Научная статья на тему 'ИНСУЛЬТ КЕЗІНДЕГІ КОГНИТИВТІ ОҢАЛТУДАҒЫ МЕЙІРГЕР ҚЫЗМЕТІНІҢ ТИІМДІЛІГІН БАҒАЛАУ'

ИНСУЛЬТ КЕЗІНДЕГІ КОГНИТИВТІ ОҢАЛТУДАҒЫ МЕЙІРГЕР ҚЫЗМЕТІНІҢ ТИІМДІЛІГІН БАҒАЛАУ Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
80
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ОРТА МЕДИЦИНАЛЫқ ПЕРСОНАЛ

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — Киспаева Т.Т., Айтуова С.Ж., Сейтбаева М.А., Баширова Г.Р.

Мақалада ишемиялық инсульт дамығаннан кейін 6 айдан соң катамнезде оқытылған медициналық персонал жүргізетін когнитивті оңалтудың тиімділігін бағалауды зерттеу нәтижелері келтірілген. Мейіргер денсаулығын реформалау аясында оқытылған медициналық персоналдың визуалды, дыбыстық, кинестетикалық модальділікті ынталандыру арқылы жүргізген когнитивті ынталандыру нәтижесінде онтогенезде когнитивті функцияларды қалыптастырудың онто-, филогенетикалық қағидаттарына сәйкес, қалпына келтіру иерархиясын көрсететін әдебиеттерге сәйкес ауысу жылдамдығы мен шоғырлану жылдамдығының, визуалды есте сақтау көлемінің айтарлықтай өсуі анықталды. Алынған нәтижелер жүргізіліп жатқан когнитивті оңалтудың тиімділігін көрсетті. Ол тек қана медициналық-биологиялық емес, сонымен бірге әлеуметтік маңызды аспектке ие болып табылатын мейіргер қызметінің жаңартылған моделін одан әрі енгізу қажеттілігін негіздейді.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SUMMARY OF ARTICLE "EVALUATION OF THE EFFECTIVENESS OF NURSING SERVICES IN COGNITIVE REHABILITATION IN STROKE"

In this article the results of a study of evaluating the effectiveness of cognitive rehabilitation carried out by trained medical personnel in follow-up 6 months after the development of ischemic stroke are presented. As a result of cognitive stimulation by stimulating the visual, auditory, kinesthetic modality, the medical personnel trained in the framework of the nursing care reform revealed a significant increase in the speed of switching and concentration of attention, the volume of visual memory, which is consistent with literature data indicating the hierarchy of recovery in accordance -, phylogenetic principles of the formation of cognitive functions in ontogenesis. The results obtained showed the effectiveness of the ongoing cognitive rehabilitation and necessitated the further introduction of an updated model of nursing service, which has not only a biomedical, but also a socially significant aspect.

Текст научной работы на тему «ИНСУЛЬТ КЕЗІНДЕГІ КОГНИТИВТІ ОҢАЛТУДАҒЫ МЕЙІРГЕР ҚЫЗМЕТІНІҢ ТИІМДІЛІГІН БАҒАЛАУ»

УДК 616-082.3

Т.Т. Киспаева1, С.Ж. Айтуова1, МАСейтбаева1, Г.Р. Баширова2,3

1КЕАК, «Караганды медициналыкуниверситетi», Мешргерлк быт беру мектебу неврология, реабилитология жэне психиатрия кафедрасы, 2Алматы к. КДСБ "№5 Цалалык клиникалык аурухана" КМК амбулаториялык оцалту орталыгы, 3 С.Ж. Асфендияров атындагы Цазак улттык медицина университету физикалык медицина жэне оцалту кафедрасы Алматы, Цазакстан

ИНСУЛЬТ КЕЗ1НДЕГ1 КОГНИТИВТ1 ОЦАЛТУДАГЫ МЕЙ1РГЕР КЫЗМЕТ1НЩ ТШМД1Л1ГШ БАГАЛАУ

Tyuiw макалада ишемиялык инсульт дамыганнан кешн 6 айдан соц катамнезде окытылган медициналык персонал ЖYргiзетiн когнитивтi оцалтудыц тшмдшгт багалауды зерттеу нэтижелерi келтiрiлген. Метргер денсаулыгын реформалау аясында окытылган медициналык персоналдыц визуалды, дыбыстык, кинестетикалык модальдiлiктi ынталандыру аркылы ЖYргiзген когнитивтi ынталандыру нэтижестде онтогенезде когнитивтi функцияларды калыптастырудыц онто-, филогенетикалык кагидаттарына сэйкес, щлпына келтiру иерархиясын керсететт эдебиеттерге сэйкес ауысу жылдамдыгы мен шогырлану жылдамдыгыныц, визуалды есте сактау келемтщ айтарлыктай e^i аныкталды. Алынган нэтижелер ЖYргiзiлiп жаткан когнитивтi оцалтудыц тшмдшгт керсеттг Ол тек кана медициналык-биологиялык емес, сонымен бiрге элеуметтШ мацызды аспектке ие болып табылатын мешргер кызметтц жацартылган моделт одан эрi енгiзу кажеттшгт негiздейдi. Tyurndi свздер: инсульт, реабилитация, орта медициналык персонал

Т.Т. Киспаева1, С.Ж. Айтуова1, М.А.Сейтбаева1, Г.Р. Баширова2,3

1НАО "Карагандинский медицинский университет",

Школа сестринского образования, Кафедра неврологии, реабилитологии и психиатрии 2 Центр амбулаторной реабилитации КГП "Городская клиническая больница №5" УОЗ г. Алматы, 3 Казахский национальный медицинский университет имени С. Д. Асфендиярова, Кафедра физической медицины и реабилитации Алматы, Казахстан

ОЦЕНКА ЭФФЕКТИВНОСТИ СЕСТРИНСКОЙ СЛУЖБЫ В КОГНИТИВНОЙ РЕАБИЛИТАЦИИ ПРИ ИНСУЛЬТЕ

Резюме. В статье приводятся результаты исследования оценки эффективности проводимой когнитивной реабилитации обученным медицинским персоналом в катамнезе через 6 месяцев после развития ишемического инсульта. В результате проведения когнитивной стимуляции путем стимуляции зрительной, аудиальной, кинестетической модальности обученным в рамках реформирования сестринского здравоохранения медицинским персоналом было выявлено достоверно значимое увеличение скорости переключения и концентрации внимания, объема зрительной памяти, что согласуется с данными литературы, свидетельствующими об иерархии восстановления в соответствии с онто-, филогенетическими принципами формирования когнитивных функций в онтогенезе. Полученные результаты показали эффективность проводимой когнитивной реабилитации и обусловили необходимость дальнейшего внедрения обновленной модели сестринской службы, что имеет не только медико-биологический, но и социально значимый аспект.

Ключевые слова: инсульт, реабилитация, средний медицинский персонал

T.T. Kispayeva1, S.Zh. Aituova1, M.A. Seitbayeva1, G.R. Bashirova2,3

1 Karaganda Medical University 2 City Clinical Hospital No. 5, 3 Asfendiyarov Kazakh national medical university Almaty, Kazakhstan

SUMMARY OF ARTICLE "EVALUATION OF THE EFFECTIVENESS OF NURSING SERVICES IN COGNITIVE

REHABILITATION IN STROKE"

Resume: In this article the results of a study of evaluating the effectiveness of cognitive rehabilitation carried out by trained medical personnel in follow-up 6 months after the development of ischemic stroke are presented. As a result of cognitive stimulation by stimulating the visual, auditory, kinesthetic modality, the medical personnel trained in the framework of the nursing care reform revealed a significant increase in the speed of switching and concentration of attention, the volume of visual memory, which is consistent with literature data indicating the hierarchy of recovery in accordance -, phylogenetic principles of the formation of cognitive functions in ontogenesis. The results obtained showed the effectiveness of the ongoing cognitive rehabilitation and necessitated the further introduction of an updated model of nursing service, which has not only a biomedical, but also a socially significant aspect.

Key words: stroke, rehabilitation, nursing staff

Юркпе. КР Мешргер ;ызметш реформалау аясында церебралдi инсульттщ эртYрлi кезецдершде оцалту кузыреттшктерш ^ке асырудагы Мейiргер ;ызметшщ рeлi езекп болып ;ала бередi [1-3]. Сонымен бiрге, инсульттан кейiнгi когнитивтi бузылулардыц пандемиялы; дамуы жагдайында церебралдi инсультпен ауыратын нау;астар Yшiн когнитивтi оцалту мацызды болып ;ала бередi [4-6]. Осы тургыдан алганда, оцалту кузыреттшктершщ eкiлеттiктерiн, оныц iшiнде Мейiргерлiк денсаульщ са;тауды реформалау жагдайында когнитивтi оцалту бойынша eкiлеттiктердi беру инсульт алган пациенттердiц когнитивтi бузылуларыныц дамуын болдырмауга жэне жоюга MYмкiндiк бередi. Эюлеттж беру инсульт кезiндегi оцалту кузыреттшктер1 бойынша мейiргерлерге арнайы эзiрленген нус;аулык;ты енгiзу ар;ылы ЖYзеге асырылуы MYмкiн.

[7].

ЖYргiзiлген зерттеудiц ма;саты оцалту кузыреттшктерше о;ытылган мейiргер ;ызметшщ ЖYргiзген когнитивтi ынталандырудыц тиiмдiлiгiн катамнезде зерделеу болып табылады. Зерттеу материалдары мен эд^ерь Жумыс негiзiне зерттеуге ;осу критерийлерiне сэйкес келетiн, эртYрлi локализациядагы церебралдi инсультпен (ЦИ) ауыратын 60 нау;астыц кешендi зерттеу нэтижелерi енпзшдь Барлы; нау;астар зерттеуге ;атысу Yшiн а;параттандырылган келiсiмге ;ол ;ойды. Зерттеуге ;осу критерийлерi: ишемиялы; типтегi алгаш;ы ЦИ болуы, ай;ын сана; ауруханага жат;анга дейiн когнитивтi бузылулардыц (КБ) болмауы; афазиялардыц, гемианопсиялардыц болмауы, шю агзалардыц жедел жэне созылмалы ауруларыныц болмауы (декомпенсация сатысында), Гамильтон депрессиясыныц шкаласы бойынша 18-ден аспайтын балл керсетк^ (бул депрессияныц болуын болдырмайды), зерттеу кезiнде бiрыцFай базалы; терапияны ;олдану, зерттеуге ;атысуга а;параттандырылган келiсiмге ;ол ;ою. Зерттеуден шыгару критерийлер^ анамнезiнде ;айталанган ЦИ болуы, геморрагиялы; немесе аралас ЦИ TYрi, сананыц бузылуы, емдеуге жат;ызылганга дейiн КБ болуы; пациенттщ eмiрiне ;ауш тeндiретiн, ауыр ;атар ЖYретiн аурулар; аурудыц дамуынан бастап алгаш;ы 24 сагат iшiнде болган неврологиялы; симптомдардыц толы; регрессиясы, пациенттi зерттеуге ;ос;анга дешнп бiр ай iшiнде жэне зерттеу ЖYргiзу кезiнде нейролептиктердi,

антидепрессанттарды ;абылдау, КБ-мен ;атар ЖYретiн ЖYЙке ЖYЙесiнiц бас;а да аурулары (алкоголизм, Альцгеймер ауруы, Паркинсон ауруы, ;ал;анша без ауруы, эр TYрлi генездегi анемия, ;ант диабетi). Эр TYрлi дэрежедеп когнитивтi бузылулардыц болмауы немесе болуы MMSE скринингтiк шкаласы ар;ылы аны;талды [8]: когнитивтi бузылулары жо; пациенттер (КБЖ) тестшеу кезiнде 28-30 баллга жеттi; жецiл когнитивтi

бузылулары бар пациенттер (ЖКБ) 24-27 балл жинады; ай;ын когнитивтi бузылулары бар пациенттер (АКБ) 23 жэне одан аз балл алды. Эр топта MMSE сез1мталдыгынын, темендтн [4,8] ескере отырып, когнитивтi жетiспеушiлiктi аны;тау Yшiн ауысу жылдамдыгын, келемiн жэне зейiн шогырлануын зерттеу (Шульте сынамасы бойынша), керу-вербальды (он фигуралы; тест), керу-вербальды емес (бес иероглифтж тест), есту-сейлеу, кинестетикалы; жад жэне оку децгеш [9] ЦИ 21^i KYнi жэне инсульттщ кершушен 6 ай еткен сон, зерттеу жумысы ЖYргiзiлдi. Когнитивтi оцалтудыц жедел кезецшде ЖYргiзiлген кешiктiрiлген эсердi катамнестикалы; зерттеу ма;сатында зерттелетiн пациенттер ею топ;а белiндi (негiзгi жэне салыстыру тобы). Осы ма;сатта зерттелген пациенттер (60 адам) ею топ;а белiндi (эр топта 30 адам), олардыц бiреуi стандартты медициналы; терапия алды жэне ол непзп топ (НТ) болып табылды. Бас;а топта -салыстыру тобында (СТ) базистж фармакотерапия ЦИ алгаш;ы KYнiнен бастап оцалту ;узыреттерше о;ытылган мейiргер ;ызметкерлершщ когнитивтi функцияларды дэрiлiк емес жекешелендiрiлген TYзетуiмен бiрiктiрiлдi. Мейiргерлердi о;ыту 2019 жылдыц ;араша, желто;сан айларында медициналы; уйымдардыц базасында КР ДСДРО бекггкен 005 бюджеттiк багдарлама бойынша бойынша етт [3]. Бастап;ы неврологиялы; жетюпеушшжке, когнитивтi саланыц жагдайына жэне параклиникалы; керсеткiштерiне сэйкес аурудыц алгаш;ы екi топ та салыстырылды. Когнитивт функцияларды дэрiлiк емес TYзету ЦИ (когнитивт ынталандыру) еткiр кезецiнде когнитивт байытылган ортаны ;алыптастыру ар;ылы ЖYзеге асырылды. Ол 1-шi ;урылымды;-функционалды; блоктыц когнитивтi функцияларын TYзетудiц арнайы эзiрленген алгоритмi (КФ) бойынша кинестетикалы;, визуалды, дыбысты; модальдiлiктi ынталандыруды, КФ ;алпына келтiрудiц онто-, филогенетикалы; принцитн ескере отырып ЖYзеге асырылды [4,6,8].

Статистикалы; талдау STATSOFT фирмасыныц STATISTIKA-6.0 (2011 ж.) статистикалы; багдарламалар пакетш пайдалану ар;ылы орындалды. Барлы; сына;тар Yшiн екi жа;ты 5% мацыздылы; децгейi тацдалды. Зерттеу нэтижелерi. Когнитивт оцалтуды алган топта (СТ) ауру пайда болганнан кейiн 6 ай еткен соц катамнезде когнитивт саланы салыстырмалы топтараралы; зерттеу кезiнде MMSE шкаласы бойынша жецш жэне ай;ын КБ бар пациенттердiц аны; мэндi азаю есебiнен, КБ жо; пациенттердщ аны; мэндi (0,01<р<0,05) 1,66 есе улгаюы аны;талды (1-сурет). Салыстыру тобында ЖКБ бар пациенттер саны сенiмдi TYPДе (p<0,01) 44% - дан 23% - га 1,9 есе темендед^ ал АКБ бар нау;астар саны сенiмдi TYPДе (p<0,01) 1,67 есе 15% - дан 9% - га дешн азайды.

^^рет - Когнитивт бузылулардын, ай;ындылык; дэрежеа бойынша зерттелетiн нау;ас топтардын, саны: 1-когнитивтi бузылулары жо; 2-жендл когнитивтi бузылулар, 3-ай;ын когнитивтi бузылулар

Ескертпе: ** - p<0,01 кезшдеп сенiмдi топтар арасындагы мацыздылы; * - 0,01<р<0,05 кезiндегi сенiмдi топтар арасындагы мацыздылы;.

Бул ретте, MMSE гарсетюшш топтараралы; салыстыру кезiнде салыстыру тобында баллдын, eсуi аны;талды (р>0,05) (2-сурет).

29

28,5 28 21,5 21 26,5 26 25,5

I Непзп топ (n=30) I Сaлыстыpмaлы топ(т=30)

MMSE шкaлaсы бoйыншa opтaшa бaлл

2-сурет . Ekí топтагы MMSE гарсетюшшщ салыстырмалы багасы Ескертпе: * - 0,01<р<0,05 кезiнде сенiмдi топтар арасындагы мацыздылы;.

Сонымен ;атар, нэтиженщ динамикасы нейродинамикалы; параметрлермен бiрдей болмады. Ауысу мен зешн шогарлану жылдамдыгы гарсетюштершщ (р<0,01), зейiн галемшщ (р<0,01),

кeру-вербальды (р<0,01) жэне кeру-вербальды емес жады галемшщ (0,01<р<0,05), оку децгешнщ (0,01<р<0,05) аны; елеулi улгаюы катамнезде салыстыру тобында аны;талды (3,4 сурет)

130 160 140

120 100 во 60 40 20 О

158"

122

61 . . .1.

|

1

■ Нггип топ (п=30) Сашстырмапы топ (ш=30)

Назар аудару жыпдамдьвъ] (с) Назар аудару кепем (баи)

3-сурет - Екi топтагы зешн кeрсеткiштерiн салыстырмалы багалау

Ескертпе: * - 0,01<р<0,05 кезiнде сенiмдi топтар арасындагы мацыздылы;. ** - р<0,01 кезiндегi сенiмдi топтар арасындагы мацыздылы;

12

10

5

I Негiзгi топ (п=30) I Салыстырмалы топ(т=30)

Кернеш Кернеш Есту - сейлеу Кинестикальщ Оку кабшеп

вербальды вербальд1 емес жадынын жадтын келем1 денгей (балл) жадтын келем1 жадтын келем1 келем1 (балл) (балл) (балл) (балл)

4-сурет. Екi топтагы эртYрлi модальдiлiктер мен оку децгешнщ жад кeрсеткiштерiн салыстырмалы багалау Ескертпе: * - 0,01<р<0,05 кезiнде сенiмдi топтар арасындагы мацыздылы;. ** - р<0,01 кезiндегi сенiмдi топтар арасындагы мацыздылы;

Сонымен бiрге, дыбысты; жэне кинестетикалы; жад сия;ты параметрлер салыстыру тобындагы ерте ;алпына келтiру кезецiнiц соцына ;арай непзп топпен салыстырганда айтарлы;тай мацызды айырмашылы;тарга ие болмады (3,4-сурет). Бул динамикадагы когнитивтi функцияларды ;алпына келтiрудiц онтогенетикалы; иерархиясымен байланысты болуы MYмкiн: алдымен

филогенетикалы; тургыдан жас ;урылымдар ;алпына келтiрiледi [4,6].

Талцылау жэне цорытындылау. ЖYргiзiлген зерттеу нэтижелерi ЦИ ерте ;алпына келтiру кезецiндегi ерте кешендi жекешелендiрiлген дэрiлiк емес TYзетудiц стандартты фармакотерапиямен Yйлесiмдiлiкте ЖYргiзiлген шара аясында когнитивтi тапшылы;тыц (зейiн параметрлерiн жа;сарту TYрiнде - кeлемнiц улгаюы, зешннщ ауысу жылдамдыгы, кeру

8

6

4

2

0

вербальды жэне вербальды емес есте сактау кeлемi, ойлау децгеш) регрессиясыныц сенiмдi мацызды оц динамикасыныц болуын аныктады (3,4-сурет). Окытылган мейiргерлiк персоналмен жузеге асырылган когнитивтi оцалтудыц тиiмдiлiгiн багалаудагы катамнестикалык зерттеудщ нэтижелерi ЦИ ерте калпына келтiру кезецшде когнитивтi тапшылыкты тузетуге катысты стандартты фармакотерапиямен бiрге ЖYргiзiлген

жекешелендiрiлген дэрiлiк емес

нейрореабилитацияныц оц эсерiн кeрсетедi. Оцалту кузыреттшктерше окытылган мейiргердiц когнитивтi саланы TYзету MYмкiндiгiн керсету барысында алынган нэтижелер эдеби деректерге сэйкес келетiнiн байкамау MYмкiн емес [3,7]. Ягни ол Президенттщ "оцалтудыц кадамдык колже™дшп" туралы Жолдауын iске асыру жагдайында медициналык-биологиялык кана емес, сондай-ак элеуметтiк-мацызды аспекта бар екендiгiн кeрсетедi. Оцалту кузыреттшктерше окытылган мейiргерлiк персоналмен ЖYргiзiлетiн, стандартты

фармакотерапиямен бiрге ЖYзеге асырылган жекешелендiрiлген дэрiлiк емес TYзету нэтижелерi ЦИ ауыратын наукастарда когнитивтi бузылулардыц калыптасуы мен дамуын болдырмауга жэне азайтуга MYмкiндiк беретiнiн растайды. Мейiргер кызмет ЖYргiзген когнитивтi оцалтудыц тиiмдiлiгiн багалау бойынша алынган нэтижелер К;Р-да инсульт бар пациенттердi калпына келтiрудегi мешргер кызметш уйымдастыру бойынша жаца тэсiлдi одан эрi енгiзудi ЖYзеге асыруга MYMкiндiк бередi, бул тек медициналык-биологиялык кана емес, сонымен катар элеуметтж мацызды аспектке ие болады. Цорытынды:

1.Алынган нэтижелер окытылган мейiргерлiк персоналмен ЖYргiзiлген

оцалту iс-шараларыныц когнитивтi салага кешнге калдырылган кезецде (катамнез) оц эсерш кeрсеттi.

2.Журпзшген зерттеулер мешргерлж кызметтщ тек биомедициналы;

Кана емес, сонымен 6ipre элеуметтiк мацызды аспектке ие, жацартылган моделiн одан api енгiзудi непздейдг

Авторлардьщ Yлесi. Барлы; авторлар осы ма;аланы жазуга тен, дэрежеде катысты. МYДДелер цацтьгеысы - мэлiмделген жо;. Бул материал баска басылымдарда жариялау ушш бурын мэлiмделмеген жэне баска басылымдардын, карауына усынылмаган.

Осы жумысты ЖYpгiзу кезiнде сырт;ы уйымдар мен медициналы; екшджтердщ каржыландыруы жасалган жо;.

Царжыландыру жYpгiзiлмедi.

Вклад авторов. Все авторы принимали равносильное участие при написании данной статьи. Конфликт интересов - не заявлен. Данный материал не был заявлен ранее, для публикации в других изданиях и не находится на рассмотрении другими издательствами. При проведении данной работы не было финансирования сторонними организациями и медицинскими представительствами. Финансирование - не проводилось.

Authors' Contributions. All authors participated equally

in the writing of this article.

No conflicts of interest have been declared.

This material has not been previously submitted for

publication in other publications and is not under

consideration by other publishers.

There was no third-party funding or medical

representation in the conduct of this work.

Funding - no funding was provided.

1 Winstein C.J., Stein J., Arena R. et al. Guidelines for Adult Stroke Rehabilitation and Recovery A Guideline for Healthcare Professionals From the American Heart Association/American Stroke Association//Stroke. 2016;47:XXX-XXX. DOI: 10.1161/STR.0000000000000098/

2 Куланчиева Ж.А., Смаилова Д.С., Байгожина З.А., АбеноваК.Т. Единые рекомендации организациям практического здравоохранения по внедрению модели организации сестринских услуг: Методические рекомендации.-Нур-Султан, 2019. -35 с.

3 Киспаева Т.Т. Разработка и внедрение новой модели организации сестринской службы в условиях реформирования сестринского здравоохранения// Продвижение инноваций и исследований в сестринском деле: сборник материалов конференции. - Караганда, 2020. - 7 с.

4 Иванова Г.Е., Киспаева Т.Т., Волченкова О..В., Самсыгина О.М. Принципы и методы когнитивной реабилитации больных в остром периоде церебрального инсульта//Научно-практический журнал «Лечебная физкультура и спортивная медицина».- 2009. - № 7(67). - C. 48-57.

Т1З1М1

5 Namazbayeva Z.I., Namazbayeva T.C., Kispayeva T.T., Khamitov T.N., Dosybaeva G.N. Innovative technologies of rehabilitation with application of means of informational medicine//International journal on immunorehabilitation. - 2018. - Vol.20.-No2.

6 Киспаева Т.Т. Когнитивная реабилитация в остром периоде церебрального инсульта // Принципы и методы воздействия/GmbH & Co. KG Saarbrücken, Germany: LAP LAMBERT Academic Publishing. - 2012. -52 с.

7 Киспаева Т.Т., Жетмекова Ж.Т., Каирова Г., Муканова С.Ж. Реабилитационные мероприятия при инсульте: клиническое сестринское руководство/под редакцией Умбетжановой А.Т., Байгожиной З.А. - Нур-Султан: 2019. - 39 с.

8 Белова А.Н. Шкалы, тесты и опросники в медицинской реабилитации: Рук-во для врачей и научных работников. М: Антидор, 2004. - 432 с.

9 Киспаева Т.Т. Ранняя нейрореабилитация больных с церебральным ишемическим инсультом в остром периоде заболевания // Учебное пособие. - Караганда, 2011. - 97 с.

REFERENCES

1 Winstein C.J., Stein J., Arena R. et al. Guidelines for Adult Healthcare Professionals From the American Heart

Stroke Rehabilitation and Recovery A Guideline for Association/American Stroke Association//Stroke.

2016;47:XXX-XXX. DOI:

10.1161/STR.0000000000000098/

2 Kulanchieva Zh.A., Smailova D.S., Bajgozhina Z.A., AbenovaK.T. Edinye rekomendacii organizacijam prakticheskogo zdravoohranenija po vnedreniju modeli organizacii sestrinskih uslug: Metodicheskie rekomendacii.-Nur-Sultan, 2019. -35 s.

3 Kispaeva T.T. Razrabotka i vnedrenie novoj modeli organizacii sestrinskoj sluzhby v uslovijah reformirovanija sestrinskogo zdravoohranenija// Prodvizhenie innovacij i issledovanij v sestrinskom dele: sbornik materialov konferencii. - Karaganda, 2020. - 7 s.

4 Ivanova G.E., Kispaeva T.T., Volchenkova O..V., Samsygina O.M. Principy i metody kognitivnoj reabilitacii bol'nyh v ostrom periode cerebral'nogo insul'ta//Nauchno-prakticheskij zhurnal «Lechebnaja fizkul'tura i sportivnaja medicina».- 2009. - № 7(67). - C. 48-57.

5 Namazbayeva Z.I., Namazbayeva T.C., Kispayeva T.T., Khamitov T.N., Dosybaeva G.N. Innovative technologies of

rehabilitation with application of means of informational medicine//International journal on

immunorehabilitation. - 2018. - Vol.20.-No2.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

6 Kispaeva T.T. Kognitivnaja reabilitacija v ostrom periode cerebral'nogo insul'ta // Principy i metody vozdejstvija/GmbH & Co. KG Saarbrücken, Germany: LAP LAMBERT Academic Publishing. - 2012. - 52 s.

7 Kispaeva T.T., Zhetmekova Zh.T., Kairova G., Mukanova S.Zh. Reabilitacionnye meroprijatija pri insul'te: klinicheskoe sestrinskoe rukovodstvo/pod redakciej Umbetzhanovoj A.T., Bajgozhinoj Z.A. - Nur-Sultan , 2019. - 39 s.

8 Belova A.N. Shkaly, testy i oprosniki v medicinskoj reabilitacii: Ruk-vo dlja vrachej i nauchnyh rabotnikov. M: Antidor, 2004. - 432 s.

9 Kispaeva T.T. Rannjaja nejroreabilitacija bol'nyh s cerebral'nym ishemicheskim insul'tom v ostrom periode zabolevanija // Uchebnoe posobie. - Karaganda, 2011. - 97

Контактные данные

Киспаева Токжан Тохтаровна

Д.м.н., профессор Школы сестринского образования НАО Медуниверситет Караганды, профессор Школы медицины кафедры неврологии и реабилитологии 8 7784590979 kispayeva@mail.ru

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.