CC BY
2INSULINNING ORGANIZMGA TA'SIRI VA AHAMIYATI
Axmedov Abduvosiljon Tursunovich, Qobilov G'ayratjon Umbarovich, Mamataliyev Ahror Baxromjon o'g'li, Jo'raqulov Abbosjon Quvondiq o'g'li
Angren Universiteti
INFLUENCE AND ROLE OF INSULIN IN ORGANISM.
Akhmedov Abduvosiljon Tursunovich, Kabilov Gayratjon Umbarovich, Mamataliyev Ahror son of Bakhromjon, Zhorakulov Abbasjon son of Kuvandik
Angren University
Abstract: Insulin is a polypeptide hormone mainly secreted by p cells in the islets of Langerhans of the pancreas. The hormone potentially coordinates with glucagon to modulate blood glucose levels; insulin acts via an anabolic pathway, while glucagon performs catabolic functions. Insulin regulates glucose levels in the bloodstream and induces glucose storage in the liver, muscles, and adipose tissue, resulting in overall weight gain. The modulation of a wide range of physiological processes by insulin makes its synthesis and levels critical in the onset and progression of several chronic diseases. Although clinical and basic research has made significant progress in understanding the role of insulin in several pathophysiological processes, many aspects of these functions have yet to be elucidated. This review provides an update on insulin secretion and regulation, and its physiological roles and functions in different organs and cells, and implications to overall health. We cast light on recent advances in insulin-signaling targeted therapies, the protective effects of insulin signaling activators against disease, and recommendations and directions for future research.
Keywords: insulin; health; disease; homeostasis; regulation; glucose.
Annotatsiya: Insulin - polipeptid gormon bo'lib, asosan oshqozon osti bezining Langegans orollaridagi p hujayralari tomonidan ishlab chiqariladi. Gormon qondagi glyukoza darajasini modulyatsiya qilish uchun glyukagon bilan potentsial muvofiqlashadi. Insulin anabolik yo'l orqali harakat qiladi, glyukagon esa katabolik funktsiyalarni bajaradi. Insulin jigarda, mushaklarda va yog'da glyukoza to'planishiga olib kelish orqali qon oqimidagi glyukoza miqdorini tartibga soladi. Bu esa to'qimalarda glyukoza miqdorini oshiradi, natijada umumiy vazn ortishiga olib keladi. Insulin ta'sirida keng doiradagi fiziologik jarayonlarning modulyatsiya qilish,
uning sintezi va qondagi miqdori bir nechta surunkali kasalliklarning boshlanishi va rivojlanishida muhim rol o'ynaydi. Bu boradagi klinik tadqiqotlar sezilarli yutuqlarga erishgan bo'lsa-da, bir qancha patofiziologik jarayonlarda insulinning roli, funktsiyalarning ko'p jihatlari hali aniqlanmagan. Ushbu maqolada insulin sekretsiyasi, tartibga solinishi va uning fiziologik xususiyatlari, turli organlar va hujayralardagi rollari va funktsiyalari, shuningdek umumiy salomatlikka ta'siri haqida yangiliklar taqdim etilgan.
Kalit so'zlar: insulin; salomatlik; kasallik; gomeostaz; tartibga solish; glyukoza.
Kirish: Insulin, 51 aminokislotadan tashkil topgan gormon bo'lib, glyukoza gomeostazi, hujayra o'sishi va metabolizmida muhim rol o'ynaydi. Insulinni izolyatsiya qilish va ajratib olishni 1921-1922 yillarda Torontonli doktor Frederik Banting amalga oshirgan [1]. U kashf etilganidan beri, tadqiqotchilar insulin sifatini yaxshilashga qaratilgan sa'y-harakatlarni kuchaytirdilar. Insulinning ishlab chiqarilishi aniqlanishi glyukagon kabi boshqa gormonlarning ham kashf etilishiga turtki bo'ldi [2]. Insulin kashf qilingandan beri, qandli diabet bilan kasallangan odamlar uchun hayotni saqlab qoladigan terapevtik vosita insulindir. Bu gormon ilgari faqat oshqozon osti bezining ß hujayralari tomonidan ishlab chiqariladi deb ishonilgan. Ammo, so'nggi dalillar markaziy asab tizimi neyronlarida ham kam konsentratsiyalarda insulin mavjudligini ko'rsatdi [3].
Ovqatlangandan keyin qonda glyukoza darajasi ortadi va bu insulin sekretsiyasini kuchaytiradi. Insulin molekulalarning mushak va yog ' hujayralarining membranalaridagi maxsus glikoprotein retseptorlari (INSR) bilan o'zaro ta'siri sodir bo'ladi. Shundan keyin membranada joylashgan glyukoza (GLUT-4 turi) tashuvchilar tezda qo'zg'aladi va hujayra yuzasidan glyukozani hujayra ichiga o'tkazilishini ta'minlaydi. Qonda glyukozaning miqdori pasayishiga javoban alfa hujayralari glyukagonni ishlab chiqaradi va bu esa glikogenolizni ham da jigarda glyukoneogenez rag'batlantiradi.
Bugungi kunga kelib, tadqiqotning asosiy yo'nalishi organizmdagi patologik sharoitlar va surunkali kasalliklar, masalan, diabetning boshlanishi va rivojlanishi insulinning rolini o'rganishga qaratilgan. Tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, insulin etishmovchiligi hujayralar energiya manbai bo'lgan glyukozadan foydalanishni imkoni bo'lmaydi [6]; natijada qonda glyukozaning yuqori konsentratsiyasiga olib keladi va bu holat giperglikemiya deb ataladi [6]. Uzoq muddatli giperglikemiya qandli diabetga olib keladi va asab tizimi, ko'zlar va buyraklar shikastlanishi va disfunktsiyasi kabi asoratlarni keltirib chiqarishi mumkin. Insulin etishmaslik
holatida hujayra glyukozani energiya manbai sifatida ishlata olmaydi va natijada yog' depolaridan yagona energiya manba'i sifatida qaramlikni keltirib chiqarishi mumkin. Yog'larga doimiy qaramlik ketonlarning qon oqimiga chiqishiga olib kelishi mumkin va ketoatsidozning surunkali holatiga olib keladi [1].
So'nggi adabiyotlarda insulinning qandli diabetdagi rolidan tashqari tanadagi bir nechta asosiy a'zolarga ta'sir qiladi, jumladan miya, yurak, buyrak, suyak, teri va soch follikulalarida muhim fiziologik rollarni bajaradi. Insulin suyak shakllanishiga yordam beradi va yallig'lanish bilan bog'liq osteoporozni susaytiradi [2], markaziy asab tizimiga ta'sir qiladi [3,4] va qon tomir tizimida pro- va anti-aterogen funktsiyalarni bajaradi [5]. So'ngi tadqiqotlarida insulin ko'plab kasalliklarga himoya choralari sifatida maqsadli terapiya sifatida qo'llanilgan. Klinik va laborator tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, metformin insulin retseptorlarini faollashtiruvchi xususiyatlarga ega bo'lib, buyraklarni shikastlanishdan himoya qiladi [3]. Xuddi shu kabi, sulfonilmochevinaning me'da osti bezi hujayralariga ta'siri orqali ß kletkalarda insulin sekretsiyasini kuchaytiradi [4]. Hozirgi vaqtda insulinning mavjud shakllariga insulin aralashmalari, bir nechta konsentrlangan insulinlar mavjud va diabet bilan kasallangan odamlar muqobil qabul qilishadi. Ekzogen insulinlarning tez tasir qiluvchi, qisqa muddatli, o'rta va uzoq muddatli shakllari mavjud [6]. Ushbu maqola insulin sekretsiyasi va boshqarilishi, uning tana a'zolaridagi fiziologik roli, organizmda insulin etishmovchiligi asoratlari va insulin sohasidagi so'nggi yutuqlar ham da maqsadli davolash usullari bo'yicha yangilangan sharh taqdim etadi.
1. Insulin sekretsiyasining tartibga solinishi
Insulin ishlab chiqaruvchi hujayralarning fiziologiyasi tushunish insulin sekretsiyasi regulyatsiyani tushunish uchun asosdir. Insulin - oshqozon osti bezi hujayralari tomonidan chiqariladigan peptid gormoni. Inson oshqozon osti bezi bir-ikki million orolchalarini o'z ichiga oladi [7]. Ular insulin, glyukagon, somatostatinni ajratuvchi endokrin hujayralari bilan bir biridan farq qiladi [8]. Oshqozon osti bezi orolchalar odamning atigi 1-2 foizini tashkil qilsada, ular oshqozon osti bezi qonining 10% gacha oladi [9,10]. Umuman, insulin glyukoza qabul qilingandan keyin ajiraladi. Bu jarayon yutilgan glyukozaning hujayra ichidagi o'zlashtirishini, metabolik degradatsiyani ham talab qiladi [9]. ß hujayralarda glyukoza tashuvchisi GLUT1 (SLC2A1 tomonidan kodlangan) va GLUT3 (SLC2A3 tomonidan kodlangan) kemiruvchilarda esa GLUT2 (SLC2A2 tomonidan kodlangan) esa asosiy glyukoza tashuvchisi sifatida qayd etilgan [22,23].
Glyukozaning glyukokinaza fermenti (GCK) tomonidan fosforlanishi glyukoza metabolizmining birinchi bosqichdir. GCK tomonidan glyukoza fosforlanishi insulin
sekretsiyasi bilan bog'liq; shuning uchun GCK genining disfunktsiyasi yoki aberatsiyasi glyukoza vositachiligidagi insulinning kamayishiga natiyjada glyukoza ko'payishi yoki diabetga olib keladi. [4]. Insulin sekretsiyasi haqida asosiy tushuncha kemiruvchilar modellari yordamida o'tkazilgan tadqiqot natijasida olingan, holbuki odamlarda bir nechta tadqiqotlar tasvirlangan [9].
Diabetik bo'lmagan donorlarda glyukoza kontsentratsiyasining 1 mM dan 6 mM gacha oshiriladi va glyukoza oksidlanish tezligi uch barobarga oshishi (bir xil C14 etiketli glyukozadan ishlab chiqariladi C14O2 darajasini o'lchash orqali aniqlandi) kuzatildi va glyukoza kontsentratsiyasi >12 mM ga ko'tarilganda taxminan 25% tezlashishi sodir bo'ldi [5]. yutilgan bir glyukozaning taxminan o'ndan bir qismi mitoxondriyalarda oksidlanish orqali glikolizga uchraydi, ammo yutilgan glyukozaning qolgan qismining yakuniy manzili haligacha to'liq o'rganilmagan [5]. Glyukagonga o'xshash peptid-1 va glyukozaga bog'liq insulinotrop polipeptid, oshqozon-ichak traktining inkretin gormonlari hisoblanib, asosan, ozuqa moddalarini qabul qilgandan keyin insulin sekretsiya rag'batlantiradi va umumiy fiziologiyasida juda muhim ahamiyatga ega [9,6].
Tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, inkretinlar ß hujayra membranalaridagi G-oqsil bilan bilan bog'lanish qobiliyatiga ega va hujayra membranalarida va 3,5-tsiklik adenozin monofosfat (cAMP) darajasini oshiradi. Yuqori darajadagi glyukoza insulin sekretsiyasini (GSIS) stimullaydi.
2. Insulinning fiziologik rollari
Insulinning asosiy vazifasi tanadagi oziq-ovqat tarkibidagi mikronutrient darajasi muvozanatlash orqali energiya ta'minotini tartibga solishdir [10]. Insulin hujayra ichidagi glyukozani jigar, mushak va yog' to'qimalari kabi insulinga bog'liq hujayralar / to'qimalarga tashish uchun juda muhimdir. Har qanday ekzogen energiya ta'minotidagi nomutanosiblik yog' depolarida saqlanadigan yog'larning parchalanishiga olib keladi va natiyjada insulin sekretsiyasini tezlashtiradi. Keyingi bo'limlarda insulinga bog'liq bo'lgan bir nechta to'qimalar / organlar funktsiyalarini tartibga solishda insulinning asosiy rolini muhokama qilamiz.
Jigar faoliyatini tartibga solishda insulinning roli
Jigar insulin ta'sirining asosiy organidir. Insulinning ko'plab muhim funktsiyalari orasida ozuqaviy gomeostaz, ya'ni glyukozadan glikogenni sintez qilish va ortiqcha glyukozani yog ' kislotalariga va triglitseridlarga (TAG) aylantirishda hal qiluvchi ahamiyatga ega [1]. Tadqiqodlar shuni ko'rsatadiki, insulin jigarda glyukoza utilizatsiyasi, glikoliz va glikogenez orqali glyukoza ishlab chiqarishni, glyukoneogenez glikogenolizni kamaytirish orqali glyukoza ishlab chiqarishni
pasaytiradi va glyukozadan foydalanishni tartibga soladi [2]. Qondagi yuqori glyukoza darajasi bir vaqtning o'zida yog' to'qimalari va skelet mushaklari tomonidan tezlashtirilgan glyukoza so'rilishi tufayli glikogenez o'z holiga qaytadi [3]. Sog'lom odamlarning maksimal beshdan bir qismida giperinsulinemiyaning jigarda insulin bilan boshqariladigan glyukoneogenez tufayli sodir bo'lishi aniqlangan. Bu ham glikogenolizni deyarli butunlay bostiradi [4]. Insulin jigarga bevosita, lekin boshqa to'qimalarda bilvosaita yuz beradigan glyukoneogenez deb nomlangan jarayon orqali katabolik reaksiyalar uchun glyukoza ishlab chiqarishi mumkin [5,6]. Insulinni tartibga soluvchi aniq mexanizm bo'lsa-da undagi jigar funktsiyasi hali to'liq o'rganilmagan, insulin to'g'ridan-to'g'ri yoki bilvosita jigarga ta'sir qiladi. To'g'ridan-to'g'ri tasirida u jigarda insulin retseptorlari bilan bog'lanadi va keyinchalik jigarda insulin signalizatsiya yo'llarini faollashtiradi, bu ham in vitro ham in vivo tasirlari eksperimental modellarda ko'rsatilgan [8-10]. Boshqa tomondan, insulinning bilvosita ta'siri asosan oshqozon osti bezi glyukagon sekretsiyasining kamayishi bilan tartibga solinadi. Bu yog 'lipolizini bloklaydi [33] va umumiy gipotalamus insulin markaziga ta'sir qiladi [4], bu keyinchalik jigarda glyukoza ishlab chiqarishga ta'sir qiladi. Dalillar shuni ko'rsatadiki insulining jigarga bevosita va bilvosita yo'llari ham jigar faoliyatini nazorat qilish kata ahamiyatga ega ekanligini ko'rsatadi [5].
Skelet mushaklari faoliyatini tartibga solishda insulinning roli
Insulin tananing barcha qismlarida bir nechta muhim funktsiyalarni bajaradi va skelet mushaklari ham bundan istisno emas. Skelet mushaklari inson tanasining eng dinamik to'qimalaridan biridir va u tana vaznining deyarli yarmini va oqsilning uchdan ikki qismini tashkil qiladi [6]. Mushaklar mushak tolasi/miyofibrilla to'plamlaridan, har bir miyofibrilla yuqori darajada tuzilgan mushak hujayrasini o'z ichiga oladi. Organizmdagi glyukozaning taxminan 70% skelet mushaklari tomonidan o'zlashtirilishidi [7], qolgan qismi esa jigar tomonidan insulinga bog'liq mexanizm orqali ishlatiladi. Ovqatdan keying giperglikemiya holatida oshqozon osti bezi insulin ishlab chiqarishni rag'batlantiradi va plazmada insulin miqdori ko'payadi. Insulin konsentratsiyasi ortishi skelet mushaklari tomonidan glyukozaning so'rilishi va ishlatilishiga olib keladi [8-10]. Epidemiologik va eksperimental kuzatuvlar shuni ko'rsatadiki, 2-tip qandli diabetli bemorlar mushaklarning kuchisiz va funktsiyasi zaifligi bilan bog'liq [1]. Skelet mushaklari glyukozani ishlatish uchun asosiy joy bo'lib, mushaklar hajmining miqdoriy pasayishi 2-tip qandli diabet bilan og'rigan bemorlarda umumiy glyukoza metabolizmiga salbiy ta'sir ko'rsatishi mumkin. Shuning uchunham, insulin terapiyasi orqali glyukoza metabolizmini yaxshilash mumkin [2].
Yog 'to 'qimalarining funktsiyasini tartibga solishda insulinning roli
Har bir tirik organizm yashash uchun energiyaga muhtoj va qo'shimcha energiyani sifatli oziq ovqatdan oladi. Bu muhim fiziologik moslashuv ochlik paytida omon qolish imkoniyatini oshiradi. Ba'zi organizmlarda maxsus hujayralar qo'shimcha energiyani lipidiar shaklida saqlaydi, ko'p hujayrali organizmlarda esa yog' to'qimalari lipidlarni saqlash uchun javobgar bo'ladi [7]. Yog 'to'qimasi tananing har bir qismida joylashgan bo'lib, bu to'qimalarni boshqa to'qimalardan ajratib turadi [8]. Avval atab o'tilganidek, iste'mol qilingan glyukozaning taxminan 70% mushaklar tomonidan energiya manbai sifatida yutiladi. Yog' to'qimasi butun tanadagi glyukoza uchun ishlatiladigan insulinning deyarli o'ndan bir qisminigina ishlatadi [9]. Shuning uchun ham, organizmdagi yog' to'qimalarining biologik xususiyatlari metabolik buzilishlarning boshlanishi va rivojlanishida, ayniqsa, semiz odamlarda muhim rol o'ynaydi. Ma'lum bo'lishicha, insulin yog' hujayralarining funktsional rivojlanishi va differentsiatsiyasida bir necha jihatlarni tartibga solidi [10]. Yog' to'qimalari birinchi navbatda glyukoza qabul qilinishidan mustaqil; ammo, bu FFA miqdoriga bog'liq, chunki yurak kabi organlar tomonidan foydalanish uchun insulin orqali qon oqimiga chiqariladi [9]. Bundan ko'rinib turibdiki TAG kontsentratsiyasi insulin ishlab chiqarishga ta'sir qiluvchi asosiy omil ekanligi ko'rsatildi [6]. Biroq, molekulani tushunish uchun qo'shimcha tadqiqotlar talab qilinadi. Yog' to'qimalarining insulinga bo'lgan javobining juda muhimdir, chunki u diabet va vazn ortishida farmakoterapiya uchun juda muhimdir.
Endoteliy va qon tomirlar faoliyatida insulin roli
Qon va limfa tomirlarining ichki qatlamini tashkil etuvchi endoteliy organizmning leykotsitlar yopishishi, vazomotor tonusni nazorat qilish, yallig'lanish va to'siq kabi bir qancha patofiziologik jarayonlarda ishtirok etadigan juda faol qismi hisoblanadi [2]. Insulin endoteliy bilan bog'liq bir qancha funktsiyalar uchun muhim deb hisoblanadi, ular orasida endoteliy disfunktsiyasi eng ahamiyatlisidir [3]. Umuman olganda, endotelial disfunktsiya nitrat oksidi pasayishi (NO), natiyjada esa, reaktiv kislorod turlari (ROS) ishlab chiqarishi ortadi va oksidlovchi stress kuchayadi. Bu holat yallig'lanishga qarshi va protrombotik omillarning susayishi va anormal vazomator faoliyatga olib keladi [3]. Bu holat aterosklerozga moyillikni oshirishi, koronar yurak kasalligi va gipertenziyaga olib kelishi mumkin, [4]. Insulinning endotelial insulin retseptorlari bilan bog'lanishi PI3K va MAPK vositachiligida ikkita asosiy signal kaskadlarini ishga tushiradi. Keyinchalik NO ishlab chiqarishni tartibga solish orqali ushbu disfunktsional jarayonlarda ishtirok etadi [5]. Haqiqatan ham, insulinning fiziologiyadagi rolini chuqur tushunish yurak-
qon tomir endotelial kasalliklarini davolash va oldini olish uchun yangi yondashuvlarni ishlab chiqish uchun juda muhimdir [6].
Bosh miya faoliyatida insulin roli
Tadqiqotlarning erta davrlarida, bosh miya insulinga sezgir emas deb hisoblangan, chunki bu organga insulin ta'sir qilmasdan glyukoza so'riladi [7,8]. Biroq, to'plangan dalillar isulinning orqa miya to'qimalarida va miyaning xoroid pleksus, epifiz va gipofiz kabi ba'zi hududlarida glyukoza so'rilishini oshirishi mumkinligini ko'rsatdi. Bosh miyada energiya almashinuvi va glyukoza metabolizmiga qo'shimcha sifatida, insulin neyronlarning plastikligi, xotira jarayonlar va anglab etish kabi boshqa hayotiy fiziologik funktsiyalarda qatnashishi aniqlangan [2-4]. Insulin markaziy asab tizimiga intraserebroventrikulyar tarzda yuborilganda jigarda glyukoza ishlab (HGP) chiqarishni kamaytirishi aniqlangan [4]. Insulin markaziy asab tizimidagi ba'zi bir glyukoneogen fermentlarga ta'sir ko'rsatishi mumkin. Boshqa bir tadqiqotda sog'lom erkaklarda bir dozali (160 IU) insulinni intranazal qo'llash oziq-ovqat iste'molini kamaytirishi, ammo ayollarda bu holat tasir qilmasligi aniqlangan. Shu bilan birga, xotira jarayonining erkaklarga qaraganda ayollar sezilarli darajada yaxshilangani aniqlandan [5]. Ushbu ta'sirlarning aniq mexanizmi noma'lum bo'lsa-da, markaziy asab tizimining insulin qo'llanilishiga energiya gomeostazi va xotira funktsiyalarini tartibga solinishida asosiy gender farqi deb taxmin qilingan. Oldingi tadqiqotlar semiz erkaklarga ham, ayollarga ham miya ichida insulin tashilishi teng ekanligini ko'rsatdi. Biroq, demensiya rivojlanish xavfi erkaklarnikiga qaraganda ayollarda ayniqsa yuqori [6,7]. Bundan tashqari, o'tkir va surunkali kasalliklardan keyin insulinni (8 hafta, kuniga 160 IU) intranazal yuborish kongnitiv disfunktsiyali odamlarda sog'auish holatlari qayd etilgan [8,9]. Shuning uchun, yuqorida tavsiflangan dalillarga qarab, insulin miya faoliyatida juda muhim rol o'ynaydi va semizlik va Altsgeymer kasalligini davolash uchun ajoyib terapevtik birikma bo'lishi mumkin [10].
Buyraklar faoliyatida insulin roli
Buyraklarda insulin ta'siri haqidagi dastlabki dalillari 1950-yillarda taklif qilingan [83]. Insulin turli metabolik jarayonlarda, shu jumladan buyrak gomeostazida qatnashadi [84]. Yaqinda, tadqiqotchilar buyrak faoliyatida insulin retseptorlarining fiziologik ahamiyatini o'rganishni boshladilar. Qandli diabetda va insulinga qaramli kalamush modellarida buyrak epiteliya hujayralarida insulin retseptorlari va fosforlangan insulin retseptorlarining kamayganligi kuzatilgan [5,6]. Yog' miqdori yuqori bo'lgan holatda buyrakning qobiq qismida IR ekspressiyasi kamayadi, 1-tip diabetli kalamush modellari va 2-tip diabetli bemorlarda ham
buyrakdagi IR kamayishi aniqlangan [5]. Bundan tashqari, turli xil buyrak epiteliya hujayralariga xos bo'lgan IR ning nobut qilinishi sichqonlarda buyrak va tizimli metabolizmning o'zgarishiga olib keldi [84]. Renin-angiotensin tizimidagi angiotensin-1 retseptorlari, angiotensin II (Ang-II) ko'plab to'qimalar bilan o'zaro ta'sir qilish, shu jumladan to'qimalarda turli xil biologik ta'sirlarda buyraklar vositachilik qiladi [8]. Bundan tashqari, insulin buyraklarda glyukoza almashinuvining muhim regulyatoridir. Giperglikemiya diabetik buyrak kasalliklarining rivojlanishi uchun sababchidir. Shuning uchun buyrak kasalliklari, shu jumladan diabetic nefropatiya rivojlanishi sekinlashishi mumkin yoki insulin terapiyasi bilan giperglikemiyani nazorat qilish mumkun [9].
Suyaklarda insulin roli
Insulinning yana bir muhim fiziologik roli shundaki, u suyaklar rivojlanishiga yordam beradi [9]. Suyak shakllanishida osteoblastlar insulin signalizatsiyasi orqali osteoklastlar tomonidan suyakning rivojlanishi va rezorbsiyasi tartibga solinishi mumkin [9]. Sichqonlar bilan o'tkazilgan tajribalarga ko'ra, suyak hujayralar o'z yuzasida insulin retseptorlarini tutadi [9]. Ya'ni, osteoblastlardagi IRlar osteoblastlarning ko'payishi, omon qolishi va differentsiatsiyasi uchun kerak. Boshqa in vitro tadqiqotida insulin osteoblast proliferatsiyasi, kollagen sintezi va gidroksidi fosfataza ishlab chiqarish tezligini oshirishga va osonlashtirishga qodir bo'lgan anabolik vosita ekanligi haqida xabar berilgan. Shu yo'l bilan osteoblastlar glyukozani qabul qiladi va keyinchalik osteoklastlarning faoliyatini rag'batlantiradi [9]. Bundan tashqari, insulin tanqisligi bo'lgan modellarda minerallar va osteoid sirt maydonlarining pasayishi kuzatildi. 1-tip diabet bilan og'rigan bemorlarda suyaklarida mineral zichligi past bo'lishi aniqlandi va diabetga chalinmagan bemorlarga qaraganda sinish xavfi yuqori bo'lishi kuzatildi [5].
Xulosa
So'nggi yillarda klinik amaliyotda qandli diabet haqidagi tushunchamizda bir qancha katta o'zgarishlarlar yuz berdi. Bu vaqt ichida insulin haqidagi bilimlarimiz rivojlandi va insulin inson organizmini tartibga solishda muhim rol o'ynaydi. Ushbu maqolada biz insulinning bir qancha fiziologik jarayonlarda, jumladan metabolik gomeostazda, shuningdek, insulin sekretsiyasi, regulyatsiyasi va rivojlanishidagi rolini muhokama qildik. Biz bir nechta muhim tana a'zolarining energiya balansida insulinning roli haqida ham ma'lumot berdik. Biroq, insulin haqida hali ko'p narsa noma'lum, xususan giperinsulinemiya, gipoglikemiya va insulin signalizatsiyasi uchun maqsadli terapiya hali oxirigacha o 'rganilmagan. Bu soxalar insulin sekretsiyasini tartibga solish va insulin bilan bog'liq surunkali kasalliklarni davolash
uchun juda muhimdir. Shuning uchun ular kelajakdagi tadqiqotlar uchun muhim masalalar hisoblanadi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Lewis, G.F.; Brubaker, P.L. The discovery of insulin revisited: Lessons for the modern era. J. Clin. Investig. 2021, 131, e142239. [CrossRef] [PubMed]
2. Vecchio, I.; Tornali, C.; Bragazzi, N.L.; Martini, M. The Discovery of Insulin: An Important Milestone in the History of Medicine. Front. Endocrinol. 2018, 9, 613. [CrossRef] [PubMed]
3. Csajbok, E.A.; Tamas, G. Cerebral cortex: A target and source of insulin? Diabetologia 2016, 59, 1609-1615. [CrossRef] [PubMed]
4. Alarcon, C.; Lincoln, B.; Rhodes, C.J. The biosynthesis of the subtilisin-related proprotein convertase PC3, but no that of the PC2 convertase, is regulated by glucose in parallel to proinsulin biosynthesis in rat pancreatic islets. J. Biol. Chem. 1993, 268, 4276-4280. [CrossRef]
5. Kaufman, B.A.; Li, C.; Soleimanpour, S.A. Mitochondrial regulation of beta-cell function: Maintaining the momentum for insulin release. Mol. Asp. Med. 2015, 42, 91-104. [CrossRef] [PubMed]
6. Vasiljevic, J.; Torkko, J.M.; Knoch, K.P.; Solimena, M. The making of insulin in health and disease. Diabetologia 2020, 63, 1981-1989. [CrossRef]
7. Suckale, J.; Solimena, M. The insulin secretory granule as a signaling hub. Trends Endocrinol. Metab. 2010, 21, 599-609. [CrossRef] [PubMed]
8. Yang, B.Y.; Zhai, G.; Gong, Y.L.; Su, J.Z.; Peng, X.Y.; Shang, G.H.; Han, D.; Jin, J.Y.; Liu, H.K.; Du, Z.Y.; et al. Different physiological roles of insulin receptors in mediating nutrient metabolism in zebrafish. Am. J. Physiol. Endocrinol. Metab. 2018, 315, E38-E51. [CrossRef]
9. Avruch, J. Insulin signal transduction through protein kinase cascades. Mol. Cell. Biochem. 1998, 182, 31-48. [CrossRef]
10. Taniguchi, C.M.; Emanuelli, B.; Kahn, C.R. Critical nodes in signalling pathways: Insights into insulin action. Nat. Rev. Mol. Cell Biol. 2006, 7, 85-96. [CrossRef]
