Научная статья на тему 'Интернет-коммуникацияларда неологизмларнинг ифодаланиши'

Интернет-коммуникацияларда неологизмларнинг ифодаланиши Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
64
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
хитой тили / неологизмлар / интернет-коммуникация (мулоқот) / интернет тили / аббревиатура. / китайский / неологизмы / Интернет-коммуникация / Интернет-язык / сокращение.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Мухамеджанова Шахноза

Мақола хитой тилида Интернет-коммуникацияларда кенг қўлланиладиган неологизмларни ўрганишга бағишланган. Ўрганилаётган мавзу бўйича янги материални умумлаштириб, хитой интернет-дискурсини ўрганиш жараёнида танлаб олинган лексик бирликлари ўрганилди. Мақолада хитой тилидаги интернет неологизмларининг шаклланишига таъсир этувчи омиллар кўриб чиқилиб, уларнинг бир қатор лексик-семантик гуруҳлари аниқланди. Тил маконининг глобаллашуви шароитида интернет-муҳити таъсирида хитой тилининг сўз ясалиш тизимидаги ўзгаришларнинг муқаррарлиги ҳақида хулоса қилинади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Репрезентация неологизмов в интернет-коммуникациях

Статья посвящена изучению неологизмов, широко используемых в китайской Интернет-коммуникации. Обобщая новый материал по изучаемой теме, были изучены лексические единицы, выбранные в процессе изучения китайского интернетдискурса. В статье исследуются факторы, влияющие на формирование интернет-неологизмов в китайском языке, и выделяется ряд лексико-семантических групп. В условиях глобализации языкового пространства делается вывод о неизбежности изменения словообразовательной системы китайского языка под влиянием интернет-среды.

Текст научной работы на тему «Интернет-коммуникацияларда неологизмларнинг ифодаланиши»

МУХАМЕДЖАНОВА ШАХНОЗА

уцитувчи, ТДШУ

Интернет-коммуникацияларда неологизмларнинг

ифодаланиши

Аннотация. Мацола хитой тилида Интернет-коммуникацияларда кенг цулланила-диган неологизмларни урганишга багишланган. Урганилаётган мавзу буйича янги материални умумлаштириб, хитой интернет-дискурсини урганиш жараёнида танлаб олинган лексик бирликлари урганилди. Мацолада хитой тилидаги интернет неологизмларининг шаклланишига таъсир этувчи омиллар куриб чицилиб, уларнинг бир цатор лексик-семантик гуруулари аницланди. Тил маконининг глобаллашуви шароитида интернет-мууити таъсирида хитой тилининг суз ясалиш тизимидаги узгаришларнинг муцаррарлиги уацида хулоса цилинади.

Таянч суз ва иборалар: хитой тили, неологизмлар, интернет-коммуникация (мулоцот), интернет тили, аббревиатура.

Аннотация. Статья посвящена изучению неологизмов, широко используемых в китайской Интернет-коммуникации. Обобщая новый материал по изучаемой теме, были изучены лексические единицы, выбранные в процессе изучения китайского интернет-дискурса. В статье исследуются факторы, влияющие на формирование интернет-неологизмов в китайском языке, и выделяется ряд лексико-семантических групп. В условиях глобализации языкового пространства делается вывод о неизбежности изменения словообразовательной системы китайского языка под влиянием интернет-среды.

Опорные слова и выражения: китайский; неологизмы; Интернет-коммуникация; Интернет-язык; сокращение.

Abstract. The article is devoted to the study of neologisms widely used in Internet communication in Chinese. Summarizing the new material on the subject under study, the lexical units selected in the process of studying Chinese internet discourse were studied. The article examines the factors influencing the formation of Internet neologisms in Chinese and identifies a number of lexical-semantic groups. In the context of the globalization of the language space, it is concluded that changes in the word-formation system of the Chinese language under the influence of the Internet environment are inevitable.

Keywords and expressions: Chinese, neologisms, Internet communication, internet language, abbreviation.

Кириш. Хрзирги пайтда инженерлик лингвистикаси, хисоблаш лингвис-тикаси, математик лингвистика ва "электрон - таржимон", компютер лингвистикаси юзасидан бир катор янги муаммолар уртага ташланмокда. Дарха-киккат, замонавий компютер жуда улкан имкониятларга эгаки, унинг учун шахмат уйнашдан тортиб, тиббий ташхис куйиш, корхоналарни бошккариш, кадимги халкларнинг сирли хатларини "укиб", мазмунини сузлаб бериш, шеър ёзиш, куйлар ижро етиш, катта хажмдаги китобларга аннотациялар ёзиш, лойихалар тархини чизиш каби юзлаб мехнат фаолияти турларининг барчасида, албатта, замонавий компютер технологиялари хам ишчи кучи, хам вакт жихатидан жуда яккин ёрдамчи саналади. Бунда одам + машина + одам хамда одам + матн + машина + одам тизимлари асосида улкан хажмдаги операция (иш)лар бажарилади.

112

Бундай илмий тадкикотлар сирасига мураккаблиги, долзарблиги билан характерланувчи компютер лингвистикаси фани х,ам киради. Х,озирги вактда мамлакатимиз олий укув юртларининг филология факултетларида утила-диган "Компютер лингвистикаси" фанидир.1ХХ асрнинг 70-йиллар охирларида Хитойда "ислохдг ва очиклик сиёсати" амалга оширилиши, хитой тилида ижтимоий-иктисодий сохдда куплаб янги тушунчалар ва х,одисаларнинг пайдо булиши билан катта узгаришлар бошланди ва, айникса, кейинги ун йилликлар давомида кучайди. Бу узгаришлар, энг аввало, неологизмлар (хитой тилшунослигида ^^1рхтауй)нинг олдинги даврларга нисбатан кескин купайганлигида намоён булди. Масалан, биргина ун йил ичида (1993 йилдан 2003 йилгача) Хитойда неологизмларнинг 15та лугати нашр этилди, олимларнинг фикрига кура, хитой тилида йилига пайдо булган янги сузларнинг сони мингдан ошган эди. А. А. Галцеева таъкидлаганидек, "янги тушунчаларни х,осил килиш ва уларнинг баркарорлашиши учун х,ар кандай тил янги лексик бирликлар яратишга мажбур булади. Купинча уларнинг вужудга келиши вокеликни бошкача идрок этиш, пайдо булган вокеликни белгилаш зарурати натижасидир" 2.

Хитой тилидаги Интернет-коммуникацияда интра ва экстралингвистик омиллар таъсирида, хусусан, компютерлаштириш ва глобаллашув каби узгаришларни акс эттирувчи неологизмларни урганиш ушбу тадкикотнинг долзарблигини белгилайди. Янги лексик х,осилаларнинг узлуксиз пайдо бу-лиш жараёни назарий жихдтдан тушуниш, неологик материални тизимлаш -тириш, янги бирликлар шаклланишининг асосий конуниятларини аниклаш, х,осил булишнинг мах,сулдор усулларини тизимлаштириш, неологизмларнинг шаклланиши жараёнида, шу жумладан, Интернет-дискурсида х,ам туб лингвистик ва ижтимоий-маданий омилларнинг узаро богликлигини аниклаш каби масалаларнинг ечими Хитойдаги замонавий тил маконининг умумий манзарасини туликрок акс эттиришга имкон яратади.

Мазкур маколанинг максади Интернет-коммуникацияларда хитой неоло-гизмларининг фаоллик хусусиятларини аниклаш х,амда Хитой интернет неоло-гизмларининг суз ясалиш имкониятларини очиб беришдан иборат.

Хитой тилидаги неологизм тушунчаси хитой тилида илгари мавжуд булмаган мутлако янги сузларни, шу жумладан бошка тиллардан (асосан инглиз тилидан) олинган сузларни уз ичига олади ва тилшунослигида улар одатда лексик неологизмлар деб аталади. Бундан ташкари, хитой тилида илгари мавжуд булган, аммо вакт утиши билан янги маънога эга булган сузларнинг катта гурух,и мавжуд булиб, улар семантик неологизмлар номи билан юритилади. А. А. Хаматова уларни "неосемантизм"лар деб атайди3.

1 elziyo.uz: KOMPYUTER LINGVISTIKASI (elziyouz.blogspot.com)

2 Гальцева А. А. Неологизмы XXI века [Электронный ресурс]. URL: https://cyberlemnka.ru/artide/v/neologizmy-xxiveka

3 Хаматова А. А. Тенденции развития лексики китайского языка в начале XXI в. // Вестник Иркутского государственного лингвистического университета. 2012. № 4. - С.10.

113

Пайдо булиш жойига кура хитой тадкикотчилари Го Хунцзе ва Чжоу Цинцин неологизмларнинг куйидаги гурух,ларини ажратадилар: Хитой китъасида пайдо булган, Гонконг, Макао ва Тайвандан кириб келган, энг кенг таркалган шевалар (пекин сузлашуви, кантон шеваси ва У шеваси)дан замонавий хитой тилига узлаштирилган сузлар; Интернет-мух,итда пайдо булган ва фаол муомалада айланаётган сузлар1.

Ушбу маълумотлар Хитойда Интернет-майдони турли хил алока максад-ларига эришиш учун энг динамик ривожланаётган мух,итга айланганлигини курсатади. Бутун дунёда булгани каби, Хитойда х,ам "бугунги кунда Интернет электрон хабарларни узатиш воситасидан одамлар ва гояларга тула учрашув жойига айланди, "масофа" тушунчаси мавжуд булмаган кибермаконга, мулокот, ахборот ва кунгилочар дунёга айланди2. Е. Н. Галичкина хитой Интернети хдкикатларини акс эттирувчи компьютер алокасининг куйидаги хусусиятларини ажратади: 1) электрон мух,ит мулокот канали сифатида хизмат килиши; 2) виртуаллик, яъни аникланмаган жамоа билан, купинча номаълум сух,батдошлар билан амалга ошириладиган алока; 3) масофавийлик, яъни макон ва вактдаги узоклашиш ва бир вактнинг узида синхронлик; 4) билвоситалик (мулокот техник воситалар ёрдамида амалга оширилганлиги сабабли); 5) очикликнинг юкори даражаси, чунки х,ар кандай шахс компьютер алокасининг иштирокчиси булиши мумкин; 6) гиперматнинг мавжудлиги; 7) устунлик буйича тармокдаги иштирокчиларнинг маком тенглиги; 8) х,ис-туйгулар, юз ифодаларини график тасвирлар, "смайликлар" ёрдамида узатиш; 9) жаргон, кискартмалар, узлашти-рилган сузлардан фойдаланишга имкон берувчи алоканинг узига хос компьютер одоб-ахлок коидалари3.

Ахборот технологиялари асрида вужудга келган Интернет тили х,одисаси, унинг лингвистик ва лингво-маданий хусусиятлари катта илмий кизикиш уйготиб, куплаб тадкикотлар объектига айланиб бормокда. Охирги йилларда илмий муомалага интернет нутки, виртуал лингвистик шахс, виртуал мулокот, виртуал тил мух,ити, электрон мулокот ёки интернет-коммуникация каби тушунчалар киритилди.

Интернет-коммуникация (мулокот) ижтимоий узаро таъсирнинг махсус модели булиб, унинг иштирокчилари Интернет-хдмжамиятларида бирлашган х,олда маълум бир мулокот тилидан фойдаланадилар. Бундан ташкари, тадкикотчилар Интернет тилини "мулокотнинг хдкикий учинчи воситаси"

1 ЩЩ^, (Го Хунцзе, Чжоу Цинцин. Особенности словообразования неологизмов в современном китайском языке) [Электронный ресурс] // Ш

Journal of PLA University of Foreign Languages. 2003. Vol. 26. № 4. July (Вестник Института иностранных языков НОАК. 2003. Т. 26. № 4. Июль). URL:

https://wenku.baidu.com/view/afbi37f9c9d376eeaeaad1i34693daef5ei713de.html?from=search

2 Акопов Г. Л. Глобальные проблемы и опасности сетевой политики [Электронный ресурс]. URL: http://problem.politnet.ru/ oglavlen.html

3 Галичкина Е. Н. Специфика компьютерного дискурса на английском и русском языках (на материале жанра компьютерных конференций): Автореф. дисс. ... к. филол. н. - Волгоград, 2001. - 8 с.

114

сифатида тан олишади (огзаки ва ёзма нутк шаклларидан ташккари).1 Бу тилда хар жойда ёзма нутк конунлари (ташкилий, тузилмавий, услубий равшанлик ва бошкалар)нинг бузилиши кузатилади, огзаки нутк Интернет матнида огзаки ва ёзма нутк шаклини олиб, "кандай гапирсам, шундай ёзаман" тамойилига таянади. Виртуаллик - интернет-мулокотнинг асосий хусусиятларидан бири сифатида ёши, моддий ахволи, ижтимоий мавкейи, миллати, жисмоний ва ташки маълумотлари каби шахсий фазилатларнинг учиб кетишига ва уз ахамиятини йукотишига олиб келади. Шунингдек, Интернет-мулокотида хар бир инсон тенг, online-мулокот иштирокчилари орасидаги психологик масофа кискаради, мулокот тили асосан норасмий шаклга эга булади. Интернет-мулокот тилининг юкорида санаб утилган хусусиятларини универсал деб хисоблаш мумкин, чунки улар бутунжахон тармокда фаол булган хар кандай тилнинг ривожланиш йуналиш (тенден-ция)ларини акс эттиради.

Хитой ахолисининг глобал тармок билан тулик камраб олиниши шароитида хитой тилидаги узгаришлар биринчи навбатда тилнинг энг жонли кисми булган, барча сохаларда содир булаётган вокеаларга дархол муносабат билдирувчи лексика (лугат) даражасида кузатилади. Замонавий хитой тилида куп микдорда неологизмларнинг пайдо булиши сунгги ун йилликларда Хитой жамиятида ижтимоий-маданий парадигмаларнинг узгариш жараёнини акс эттиради, айникса, буни Интернет-коммуникация (мулокот)да яккол куриш мумкин. ХХРнинг Тил сиёсати ва ислохоти давлат кумитаси хисоботида таъкидла-нишича, хитой тилидаги неологизмларнинг 1/6 кисми интернетда пайдо булади, кейин эса, асосан, оммавий ахборот воситалари оркали кундалик лугатга киради. Шундай килиб, Интернет Хитойда неологизмларнинг шаклланиши ва таркалиши жараёнини сезиларли даражада тезлаштиради.

Ушбу тадкикот учун чатлар, форумлар, хитойлик фойдаланувчиларининг блоглари каби Интернет-ресурслари танлаб олинди. Таъкидлаш жоизки, ушбу ресурсларда такдим этилган Интернет-коммуникация энг катта узига хослик билан ажралиб туради, у нуткий фаолиятнинг махсус шакллари билан тавсифланади. Чат, форум, блоглар Интернет-мулокот иштирокчиларига узини намоён килиш учун кенг имкониятларни такдим этади, чунки улар виртуал шахслар никоблари остида яшириниб, узаро психологик тусиклардан холи булишади ва уз ижодларини эркин ифода этишлари мумкин. Уз навбатида, ижодкорлик янги лингвистик ходисаларни яратишга олиб келади, бу эса муаяйан коммуникатив вазифаларини хал килишга имкон беради.

Замонавий хитой тилидаги интернет-ресурсларининг лексик таркибини тахлил килиш асосида бир нечта лексик-семантик гурухларни шартли равишда ажратиш мумкин:

1) глобал тармокдан фойдаланишнинг техник томони билан боглик махсус лексика (лугат).

1 Иванова Т. С. Речевое поведение интернет-общения [Электронный ресурс]. URL: https://cyberleninka.rU/article/v/rechevoe-povedenie-internet-obscheniya.

115

Масалан:

fuwuqi - «сервер»; ^^ zhuji - «тизимли блок», «интерфейс»; ^ffi zhuömian - «иш столи»; ЙЖ shöuye - «бош сахифа»; ^^ caidän - «компьютердаги меню»;

2) мулокотда воситачи сифатида Интернет имкониятларидан бевосита фойдаланиш билан боглик лексика (лугат). Масалан:

ИДЯ wäng yonghu - «интернет-фойдаланувчи»;

Mfä^^ shenfen jieding - «ID - фойдаланувчининг исмини аниклаш»;

ДЯ^ yonghuqun - «фойдаланувчилар гурухи»;

НЙ wängzhan - «сайт»;

pingtai (сузма-суз. «майдон, минбар, том») - сайт, форум;

3) кундалик хаётдан олинган лексика, бизнес мулокот, жумладан исмлар, харакатлар, одамлар уртасидаги муносабатлар, хис-туйгуларнинг ифодаси ва х..к.:

Щ ding (сузма-суз. «бошда кутариб юрмок, олдинга итармок») - «куллаб кувватламок, койил колмок»;

^ han (сузма-суз: «тер, терлаш») - «хижолат булмок, уялмок»; Ш lei (сузма-суз: «момакалдирок, хайратда колдирмок») - «куркиб кетмок»; ^Ж qianshui (сузма-суз: «сувга шунгимок, сув остида сузиш») -«тармокда яширин булмок»;

ШЖ guanshui (сузма-суз: «сугормок, сув бермок») - «спам (куп одамларга номувофик хабарларни юбориш)»;

Н^ wänglian - «Интернетдаги севги муносабатлари»; Н^ wängyöu - «Интернетдаги дуст»;

^^ cainiäo (сузма-суз: «ёш (хали пати усмаган) куш») - «Интернетда янги бошлаётган одам»;

da xiä (сузма-суз: «кирол кискичбакаси») ёки ^^ daxia (сузма-суз: «катта кискичбака») - «илгор Интернет фойдаланувчиси»; ШЖ könglong (сузма-суз: «динозавр») - «хунук киз»; WM qingwä (сузма-суз: «курбака») - «хунук йигит»; kenläozu

- «ота-она хисобидан яшайдиган»; füerdai - «иккинчи авлоддаги бой одам», «олтин ёшлар»; ШШ döngdong - «кичик (оз) нарса»;

läotie - «эски дуст»; "JPM heihei - товушга таклид килиш оркали: «кахкаха уриб кулмок (каттик кулмок)»;

Rp^ hähä - товушга таклид килиш оркали: «кахкахлаб укулмок»;

RRRR hehe - товушга таклид килиш оркали: «кулмок, кикиллаб (хингиллаб) кулмок».

Тилда неологизмларнинг пайдо булиши тилнинг ривожланиш жараёнини акс эттиради, бу куп жихатдан унинг суз ясалиш тизимининг ривожланиши, янги суз ясалиш моделларининг шаклланиши, мавжуд сузларнинг узгариши, суз ясалиши махсулдорлигининг купайиши ёки камайиши ва бошка омиллар билан богликдир. Замонавий хитой тилининг бир катор дериватив усулларини ажратиб курсатиш лозим, чунки улар ёрдамида жуда куп сонли Интернет неологизмлари шаклланади. Улар куйидагилар:

1) хамоханглик усули. Масалан:

"модератор": дастлабки bànzhu булган, интернет-коммуникацияда

хамоханг сузлар - banzhu (сузма-суз: "Бориан баргли бошоги - бамбук-нинг бир тури"), ^f^bânzhu (сузма-суз: "антрепренёр, театр сохиби, эгаси") билан, шунингдек, хамоханг, лекин муайян маънога эга булмаган суз - ШШ bànzhu, Ш-^bànzhû билан алмаштирилади;

"сенга бахт тилайман": дастлабки nï kuàilè шаклида,

хдмохднг ^^ft^zhu nï kuàilè шаклга алмаштирилади ;

«чиройли йигит/эркак, келишган, ёкимтой»: дастлабки jùnnân

шаклида булган, lH^jûnnân билан алмаштирилади (®jun иероглифи «могор, замбуруг, микроб, бацилла» маъноларини билдиради);

«чиройли киз, гузал»: дастлабки H^mëinu булган, ^^méinu билан алмаштирилади (^méi иероглифи «замбуруг, ифлос кулранг, кора» маъно-ларига эга);

2) хорижий (асосан инглиз) сузлар билан хамоханглик усули, инглиз тилидан узлашган сузлар:

"e-mail" - ^^JLyîmèir (комп. электрон почта, электрон почта оркали хабар жунатмок, юбормок);

"Windows" - ^^^wëndôusï (комп. Майкрософт корпорацияси график операцион тизими);

"Windows 98" - ^SRBwenjiuba (комп. 1998 йилда Майкрософт корпо-рацияси томонидан чикарилган график операцион тизими);

"MP3" - ^M^màpishân (техн. аудио маълумотларни саклаш учун файл формати);

"Homepage" - ^fêX^hôngbèijî (комп. «уй сахифаси», браузернинг бош сахифаси);

"modem" - ^mao (техн. алока тизимларида фойдаланиладиган курилма);

"Internet" - @#Nyïntèwàng (Интернет);

"hacker" - M^heikè (компьютер хавфсизлик тизимларини касддан четлаб утадиган дастурчи, хакер);

"cool" - Snkù (сузлаш. зур, жуда зур, ажойиб);

"show" - ^xiu (шоу, кунгилочар характерга эга намойин, тадбир); "talk show" - tuokouxiu (ток-шоу, вид телепередачи, в ходе которой

идет обсуждение какой-либо темы);

"shopping" - ЖШхиерТп (харидлар килиш, шоппинг); "fan" - ^Mfensi (мухлис);

3) аралаш шакллардан фойдаланиш - лотин графикаси ва иероглифларда кушма ёзув («сузлар-кентавлар»):

4G N^iS dianhua (^i^dianhua «телефон») - техн. 4Gни куллаб-кувватлайдиган телефон;

IP йй dizhi (ftttdizhi «адрес») - IP адреси (комп. Интернетдаги компьютернинг адреси (манзили));

TCP/IP ШЖ xieyi (№^xieyi «протокол») - TCP/IP протоколи (комп. тармоклараро протокол);

4) хитойча бугинларни ёзиш учун транскрипциядан фойдаланиш (пиньинь): AI - «севмок», «севги» (Mai иер.);

TA - «у (эркак)», «у (аёл)» Ш иер.);

QIE - разг. «бемаънилик», «сафсата» (^qie иер.);

D - эгалик юкламаси (|de);

5) бугинларнинг транскрипциясида бош харфлардан фойдаланган холда кискартириш (аббревиатура):

O - о «О!» ундови, одатда, хайрат, ажабланиш, завккни ифодалайди ^ иер.);

lg - laogong «эр»

lp - laopo «хотин»

GG - gege «ака»

JJ - jiejie «опа» (ШШ);

DD - didi «ука»

pmp - paimapi «хушомад килмок», «лаганбардорлик килмок» (Й^М);

6) инглизча сузлар ва суз бирикмаларнинг кискартмаси (аббревиатура): GF - ингл. girlfriend (дугона, киз урток, киз);

BF - ингл. boyfriend (дуст, йигит);

Re - ингл. replay (кайта уйнамок);

BTW - ингл. by the way (дарвоке, айни);

ASAP - ингл. as soon as possible (имкон кадар тезрок);

7) инглиз алифбосининг харфларини, хитойча бугинларнинг транскрип -циясини ёки ракамларни уз ичига олган кискартма (аббревиатура). Мисол учун, "Lu1314" кискартмаси, бу «М^^^^Й» ai ni yi sheng yi shi («Мен сени бир умр севаман») иборасининг аббревиатураси булиб, унда:

- "Lu" инглиз тилидаги ("love you" - «сени севаман») иборасининг кискартмаси, иероглифларда - M^ai ni куринишига эга;

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

- ракамлар 1314 - бу «^^^Йу! sheng yï shi» («бутун умр») иборасининг аббревиатураси хисобланиб, ундаги « '» у! иероглифи «бир» маъносини англатади. Кейинги уринда «3» ва «4» ракамли ишлатилган, чунки «^» "sheng" иероглифининг лотинча транскрипциясида хамда «3» "san" ракамида биринчи харф бу - "s", худди шундай «4» "si" ракамининг транскрипцияси ва «Й» "shi" иероглифида хам биринчи харф - "s".

Эътироф этиш (тан олиш) даражасига кура, замонавий хитой тилининг неологизмларини куйидаги тоифаларга булиш мумкин:

- замонавий хитой тили лугатларига киритилган сузлар;

- замонавий хитой тили неологизмлари лугатларига киритилган сузлар;

- умумий истеъмолдаги лексика (лугат) руйхатига киритилган сузлар (хар йили ХХРнинг тил ва ислохотлар Давлат кумитаси томонидан тузилади);

- юкорида курсатилган лугатлар ва руйхатга киритилмаган, аммо оммавий ахборот воситаларида тез-тез ишлатиб келинаётган сузлар;

- факат интернет-мухитда таркалган сузлар.

Куриб турибдики, Интернетда хитой тилининг лексик таркибини кенгайтириш манбалари жуда хилма-хилдир. Бундан ташкари, хитой тилида интернет неологизмларининг пайдо булиш жараёнлари бошка тиллардаги, хусусан, узбек тилидаги айрим суз ясалиш жараёнларига тугри келади. Жум -ладан, инглиз тилидан узлашмаларинг кенг кулланилиши, кискартмалар, инглизча сузларнинг кискартмалари, аралаш шаклларнинг кулланилиши1 .

Шундай килиб, хитой тилининг ривожланиши ва фаол булишида интер-нет-мухитининг таъсири мухим ахамиятга эга. Бу борада тадкикотчилар А. В. Кислов ва Э. Н. Колпачковаларнинг "тилда энг сезиларли узгаришлар хитой ижтимоий тармоклари ва блоглар сохасида руй бермокда" деган эътирофи уринлидир2.

Айнан шу Интернет-сегменти (чатлар, блоглар, форумлар)да замонавий хитой тилининг энг фаол жараёнлари - янги мулокот шаклларининг, янги нутк жанрларининг пайдо булиши ва, биринчи навбатда, янги сузларнинг хосил булишини куриш мумкин. Ижтимоий узаро таъсирнинг махсус модели сифатида Интернет-мулокотда неологизмларнинг пайдо булишига, Хитой жамиятида содир булаётган ижтимоий-маданий узгаришлардан ташкари, ёрдам берадиган омиллар орасида, куйидаги омилларни белгилаш лозим:

- инглиз тилининг таъсири ва инглиз тилида мулокот килиш маданияти, айнан хитойликлар томонидан Интернет-мулокотда кулланиладиган инглиз сузларининг куп сонли кискартмалари ва аббревиатураси бундан далолат беради;

1 Ефремов В. Русский язык в Интернете [Электронный ресурс] // Журнальный зал. 2013. Октябрь. № 5. URL: http://magazines.russ.ru/october/2013/5/e15.html

2 Кислов А. В., Колпачкова Е. Н. Влияние Интернета на современный китайский язык [Электронный ресурс] // Компьютерная лингвистика и вычислительные онтологии. 2017. Вып. 1. С. 73.

119

- фойдаланувчиларнинг ижтимоий-лингвистик хусусиятлари, уларнинг мулокот эхтиёжлари (мулокот, кунгилочар сайтлар, маълумот кидириш, блог юритиш, тренинглар ва бошка.) Интернет-неологизмларининг турли лексик ва семантик гурухларининг пайдо булишига олиб келади;

- Тармок фойдаланувчиларининг норасмий мулокоти ва бунинг натижасида жаргонлар ва интернет-сленгларнинг пайдо булиши.

Шу билан бир каторда, замонавий хитой тилининг суз ясалиш тизими интернетнинг "зарбалари" остида янги суз ясалиш моделларининг пайдо булиши, шунингдек, мавжуд булган суз ясалиш моделлар унумдорлигининг ортиши ёки камайиши каби узгаришларга дуч келмокда. И. М. Некипелова-нинг фикрига кура, бундай узгаришлар яккол куриниб туради: «Тил доимо ривожланиши, узини амалга оширишнинг янги шаклларини келтириб чика-риши керак. Тил тизимининг ривожланмаслиги унинг улимига олиб келади»1. Шуни кушимча килиш керакки, замонавий хитой интернет-тилининг ривожланишига лингвистик глобаллашув жараёни хам таъсир курсатмокда, инглиз тилидан куп микдордаги узлашган сузлар ва кискартмалар бунинг яккол исботидир. Бу жараён хам мукаррар, чунки у хитой тилининг мавжудлигини ва ракобатбардошлигини таъминлашга ёрдам беради.

1 Некипелова И. М. Глобализация языка: неизбежность или необходимость? [Электронный ресурс]. URL: https://cyberleninka.ru/article/v/globalizatsiya-yazyka-neizbezhnost-ili-neobhodimost

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.