CC BY
8RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR DAVRIDA TILLARNI INTENSIV O'QITISHNING PSIXOLOGIK-
PEDAGOGIK JIHATLARI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2023-yil 2-iyun
INNOVATSION TA'LIM DAVRIDA BOSHLANG'ICH SINF O'QUVCHILARIDA BILISHGA QIZIQISHINI RIVOJLANTIRISH MASALALARI Umnova Maxsumaxon Qobuljon qizi
Andijon davlat pedagogika institute doktoranti umnovamahsuma@gmail .com https://doi.org/10.5281/zenodo.7995402
Annotatsiya. Maqolada innovatsion ta'lim davrida dolzarb bo'lgan boshlang'ich sinf o'quvchilarida bilishga qiziqishini rivojlantirishning muhim omillari va usullari tahlil qilinadi va tavsiyalar ishlab chiqiladi.
Kalit so'zlar: ta'lim, bilish, qiziqish, kognitivfaoliyat, boshlang'ich sinf o'quvchilari
Ta'lim sohasini, o'quv jarayonini takomillashtirishga qaratilgan ko'plab g'oyalar, chora tadbirlar orasida eng muhimlaridan biri o'quvchilarning bilishga bo'lgan qiziqishini, kognitiv qobiliyatlarini shakllantirish va rivojlantirish g'oyasidir.
Ushbu g'oya o'quvchilarni bilishga qiziqishini uyg'otadigon, ularni o'qituvchi bilan birgalikdagi faoliyatga jalb qiladigan vositalarni topish uchun asos bo'lib xizmat qiladi.
O'qituvchi qanchalik fanga oid yuksak bilimga ega bo'lmasin, an'anaviy dars o'quvchilarning o'quv materialini yanada idrok etish, ularning aqliy faoliyatini faollashtirish, potentsial aqliy qobiliyatlarini rivojlantirish va amalga oshirish uchun bilishga qiziqishlarini oshirishga katta hissa qo'shmaydi, darsdan tashqari qo'shimcha izlanishiga turtki bo'lmaydi deb hisoblaymiz.
Bilishga qiziqish tabiatan izlanuvchanlik xarakteriga ega. Uning ta'siri ostida inson doimo savollarga ega bo'lib, o'zi doimo va faol ravishda javob izlaydi. Shu bilan birga, maktab o'quvchilarining izlanuvchanlik faoliyati ishtiyoq bilan amalga oshiriladi, u hissiy yuksalishni, omaddan quvonchni boshdan kechiradi. Bilishga qiziqishlarni rag'batlantirish va tarbiyalashda uchta omil asosiy rol o'ynaydi :
- o'quv materialining mazmuni;
- o'quv jarayonini tashkil etish va usullari;
- hissiy daraja.
Monoton, doim bir xil darslar o'quvchilarning kognitiv salohiyatini pasaytiradi. Bilishga qiziqishning paydo bo'lishiga ta'sir qiluvchi o'quv jarayonini tashkil etish va metodologiyasi elementlaridan ishlab chiqilayotgan o'qitish usullarining xilma -xilligi va optimal almashinuvini ta'kidlash kerak (muammoli, tadqiqot olib boruvchi usul), o'quv jarayonini tashkil etishning faol shakllaridan foydalanish (ishbilarmon o'yinlari, bahslar, musobaqalar, treninglar va boshqalar), o'quvchilarning yangi va umumlashtirilgan faoliyat usullarini (mustaqil, ijodiy, jamoaviy) o'zlashtirishi, ko'rgazmali va texnik o'qitish vositalaridan foydalanish. .
Bugungi innovatsion ta'lim davrida insonning shaxs sifatidagi - ongi, ma'naviyati, madaniyati, axloqi hamda yuksak darajada rivojlangan intellekt va intellektual salohiyatiga tobora ko'proq e'tibor qaratilmoqda. Maktab ta'limining sifat jihatidan yangi bosqichga olib chiqish uchun o'quvchilarning vazifalarni muvaffaqiyatli o'zlashtirishiga, bilim faolligini rivojlantirishga va qiziqish barqarorligiga yordam beradigan o'qitish usullaridan foydalanishga lozim.
O'quv jarayonini takomillashtirishga qaratilgan ko'plab ustuvor vazifalardan eng muhimlaridan biri o'quvchilarning bilishga qiziqishini shakllantirish va rivojlantirish masalasidir.
RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR DAVRIDA TILLARNI INTENSIV O'QITISHNING PSIXOLOGIK-
PEDAGOGIK JIHATLARI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2023-yil 2-iyun
O'quv jarayoni o'quvchilar uchun zerikarli va monoton faoliyatga aylanmasligiga ishonch hosil qilish juda muhimdir[1]. Har qanday bilish faoliyatning muvaffaqiyati ko'p jihatdan uning motivatsiyasiga bog'liq.
Muvaffaqiyatli bilish faoliyati uchun eng muhim narsa - bu o'quvchining faoliyat natijasiga yo'naltirilganligi va o'quvchining faoliyat jarayoniga qiziqishi. Bilishga qiziqish esa o'quvchilarning darsdagi faolligiga va bilim sifatining o'sishiga yordam beradi. Bularning barchasi o'quv jarayonini zamonaviy tashkil etish uchun boshlang'ich sinf o'quvchilarining bilishga qiziqishlarini rivojlantirish muammosining dolzarbligini aks ettiradi.
O'quvchilarning bilishga qiziqishini rivojlantirish shakllari va usullari[3]:
• topshiriqni mustaqil bajarish - o'quvchining bilim, ko'nikma va malakalari sifatining eng ishonchli ko'rsatkichidir. Mustaqil ishni tashkil etish darsning eng murakkab jarayonidir. O'quvchini mustaqil ishlashga qanday o'rgatish kerak? Vazifalar ketma -ketligini oldindan prognoz qilish, ko'rgazmali qurollar tayyorlash, qolaversa tayyorgarlik mashqlarini olib borish, differentsial topshiriqli kartalardan foydalanish kerak;
• muammoli ta'limni o'z-o'zini tarbiyalash, mustaqil ta'limi uchun sharoit yaratish bilan ham bog'lash mumkin. Faqat yodlash uchungina mos bo'lgan tayyor fakt va xulosalarni keltirish emas, balki muammoli ta'lim har doim o'quvchilarda cheksiz qiziqish uyg'otadi. Bunday ta'lim haqiqatni izlashga majbur qiladi, va uni topish uchun butun jamoa. O'quvchilar o'rtasida qizg'in bahs-munozaralarga, muhokamalariga sabab bo'ladi. Bu o'quvchilarning his-tuyg'ularini jonlantiradi, ishtiyoq, fikrlash, izlanish muhitini yaratadi. Bu o'quvchining bilimga bo'lgan munosabatiga samarali ta'sir qiladi.
Qiziqarli material. Bilishga qiziqishni shakllantirish vositalaridan biri bu o'yindir. "Bolalar o'yinlari bo'sh zavq emas. Bu yuksak va chuqur ma'noga ega bo'lib, unda butun inson o'zining eng nozik mayllarida rivojlanadi va namoyon bo'ladi. (F. Frebel).
O'yin-kulgi, o'yin elementlari, har qanday g'ayrioddiy, kutilmagan narsalar bolalarda hayratlanish tuyg'usini, bilish jarayoniga katta qiziqish uyg'otadi, har qanday o'quv materialini o'rganishga yordam beradi. O'yin o'quvchini qidirish, izlanish shartlariga bo'ysindirib qo'yadi.
O'yin davomida bola atrofdagi dunyo haqidagi bilimlarga tayanadi, uni chuqurroq o'rganadi, maqsad qo'yishni, harakat rejasini ishlab chiqishni o'rganadi.
O'yin texnikasi va vaziyatlarni amalga oshirishda quyidagi shartlarni hisobga olish kerak:
- didaktik maqsad o'quvchilar oldiga o'yin topshirig'i shaklida qo'yiladi;
-o'quv faoliyati o'yin qoidalariga bo'ysunadi;
-o'quv materiali uning vositasi sifatida ishlatiladi;
- o'quv faoliyatiga didaktik vazifani o'yinga aylantiradigan raqobat elementi kiritiladi;
-didaktik topshiriqni muvaffaqiyatli bajarish o'yin natijasi bilan bog'liq.
O'yin davomida o'quvchilar muhim fazilatlarni rivojlantiradilar: jamoaviy qarorni muhokama qilish va qabul qilishda ishtirok etish, o'z nuqtai nazarini ifodalash va argumentlash[2]. Qo'llab-quvvatlovchilar va raqiblarni diqqat bilan tinglash. Natijada, intellektual ko'nikma va qobiliyatlar rivojlanadi: turli xil variantlar va nuqtai nazarlarni tahlil qilish, muhokama qilinayotgan hodisalarni turli tomonlardan ko'rib chiqish, ma'lumotlar va faktlarni taqqoslash va umumlashtirish. Bilishga yo'naltirilgan o'yinlar insonning dunyoqarashini kengaytiradi, ongning izlanuvchanligini, topqirlikni rivojlantiradi va o'z-o'zini tarbiyalash usullarini o'zlashtirishga yordam beradi. Shuningdek, ular o'quvchilarga mavzuga
RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR DAVRIDA TILLARNI INTENSIV O'QITISHNING PSIXOLOGIK-
PEDAGOGIK JIHATLARI RESPUBLIKAILMIY-AMALIY ANJUMANI 2023-yil 2-iyun
yangicha qarash, darslarda o'rganilgan materialni takrorlash, umumlashtirish va mustahkamlash, uni chuqurroq anglash va tushunishga yordam beradi.
Demak fikrimiz so'ngida rus pedagog va olimi K. D. Ushinskiyning "O'quvchi to'ldiriladigan idish emas, balki yoqilishi kerak bo'lgan mash'aldir[3]" degan fikr mulohazalarini ta'kidlash joizki, o'quvchilarda qachonki bilishga qiziqish mash'ali yonganida ta'lim olish sifatini yuqori darajaga olib chiqish mumkin.
REFERENCES
1. Дейкина А.Ю. Познавательный интерес: сущность и проблемы изучения - М.: Просвещение, 2012. - 258с.
2. Изюмова С.А. Развитие познавательных способностей и усвоение школьных знаний. -М.: Просвещение, 2001. - 128 с.
3. Ушинский, К. Д. Избранные педагогические сочинения : в 2-х т. / К. Д. Ушинский ; ред. А. И. Пискунов. - Москва : Педагогика, 1974. - Том 2. Проблемы русской школы. - 439 с.
4. Умнова М.К. Развитие познавательного интереса младших школьников
5. в учебной деятельности., «МУFАЛЛИМ ^ЭМ YЗЛИКСИЗ БИЛИМЛЕНДИРИУ», Некис - 2023.-355 bet.
6. Тешабоев А.Ю., Умнова М.К. МИРОВОЙ ОПЫТ ПОВЫШЕНИЯ КВАЛИФИКАЦИИ РАБОТНИКОВ ДОШКОЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ // Вестник науки и образования. 2021. №16-2 (119). URL: https://cyberleninka.ru/article/n/mirovoy-opyt-povysheniya-kvalifikatsii-rabotnikov-doshkolnogo-obrazovaniya (дата обращения: 17.05.2023).
7. Умнова М.К. РЕАЛИЗАЦИЯ ДИСТАНЦИОННЫХ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ ТЕХНОЛОГИЙ ПОВЫШЕНИЯ КВАЛИФИКАЦИИ ПЕДАГОГИЧЕСКИХ РАБОТНИКОВ ДОШКОЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ // Проблемы педагогики. 2022. №1 (59). URL: https://cyberleninka.ru/article/n/realizatsiya -distantsionnyh-obrazovatelnyh-tehnologiy-povysheniya-kvalifikatsii-pedagogicheskih-rabotnikov-doshkolnogo-obrazovaniya (дата обращения: 17.05.2023).
8. Умнов Д. Г. ФОРМИРОВАНИЕ ПРЕДСТАВЛЕНИЙ У ДЕТЕЙ ДОШКОЛЬНОГО ВОЗРАСТА ПОТРЕБИТЕЛЬСКИ-ЭКОНОМИЧЕСКИХ ЦЕННОСТЕЙ //Образование, профессиональное развитие и сохранение здоровья учителя в XXI веке. - 2022. - С. 476-482
9. Umnov Dmitriy Gennadievich. (2021). RESEARCH OF BASIC ECONOMIC KNOWLEDGE AMONG CHILDREN OF SENIOR PRESCHOOL AGE. Galaxy International Interdisciplinary Research Journal, 9(6), 89-96. Retrieved from https://www.giiri.com/index.php/giirj/article/view/102
10. Умнов Дмитрий Геннадьевич СОЗДАНИЕ ПЕДАГОГИЧЕСКИХ УСЛОВИЙ ЭКОНОМИЧЕСКОГО ВОСПИТАНИЯ ДЕТЕЙ ДОШКОЛЬНОГО ВОЗРАСТА В УСЛОВИЯХ ДОШКОЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ // Вестник науки и образования. 2020. №16-1 (94).
11. Умнов Д.Г. ВЛИЯНИЕ МАРКЕТИНГА НА ПОТРЕБИТЕЛЬСКУЮ КУЛЬТУРУ ДЕТЕЙ ДОШКОЛЬНОГО ВОЗРАСТА // Вестник науки и образования. 2021. №16-1 (119).
RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR DAVRIDA TILLARNI INTENSIV O'QITISHNING PSIXOLOGIK-
PEDAGOGIK JIHATLARI RESPUBLIKAILMIY-AMALIY ANJUMANI 2023-yil 2-iyun
12. Ibragimov, X., and Abdullayeva Sh. "Pedagogika nazariyasi (darslik)." T.: Fan va texnologiya 288 (2008).
13. Ибраимов Х. И. Креативность как одна из характеристик личности будущего педагога //Наука, образование и культура. - 2018. - №. 3 (27). - С. 44-46.
14. Ibragimovich X. I. O 'ZBEKISTON OLIY TA'LIM TIZIMIDA KREDIT-MODUL TEXNOLO GIYALARINI QO 'LLASHNING O 'ZIGA XOS XUSUSIYATLARI //INTEGRATION OF SCIENCE, EDUCATION AND PRACTICE. SCIENTIFIC-METHODICAL JOURNAL. - 2021. - С. 209-214.
15. Ibragimovich, Ibraimov Kholboy. "Theoretical and methodological basis of quality control and evaluation of education in higher education system." International journal of discourse on innovation, integration and education 1 (2020): 6-15.
16. Maxmutovna T. X. INFLUENCE OF MASS CULTURE ON THE FORMATION AND DEVELOPMENT OF THE SPIRITUAL AND MORAL IMAGE OF THE YOUNG GENERATION //European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol. - 2019. - Т. 7. - №. 12.
17. Mahmutovna T. X. Ways to Form Immunity of Protection from" Public Culture" in Adolescent Students //Kresna Social Science and Humanities Research. - 2022. - Т. 3. - С. 115-117.
18. Makhmutovna T. K., Ibragimovna T. I. Specific features of the pedagogical process focused on increasing the social activity of youth //Asian Journal of Multidimensional Research (AJMR). - 2020. - Т. 9. - №. 6. - С. 165-171.
19. Abdullaeva, B. S., Sobirova, M. A., Abduganiev, O. T., & Abdullaev, D. N. (2020). The specifics of modern legal education and upbringing of schoolchildrenin the countries of the post-soviet world. Journal of Advanced Research in Dynamical and Control Systems, 12(2), 2706-2714.
20. Oglu, Abduganiev Ozod Tursunboy. "Pedagogical Conditions And Mechanisms Of Development Of Social Active Civil Competence In Students." Turkish Journal of Computer and Mathematics Education 12, no. 7 (2021): 433-442.
21. Abduganiyev, O. T. (2022, December). FACTORS AFFECTING THE DEVELOPMENT OF SOCIALLY ACTIVE CITIZENSHIP COMPETENCE IN STUDENTS. In E Conference Zone (pp. 10-13).
22. Abduganiev O. Developing Student Civil Competency //Eastern European Scientific Journal. - 2019. - №. 1.
23. Махмудов А. Х., Джураев Р. Х., Ахунжонов А. Т. Дидактический потенциал шахматной игры //Наука и образование сегодня. - 2020. - №. 6-2 (53). - С. 70-71.
24. Махмудов А. Х. ИНТЕНСИФИКАЦИЯ ОБУЧЕНИЯ ПРЕДМЕТА «ШАХМАТЫ» ЧЕРЕЗ РЕШЕНИЯ ШАХМАТНЫХ ЗАДАЧ: 10.53885/ед. 2022.49. 38.098 Махмудов Абдулхалим Хамидович, д. 2 п. н, зам. директора Узбекского научно-исследовательского института педагогических наук им. Кары Ниязи, abdu-hm@ yandex. ru //Научно-практическая конференция. - 2022. - С. 766-768.
25. Джураев Р. Х., Махмудов А. Х., Фефелов В. С. Методология формирования учебно-творческого плана для компетентностной подготовки магистров //Педагогические науки. - 2012. - №. 1. - С. 84-90.
RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR DAVRIDA TILLARNI INTENSIV O'QITISHNING PSIXOLOGIK-
PEDAGOGIK JIHATLARI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2023-yil 2-iyun
26. Махмудов А. Х., Абдурахмонов З. Б. Таълимда замонавий ракамли технологияларидан фойдаланишнинг ютуклари ва муаммолари //Academic research in educational sciences. - 2021. - Т. 2. - №. CSPI conference 3. - С. 97-99.
