Научная статья на тему 'ИНКЛЮЗИВТІ БІЛІМ БЕРУДІҢ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУ'

ИНКЛЮЗИВТІ БІЛІМ БЕРУДІҢ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
74
22
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Инклюзивті білім беру / интеграция / интерактивті багдарламалық / психологиялық-педагогикалық / Ақпараттық-коммуникациялық технология / инклюзивное образование / интеграция / интерактивное / программное / психолого-педагогическое / информационно-коммуникационные технологии / inclusive education / integration / interactive / software / psychological-pedagogical / information and communication technologies

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Сабитова З.Ж.

Мүмкіндігі шектеулі балалар басқа балалармен тең мүмкіндікте білім алуы тиіс. Қазірдің өзінде инклюзивті білім беруді енгізу қажеттілігі туындап отыр. Бүгінгі таңда инклюзивті білім беру мәселесі әлемдегі өзекті проблемаға айналып отыр. Қазақстанда бұл құбылыс, назардан тыс қалдырылмаған. Бұл проблема өзіне қатты назар талап етеді, өйткені туа біткен және жүре пайда болған ақаулары бар балалардың саны жыл сайын артып келеді.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Автор полагает, что дети с ограниченными возможностями должны получать образование на равных с другими. Сегодня проблема инклюзивного образования становится актуальной в мире. В Казахстане инклюзивное образование не осталось без внимания. В настоящее время это направление в образовании требует серьезных подходов, так как с каждым годом увеличивается количество детей с врожденными и приобретенными пороками.

Текст научной работы на тему «ИНКЛЮЗИВТІ БІЛІМ БЕРУДІҢ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУ»

j»_„

^^ Педагогическая наука и практика ^^^

ИННОВАЦИОННЫЕ ПРОЦЕССЫ В ОБРАЗОВАНИИ

УДК 377.5

ИНКЛЮЗИВТ1 Б1Л1М БЕРУДЩ ТИ1МД1Л1Г1Н АРТТЫРУ

Ацдатпа

Мумкшдш шектеул1 балалар баска балалармен тец мумкшдште бшм алуы тшс. К^аз1рдщ езшде инклюзивт1 бшм беруд1 енпзу кажеттшт туын-дап отыр. Бугшп тацда инклюзивт1 бш1м беру мэселесл элемдеп езекп проблемага айналып отыр. Кдзакстанда бул кубылыс, назардан тыс калдырылмаган. Бул проблема езше катты назар талап етед1, ейткеш туа б1ткен жэне журе пайда болган акаулары бар балалардьщ саны жыл сайын артып келедк

Аннотация

Автор полагает, что дети с ограниченными возможностями должны получать образование на равных с другими. Сегодня проблема инклюзивного образования становится актуальной в мире. В Казахстане инклюзивное образование не осталось без внимания. В настоящее время это направление в образовании требует серьезных подходов, так как с каждым годом увеличивается § количество детей с врожденными и приобретен® ными пороками, m

сп Annotation

g The author supposes that children with disabilities ¡3 should receive education on an equal footing with У others. Today, the problem of inclusive education д" is becoming urgent in the world. In Kazakhstan 2 this phenomenon was not ignored. Currently, this w direction in education requires serious attention, as щ the number of children with congenital and acquired

§ defects increases every year.

К Я"

д Менщ ойымша, инклюзивт1 бшм беру - жалпы § бшм берудщ даму удерюшдеп барльщ адамдар-

W ...

g ды окыту, сонымен катар эр турл1 кажеттшж-терге ие балаларга карай бешмдеу аркылы ерек-

Сабитова З.Ж.,

«К^останай жогары полнтехникалыц колледж!» KMfÇK ¡{аза кс та а Республикасы, ¡{остапаи ц.

Арнагш пэндер оцытушысы

Нег1зг1 свздер: Инклюзивтi oi. ii.M беру, интеграция, интерактивтi багдарламал ыц, психологиял ыц-пе-дагогикалыц, Ацпараттыц-комму-никациялъщ технология.

Ключевые слова: инклюзивное образование, ннтеграцня, интерактивное, программное, психолого-педагогическое, информационно-коммуникационные технологии.

Keywords: inclusive education, integration, interactive, software, psychological-pedagogical, information and communication technologies.

Педагогическая наука и практика

Ш

ше муктаждыктары бар балалардьщ бшш алуына кол жеткпу. Инклюзивт1 бшш беру ортасы -дамуында ерекшел1п бар балалардьщ элеуметтенуге жэне бшм, бшштер мен дагдыларды игеруге деген дербес кажет -тшжтерш канагаттандыру ушш курылатын кундылыкты-багдарланган орта. Интеграция - бул непзп максаты бАршт1ру, калпы-на келтфу, косу, ягни тутастьщ болып та-былатын удерю немесе ю-шаралар кешеш. Бшш беруд1 акпараттандыру - бул максатка багдарланып уйымдастырылган бшш беру сферасын эдюнамалык, технологияльщ жэне гылыми - педагогикальщ, оку - эдюте-мелш багдарламальщ - технологияльщ эзф-лемелерщ дайындау барысында акпарат-тьщ - коммуникацияльщ технологиялардьщ мумкшдисгерш жузеге асыруга багытталган тэж1рибесш тшмд1 пайдалану ушш камта-масыздандырылган удерю. Акпараттык технология - акпаратты жинау, ендеу, сактау, таратудагы техникальщ кур ал дар мен эд1-стердщ жиынтыгы, ягни элеуметпк жэне техникальщ бас кару мумкшдшш жетшщру жэне адамдардьщ бшшш кецейтуде акпаратты усыну[1].

Акпараттьщ - коммуникацияльщ технология - казфп окыту технологиясын ин-терактивт1 багдарламальщ - эдютемелж камтамасыз ететш компьютерлж техника, телекоммуникацияльщ байланыс курапда-ры мен эдютершщ жиынтыгы Акпараттьщ кузыреттшш - акпараттарды аньщтауда ин-дивидуумга кажет кабшеттердщ жиынтыгы, ягни турл1 акпараттарды тишд1 колдану мен багалау, оларды тандау кабшеттшп. Бупн-де педагогикада тек сез аркылы гана уйрену мумкш емес деген кагида дэлелденш отыр. Керюшше, бшшд1 эрекет аркылы гана игеруге болады. Адам б1ршпи кезекте ез ко-лымен жасаганды жадына сактайды, осы эрекеттершщ непзшде туындаган бшш пен дагдыларын кундел1кт1 емфде колдана ала-ды: «вз1ме жасатсац - уйренемш!» (Конфуций). Сондьщтан да мугашмдер эр сабакта-рында тек тыцдап, жаздыртып коймай, мына эрекеттерд1 де аткаруы керек: ойлау, оку, сейлеу, ез ойын айту, талкылау, гпкф алма-

су, талдау т.с.с. Инклюзивтщ басты макса-ты - мумкшд1п шектеул1 балаларды жалпы бшм бере^н ортага кфжтфу гана емес, ол «барлыгы ушш б1р мектеп» максатын кез-дейдг Инклюзивт1 окыту мумкшдт шек-теул1 баланыц жалпы бшм беретш ортада элеуметтену1 мен оныц дамуына жэне окыту процесшде баланыц жет1епктерге жетуь не мумкшдш тугызады. Инклюзива бтм беру окыту процесшде балага жеке кемек корсету мен психологияльщ - педагогикальщ колдауды камтамасыз етедг Инклюзива бтм беру жайлы айтканда жалпы бшм беретш мектепте мумкшд1п шектеул1 балаларга кедерпсп аймак куру гана емес, баланыц психофизикальщ мумкшдштерш ескере отырып курылатын оку - тэрбие про-цесшщ ерекшелтн де ескерген жен. Ал бул процесп жузеге асыру ушш мектепте бала-ны психологияльщ - педагогикальщ колдау кызмет1 уйымдастырылуы кажет, сонымен катар, баланыц дамуына жагдай тудыратын балага кемек колын созуга дайын, кезде-скен мэселеш дурыс тусшуге непзделген педагогикальщ жэне балалар ужымында моральды - психологияльщ климат орнауы кажет. Мундай балаларга эртурл1 катего-риялы балалар юредг Соныц психика-льщ дамуы тежелген балалар. Психикальщ дамуы тежелген балалар - окыту багдарла-масын мецгеруде киындьщтарга кездесетш

улгермеупн балалар. Бугшп тацда инклю- ^

К

зивт1 бЫм беруд1 колдау багытында жалпы к бшм беретш мектептерде белгш себептер- га мен акыл - ой дамуында ауыткуы бар неме- с2

Он

се психикальщ дамуы тежелген окушылар м

бшм алуда. Эр окуышыныц бшм алуда ез д

ерекшелштер1 бар. Мэселен эр окушыныц ^

м

эмоционалдьщ жэне психикальщ таным д-

процестершщ дамуы децгеш эртурлг Де- 2

С

секте казфп тацда эр окушыга жеке тулга и

ретшде карап, саналы тэрбие сапалы бЫм ^

беру ем1р талабы болып табылады. Осы рет- §

те мектеб1м1зде эрб1р мумкшдт шектеул1 Ц^

окушыныц даму децгеш мен жас ерекшелт ^

ескершш бЫм бершуде. Бугшде ел1м1здщ §

барльщ аймагында мумкшд1п шектеуш ба- § лаларга бшм беруд1 колдау непзшде жалпы

ж_„

^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ Педагогическая

бшш беретш мекттептерде тузете - дамыта окыту сыныптары бфтшдеп ашылып жа-тыр. Бул сыныптын максаты: эр сыныптагы мумкшдт шектеул1 окушыларды б1р сы-ныпка топтастырып, эр окушыга жекелеп сыныбы мен оку багдарламасына сай бтм беру. Бул сынып ашылганымен ез алдына улкен киыншылыктары бар. Себебг

• Б1ршппден, бул сыныпта кей мектеп-терде эртурл1 сыныптан жиналган окушы-лар окиды.

• Екшпиден, олардыц жас ерекшелт эртурл1 болгандьщтан эр сыныпка езшщ сыныбына сэйкес бшм бершу керек.

• Ушшппден, бЫм беру багдарламасы-нын эртурлш1п.

• Тертшшщен, мундай сыныпка сабак беретш пэн мугал1мдершщ арнайы педагогикальщ бтм келемшш аздыгы.

Осыньщ нэтижесшде балаларды окы-тудьщ бАршпп сатысынан - ак киын-шыльщтарга тап болады. Мугашмдер бул киыншыльщтарды субьективт1 талдап бала дамуындагы кемюпктерш курделендфед1. Мундай интеграцияньщ салдарынан балаларга жалпы бшм беру жуйеш ретшз да-муын жалгастырады[2].

Инклюзив - сез1 латын тшшен аударганда «ез1мд1 косканда» ал, агылшын тшшен аударганда «араластырамын» деген магынаны бивдредь Инклюзивп бтм берудщ мак-Щ саты: даму мумкшдт шектеул1 балаларга Д калыпты балалармен б1рге бтм беру. Ягни га адамньщ жынысына, дшше, шыгу тегше ^ карамастан тен кукылы жеке тулга ретшде м бшм беру жуйеш болып табылады. Инклю-д зивт1 бшш беру - мумкшдт шектеуш ба-У лаларды окытып - уйретудщ б1р формасы.

Я" Бул арнаулы бшш беру жуйесшде дэстур-о

Рч Л1 турде калыптаскан жэне даму устш-

и деп формаларды ыгыстырмайды. Нагыз

щ инклюзивп бшм берудщ 2 жуйесш жалпы

§ жэне арнаулы жуйелерд1 б1р-б1р1не жакын-

® дастырады. Жалпы бтм беретш мектепте

д мумкшд1п шектеул1 окушыларды бфлест

§ (интеграциялы турде) окуын уйымдастыру

д болып табылады. Кдзакстан Республикасы-ньщ 11.07.2002 жылгы «Кемтар балаларга

аука и практика ^^

элеуметпк - медицинальщ, педагогикальщ - психологияльщ тузеу аркылы колдау ту-ралы» № 343 зацы бойынша ТДО сыныптары уйден окыту, уйден элеуметпк кемек керсету, кемекш1 багдарлама, арнайы (ПДТ) багдарлама бойынша куэлш беру ережелерш жэне мумкшдт шектеуш балаларды коргау, камкорлау, диагнозын аныктау, емдеу, онай-лату, тэрбиелеу, окыту, катарга косу мэселе-лер1 бойынша жанадан шьщкан зан, каулы, ереже тэртштершде каралган. Инклюзивп бшм беру - ерекше муктаждьщтары бар балаларды жалпы бтм беретш мектептер-деп окыту урд1сш сипаттауда колданылады. Инклюзивт1 окыту - даму мумкшд1п шек-теул1 балалардьщ калыпты дамыган балалармен б1рге элеуметтенд1ру жэне интеграция процестерш жецшдету максатындагы жецшдетшген окыту жуйест Инклюзивт1 окыту - барльщ балаларга мектепке дешн-п оку орындарында мектеп жэне мектепке ем1рше белсене катысуга мумкшдш бе-редг Инклюзивп окыту - окушылардыц тец кукыгын аньщтайды жэне ужым ¡с-эрекеп-не катысуга мумкшдш бередк Адамдармен карым - катынасына кажетт1 кабшетт1Л1кт1 дамытуга мумкшдш бередг Инклюзивп окыту - барльщ балалардьщ муктаждыгын ескеретш ерекше кажеттшт бар балалардьщ бтм алуын камтамасыз ететш жалпы бшм урдюшщ дамуы. Инклюзива бтм беру балалардьщ оку урдюшдеп кажеттшш-терш канагаттандырып, окыту мен сабак берудщ жаца багытын ецдеуге талпынады. Егер инклюзивп окытудыц окыту мен сабак беруге енпзшген езгер1стер1 тшмд1 болса, онда ерекше кажеттшштерА бар балалардьщ жагдайын да езгертедг Инклюзивт1 бшш беруд1 ашкан мектептерде окыган балалар адам кукыгы туралы бшш алуга мумкшдш алады. Инклюзивт1 окыту балаларды жалпы бшм беру урдюше тольщ енпзу жэне элеуметпк бешмделуше, жынысына, шыгу тегше, дшше карамай балаларды айыратын кедергшерд1 жоюга ата-аналарын белсен-дшкке шакыруга балалардьщ тузеу - педагогикальщ жэне элеуметпк кажетт1 л 1 ктер1 н арнайы колдау, коршаган ортаныц бала-

Педагогическая наука и практика

ларды жас ерекшелштерше бешмделуше жагдай калыптастыру, ягни жалпы бшш беру сапасы сакталган тшмд1 саясат[3].

Инклюзивт1 бшм берудщ непзп прин-циптерг Инклюзивт1 бшм беру - жалпы орта мектептерде мумкшд1п шектеул1 бала-ларды деш сау балалармен 6ipre окыту;

Инклюзивтш бшм беру непзшде - бар-льщ адамдарга тец карым - каты нас, балалар арасында дискриминацияны болдырмау;

Арнайы бшш беруд1 кажет ететш бала-ларга арнайы жагдай жасау.

Жустбек Аймауытов айткандай: «Му-ranÎM ¿стеген ici ешмд1, берекел1 болуын тшесе, эуел1 ез кызметш шын кещлмен жаксы кореш» деген екен. Олай болса, ез мамандыгын шеказ суйе бшген маман иес1 гана узд1кс13 1зденю пен аскан шыдам-дыльщ, кажырлы енбектщ аркасында мум-кшдт шектеул1 балаларды тузете - дамыта окытудыц непз1 жуйес1 инклюзивт1 бшм берудщ практикальщ адымы негурлым ерте гылыми теориямен езшдш ундеспгш тапса, баланьщ бшмше, оньщ болашагына улкен сэулесш Tycipin, бала ем1рш дурыс багытка багыттары сезаз[4].

Корыта айтканда, Акпараттык-коммуни-кацияльщ технологияны колдануда мугашм мен окушыныц езара 6ipirin орындайтын эрекетшщ нэтижел1 болуы, коп жагдайда, окушылардын акпаратты кабылдауга зей-шш коюга жэне соны 6ipa3 уакыт устап туруга байланысты болып келедк Акпаратты к - коммуникацияльщ технологияны колданып, окушылардьщ зешнш сактап устаудыц б1рнеше жолы ретшде - эсерле-нуд1 кушейтудц зешн коюды тжелей талап етуд1, енжарлык пен алацгасарльщты жоюга карсы эрекет жасау, сабактьщ кызьщты уй-ымдастырылуын айтамыз. Акпараттык-ком-муникацияльщ технологияны колдана оты-рып сабак беруде окушылардьщ зешншщ мынадай психологияльщ ерекшелштерш ecKepin, реттеп отыру керек. Окушыньщ турактылыгы, зейшшщ дурыс белшт оты-руы, зешнш баскага ауыстыруы. Осындай амалдарды колданып, окушылардьщ сабак барысында талдау, салыстыру, корытын-

дылар жасау, соньщ аркасында сабак окуга деген жагымды мотивация калыптастыру мумкш болады. Кдзфп уакытта бшш беру урдюшде мугашмдердщ эр турл1 компью-терлш технологияларды колдану мумкшдь п темен екендтн айкындадьщ, бул жагдай олардыц акпараттык-коммуникациялык технологияны куралдарын колдануда кэсти дайындьщтан етпегенд1пн бшдфтед1, осы фактор оларды Акпараттык-коммуникациялык технологияныц колдану мумкшд1пн-де киындык тугызгандьщтан, белпл1 бф 1шк1 урей пайда болатыны белгш. Осыдан кешн мынадай мэселе туындайды: болашак бастауыш сынып мугал1мдерше инклюзивт1 бшм беру аясында жумыс жасау дагдыла-рына уйрету, бшмдер беру мен технологияларды колдану непздерше окыту мен оку удерюше оларды тишд1 интеграциялау жэне колжет1мд1 технологиялар аркылы жет1стшке жету кажеттшпн канагаттан-дыру болып табылады. Кдзфп заманныц жогаргы оку орны тулектер1, езшщ алдын-дагы бтрушшершен Караганда компьютер-лш технологияларды колдануы кузыреттш-п жогары десек кателеспейм1з. Мумкш дт шектеул1 балалардыц элеуетш тишд1 ашу уппн бшм беру удерюшщ дэстурл1 тэж1ри-беге сэйкес сандык технологияларды утым-ды колдануга болады. Бул удерюте жеке рол окытушыга бершедк ол белгш1 бф балага психологияльщ дамуы мен коммуникативтж

К

дагдылар калыптастыру бойынша кандай к

Г <

куралдар паидаланатынын жэне оц эсер ое- га ретшш аньщ бшу1 тшс. ^

Он

ЭДЕБИЕТ 2

1.Республикальщ гылыми - эд1стемелш ^ журнал №2 2016 ж д-

2.«Ьуазакстан Республикасыныц бшм бе- 2 руд1 дамытудыц 2014 -2020 жылга арналган и Мемлекетпк багдарламасы» Астана, 2014 ж ^

3.А.А. Байтурсынова «Арнайы педагоги- § ка: проблемалары мен даму болашагы» Ал-маты, 2010 ж ^

4.Кемтар балаларды элеуметпк жэне ме- § дицинальщ педагогикальщ тузету аркылы § колдау ту рал ы. К? 2002ж №343 зацы

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.