CC BY
25Scientific Journal Impact Factor
INSON ORGANLARINI NOQONUNIY ALMASHINUVIGA QARSHI KURASHDA JAHON HAMJAMIYATINING ORNI
Amirov Shohruh Shuxrat o'g'li
Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti magistranti
Ushbu maqola bugungi insoniyatning qarshisida bolgan, jidiy muammolardan biri - inson organlarining noqoqnuniy kontrabandasiga qarshi xalqaro mexanizmlarni o^rganish. Xalqaro tashkilotlarni ushbu jarayondagi o^rnini belgilash, ularning amalga oshirgan ishlari haqida yozilgan.
Kalit so zlar: Transmilliy jinoyatchilik, Palermo protokoli, Transplantatsiya, Yangland Konvensiya.
В данной статье исследуется одна из самых серьезных проблем, стоящих сегодня перед человечеством - изучение международных механизмов противодействия незаконной контрабанде человеческих органов. Написано о роли международных организаций в этом процессе, и их работе.
Ключевые слова: транснациональная преступность, Палермский протокол, трансплантация, Новозеландская конвенция.
This article examines one of the most serious problems facing humanity today -the study of international mechanisms for countering the illegal smuggling of human organs. It is written about the role of international organizations in this process and their work.
Keywords: Transnational Crime, Palermo Protocol, Transplantation, New Zealand Convention.
Hozirgi vaqtda xalqaro hamkorlik bir davlat chegarasidan chiqib ketadigan, bir nechta davlatlarning manfaatlarini buzadigan va xalqaro hamjamiyatga tahdid soladigan jinoyatlar bilan kurashishga qaratilgan. Transmilliy jinoyatchilikning yangi turlari paydo bo'lishi bilan davlatlar bunday tahdidlarga qarshi kurash choralarini ko'rmoqdalar. XXI asrning yangi muammosi - bu inson a'zolarini savdosi. Oldini olish kelajakda ushbu jinoyatning oldini olishga qaratilgan inson a'zolari savdosi muammosiga samarali ta'sir ko'rsatishning muhim jihatlaridan biridir. Oldini olish odatda bunday xatti-harakatlarning sabablarini bartaraf etishga qaratilgan.
ANNOTATSIYA
АННОТАЦИЯ
ABSTRACT
KIRISH
MUHOKAMA VA NATIJALAR
BMTning 2000-yildagi transmilliy uyushgan jinoyatchilikka qarshi konvensiyasi odamlarning noqonuniy savdosiga qarshi kurash strategiyasini belgilash yondashuvlarini tartibga soluvchi asosiy xalqaro-huquqiy hujjatlarga tegishli. Konvensiyaning maqsadi transmilliy uyushgan jinoyatchilikning oldini olish va ularga qarshi kurashish bo'yicha hamkorlikni rivojlantirishdir. San'atda. Ushbu hujjatning 31-moddasida transmilliy uyushgan jinoyatchilikning oldini olish sohasidagi chora-tadbirlarga oid asosiy qoidalar belgilangan. Bunday tadbirlar quyidagilarga yo'naltirilgan bo'lishi kerak: huquqni muhofaza qilish idoralari o'rtasidagi hamkorlikni kuchaytirish; davlat va tegishli xususiy tashkilotlarning yaxlitligini ta'minlash uchun ishlab chiqilgan standartlar va protseduralar, shuningdek odob-axloq qoidalarini ishlab chiqishga ko'maklashish. Yuridik shaxslar tomonidan uyushgan jinoiy guruhlar tomonidan suiiste'mol qilinishining oldini olish quyidagi tadbirlarni o'z ichiga olishi mumkin: yuridik shaxslarni tashkil etishda ishtirok etadigan yuridik va jismoniy shaxslarning davlat reestrini yaratish, ularni boshqarish va moliyalashtirish; ushbu Konvensiyada nazarda tutilgan huquqbuzarliklar uchun aybdor deb topilgan shaxslarni sud qarori yoki boshqa tegishli vositalar bilan o'z vakolatlari doirasida ro'yxatdan o'tgan yuridik shaxslarning rahbarlari lavozimlarini egallash huquqidan mahrum etishga imkon berish; bunday shaxslarning milliy reestrini yaratish va reestrlarda mavjud bo'lgan ma'lumotlar bilan almashish. Konvensiya, shuningdek, ishtirokchi davlatlarning uyushgan jinoiy guruhlar tomonidan suiiste'mol qilinish holatlarini aniqlash uchun tegishli huquqiy hujjatlar va ma'muriy amaliyotlarni vaqti-vaqti bilan baholashga intilishi kerakligini belgilaydi. Ishtirokchi davlatlar bunday jinoyatchilikning oldini olish va unga qarshi kurashishda jamoatchilik ishtirokiga ko'maklashadi.
Palermo protokoli1, shuningdek, odam savdosining oldini olish bilan bog'liq qoidalarni o'z ichiga oladi. Ushbu Protokolni ratifikatsiya qilgan davlatlar tomonidan olib boriladigan profilaktika choralariga tadqiqot, axborot, ommaviy axborot vositalari va ijtimoiy va iqtisodiy tashabbuslar kiradi (9.2-modda). Ushbu hujjat odam savdosi sohasida talabning paydo bo'lishi va o'sishiga to'sqinlik qiladigan ta'lim, ijtimoiy va madaniy tadbirlarni o'z ichiga oladi (9.5-modda), shuningdek huquqni muhofaza qilish choralarini amalga oshirish bo'yicha chora-tadbirlar (10-modda).
1 Birlashgan Millatlar Tashkilotining transmilliy uyushgan jinoyatchilikka qarshi 2000 yil 15 noyabrdagi konvensiyasini to'ldiruvchi Odamlarning, ayniqsa, ayollar va bolalar savdosining oldini olish, bostirish va jazolash to'g'risidagi protokol // Birlashgan Millatlar Tashkilotining rasmiy sayti. URL: http : //www .un.org/ru/documents/decl_conv/conventions/protocol 1.shtml
222
Protokolning 11-moddasida chegara xavfsizligini ta'minlash choralariga e'tibor qaratilgan.
Inson a'zolarini sotish va korruptsiya bir-biri bilan chambarchas bog'liq hodisalardir. Odamlar sog'lig'ini yaxshilash uchun katta miqdordagi mablag'ni sarflaydilar va bunday mablag 'jalb qilingan joylarda korruptsiya va uyushgan jinoyatchilik sodir bo'ladi. Ushbu jinoyat talab va taklif asosida ro'y beradi. Ya'ni, inson organlarini transplantatsiyasiga muhtoj bo'lganlar, ularni kambag'al odamlardan yoki katta miqdordagi daromad bilan ishlaydigan, firibgar yoki zo'ravonlik bilan organlarni oladigan vositachilar orqali sotib olishadi.
Ushbu jinoyatga faqatgina inson organlari vositachilari jalb qilinmaydi va foyda keltiradi. Boshqa naf oluvchilar orasida organ transplantatsiyasi kasalxonalarida tibbiyot xodimlari va boshqa sog'liqni saqlash xodimlari, tez yordam haydovchilari va o'likxonaning ishchilari bo'lishi mumkin2.
Shu munosabat bilan tibbiyot xodimlari faoliyatida korrupsiya tarkibiy qismi mavjudligini inkor etib bo'lmaydi. G.R.Galeeva bilan biz: "... Korrupsiyaga qarshi kurash bo'yicha BMTning 2003 yil 31 oktabrdagi Konvensiyasi va Yevropa Kengashining 27 yanvardagi Jinoyat-huquqiy konvensiyasining korruptsiyaga qarshi xalqaro huquqiy hujjatlari qoidalarini qo'llash, 1999-yil3 ko'rib chiqilgan noqonuniy xatti-harakatlarga nisbatan qonuniydir "4.
2005-yilgi Konvensiya5ning alohida bobida odam savdosining oldini olishga qaratilgan qoidalar mavjud. Shunday qilib, ushbu Konvensiyaning 5-moddasi 2-bandida odam savdosining oldini olish bo'yicha bir qator choralar belgilangan: tadqiqotlar; axborot, ma'rifiy va ma'rifiy kampaniyalar; odam savdosi jabrlanishi mumkin bo'lgan mutaxassislarga ham, shaxslarga ham qaratilgan ijtimoiy-iqtisodiy tashabbuslar va o'quv dasturlari. Bundan tashqari, odam savdosi sohasidagi o'ta muhim profilaktika chorasi bu Konvensiyaning talabga qarshi choralarini nazarda tutuvchi 6-moddasida nazarda tutadi.
2 Gruessner, Rainer W.G.; Benedetti, Enrico, eds. Living Donor Organ Transplantation. New York: McGraw-Hill Medical, 2008: 106-121
3 1999 yil 27 yanvardagi Yevropa Kengashining Korrupsiyaga qarshi jinoyat qonuni konvensiyasi // Yevropa Kengashining rasmiy sayti. URL: https://rm.coe.int/168007f58c
4 Galeeva G.R. Inson tanasining noqonuniy olib qo'yilishi, qon aylanishi va transplantatsiyasini oldini olish va oldini olish sohasidagi xalqaro huquqiy hamkorlik: dis. ... Cand. huquqshunos. Fanlar: 12.00.10 / Galeeva Gulchachak Ramilovna. - Qozon, 2017. -B.76.
5 Yevropa Kengashining 2005 yil 16 maydagi Odam savdosiga qarshi kurash to'g'risidagi konvensiyasi // Yevropa Kengashining rasmiy sayti. URL: http://www.coe.int/ru/web/conventions/full-list/-/conventions/treaty/197
Hozirgi vaqtda 2015-yilgi Konvensiya inson a'zolarining noqonuniy aylanishining oldini olish sohasidagi asosiy hujjatdir. Ushbu Konvensiya milliy (21-modda) va xalqaro darajada (22-modda) amalga oshiriladigan profilaktika choralari to'g'risidagi qoidalarni o'z ichiga oladi. 2015-yilgi Konvensiyaning 21-moddasi 1-bandining qoidalari transplantatsiya qilish bo'yicha milliy tizimlarning shaffofligini va transplantatsiya uchun teng huquqliligini ta'minlash bo'yicha choralarni nazarda tutadi. 2015-yilgi Konvensiyaning tushuntirish hisobotida 21-moddaga aniqlik kiritildi, chunki "oshkoralik" masalasi muhim, chunki u inson a'zolarini noqonuniy olib tashlash xavfini kamaytiradi. "Transplantatsiya xizmatidan teng foydalanish" shuni anglatadiki, davlatlar transplantatsiya qilinishini kutayotgan barcha bemorlar uchun organlarni ajratish nuqtai nazaridan "teng sharoitlarni" ta'minlashi kerak. Inson a'zolarini savdosiga qarshi kurashishda ishtirok etadigan turli vakolatli organlar o'rtasida doimiy hamkorlikni ta'minlash har qanday muvaffaqiyat uchun zarur shartdir. Shu munosabat bilan, davlatlar barcha vakolatli organlar o'rtasida Konvensiyada ko'rsatilgan jinoyatlarning oldini olish bo'yicha o'z vaqtida choralar ko'rishga imkon beradigan ma'lumot to'plash, tahlil qilish va almashishga alohida e'tibor berishlari kerak.
Ushbu Konvensiyaning 21-moddasi 2-bandi ishtirokchi davlatlarni sog'liqni saqlash xodimlari va tegishli mansabdor shaxslarni o'qitish bo'yicha tegishli choralarni ko'rishga va odamlarning odam savdosining oldini olishga qaratilgan tushuntirish ishlari orqali aholining xabardorligini oshirishga majbur qiladi.
Shuningdek, Konvensiyaning 21-moddasi 3-bandi Tomonlarni moliyaviy foyda yoki boshqa taqqoslanadigan afzalliklarga erishish uchun inson a'zolariga bo'lgan ehtiyoj yoki ularni olish imkoniyati to'g'risida ma'lumotni o'z ichiga olgan reklamani taqiqlash bo'yicha zarur choralarni ko'rishga majbur qiladi.
Ushbu qoida dolzarbdir, chunki hozirgi paytda biz Internetda veb-saytlarda odamning organlari sotiladigan turli xil reklamalarni topishimiz mumkin. Algemeen Dagblad gazetasi 2011 yilda 24 kishi o'zlarining buyraklarini sotish to'g'risida Marktplaats va Speurders kabi saytlarning reklamalarida reklama qilganligini xabar qildi. Donorlar taxminan 40,000 yoki 60,000 evro miqdorida mukofot so'radilar. Buyrak izlayotgan bemorlar ham vaqti-vaqti bilan reklama e'lonlarini joylashtirgan6.
2015 yilgi-Konvensiyaning 22-moddasi davlatlarni odam savdosining oldini olish uchun imkon qadar xalqaro darajada hamkorlik qilishga majbur qiladi. 2018 yilda Yevropa Kengashi Bosh kotibi Torbyorn Yagland Konvensiya kuchga kirishini
6 YXHT politsiyani o'qitish bo'yicha qo'llanma: odam savdosi. URL: http://www.osce.org/ru/secretariat/109936?download=true
224
mamnuniyat bilan qabul qildi va Yevropadagi barcha davlatlarni va dunyoning boshqa qismlarini unga iloji boricha tezroq qo'shilishga chaqirdi. Uning ta'kidlashicha, "inson a'zolari bilan harom biznes inson huquqlarini jiddiy buzilishiga olib kelgan va unga qarshi kurashish uchun faol harakatlar zarur. Ushbu jinoyatlar ko'pincha uyushgan jinoiy guruhlar tomonidan amalga oshiriladi va ko'p millatli o'lchovga ega"7.
XULOSA
Yuqorida ko'rib o'tganimizdek, inson organlarini noqonuniy transplantatiyasi bugungi kundagi eng keng tarqalgan va o'ta jiddiy muammodir. Shuningdek, insoniyat bu transmilliy jinoyatchilikka qarshi kurashda xalqaro tashkilotlarning vazifalari hamda tashkiliy ishlarini aniqlik bilan, davlatlar bir bolib, belgilab olishlari shart shartligi ko'rinib turibdi. Har bir insonning boshqalar bilan tengligi nazariyasini oldinga qo'yib, jinoyatchilikka qarshi kurashda birdam bolib harakat qilish - har bir mamlakat, har bir shaxs uchun aniq maqsad hamda nizom bolishi kerak.
REFERENCES
1. Transmilliy uyushgan jinoyatchilikka qarshi Birlashgan Millatlar Tashkilotining 2000 yil 15 noyabrdagi konvensiyasi // Birlashgan Millatlar Tashkilotining rasmiy sayti. URL: http: //www.un.org/ru/documents/decl_conv/conventions/orgcrime.shtml.
2. Birlashgan Millatlar Tashkilotining transmilliy uyushgan jinoyatchilikka qarshi 2000 yil 15 noyabrdagi konvensiyasini to'ldiruvchi Odamlarning, ayniqsa, ayollar va bolalar savdosining oldini olish, bostirish va jazolash to'g'risidagi protokol // Birlashgan Millatlar Tashkilotining rasmiy sayti. URL: http://www.un.org/ru/documents/decl_conv/conventions/protocol 1 .shtml
3. Gruessner, Rainer W.G.; Benedetti, Enrico, eds. Living Donor Organ Transplantation. New York: McGraw-Hill Medical, 2008: 106-121
4. Korrupsiyaga qarshi Birlashgan Millatlar Tashkilotining 2003 yil 31 oktyabrdagi Konvensiyasi // Birlashgan Millatlar Tashkilotining rasmiy sayti. URL: http://www.un.org/ru/documents/decl_conv/conventions/corrupt.shtml
5. 1999 yil 27 yanvardagi Yevropa Kengashining Korrupsiyaga qarshi jinoyat qonuni konvensiyasi // Yevropa Kengashining rasmiy sayti. URL: https: //rm.coe.int/168007f58c
7 Odam savdosi: Yevropa Kengashining Konvensiyasi kuchga kiradi URL: https://search.coe.int/directorate_of_communication/Pages/result_details.aspx?ObjectId=090000168078efda
225
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
Scientific Journal Impact Factor
R
VOLUME 1 | ISSUE 6 ISSN 2181-1784 SJIF 2021: 5.423
6. Galeeva G.R. Inson tanasining noqonuniy olib qo'yilishi, qon aylanishi va transplantatsiyasini oldini olish va oldini olish sohasidagi xalqaro huquqiy hamkorlik: dis. ... Cand. huquqshunos. Fanlar: 12.00.10 / Galeeva Gulchachak Ramilovna. -Qozon, 2017. -B.76.
7. Yevropa Kengashining 2005 yil 16 maydagi Odam savdosiga qarshi kurash to'g'risidagi konvensiyasi // Yevropa Kengashining rasmiy sayti. URL: http://www.coe.int/ru/web/conventions/full-list/-/conventions/treaty/197
8. Yevropa Kengashining 2015 yil 25 martdagi Inson organlari savdosiga qarshi konvensiyasi // Yevropa Kengashining rasmiy sayti. URL: https: //www.coe.int/ru/web/conventions/full -list/-/conventions/treaty/216
9. Explanatory Report to the Council of Europe Convention against Trafficking in Human Organs (25.03.2015 yildagi Yevropa Kengashining Odam savdosiga qarshi konvensiyasiga izohli ma'ruza) // Yevropa Kengashining rasmiy sayti. URL: https: //rm.coe.int/16800d3840
10. YXHT politsiyani o'qitish bo'yicha qo'llanma: odam savdosi. URL: http://www.osce.org/ru/secretariat/109936?download=true
11. Odam savdosi: Yevropa Kengashining Konvensiyasi kuchga kiradi URL: https://search.coe.int/directorate_of_communication/Pages/result_details.aspx?Object Id=090000168078efda
