Научная статья на тему 'ИШЛАБ ЧИҚАРИШДА НАМЛИКНИ ЎЛЧАШ УСУЛЛАРИ'

ИШЛАБ ЧИҚАРИШДА НАМЛИКНИ ЎЛЧАШ УСУЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

CC BY
542
22
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
микроиқлим / намлик / харорат / хаво харакатчанлиги / microclimate / humidity / temperature / air mobility

Аннотация научной статьи по технике и технологии, автор научной работы — Сулайманов, Шарифжон Абдуманабович, Сативалдиев, Азиз Кахраманович, Сулайманова, Муаззам Пазлиддиновна

Мазкур тадқиқот жараёнида намлик даражасининг меьёрлари ва иқлим шароитига мослашувчанлиги таҳлил қилиб берилди. Ишлаб чиқариш корхоналарига намлик даражасининг таъсирини ўрганади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по технике и технологии , автор научной работы — Сулайманов, Шарифжон Абдуманабович, Сативалдиев, Азиз Кахраманович, Сулайманова, Муаззам Пазлиддиновна

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

METHODS OF MOISTURE MEASUREMENT IN PRODUCTION

In the course of this research, the humidity level norms and adaptability to climatic conditions were analyzed. Studies the effects of humidity levels on manufacturing plants.

Текст научной работы на тему «ИШЛАБ ЧИҚАРИШДА НАМЛИКНИ ЎЛЧАШ УСУЛЛАРИ»

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 21 ISSUE 10

educational, natural and social sciences -------- JtV ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022:5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

УДК 697.931.2

ИШЛАБ ЧЩАРИШДА НАМЛИКНИ УЛЧАШ УСУЛЛАРИ

Сулайманов Шарифжон Абдуманабович

Андижон Машинасозлик институти «Гидропневмоюритмалар » кафедраси мудири , доцент, т.ф.н.

sulaymon.72@mail.ru Сативалдиев Азиз Кахраманович Андижон Машинасозлик институти Метрология, стандартлаштириш ва махсулот сифати менежменти кафедраси доценти, т.ф.н azizsativaldiev@mail .ru Сулайманова Муаззам Пазлиддиновна Мустакил тадкикотчи Muazzam .@19mak

АННОТАЦИЯ

Мазкур тадцицот жараёнида намлик даражасининг меьёрлари ва ицлим шароитига мослашувчанлиги таулил цилиб берилди. Ишлаб чицариш корхоналарига намлик даражасининг таъсирини урганади.

Калит сузлар: микроицлим, намлик, харорат, хаво харакатчанлиги

АННОТАЦИЯ

В ходе исследования были проанализированы нормы уровня влажности и приспособленности к климатическим условиям. Изучает влияние уровня влажности на производственные предприятия.

Ключевое слово: микроклимат,влажность,температура,подвижность воздуха

ABSTRACT

In the course of this research, the humidity level norms and adaptability to climatic conditions were analyzed. Studies the effects of humidity levels on manufacturing plants.

Key words: microclimate, humidity, temperature, air mobility.

КИРИШ

Хар кандай ишлаб чикариш корхоналари ёки ташкилотларда ходимларнинг соFлиFини саклаш ва кулай мехнат шароитларини яратиб бериш мухим масала хисоблади. Бунинг учун иш хоналарида соFлом микроиклимни

720

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 10 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

таъминлаш керак. Турар-жой биноларида харорат ва намлик нормаларига риоя килиш керак. Иситиш, совутиш, вентиляция ва кондиционер тизимлар микроиклимни керакли параметргага мос келишига ёрдам беради.

Иш жойининг микроиклими ва унинг параметрларини аниклаш. Турли биноларнинг ички мухитининг иклими (микроиклим) деб аталади. Хаво ва сиртларнинг харорати, хаво намлиги ва унинг харакат тезлиги (харакатчанлиги) инсон танасига кандай таъсир килишига караб бир неча параметрларнинг комбинатсияси билан аникланади. [1]

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Микроиклим куйидаги параметрлар билан белгиланади: харорат; намлик; хаво харакатчанлиги; хаво тозалиги. Биз ушбу параметрларни батафсилрок тахлил киламиз.

Харорат. Инсон танасида иссиклик узатиш ва терморегулятсия механизмлари унинг фаровонлиги ва ишлашига таъсир килади. Нормалар хонага караб иш жойидаги маълум харорат чегараларига риоя килишни назарда тутади. Агар харорат меъёрларини таъминлашнинг иложи булмаса (бу, масалан, тоF-кон саноатидаги иш жойларида ва инсон фаолиятининг бошка сохаларида содир булади), у холда ходимларни хаддан ташкари иссиклик ёки хипотермиядан химоя килиш керак.

Намлик. Сув буFининг маълум бир хароратда хаводаги максимал микдорига нисбати нисбий намлик деб аталади. Хонада туFри микроиклимни таъминлаш учун хаво кислород билан туйинган булиши керак. Бундай холда, улар хонани вентилятция киладилар ёки яна иклим назорати тизими билан жихозлашади.

Нисбий намлик Pn мутлак намликнинг (хаводаги сув буFининг кисман босими, Па) максимал мумкин булган Pmax (маълум шароитларда туйинган сув буFининг босими, Ра) га нисбати сифатида аникланади, фоиз билан ифоdalanadi: j-k, 100 % Нисбий намлик психрометрлар, гигрометрлар, гигрографлар

билан уллчанади [1].

Хаво намлигининг энг кулай коърсаткичи 40-60%, макбул диапазон 30% дан 70% гача. Нокулайлик тугъдирадиган критик даражалар: 30% гача ва 70% дан юкори. Кам намликда одам нафас йулларининг шиллик пардалари ва терининг куришини ривожлантиради, юкори намликда у тикилиб колади, терлаш кучаяди. Бундан ташкари, юкори намлик хонадаги мебелнинг холатига таъсир килади.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 10 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

Микроиклимнинг зарур параметрларини саклаб туриш учун иш берувчи иш жараёнларини автоматлаштириш, иш жойларини иссиклик нурланиши манбаларидан химоя килиш, уларни вентилятция, хавони тозалаш ва иситиш тизимлари билан таъминлаши шарт. Иш жойидаги микроиклим учун нормалар ва талаблар. [3].

Иш жойидаги микроиклим параметрлари куйидаги стандартлар билан тартибга солинади: ГОСТ 12.1.005-88 Мехнатни мухофаза килиш стандартлари тизими. Сан ПиН РУз 0324-16 Мехнат зонаси хавосига коъйиладиган умумий санитария-гигиена талаблари.

Нормаларга кура, иш жойидаги микроиклим йилига камида бир марта кузатилиши керак. Курсаткичларнинг уртача арифметик кийматларини тахлил килинг. Совук мавсумда оълчовлар -5 ° С дан юкори боълмаган коъча хароратида, иссик мавсумда - + 15 ° С дан паст булмаган хароратда амалга оширилади. [4-6]

К,оидаларга кура, йилига камида бир марта иш жойида микроиклим стандартларига мувофиклигини текшириш керак.

НАТИЖАЛАР

Микроиклим параметрларини бахолаш мехнат фаолияти турига караб амалга оширилади. Агар бу утирган иш жойлари булса, у холда харорат ва хаво харакати 0,1 ва 1,0 метр баландликда, хавонинг нисбий намлиги эса полдан ёки иш платформасидан 1 метр баландликда текширилади. Агар иш тик турган булса, у холда маълумотлар 0,1 ва 1,5 метр баландликда кайд этилади, хаво намлиги 1,5 метр баландликда улчанади.

Микроиклим параметрларини улчаш махсус асбоб-ускуналар ёрдамида амалга оширилади: булар психрометрлар, терможуфтлар ва электротермометрлар (харорат ва намликни улчаш учун), айланувчи анемометр (хаво харакати тезлигини курсатади), актинометр, болометр, радиометрлар (бу курилмалар инфракизил нурланиш параметрлари).

Иш жойидаги микроиклим тоифалари. Иш жойидаги микроиклимнинг параметрларини аниклаш, инсоннинг иссиклик балансига таъсир килиш даражасига боFлик. Шу нуктаи назардан, микроиклим бир неча тоифаларга булинади:

Нейтрал микроиклим. Иш сменасида одамнинг микроиклимга таъсири. Иссиклик ишлаб чикариш киймати ва умумий иссиклик узатиш уртасидаги фарк ± 2 Вт ичида.

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 21 ISSUE 10

educational, natural and social sciences -------- JtV ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022:5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

CoByram mhkpohk^hmh. hcchk^hk HHRHmH 2 bt gaH opTHK, ogaM hcchk^hk этнmмac.пнгннн xhc KH^agn. EyHgaft MHKpoHK^HMga goHMHH Hm Typ^H Kacan^HKnapra ohhs Ke^umu MyMKHH: chathk, om^O3OH-HnaK TpaKTH Ba Ha^ac et^^apHHHHr Kacan^HK^apu, ropaK-KOH tomhp th3hmh, xapaKaraapHH MyBO^HK^amTHpumHHHr 6y3H^Hmu Ba mha ^ao^HOTHgarH y3rapum^ap. TaHaHH coByTum Hm ^apaeH^apHga aHHK^HKHHHr nacaHHmHra ohhs Ke^agH.

^agBan 1.

HmnaS HH^apHm SHHO^apHHHHr TOH^anapH y^apga Sa^apH^raH Hm^apHHHr

HHTeHCHB^HrH

I а Категори 120 ккал/соатгача (139 Вт гача) энергия истеъмоли интенсивлиги билан ишлайди. Утирган паст интенсив иш (офис иши, тикувчилик ишлаб чикариш, нозик мухандислик корхоналари ва бошкалар).

I б Категория. Энергия истеъмоли интенсивлиги 121-150 ккал/соат (140-174 Вт) билан ишлаш Ходим юриши мумкин булган утирган ва тик турган холда ишлайди (алока корхоналари, матбуот, турли сохалар).

II Категория. 151-200 ккал / соат энергия истеъмоли интенсивлиги билан ишлаш (175 - 232 Вт). Ишчи доимо тик оёкда туради, иш товарлар харакати ва маълум бир кучланиш (машинасозлик корхоналари, тукув) билан боFлик.

II б Категория 201 - 250 ккал / соат (233 -290 Вт) энергия истеъмоли интенсивлиги билан ишлаш. Юриш, харакатланувчи OFирликлар, уртача жисмоний стресс (машинасозлик ва металлургия корхоналарининг турли устахоналари).

III Категория 250 ккал/соат дан ортик энергия истеъмоли билан ишлайди (290 Вт дан ортик). Of^ юкларнинг доимий харакати, катта жисмоний куч (корхоналарнинг устахоналари ва бошка OFир кул мехнати).

Жадвал 2.

Бажарилган ишларнинг OFирлигига караб саноат биноларида микроиклимнинг оптимал ва рухсат этилган параметрлари.

ОFирлик даражаси Оптимал микроиклим параметрлари Рухсат этилган микроиклим параметрлари

Совук даври Иссик даври Совук даври Иссик даври

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 21 ISSUE 10

educational, natural and social sciences -------- JtV ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022:5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

Ocoh um 21-24°C 40-60% 0,1m/s 22-25°C 40-60% 0,1-0,2m/s 17-26°C Ao 75% 0,1-0,2m/c 19-30°C Ao 75% 0,1-0,3m/s

YpTana 17-21°C 20-23°C 13-23°C 15-29°C

OFHp^HrgarH 40-60% 40-60% Ao 75% Ao 75%

um 0,2m/c 0,3m/c 0,3-0,4m/s 0,2-0,5m/s

Ofhp um 16-18°C 40-60% 0,3m/s 18-20°C 40-60% 0,4m/s 13-20°C Ao 75% Ao 0,5m/s 13-28°C Ao 75% 0,5-0,6m/s

HhcShh HaM^HKHH ynnam ynyH Sup HeHTa Sup^HKnap MaB^yg.

1. MyraaK HaM^HK - xaBO xa^MHHHHr SupHHrHra TyFpu Ke^aguraH cyB MHKgopu, A (r / m3).

2. Hkkhhhh y^HOB Sup^HruHH aHHK^am ynyH Mat^yM gapa^ara Kagap cyB shtoh TyngupHnraH enHK ugumgaru cyB MO.neKy.nanapHHHHr xapaKaTHHH KypcaTaguraH pacMra gHKKaT shtoh Kapam KepaK. Eupo3 BaKT yTraH, Sy ugumga HKKHTa ^apaeH: SyF^aHHm Ba cyB MO^eKynanapHHHHr KOHgeHcaTcuacu TeHraamagu Ba sh3 TyHHHraH cyB SyFHHH o.raMH3, Sy TOMHp geBop^apura TyHHHraH cyB SyFHHHHr SocuMHra TeHr Ps (Pa) Sochm xochh KH-nagu. [8]

CyB MO^eKynanapu goHMO xaBoga MaB^yg, aMMO yrapHHHr KOHTcempa^Hacu cyB caTxugaH nacrpoKgup. Y^ap, SomKa xaBO MO^eKy^anapu KaSu, Sochm xocun KHragu. AnHaH cyB MO^eKynanapu TOMOHHgaH apaTH^raH Sy Sochm cyB SyFHHHHr KucMaH Sochmh P (Pa) geS aTanagu. CyB SyFHHHHr KucMaH SocuMHHHHr cyB SyFHHHHr TyHHHraH SocuMHra HucSaTH, $oh3 cu^aTHga H^oganaHraH xaBOHHHr hhcShh HaM^uru gefiu^agu: 9=p/ps x100%

Tatpu^gaH Ke^uS HHKagHKH, cyB ro3acu ycTHgaru xaBOHHHr hhcShh HaM^uru 100% hh TamKHH KH^agu. Ba aKcHHHa, 100% HaM^HKga HaM^HK KOHgeHcaTcuacu Ky3aTH^agu. TotHHHraH cyB SyrtHHHHr Sochmh xapopaT omumu shtoh opTagu. Arap HaM^HK 100% Sot^raH roo^aTCHa KH^HHraH xoHaga xapopaT omupunca, yHga hhcShh HaM^HK KecKHH nacaagu.

3. Hkkhhhh ymoB Sup^urugaH yHHHHHcu Ke^agu. Arap xapopaT Mat^yM Sup HaM^HK shtoh enHK xa^Mga KaMaHTupu^ca, y xogga xaBOHHHr hhcShh HaM^uru opTagu. MyaHaH xapopaTga hhcShh HaM^HK 100% Syragu. Ey xapopaT mygpuHr HyKTacu xapopaTH geS aTanagu. CanSufi xapoparaap ynyH mygpuHr HyKTacu -My3^am HyKTacu MaB^yg. Tatpu^HHHr y3H Mat^yM xa^Mgaru xaBO HaM^urHHH aHHK^am ycymapugaH SupuHH TaK^H^ KH^agu. XapopaTHH Ha3opaT kh^hs, Sat3H HapcanapHH ceKHH coByramuHrro KepaK. [9]

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 21 ISSUE 10

educational, natural and social sciences -------- JtV ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022:5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

ИД-диаграммаси буйича совутиш жараёнини хисоблаш

ID-диаграммасини мослаштириш Курсаткич Шартли белгилар

Минимал харорат -20 0С

Максимал харорат 40 0С

Минимал намлик микдори 0 g/kg

Минимал намлик микдори 30 g/kg

ID-диаграмма буйича хаво совутгич хисоби

Щаво сарфи 1000 м3/с

Совутгич харорати 9 0С

Совутгич юзасидаги намлик 95 %

Курсатгич Нукта 1 Нукта 2

Намлик 24 16 0С

50 70.33 %

Намлик микдори 9.3 7.95 g/kg

Энтальпия 47 36.23 RDj/kg

Партсионал босим 1.49 1.28 к?а

Шудринг нуктаси 12.95 10.61 0С

Совутгич куввати 3.88 kVt

Конденсат сарфи 1.62 l/s

ХУЛОСА

Иш жойидаги иссиклик меёринингнинг бузилиши ишлаш режимининг бузилиши ва ходимларнинг касалланишига олиб келади. Ходимларнинг фаровонлиги ва ишлашига таъсир килади. Ишлаб чикариш корхоналарида хаво харорати ва намликни мунтазам назорат килиш ишчи ходимларнинг соFлигини саклаш ва ва техника- технологияларнинг узок вакт хизмат килишига олиб келади.

REFERENCES

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

1. Девисилов, В.А. Охрана труда : учебник / В.А. Девисилов. - 4-е изд., перераб. и доп. - М. : ФОРУМ, 2009.

2. ГОСТ 12.1.005-88 Система стандартов безопасности труда обхие санитарно-гигиенические требования к воздуху рабочей зоны

3. ГОСТ 12.1.007-76 Система стандартов безопасности труда (ССБТ). Вредные вехества. Классификастия и обхие требования безопасности (с Изменениями N 1, 2)

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 10 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

4. ГОСТ 12.4.011-89 Система стандартов безопасности труда. Средства захиты работаюхих. Обхие требования и классификастия

5. СанПиН РУз 0294-11 Гигиенические нормативы предельно-допустимые констентрастии (пдк) вредных вехеств в воздухе рабочей зоны

6. СанПиН РУз 0324-16 Санитарно-Гигиенические Нормы микроклимата производственных помехений

7. Безопасность жизнедеятельности : учебник / С.В. Белов, В.А Девисилов, А.Ф.

Козьяков и др. ; под обх. ред. С.В. Белова. - М. : Высшая школа, НМСТ СПО,

8. Безопасность жизнедеятельности : учебное пособие / А.Т. Смирнов, М.А. Шахраманьян, Р.А. Дурнев, Н.А. Крючек. - М. : Дрофа, 2009.

9. Фролов, А.В. Безопасность жизнедеятельности. Охрана труда : учебник для вузов / А.В. Фролов, Т.Н. Бакаева ; под обх. ред. А.В. Фролова. - 2-е изд., доп. и перераб. - Ростов н/Д Феникс, 2008.

2000.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.