CC BY
237IPAK MATOLARINING TURLARI VA ULARNING TAHLILI
Maftuna Xoshimjon qizi Xoshimova Dildora Boxodirjon qizi Yuldasheva
Farg'ona politexnika instituti
ANNOTATSIYA
To'qimachilik sanoatida bugungi kunga kelib 4000 artikuldan ortiq gazlamalar tayyorlanadi. Bular ichiga ipak tolasidan to'qilgan gazlamalar ham kiradi. Ipakning xususiyatlari va tashqi ko'rinishi xom ashyoning sifatiga, ishlov berish usullariga, iplarni to'qish turiga va xo'jayinning tasavvuriga bog'liq. Quruq, toza ipak matolar qisqarishi mumkin va pasayishi mumkin. Ipak matolar juda yumshoq yoki silliq bo'lib, qog'oz varaqlariga yaxshiroq joylashishi mumkin. Naqsh matoga, shuningdek barcha qatlamlar bir-biriga kesilgan holda biriktiriladi. Ko'pgina ipak matolarni paxta yoki 100% poliester bilan har qanday sifatli ip bilan tikish mumkin.
TYPES OF SILK FABRICS AND THEIR ANALYSIS
ABSTRACT
Today, the textile industry produces more than 4,000 items of fabric. These include silk fabrics. The properties and appearance of silk depend on the quality of the raw material, the processing methods, the type of yarn weaving and the imagination of the owner. Dry, clean silk fabrics can shrink and shrink. Silk fabrics are very soft or smooth and can fit better on sheets of paper. The pattern is attached to the fabric, as well as all the layers are cut together. Most silk fabrics can be sewn with cotton or 100% polyester with any quality yarn.
To'qimachilik sanoatida bugungi kunga kelib 4000 artikuldan ortiq gazlamalar tayyorlanadi. Ayollar kiyimlari gazlamalar gruppasi juda turli tuman. Bu gruppaga yozgi, qishgi, mavsumbop va kimyoviy kompleks iplar qo'shilib to'qilgan gazlamalar kiradi. Yozgi gazlamalar kichik gruppasiga siyrak, yupqa va yengil gazlamalar kiradi. Ular gulli, bir xil rangli ham bo'ladi [1-7].
O'zbekiston iqlimi keskin o'zgaruvchan kontinental iqlimdir. Mintaqadagi kunduzgi va tungi, yozgi va qishki havo harorati keskin farqlidir. Yillik havo harorati sezilarli darajada yuqori. Bahor va kuz fasillarida yog'ingarchilik ko'p bo'lganligi sababli o'rtacha nisbiy namlik miqdori 30 - 40 % gacha ko'tariladi. Pasttekislik hududlarida yillik yog'ingarchilik miqdori 120 - 200 mm, cho'l hududlarida 1000 mm gacha yetadi [8-14].
Loyihalanayotgan ob'yekt paketini tanlayotganda mavsum albatta inobatga olinishi shart. Ipak tolali gazlamalar asosan bahor -yoz mavsumida kiyiladi. Sun'iy
gazlamalar pishitilmagan viskoza va atsetat iplar, krep va mooskrep iplardan turli nisbatlarda har xil o'rilishda to'qiladi. Ipak tolaga sun'iy tolalar aralashtirilgan gazlamalar assortimentiga bluzkalar, ko'ylaklik gazlamalar va paltolik og'ir gazlamalar kiradi. Sun'iy gazlamalar assortimentining ko'p qismi 11 - 17 teksli, eng yupqa gazlamalar 6 - 8.5 teksli iplardan to'qiladi. 1 m gazlamaning massasi 80 grammdan 200 grammgacha bo'ladi. Sun'iy tolalardan to'qilgan gazlamalar havo o'tkazuvchanligi past bo'ladi, lekin rang mustahkamligi tabiiy tolalardan to'qilgan gazlamalardan yuqori bo'ladi. Krep usulda pishitilgan iplarni qo'llash gazlamalarning g'ijimlanuvchanligini kamaytiradi. Moskreplardan to'qilgan gazlamalar unchalik g'ijimlanmaydi, barmoqlarga junga o'xshab o'rnaydi, lekin xo'llanganda ancha kirishadi. Namlab -issitib ishlov berishda gazlamalarning tola tarkibiga e'tibor berish lozim [6-19].
Ipak. Ipak qurti pillasidan olingan tabiiy tola; Ma'lumki, u matolar, gilamlar, ko'ylaklar yaratishda ishlatilgan. Bitta pilla ipining uzunligi ikki kilometrga teng. Ipakning xususiyatlari va tashqi ko'rinishi xom ashyoning sifatiga, ishlov berish usullariga, iplarni to'qish turiga va xo'jayinning tasavvuriga bog'liq. Quruq, toza ipak matolar qisqarishi mumkin va pasayishi mumkin. Ipak matolar juda yumshoq yoki silliq bo'lib, qog'oz varaqlariga yaxshiroq joylashishi mumkin. Keyin naqsh matoga, shuningdek barcha qatlamlar bir-biriga kesilgan holda biriktiriladi. Ko'pgina ipak matolarni paxta yoki 100% poliester bilan har qanday sifatli ip bilan tikish mumkin. Kiyim buyumlarini qurish uchun ipak iplar unchalik muvaffaqiyatli bo'lmasligi mumkin. Ko'pincha ipakdagi tolalar qisqa. Ular bir-biriga o'ralib, ajoyib ko'rinishga ega bo'lishsa-da, ular tikgan ipak kabi kuchli bo'lmasligi mumkin va ularni osonlikcha sindirib-sindirib tashlashlari mumkin. Ipak matolarning juda ko'p turlari mavjud [2024].
Ipak gazlamasining tarkibi, tuzilishi turli- tuman bo'ladi. Ipak gazlamalar assortimentining 98% ini kimyoviy tolalardan to'qilgan gazlamalar tashkil qiladi. Savdo preyskuranti bo'yicha ipak gazlamalar sakkiz guruhga bo'linadi, har bir guruhda oltita kichik gruppadan iborat. Ipak gazlama artikulining birinchi raqami guruh nomerini, ya'ni tola tarkibini, artikulning ikkinchi raqami kichik guruppa nomerini, ya'ni gazlamaning tuzilishi va nimaga ishlatilishini ko'rsatadi. Ipakdan to'qilgan barcha gazlamalarda artikulning birinchi raqami 1, boshqa tolalar qo'shilgan ipakdan to'qilgan gazlamalarda 2, sun'iy iplardan to'qilgan gazlamalarda 3, boshqa tolalar qo'shilgan sun'iy iplardan to'qilgan gazlamalarda 4, sintetik iplardan to'qilgan gazlamalarda 5, boshqa tolalar qo'shilgan sintetik iplardan to'qilgan gazlamalarda 6 raqami bilan belgilanadi [23-29].
Ipak gazlamalar ko'pincha yo'g'onligi 1,5—2,3 teksli ingichka xom ipakdan, pishitilgan tabiiy ipak va ba'zi gazlamalargina ipak kalava ipdan polotno o'rilishda to'qiladi. Tabiiy krep gazlamalar ishlab chiqarishda gazlamalarda mayda naqshli sirt hosil qiladigan ipak-krep ishlatiladi. 1 m eng yupqa gazlamaning massasi 14-22 g, 1
m gazlamaning o'rtacha massasi 50-60 g.
Tabiiy shoyi gazlamalari asosan sidirg'a yoki gul bosilgan tarzda ishlab chiqariladi, nisbiy zichligi uncha katta bo'lmay, asosan ayollar ko'ylaklari va murakkab modelli koftalar tikish uchun ishlatiladi.
Preyskurant bo'yicha tabiiy shoyi gazlamalar gruppasi krep, atlas, jakkard, tukli va maxsus kichik guruhlarga bo'linadi.
Tabiiy ipakdan to'qilgan gazlamalar osongina cho'zilishi qiyshayishi va titilishi tufayli ularni tikuvchilikda foydalanish yoki buyum ishlab chiqarish qiyin. Shoyi gazlamalarining sirti silliq bo'lganligi sababli detallar sirpanib ketaveradi va bichish murakkablashadi. Bunday gazlamalarni tikishda 75-85- nomerli ignalar, 80—100-nomerli paxta iplar yoki 65-nomerli ipak iplar ishlatish tavsiya qilinadi [30-31].
Tikuv buyumi uchun gazlama tanlanganda shu model xususiyatiga to'g'ri keladigan kerakli barcha materiallar ya'ni asosiy gazlama, ip va furniturelar tanlanadi.
Tanlangan material buyumning xususiyatlariga, kimga mo'ljallanganligiga, qaysi mavsum uchun to'g'ri kelganligi bo'yicha to'g'ri kelishi kerak. Albatta tanlangan material texnologik xususiyatlari to'g'ri kelishi, shu bilan bir qatorda arzonroq va tejamli bo'lishi kerak. Avra gazlamalarga qarab esa qotirma materiallari va furnitura tanlanadi.
Tanlangan model uchun eng maqbul gazlama bu tabiiy tolali gazlamalardir, [5]. Gazlamalarning xususiyatlari va tashqi ko'rinishlari ulardan tikiladigan buyum mоdellariga mоs bo'lishi kerak. Buyum uchun tanlangan mato uni qimmatbaho va estetik jihatdan chiroyli ko'rinishini ta'minlaydi. Ko'p fasоnli ishlab chiqarish оqimlarida bir vaqtda tikiladigan buyum mоdellari xususiyati va rangi bo'yicha tm^sh gazlamalardan tikilishiga asоslanib tanlanadi, chunki shundagina tikish mashinalaridagi ipni va parametrlarini kamroq o'zgartiriladi. Gazlamallarni tanlashda va tikish rejimlari qanday bo'lishini ham hisоbga оlinadi. Gazlamalar tavsifi 1-jadvalda ko'rsatilgan.
1-jadval. Gazlama xususiyatlari
№ Gazlama nomi Rasm Tavsifi
1. Satin Gazlmaning klassik tarkibi ipak iplardir. Zamonaviy ishlab chiqarishda sun'iy tolalardan ko'proq foydalanilmoqda. Bu esa mahsulot tannarxining pasayishi hamda gazlamaning yanada mustahkam va elastik bo'lishiga imkon yaratadi. Sun'iy komponentlarning tarkibi 1.0
dan 35.0% gacha bo'lishi mumkin. Oqshom liboslari, liboslarda dekorativ bezaklar, choyshablar, pardalar ishlab chiqarishda ko'proq qo'llaniladi.
Krep
Ipak, yarim ipak, jun, sun'iy va sintetik matolar guruhiga kiradi. Krepning quyidagi turlari mavjud: krep-satin, krep-shifon, krep-de-shin(Chine), hamda krep-jorjet(Georgette). Asosan liboslar va kostyumlar tikish uchun ishlatiladi.
Shifon
4.
Organza
Shifon- krep buramali iplardan to'qilgan juda nozik hamda harir mato.
Qattiq burilgan ip tufayli shaffof va ingichka bo'ladi, shuning uchun uning teksturasi silliq emas, balki biroz bo'rtma.
Ipak, poliestr yoki viskozadan tayyorlangan mato bo'lib, qattiq, ingichka tolali nafis hamda shaffof gazlama
Tafta
Bu ipak hamda paxta aralashgan mato.
Plastiklik va qattiqlik bilan xarakterlanadi. Pardalar, ustki kiyimlar va oqshom liboslarni tayyorlash uchun ishlatiladi.
Xulosa
Yuqorida keltirilgan jadvalda ko'rsatib o'tilgan gazlamalar tavsifi shuni ko'rsatadiki, ipak gazlamalari xususiyatlari fizik-mexanik va gigienik ko'rsatkichlari barcha parametrlar bo'yicha iste'molchi talabiga javob bera oladi. Eksperimental izlanishlardan keyin quyidagicha xulosa qilindi:
Gazlamalar yuqori zichligi, hamda polotno o'rilishlari hisobiga uzilishga chidamli, pishiq hisoblanadi; ipak juda nozik hamda harir mato hisoblanadi, qattiq burilgan ip tufayli shaffof va ingichka bo'ladi, tolalarining qayishqoqligi, gazlamalarning
deformatsiyadan keyin shaklini tiklashiga, g'ijimlanmaslik xossasini oshishiga olib keladi; tabiiy tolalardan to'qilganligi gazlamaning gigienik ko'rsatkichlariga to'liq javob beradi, gigraskopiklik darajasini oshiradi.
REFERENCES
1. Ochilov T, Matmusaev U.M. «To'qimachilik materiallarini sinash». Toshkent, Ozbekiston, 2004- yil.
2. Siddiqova P.S, Ortiqova D.I. (2017). Milliy matolar va ularning turlarinikengaytirish. To'qimachilik muammolari №3/, 54-b.
3. Azamov U.N, Djo'rayev B.E, Eshomqulova M.A "Respublikamizda ipak matolarini ishlab chiqarilishi va foydalanilayotgan xom ashlar" To'qimachilik muammolari №4/2017, 45-b.
4. Хошимова, М., & Хожиев, А. (2021). Выбор ткани для женской кофты. Universum: технические науки, (4-2 (85)), 92-95.
5. Набиев, К. К., Якубов, Н. Ж., & Ниязалиева, М. М. (2019). Пути повышения надёжности нити при стачивании швейных изделий. Вестник науки и образования, (20-3 (74)).
6. Nabiyev, Q. Q., Yaqubov, N. J., & Toshtemirov, K. A. (2020). Innovative technology in the production of clothing from natural fibers. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 10(11), 1186-1191.
7. Ulugboboyeva, M. M. (2021). Creation of new modern clothes from national fabrics. Innovative Technologica: Methodical Research Journal, 2(11), 63-68.
8. Umarali o'g'li, T. D., Sharipjanovich, S. O., & Mahmudovich, M. B. (2021). Theoretical research of the effect of damage and air transport working parts on cotton raw materials. Innovative Technologica: Methodical Research Journal, 2(12), 65-76.
9. Mirzayev, B., & Esonzoda, S. (2021). Analysis of the use of hot air coming out of the drying drum. Innovative Technologica: Methodical Research Journal, 2(11), 6-13.
10. Baxtiyorovna, N. B. (2021). Analysis of New Assortments of Women's Dresses Made of Knitted Fabric. Central asian journal of arts and design, 2(11), 4-8.
11. Ulugboboyeva, M. M., & Tursunova, X. S. (2021). Ways to solve problems in the production of knit wear. Asian Journal of Multidimensional Research, 10(9), 29-33.
12. Tursunova, X. Sh. (2021). Study of Preliminary Design Work for the Selection and Manufacture of Fabrics Based on the Analysis of School-Age Girls' Clothing. ISJ Theoretical & Applied Science, 11 (103), 568-572.
13. Abdusattorovna, M. G., & Qosimjonovna, U. N. (2020). Product-an object of artistic thinking. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 10(11), 1172-1176.
14. Валиев, Г. Н., Орипов, Ж. И., & Турдиев, М. (2019). Улучшение качества намотки креповых нитей на крутильных машинах. Актуальная наука, (11), 9-12.
15. Mamatqulova, S. R., Nurmatov, D. X. O., Ergashev, M. I. O., & Moydinov, N. X. O. G. L. (2020). The influence of the qualification of repair workers on the efficiency of technical operation of automobiles. Science and Education, 1(9).
16. Abdusattorovna, M. G., & Qosimjonovna, U. N. (2021). Retro style in modeling women's clothing. Asian Journal of Multidimensional Research, 10(9), 372-376.
17. Орипов, Ж. И., & Валиев, Г. Н. (2020). Исследование качественных характеристик шёлка-сырца механического и автоматического кокономотания. Физика волокнистых материалов: структура, свойства, наукоемкие технологии и материалы (SMARTEX), (1), 84-87.
18. Турдиев, М. (2020). Новая технология подготовки нитей основы к ткачеству при выработке тканей крепдешин New technology of preparing of basis threads for weaving in the production of crepe fabric. In Научная Конференция (p. 147).
19. Мирзахонов, М., & Валиев, Г. Н. (2020). Разработка новой структуры плательно-костюмной ткани из натурального шелка Development of a new structure of dress-costume fabrik made of natural silk. In Сборник научных трудов Международной научной конференции, посвященной 110-летию со дня рождения профессора АГ Севостьянова (pp. 261-264).
20. Maxmudjon, T. (2021). The figurative expression of the composition of costume. Innovative Technologica: Methodical Research Journal, 2(10), 38-42.
21. Хомидов, В. О., Валиев, Г. Н., & Турдиев, М. (2018). Устройство для испытания натяжных приборов текстильных машин. In Дизайн, технологии и инновации в текстильной и легкой промышленности (ИНН0ВАЦИИ-2018) (pp. 89-92).
22. Samievna, T. S., Mirkomilovna, R. M., & Obidovich, K. V. (2021). The professional pedagogical activity in modern education. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 11(9), 275-277.
23. Abdusattorovna, M. G. (2021). The Analysis of Modern Dress Models with the Involving of Retro Styles. Middle European Scientific Bulletin, 18, 377-383.
24. Maxmudjon, T., Abdusattorovna, M. G., & Qosimjonovna, U. N. (2021). The Relationships between Constructive and Technological Solutions in the Creation of Clothes. Central Asian Journal Of Arts And Design, 2(11), 55-59.
25. Qosimjonovna, U. N. (2021). Use of Compositional Categories in the Creation of Modern Sketches. Middle European Scientific Bulletin, 18, 392-397.
26. Turgunov Dilmurod Umarali o'g'li, Sarimsakov Olimjon Sharipjanovich, & Mirzayev Bahromjon Mahmudovich. (2021). Theoretical research of the effect of damage and air transport working parts on cotton raw materials. Innovative Technologica: Methodical Research Journal, 2(12), 65-76.
27. Qaxxorovich, N. Q., Juraevich, Y. N., Nozimjonovna, O. I., & Baxtiyorovna, N. B. (2021). The Perspective Directions For The Development Of Sericulture. The American
Journal of Engineering and Technology, 3(9), 24-27.
28. Sh, T. X., Nizamova, B. B., & Mamatqulova, S. R. (2021). Analysis Of The Range Of Modern Women's Coats. The American Journal of Engineering and Technology, 3(9), 18-23.
29. Мирзахонов, М., & Валиев, Г. Н. (2020). Разработка новой структуры плательно-костюмной ткани из натурального шелка Development of a new structure of dress-costume fabrik made of natural silk. In Сборник научных трудов Международной научной конференции, посвященной 110-летию со дня рождения профессора АГ Севостьянова (pp. 261-264).
30. Turgunov Dilmurod Umarali o'g'li, Sarimsakov Olimjon Sharipjanovich, & Mirzayev Bahromjon Mahmudovich. (2021). Theoretical research of the effect of damage and air transport working parts on cotton raw materials. Innovative Technologica: Methodical Research Journal, 2(12), 65-76.
31. Esonzoda, S., Khalikova, Z., & Ibragimov, A. (2021). Determination of moisture and temperature of cotton from the drying drum with the IT. International Engineering Journal For Research & Development, 6(3), 7-7.
