CC BY
7"ISLOMLASHTIRISHGA" YUZ TUTAYOTGAN POKISTON TA'LIM
DASTURI
Shaxnoza Ibrohimovna To'xtasinova
Toshkent davlat sharqshunoslik unversiteti
ANNOTATSIYA
Maqolada Pokiston bosh vaziri Imron Xon ma'muriyati mamlakatda yagona ta'lim tizimini joriy etish uchun yangicha ruhdagi ta'lim dasturini ya'ni islomlashtirilgan ta'lim dasturini ishlab chiqayotgani va uni ommalashtirish uchun qilinayotgan say harakatlar haqida ma'lumot beriladi.
Kalit so'zlar: Osiyo, Pokiston, Islom, Ta'lim, Imronxon, SNC
EDUCATION PROGRAM TURNING TO ISLAMIZATION IN PAKISTAN
ABSTRACT
The article describes the efforts of Pakistan's Prime Minister Imran Khan's administration to develop a new-style education program, the Islamized Education Program, and to promote it.
Keywords: Asia, Pakistan, Islam, Education, Imran Khan, SNC
Bosh vazir Imron Xon ma'muriyati islomiylashtirilgan o'quv dasturi va Qur'onni o'qitishga e'tibor qaratib, mamlakatda yagona ta'lim tizimini joriy etishga tayyorlanmoqda. Pokiston hukumati tanqidchilar maktablar va universitetlarning islomlashtirilishini kuchaytirishi mumkinligidan qo'rqadigan butun mamlakat bo'ylab yagona ta'lim tizimini joriy etishga tayyor. Amalga oshirishning birinchi bosqichi birinchi sinfdan beshinchi sinfgacha bo'lgan boshlang'ich maktab o'quvchilarini qamrab oladi. Ushbu reja talabalarga Qur'onni to'liq tarjima bilan o'qish, islomiy ibodatlarni o'rganish va bir qator hadislarni (Muhammad payg'ambarning so'zlari, harakatlari va ma'qullashlari) yod olishni buyuradi. Shuningdek, ushbu fanlarni o'qitish uchun har bir maktab va kollejda sertifikatlangan bir juft hofiz (Qur'onni o'rgangan kishi) va Qori (Qur'on o'qiydigan) foydalanishi shartligi belgilab qo'yilgan.
2018 yil avgust oyida hokimiyat tepasiga kelganidan beri Pokiston Bosh vaziri Imron Xon va uning partiyasi Pokiston Tehreke Insaf (PTI) Pokiston maktablarida ish faoliyatini yaxshilaydigan va
xususiy va davlat ta'limi o'rtasidagi farqni bartaraf etadigan bir qator ta'lim islohotlarini va'da qildilar. Xon siyosati doirasida uning hukumati barcha bolalar adolatli va teng ta'lim olish imkoniyatiga ega bo'lishlari uchun "o'quv rejasi, o'quv vositalari va umumiy baholash platformasi" nuqtai nazaridan yagona tizimni tashkil
etadigan Yagona milliy o'quv dasturini (Single National Curriculum) amalga oshirishni taklif qildi.
Vazirlikning ta'kidlashicha, SNC qaysi tarkibni kiritishni hal qilish uchun Singapur, Malayziya, Indoneziya va Buyuk Britaniyadagi o'quv dasturlarini taqqoslagan yuqori malakali guruh tomonidan ishlab chiqilgan.
Hozirda Pokistonda 25000 madrasa va 250000 ta doimiy maktab mavjud, demak, mamlakatda har o'ninchi boladan biri o'zlarining ta'lim ehtiyojlari uchun madrasalarga tayanadi. Ta'lim darajasi pastligi va ekstremizmni qo'zg'atgani uchun tanqid qilinsa-da, ushbu madrasalar ko'pincha kambag'al talabalar uchun yagona imkoniyat bo'lib, ularga bepul ta'lim beradi va ko'pincha oziq-ovqat va uy-joy beradi.
Ilgari, madrasalarni joriy etish ko'plab Pokiston hukumatlari uchun ustuvor vazifa bo'lib kelgan. 1980-1990 yillarda Islomoboddagi taniqli tadqiqot markazi bo'lgan Siyosiy tadqiqotlar instituti konferentsiyalar o'tkazib, madrasalarning ilohiy mavzusi bilan bir qatorda zamonaviy fanlarni o'qitish uchun ochiq bo'ladimi-yo'qligini muhokama qildilar.
11 sentyabrdan so'ng, o'sha paytdagi bosh vazir Parvez Musharraf diniy radikallashuv o'chog'i degan qo'rquvni yo'qotish uchun diniy bo'lmagan mavzularni madrasalarga kiritishga uringan edi. Uning siyosati umuman amalga oshirilmadi, ammo aksariyat madrasalar hukumat tomonidan belgilangan umumiy ta'lim standartlariga bo'ysunmasa ham, ba'zi diniy bo'lmagan fanlarni o'z ichiga olishga rozi bo'lishgan edi.
Tanqidchilarning ta'kidlashicha, bu qadam Islom ruhoniylarining ta'sirini kuchaytiradi, diniy xatolarni keskinlashtiradi va ijtimoiy tarkibga jiddiy zarar etkazadi.Urdu tili, ingliz tili va ijtimoiy tadqiqotlar juda islomiylashtirilgan, deydi Islomobodlik olim D.D.Abdul Hamid Nayyor. Uning qo'shimcha qilishicha, talabalar keyingi bosqichda Islomshunoslik kitobidan tashqari 30 ta Qur'on bobini va butun kitobning tarjimasini o'rganadilar.
Hamon Pokistonda islomiy kuchlarga sig'inish mavjudmi?
Pokiston 1947 yilda tashkil etilganidan beri davlat va islomiy konservatorlar o'rtasida ittifoq mavjud.1950-60 yillarda islomlashtirish asta-sekin avj olgan bo'lsa-da, u 70-yillarda tezlashdi va keyin 80-yillarda general Ziya-ul Haq diktaturasi ostida kuchayib ketdi.
Haq konstitutsiyaning liberal xarakterini o'zgartirish uchun kuchli kampaniyani boshladi. Shuningdek, u islom qonunlarini, islomiylashtirilgan o'quv dasturlarini joriy qildi, butun mamlakat bo'ylab minglab diniy seminarlarni ochdi, islomchilarni sud, byurokratiya va harbiy tizimga jalb qildi va hukumat ishlarini nazorat qilish uchun islom ulamolari boshchiligidagi muassasalarni yaratdi. 1988 yilda vafot etganidan beri deyarli barcha hukumatlar diniy kuchlarni islomlashtirish orqali tinchlantirishga harakat
qilishdi. Bosh vazir Imron Xon boshchiligidagi hozirgi hukumat ham islom tuzumiga sig'inishda ayblanmoqda.
2018 yilda Xon Pakistan Tehreke Insaf (PTI) partiyasi yagona ta'lim tizimini joriy etishga va'da berdi.Ko'pchilik yangi o'quv dasturida fan, san'at, adabiyot va boshqa zamonaviy mavzularga e'tibor qaratiladi deb umid qilishdi. Ammo 2019 yilda Xon hukumati o'zining islomiylashtirilgan kun tartibiga qaratilgan rejasini e'lon qildi. Amalga oshirish koronavirus pandemiyasi paytida kechiktirildi, ammo bu yil boshlanishi kutilmoqda.Boshlang'ich sinf o'quvchilari uchun kitoblar allaqachon nashr etilgan, ularning islomlashtirilgan materiallari ingliz, urdu, ijtimoiy fanlar va boshqa mavzulardagi darsliklarda keng namoyish etilgan. Keyingi bosqichda hukumat o'rta maktab o'quvchilari va ehtimol o'rta maktabning 11 va 12 sinf o'quvchilari uchun Islom diniga asoslangan yangi o'quv dasturini joriy etmoqchi. Lahorlik o'qituvchi Rubina Saygol davlat maktablarining "madrasifikatsiyasi" jiddiy oqibatlarga olib kelishini aytdi.
"Dastur, ehtimol, ayollarni erkinlik va mustaqillikka loyiq bo'lmagan bo'ysunuvchi ruh deb biladigan islomiy konservativ dunyoqarashga ega talabalarni tayyorlashi mumkin", dedi Saygol. 30% dan ko'proq islomiy tarkib Islomobodda joylashgan yadroviy fizik Parvez Xodbhoyning aytishicha, yangi dastur Pokistonning ta'lim tizimiga misli ko'rilmagan darajada zarar etkazishi mumkin. "Unda yashiringan tizimli o'zgarishlar general Ziyoning ekstremistik rejimi tomonidan o'ylab topilganidan va amalga oshirilganidan ancha chuqurroqdir", dedi Xudbhoy. Uning qo'shimcha qilishicha, o'quv dasturini chuqur tahlil qilish "buning uchun oddiy maktablarda diniy materiallarni hattoki madrasalarga qaraganda ko'proq mexanik yodlashni talab qiladi".
Lahorda joylashgan huquq himoyachisi Piter Jeykob DWga majburiy mavzular tarkibining taxminan 30-40% diniy mazmundagi ekanligini aytdi.
"Ko'p odamlar sudga murojaat qilishdi, chunki bu konstitutsiyaga zid edi", dedi Jeykob. Uning qo'shimcha qilishicha, ozchilik vakillari bunday matn majburiy bo'lishi kerakligiga ishonishmaydi.
Xonning hukmron koalitsiyasiga kiruvchi Muttehid Qumining harakati deputati Kishvar Zehra islomlashtirishga qat'iy qarshi.
"Biz dunyoviy qadriyatlarni targ'ib qiluvchi Bangladeshdan o'rganishimiz kerak", - deydi Zehra DWga bergan intervyusida: -"Dasturni yanada islomlashtirishga qaratilgan hozirgi urinish islomiy o'ng kuchlarni tinchlantirishga qaratilgan.
Zehraning ta'kidlashicha, diniy tarkibni ko'paytirish o'rniga, hukumat inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi tamoyillarini amalga oshirishi kerak, u Pokistonlik talabalar bilishi juda zarur deb hisoblaydi.
Hukmron partiyadan deputat Muhammad Bashir Xonning aytishicha, dasturni islomlashtirish to'g'ri qadamdir.
"Pokiston mafkuraviy islomiy davlat va biz diniy ma'lumotga muhtojmiz", dedi u. "Menimcha, hozir ham bizning dasturimiz to'liq islomlashtirilmagan va biz fuqarolarimizning axloqiy va g'oyaviy tarbiyasi uchun ko'proq diniy mazmuni o'rgatib, dasturni ko'proq islomlashtirishimiz kerak."
O'quv dasturlarini islomlashtirish maktablar bilan cheklanmagan. Yaqinda Panjob viloyat hukumati, shuningdek, Qur'onni tarjima bilan o'qitishni barcha universitet talabalari uchun majburiy qildi.
Viloyat hokimiyatiga ko'ra, agar talabalar Qur'onni o'rganmagan bo'lsalar, yuqori darajalar berilmaydi.
Xulosa qiladgan bo'lsak, Pokistonda hozirda 22,8 million bola maktabdan tashqarida.Bundan tashqari, bir necha yillik ta'lim holati to'g'risidagi hisobotlarga ko'ra, pokistonlik bitiruvchilarning aksariyati asosiy ta'lim ko'rsatkichlaridan orqada qolmoqda va asosan kasbiy tayyorgarlik ko'nikmalariga ega emaslar. Ta'lim islohotlari himoyachilari ta'kidlashlaricha, SNC davomatning pastligi, o'qitish sifati pastligi va maktablar uchun mablag' etishmasligini bartaraf etish uchun harakat qilmoqda.
Pokiston Ta'lim vazirligining ma'lumotlariga ko'ra, SNC ba'zi bir muhim fikrlarni, xususan Qur'on ta'limotlarini, Pokiston konstitutsiyasini va Pokiston asoschisi Muhammad Ali Jinnaning qarashlarini boshqaradi.
REFERENCES
1. А. Ипатов "Религиозное образование в Пакистане" Автор Мира Патель, отредактированная Explained Desk| Обновлено: 24 июня 2021 г., 13:00:13
2. https://indianexpress.com/article/explained/single-national-curriculum-proposed-for-schools-in-pakistan-7373650/
3. https://www.dw.com/en/pakistan-schools-islamization/a-57640587
