналит (pH=3±0,5) кисми

17

30

35

45

65

Электрокимёвий

фаоллантирилга

н водопровод

сувининг

католит

(pH=10±0,5)

кисми

19

35

40

60

10 0

14

20

Электрокимёвий фаоллантирилга н водопровод сувнинг анолит ва католит кисми

16

30

38

45

90

10

15

4

6

4

5

5

7

2

7

3

8

6

9

6

8

5

6

4

5

ХУЛОСА

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

- иссикхона шароитида бодринг уругларига электрокимёвий фаоллантирилган сув билан ишлов бериш дастлаб уругни кислотали мухитдаги кисмида 20-25 минут ивитиш ва ишкорий мухитдаги сувда намланган матода 24 соат 24оСдан кам булмаган хароратида саклашни энг макбул шароит деб кабул килиш мумкин.

- уругларга ишлов беришда (рН=10_+5) электрокимёвий фаоллантирилган сувнинг ишкорий мухитига эга булган кисмидан фойдаланиши энг самарадор булиб, бу вариантда уруглар унувчанлиги 95%, ривожланиши ва хосил элементлари куп булади. Х,ар бир туп кучатга тугри келадиган уртача хосил амалдаги вариантга нисбатан 52 % куплиги кузатилади;

- уругларга электрокимёвий фаоллантирилган сувнинг кислатали мухитга эга булган (рН=3 -3,5) кисмидан 20 минут давомида фойдаланишни католитга уйгунлаштириш уругни зарли микроорганизмлардан тозалашга ёрдам беради;

- бу усулда полиз экинлари уругларига экишдан аввал ишлов бериш ута арзон ва экологик жихатдан хавсиз булиб, уругларга кимёвий воситалар билан ишлов беришни чеклайди. Олинадиган махсулотлар сифатига салбий таъсир этмайди.

- электрокимёвий фаоллантирилган водопровод сувининг аналит (pH=3±0,5) кисмини бодринг зараркунандаларига карши курашда фойдаланиш мумкин.

- электрокимёвий фаоллаштирилган сувнинг кислотали мухитга (рН=3=3±0,5) эга булган кисми, ишкорий мухитдаги кисмидан фаркли равишда тургун булиб, ундан олинган кундан бошлаб 15 кунгача фойдаланиш мумкин;

REFERENCES

1. Мирзиёев Ш. "Узбекистон республикаси кишлок хужалигини ривожлантиришнинг 2020 — 2030 йилларга мулжалланган стратегиясини тасдиклаш тугрисида,, узбекистон республикаси президентининг фармони Т:. —2019 йил 23 октябрь, ПФ-5853-сон

2. Искандаров С.Т. "Иссикхона сабзавотчилигини истикболли ривожлантиришда хорижий тажрибаларнинг ахамияти, "Иктисодиёт ва инновацион технологиялар// илмий электрон журнали. ноябрь-декабрь, 2014 йил. № 6.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

3. Абдуллаев М.Т., Хайитов Б.А., Пулатов А.С., Рахимов У. Электрокимёвий фаоллашган сувдан биологик воситалар купайтиришда фойдаланиш // ФарПИ илмий техника журнали. - Фаргона, 2017 йил. - № 3. - Б. 98-102.

4. Бахир В.М. Регулирование физико-химических свойств технологических водных растворов униполярным электрохимическим воздействием и опыт его практического применения. Дисс. канд.техн.наук. Казань: 1985.-156с.

5. Бахир В. М. Механизм изменения реакционной способности активированных веществ / Бахир В. М., Кирпичников П. А. и др. // Изв. АН УзССР. Сер. техн. наук. 1982, №4-С. 70-74.

6. Бахир В. М. Активированные вещества. Некоторые вопросы теории и практики / Бахир В. М., Атаджанов А. Р. и др. // Изв. АН УзССР. Сер. техн. наук. - 1981. -№ 5 - С. 68-72.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

7. Khaitov, B., Abdullaev, M., Mamadzhonov, Z. (2020). Use of electrochemical activated water during propagation of biomaterials in bio factory. International Journal of Scientific and Technology Research, 9(2), 1101-1104.

8. Abdullayev, M. T., Xayitov, B. A., Tavakkalova, D., &Xakimova, X. (2021). WATER BASED DISINFECTION OF BIOFACTORY ROOMS IN ELECTROCHEMICALLY ACTIVATED ACIDIC ENVIRONMENT (pH= 3-4). Экономика и социум, (6-1), 10-14.

9. Khayitov, B., Abdullaev, M., Tavakkalova, D., &Khakimova, K. (2021). Influence of electrochemically activated water-based food products on the quality of wax worms. Экономика и социум, (3-1), 139-142.

10. Абдуллаев, М., Хайитов, Б., Пулатов, А., Рахмонов, Ш., &Усмонжонова, К. (2017). Применение электрохимически активированной воды в производстве биологических материалов для отраслей сельского хозяйства. Московский экономический журнал, (3), 18-18.

11. Абдуллаев, М. Т., Хайитов, Б. А., & Юсупов, Д. Р. (2016). Изучение нормативных условий выкормки восковой моли на основе электрохимический активированной воды. Мiжнароднийнауковий журнал, (6 (3)), 103-104.

12. Солиев, М. И., Нурманов, С. Э., Умаров, А. Р., &Хайитов, Б. А. (2015). Расчет реакционной способности молекулы полуэмпирическим методом с использованием информационных технологий. Современные научные исследования и инновации, (41), 21-24.

13. Абдуллаев, М. Т., Мамадалиев, А. Т. (2022). Изучение эффективности дражирования семян хлопчатника в водном растворе минеральных удобрений и композиции микроэлементов.«. Экономика и социум, (1), 92.

14. Мамуров, Б. А., Шамшидинов, И. Т., Усманов, И. И., & Кодирова, Г. К. (2019). Исследование процесса нейтрализации экстракционной фосфорной кислоты мелом. Universum: химия и биология, (2 (56)), 21-26.

15. Кодирова, Г. К., Шамшидинов, И. Т., Тураев, З., & Нажмиддинов, Р. Ю. У. (2020). ИССЛЕДОВАНИЕ ПРОЦЕССА ПОЛУЧЕНИЯ ВЫСОКОКАЧЕСТВЕННЫХ ФОСФАТОВ АММОНИЯ ИЗ ЭКСТРАКТНОЙ ФОСФАТНОЙ КИСЛОТЫ НА ОСНОВЕ ФОСФОРИТОВ ЦЕНТРАЛЬНОГО КЫЗЫЛКУМА. Universum: технические науки, (12-3 (81)), 71-75.

16. Shamshidinov, I., Qodirova, G., Mamurov, B., Najmiddinov, R., & Nishonov, A. (2022). ЭКСТРАКЦИОН ФОСФАТ КИСЛОТАНИ ОХДКТОШ ХОМАШЁСИ БИЛАН НЕЙТРАЛЛАШ АСОСИДА КАЛЬЦИЙ ВА МАГНИЙ ФОСФАТЛИ УЕИТЛАР ОЛИШ. Science and innovation, 1(A4), 161-169.

17. Najmiddinov, R., Shamshidinov, I., Qodirova, G., Nishonov, A., & Sayfiddinov, O. (2022). МАРКАЗИЙ ^ИЗИЩУМ ФОСФОРИТЛАРИ АСОСИДАГИ ЭКСТРАКЦИОН ФОСФАТ КИСЛОТАДАН Ю^ОРИ СИФАТЛИ АММОНИЙ ФОСФАТЛАРИ ОЛИШ. Science and innovation, 1(A4), 150-160.

18. Kodirova, G., Shamshidinov, I., Sultonov, B., Najmiddinov, R., & Mamurov, B. (2021). Investigation of the Process of Purification of Wet-Process Phosphoric Acid and Production

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

of Concentrated Phosphoric Fertilizers Based on it. Chemical Science International Journal, 30(1).

19. Shamshidinov, I., Qodirova, G. Mamadjanov, Z., Najmiddinov, R. (2021). International Journal of Advanced Science and Technology.

20. Shamshidinov, I., Qodirova, G. Mamadjanov, Z., Najmiddinov, R. (2021). ЭКСТРАКЦИЯ ЖАРАЁНИДА ФОСФАТ КИСЛОТАНИ СУЛЬФАТ ВА ФТОРДАН ТОЗАЛАШ

х,амда юкори сифатли азот-фосфорли yFrn ОЛИШНИ ТАДКЩ

КИЛИШ.

21. Shamshidinov, I., Qodirova, G., Turayev, Z., Mamurov, B. (2020). Study Of The Process Of Heat Treatment Of Limestone To The Process Of Obtaining Calcium-Magnesium-Containing Phosphorous Fertilizers.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.