Научная статья на тему 'ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИДА СУВДАН САМАРАЛИ ФОЙДАЛАНИШДА ЗАМОНАВИЙ РАҚАМЛИ ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИ ҚЎЛЛАШ ТИЗИМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ'

ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИДА СУВДАН САМАРАЛИ ФОЙДАЛАНИШДА ЗАМОНАВИЙ РАҚАМЛИ ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИ ҚЎЛЛАШ ТИЗИМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
сув танқислиги / рақамли технологиялар / Ақлли сув / сувтежамкор технологиялар / сувни бошқариш / ерларнинг минераллашганлик даражаси / сув хўжалиги / сувни назорат қилиш / сув таннархи мониторинги / “Smart Watering” платформаси / сув истеъмоли ҳисоби.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Шохўжаева Зебо Сафоевна

Глобал иқлим ўзгариши шароитида кузатилаётган сув танқислиги, қишлоқ хўжалиги экинларини сувга бўлган талабини янада ортишига сабаб бўлмоқда. Шу нуқтаи назардан ушбу мақолада сув хўжалиги иншоотларида реал вақт режимида сувни назорат қилиш, унинг ҳисобини юритиш, вилоят ва туман чегарасида етказиб берилаётган сув ресурсларини онлайн кузатиб бориш ҳамда сувнинг ҳисоб-китобини аниқ юритиш мақсадида “Smart Watering” онлайн платформасини жорий этиш таклифи берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИДА СУВДАН САМАРАЛИ ФОЙДАЛАНИШДА ЗАМОНАВИЙ РАҚАМЛИ ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИ ҚЎЛЛАШ ТИЗИМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ»

«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY

ЦИШЛОЦ ХУЖАЛИГИДА СУВДАН САМАРАЛИ ФОЙДАЛАНИШДА ЗАМОНАВИЙ РАЦАМЛИ ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИ ЦУЛЛАШ ТИЗИМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ

Шохужаева Зебо Сафоевна

Озик-овкат ва кишлок хужалиги сохасида стратегик ривожланиш ва тадкикотлар халкаро

маркази, молиявий масалалар булими, катта илмий ходим, и.ф.н., профессор https://doi.org/10.5281/zenodo.11402492

Аннотация. Глобал ицлим узгариши шароитида кузатилаётган сув танцислиги, цишлоц хужалиги экинларини сувга булган талабини янада ортишига сабаб булмоцда. Шу нуцтаи назардан ушбу мацолада сув хужалиги иншоотларида реал вацт режимида сувни назорат цилиш, унинг %исобини юритиш, вилоят ва туман чегарасида етказиб берилаётган сув ресурсларини онлайн кузатиб бориш %амда сувнинг %исоб-китобини аниц юритиш мацсадида "Smart Watering" онлайн платформасини жорий этиш таклифи берилган.

Калит сузлар: сув танцислиги, рацамли технологиялар, Ацлли сув, сувтежамкор технологиялар, сувни бошцариш, ерларнинг минераллашганлик даражаси, сув хужалиги, сувни назорат цилиш, сув таннархи мониторинги, "Smart Watering" платформаси, сув истеъмоли %исоби.

Abstract. Water scarcity observed in the context of global climate change leads to an even greater increase in the need for crops for water. From this point of view, this article proposes to introduce the online platform "Smart Irrigation" for the purpose of operational control of water in water management facilities, its accounting, and online monitoring of supplied water resources at the border of the region and district. and accurate calculation of water.

Keywords: water shortage, digital technologies, Smart water, water-saving technologies, water management, level of land mineralization, water management, water control, water cost monitoring, Smart Irrigation platform, water consumption accounting.

Минтакамизда сув танкислиги билан боглик вазият йилдан-йилга мураккаблашиб бормокда. Охирги 10 йилда, мисол учун, мамлакатимизда сув хажми 12 фоизга, 2021 йилгига нисбатан эса 2022 йилда 15 фоизга камайган. Пахта ва галла етиштириш учун сарфланаётган электр энергияси хамда сувни етказиб бериш харажатлари хам ортиб бормокда. Хусусан, 2,5 млн. гектар майдонни сугориш учун 5 мингдан зиёд насос ишлатилиб, йилига 8 млрд. кВт/соат энергия ва 2,4 трлн. сум бюджет маблаглари сарфланмокда. Бир гектар майдонга сувни насослар оркали етказиб бериш учун бюджетдан уртача 800 минг сум харажат килиняпти. Эгатлаб сугориш окибатида йилига карийб 5-6 млрд. м3 еки 20 фоиз сув далада бехуда сарфланмокда.

Узбекистон Республикаси Президентининг "2022-2026 йилларга мул-жалланган Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси тугрисида"ги фармонининг 25-максадида белгиланган масала, яъни ракамли иктисодиётни асосий "драйвер" сохага айлантириш, унинг хажмини камида 2,5 баравар оширишга каратилган ишларни олиб боришга алохида эътибор каратди.

Шунингдек, Узбекистон Республикасида сув ресурсларини бошкариш ва ирригация секторини ривожлантиришнинг 2021-2023 йилларга мулжаллан-ган стратегиясида "Сув ресурсларини бошкариш тизимини такомиллашти-риш, сувдан фойдаланиш ва сув

«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY

истеъмоли х,исобини юритишда "Smart Water" ("Аклли сув") ва шу каби ракамли технологияларни жорий килишга устуворлик берилди ва сувдан фойдаланиш ва сув истеъмоли х,исобини юритишда "Smart Water" ("Аклли сув") ва шу каби ракамли технологияларни жорий килиш масаласи асосий вазифа сифатида белгиланди.

Стратегияда белгиланган вазифаларни амалга ошириш долзарб масалалардан булиб, аграр сохддаги олиб борилаётган ислох,отлар натижасида сув ресурсларини бошкариш ва фермер хужаликлари уртасида сувдан фойдаланиш борасидаги муносабатларини такомиллаштириш, сувдан окилона фойдаланиш, сув хужалиги инфратузилмасини ривожлантириш, сувтежамкор технологияларни куллашни рагбатлантириш ва сугориладиган ерларнинг мелиоратив х,олатини яхшилаш буйича кенг куламли ишларни амалга оширилишини такозо этади. Бирок, иктисодиётни баркарор усиши, ижтимоий инфратузилмаларнинг ривожланиши ва ах,оли эх,тиёжларини инобатга олган х,олда кишлок хужалигига сарфланаётган сув ресурсларини тежаш ва тежамкорликни таъминлашда замонавий ракамли технологияларни куллаш борасидаги янгича ёндашувларни амалиётга жорий этиш долзарб масалалардан саналади.

Маълумки, жах,он табиий ресурслар институти (World Resources Institute) ва Британиянинг "Yeconomist Intelligence Unit" ташкилоти тадкикотларига кура 2040 йилга бориб, сув танкислигига энг куп учраши тахмин килинаётган 33 давлат орасида Марказий Осиё мамлакатлари, хусусан, Узбекистон Республикаси х,ам борлиги энг ачинарли ах,вол эканлигидан далолатдир. Бу эса, уз навбатида, ушбу даврга бориб тахминлар кай даражада карор топишидан катъи назар, океан ва йирик денгизлардан олисда жойлашган Узбекистон учун мавжуд ресурслардан тежамкорлик билан фойдаланишга утиш, бунга айни пайтдан бошлаб устуворлик беришни талаб килади.

Мутахассисларнинг таъкидлашича, "Аклли сув" курилмалари урнатилгач сув хужалиги иншоотларида реал вакт режимида сувни назорат килиш ва унинг х,исобини юритиш, туман чегарасида етказиб берилаётган сув ресурсларини онлайн кузатиб бориш, аник х,исоб-китобини юритишга эришилади. Сувни бошкариш жараёнларида инсон омилини камайтириш, сувни техник йукотишларнинг олдини олиш, сувдан белгиланган лимит асосида фойдаланиш, сувни оператив бошкариш имконияти яратилади.

Сохддаги устувор йуналишлардан яна бири - сув хужалигини ракамлаштиришдир.

2021 йилда сув хужалиги объектларига 5 567 та замонавий ахборот-коммуникация технологиялари, жумладан, 3099 та "Аклли сув", 426 та насос станциясига сув микдорини ва

2022 та мелиоратив кузатув кудугига сизот сувлари курсаткичлари ва ерларнинг минераллашганлик даражасини онлайн назорат килиш курилмаси урнатилди хдмда 20 та сув хужалиги объекти автоматлаштирилди. Натижада 771,0 млн. м3 сув тежалишига эришилди.

Шунингдек, ^ашкадарё вилоятидаги "Миришкор" ва "^амаши" каналларида бошкарув жараёнлари Австралия давлатининг "Rubicon water" компанияси технологиялари асосида тулик автоматлаштирилди.

Бу ишлар натижасида сув хужалиги иншоотларида реал вакт режимида сувни назорат килиш, унинг х,исобини юритиш, вилоят ва туман чегарасида етказиб берилаётган сув ресурсларини онлайн кузатиб бориш хдмда сувнинг хисоб-китобини аник юритишга эришилди. Сувни бошкариш жараёнларида инсон омилини камайтириш, сувни техник йукотишларнинг олдини олиш, сувдан белгиланган лимит асосида шаффоф ва адолатли фойдаланиш йулга куйилди. 1688 та насос станцияларга 2173 та автоматлаштирилган электр улчов асбоблари урнатилди ва республика буйича ягона электрон ахборот тизимига

«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY

интеграция килинди хдмда электр энергия сарфини "онлайн" назорат килиш имконияти яратилди.

Узбекистон Республикаси Президентининг "^ишлок хужалигида сувни тежайдиган технологияларни жорий этишни янада жадал ташкил этиш чора-тадбирлари тугрисида"ги карорига мувофик, худудларимизда сув тежовчи технологияни кенгрок куллаш имкониятини ошириб бормокда. Мазкур карор доирасида барча йуналишлар буйича 45 минг 423 гектар майдонда сув тежайдиган технологияларни жорий килиниши натижасида, нафакат томчилатиб, дискретли сугориш усуллари балки ундан ташкари 3 8 минг гектар майдон ерни лазерли текислаш ишлари хам амалга оширила бошланди.

Кейинги йилларда кузатилаётган сув танкислигини юмшатиш максадида, сугориш даврида сув тежовчи технологияларни жорий килиш хисобига 26 млн. куб.м. сув тежалиши, ерларни лазер текислаш хисобига 133 млн. куб.м. сув тежалиши, ирригация тармокларини таъмирлаш-тиклаш хисобига 197 млн. куб.м. сув тежалиши, ракамли технологияларни жорий этиш хисобига эса 42 млн. куб.м. сув тежалиши, хамда бошка агротехник тадбирлар ва зовур сувларидан фойдаланиш хисобига жами 2,5 млрд. куб метргача сув тежалиши мумкинлигини хисобга олган холда сув хужалиги сохасини ракамлаштириш максадида "Smart Watering" платформасини жорий этиш таклифини бермокчимиз.

Сувдан фойдаланиш ракамли технологиясининг ("Rubicon Water") ^ашкадарё вилояти Касби тумани сув хужалиги тизимидаги иш тажрибасини умумлаштириш, сув ресурсларидан фойдаланиш тизимини автоматлаштириш ва дастурий бошкариш, мониторингини олиб бориш тизимни республикамизнинг бошка худудларида куллаш шартлари, имконияти ва йулларини белгилаб олишга имкон беради.

Биз томонимиздан таклиф этилаётган платформа асосида сув ресурсларини сув истеъмолчилари - хужалик юритувчи субъектлари кесимида хар бир экин турлари буйича таксимлаш, сувтежамкор технологияларидан фойдаланиш холати ва даражасини бахолаш, сувнинг сифат курсаткичларини аниклаб бориш, етказиб берилаётган сув таннархи мониторингини юритишга имкон беради.

Шунингдек, битта сув олиш нуктаси оркали сув истеъмолчиларига бериладиган сувнинг самарадорлиги тизимли равишда автоматик бошкариш жараёнлари ишлаб чикилади ва дастур платформасига киритилади. Ушбу платформа оркали эса сувдан фойдаланиш самарадорлиги мунтазам мониторинг килиб борилади.

"Smart Watering" платформасининг асосий максади мамлакатимиз сув хужалиги сохасида ракамлаштириш платформаси ва онлайн мониторинг тизимини жорий этиш асосида сувдан фойдаланиш самарадорлигини оширишдан иборат. Ишлаб чикилган электрон платформа аввало хужаликлараро каналларда ва худудларда кейинчалик республика микёсида тадбик этилади. Бу эса уз навбатида сув хужалиги фаолиятини тизимли равишда мониторинг килишга хизмат килади.

Таклиф этилаётган платформани иктисодий жихатдан бахоланганда сув ресурсларидан фойдаланиш жараёнларини бошкариш тизими автоматлаштирилади, ракамлаштиришга асосланган дастурий бошкарув тизими кенг куламда жорий этилади, сув ресурсларидан фойдаланишни микро ва мезо худудларда мониторинги олиб борилади, сувдан фойдаланиш самарадорлиги даражасига бахо бериш оркали сув таксимотининг оптимал мобилизацион варантлари ишлаб чикилади ва амалиётга жорий этишга эришилади.

«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY

Платформани амалга ошириш натижасида сувни тежаш 70 фоизга, ирригация каналларидан сувни экинларга етказилиши 90 фоизгача ошиши хамда сувдан фойдаланиш самарадорлигини 97 фоизгача етказилишига эришилади.

Ижтимоий жихатдан эса сув реурслари сарфини камайтириш асосида тупрок унумдорлиги ошишига, худудларда биохилима-хилликни саклашга, хосилдордикни ошишига, тежаб колинган сув ресурсларини худуднинг бошка тармоклари уртасида таксимлаш хисобига экин майдонларини диверсификациялаш, сохада банд булганлар бандлиги ва даромадини оширишга имконият яратилади.

Сув хужалиги тармогини ракамли технологиялар асосида бошкариш ва онлайн мониторинг тизимини жорий этиш оркали куйидаги илмий таклиф ва амалий тавсияларни бериш мумкин:

♦♦♦ сувдан фойдаланувчиларга адолатли сувни таксимлаш, уз вактида етказиб бериш ва уз худуди доирасида сув хужалиги объектларини ракамли технологиялар асосида бошкариш тизими такомиллаштирилади;

♦ сувдан фойдаланиш ва сув истеъмоли хисобини юритишнинг «Smart Watering» (Аклли сугориш) улчаш воситалари (1. Х,ар бир худуд кесимида сувнинг сифат курсаткичлари: таркиби, минераллашганлик ва шурланганлик даражаси тезкор тарзда аникланади. 2. Сувтежамкор технологиялардан фойдаланиш самарадорлик даражасига бахо берилади. 3. Етказиб берилган 1 м3 сувнинг таннархини аниклаш услубиётининг амалий механизми шакллантрилди. 4. Вегетация даврида экин турларининг сувга булган эхтиёжи белгиланган график асосида етказиб беришга эришилади ва хо.), жорий килинган механизмдан фойдаланиш хамда тизимга ракамли технологияларни куллаш кенг йулга куйилади;

♦ Ушбу тизим сугориладиган ерларнинг мелиоратив холатини яхшиланишига ва баркарорлигини оширишга, шунингдек, тупрокнинг шурланиш даражасини пасайтиришга хизмат килади;

♦ "Smart Watering" (Аклли сугориш) ракамли технологияларни куллаш оркали сув сарфи 35-40% иктисод килинишига, унинг хисобига бошка экин майдонларини сугориш оркали кушимча махсулот олишни 20-25 фоизга оширишга эришилади;

♦ Сув таксимоти автоматлаштирилган холда бошкарилиши натижасида экин турларига бериладиган сугоришлар сони 1,2-1,4 мартага оширилади, натижада хосилдорлик уртача 8-10 центнерга купишига олиб келади;

♦ сув хужалигига бозор тамойилларини куллаш оркали етказиб берилган хар бир м3 сувнинг таннархини хисоблаш услубиёти такомиллаштирилади;

♦ сув истеъмоли хисобини юритишнинг самарадорлигини оширишда сувдан фойдаланувчиларнинг хар бир чегарасига сув улчаш асбоблари урнатилиши давлатнинг иктисодий дастаклари оркали, яъни субсидиялар ёки имтиёзли кредитлар ажратиш оркали амалга ошириш йуллари асосланади, таклиф ва тавсиялар шакллантирилади, бу эса худуд атроф мухитининг экологик мувозанати сакланишига олиб келади;

♦ сув кириш нукталари бошкарувини ракамлаштириш ва сувни фойдаланувчиларга етказиб беришда Сув хисоби ахборот тизими жорий этилади ва бу тизим оркали кишлок хужалиги ерларини сугоришда ишлатилган сув ресурсларидан фойдаланганлик учун соликларни хисоблашда фойдаланилади;

♦ сув хужалиги сохаси учун малакали кадрлар тайёрланади, ходимларнинг малакасини ошириш учун хорижга йуналтириш тизими янада ривожлантирилади;

«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY

♦♦♦ Олий таълим муассаларининг "^ишлок хужалиги" ва "Сув хужалиги" сохасидаги бакалавриат ва магистратура таълим йуналиши талабаларини тайёрлашда таълим, илм-фан ва ишлаб чикариш сохалари уртасидаги узаро хамкорликни ривожлантириш йулга куйилади хамда илм-фан ютуклари ва ноу-хауларни ишлаб чикариш оркали тармокларнинг самарадорлиги ортади.

Яратилаётган платформа худудлардаги ирригация тизимлари хавза бошкармалари, ирригация тизимлари ва энг асосийси фермерлар, дехкон хужаликлари, томорка ер эгалари ва тадкикотчилар учун маълумотлар базаси сифатида хизмат килади. Шу билан бирга бошка виртуал хизматлар билан интеграциялашув, масалан, худудларнинг жойлашган урни, табиий иклим шароити, сув манбалари, сув хажми ва бахоси, сувдан фойдаланиш графиги, сувтежамкор технологияларнинг жорий этилган майдонлари, транспорт хизматлари ва хоказоларнинг электрон базалари билан уланиш имконияти пайдо булади. Шу оркали, истеъмолчиларнинг эхтиёжларини кондиришга каратилган комплекс тизим шакллантирилади.

Платформа фаолияти доимий равишда такомиллаштириб борилади. Сувтежамкор технологияларни куллашни такомиллаштириш хисобига вегетация даврида бир гектар ер майдонида сувнинг 35-50% и йукотилиши олди олинади ва таклиф этилаётган платформани жорий этилиш натижасида вилоятнинг биргина 136 минг гектар пахта экини майдонида 380 млн. м3 сув тежалади. Тежалган сув хисобига 190 минг гектар сабзавот ва полиз махсулотларини етиштириш имкони булади.

Шунингдек, энг асосийси каналларда масофадан туриб бошкариш тизими жорий килинади. ^ашкадарё вилоятининг Миришкор ва ^амаши каналлари оркали сугориладиган 5000 гектар ерларнинг сув таъминоти яхшиланади, каналдан олинадиган сув автоматлаштирилган тизим хисобига 33 % сув иктисод булади, агар 2022 йилда 1 м3 сувнинг нархи - 282 сум булганда 3,3 млрд.сум маблаг тежалади, сув таксимоти автоматлаштирилган холда бошкарилиши натижасида 2450 гектар галла майдонларни 3 маротаба сугориш урнига, 4 маротаба сугорилади. Натижада хосилдорлик уртача 8 центнерга купайиб, 1960 тонна кушимча дон хосили олинади, каналдаги 27 та сув ажратиш нуктасидан урнатилган шлюзлар оркали хар бир сув истеъмолчисига боскичма-боскич "Smart Watering" (Аклли сугориш) воситалари урнатилиши йулга куйилади, каналда ишлайдиган ходимлар сони 2,5 мартага камайиши хисобига 130 млн.сум маблаг факат иш хаки хисобидан иктисод булади. Энг асосийси хар бир фермернинг ёки сув истеъмолчисининг даласига кирадиган нуктасида "Smart Watering" сугориш воситаси оркали сув микдори назорат килиб турилади.

Хулоса киладиган булсак, таклиф этилаётган платформа оркали куйидаги ечимларга эришишни назарда тутади: дарё узанлари ва каналлар, ариклар туташган жойларида сув йукотишларини аниклаш, хисобини олиб бориш, уларни камайтириш; сув хисобини юритиш тизимини такомиллаштириш; тенг сув таксимоти, келиб тушган талаблар хамда ракамли маълумотлар тахлили асосида тенг сув таксимлашни амалга оширишга эришиш.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг "2022-2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси тугрисида"ги ПФ-60-сон фармони 25-максади. 28.01.2022.

«GLOBALLASHUV VA IQLIM O'ZGARISHI SHAROITIDA OZIQ-OVQAT XAVFSIZLIGINI TA'MINLASH: MUAMMO VA YECHIMLAR» RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2024 YIL 15 - MAY

2. Узбекистон Республикаси Президентининг "Узбекистон Республикасида сув ресурсларини бошкариш ва ирригация секторини ривожлантиришнинг 2021 — 2023 йилларга мулжалланган стратегиясини тасдиклаш тугрисида"ги П^-5005-сон карорига 1-илова. 24.02.2021.

3. Узбекистон Республикаси Президентининг "^ишлок хужалигида сувни тежайдиган технологияларни жорий этишни янада жадал ташкил этиш чора-тадбирлари тугрисида"ги П^-4919-сон карори. 11.12.2020.

4. ZS Shokhujaeva, HN Mirjamilova. Innovative processes in the water sector and factors influencing their development. Asian Journal of Research in Business Economics and Management. 2022. Том 12. №5, стр. 18-27

5. ЗС Шохужаева. Иктисодиётни модернизациялаш шароитида аграр сохани ривожлантириш истикболлари. Монография, 2020.

6. ZS Shoxo'Jaeva. Suv tejamkor texnologiyalardan foydalanishda xorijiy tajribalar va uni mamlakatimiz qishloq xo'jaligiga tatqiq etish natijalari. Ж.: Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences. 2022. №2, стр.803-810.

7. ЗС Шохужаева. Экономическая эффективность использования инновационных ирригационных технологий. Ж.: Экономика и социум. 2020. №6-2 (73), стр. 638-642.

8. ZS Shokhujaeva, AS Eshev, N O' Murodova, FS Temirova. Changes, problems and solutions in the water system in the connections of innovative economy. AIP Conference Proceedings. 2023/3/15. Стр. 050031.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.