INGLIZ VA O’ZBEK TILLARIDA SINONIM SO’ZLARINING O’XSHASH VA FARQ QILUVCHI JIHATLARI Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

Baltayeva N. T.

Chirchiq davlatpedagogika universiteti Xorijiy til va adabiyoti (ingliz tili) yo'nalishi magistranti

INGLIZ VA O'ZBEK TILLARIDA SINONIM SO'ZLARINING O'XSHASH VA FARQ QILUVCHI JIHATLARI

Annotatsiya: Zamonaviy dunyoda leksik sinonimiyaga jiddiy e'tibor berish kerak, chunki tilning sinonimik boyligini bilish inson nutq madaniyatining muhim shartidir. Bundan tashqari, o'rganilayotgan tilning sinonimlari zaxirasi yangi ko'nikmalarni sifat jihatidan o'zlashtirish va muloqotda til to'sig'ini yengish imkonini beradi.

Kalit so'zlar: ingliz tili, o'zbek tili, sinonimlar, tahlil, lug'atlar zahira, talaffuz.

Baltayeva N.T.

master in foreign languages and literature (English) Chirchik State Pedagogical Institute

SIMILAR AND DIFFERENT ASPECTS OF SYNONYMS IN ENGLISH

AND UZBEK LANGUAGES

Annotation: In the modern world, serious attention should be paid to lexical synonymy, because knowledge of the synonymous wealth of the language is an important condition of human speech culture. In addition, the reserve of synonyms of the studied language allows to master new skills qualitatively and overcome the language barrier in communication.

Keywords: English, Uzbek, synonyms, analysis, replacement, pronunciation.

Kirish (Intoduction). Sinonimiya yunoncha sinonimiya - "omonimiya" so'zidan til tizimining bir belgi uchun bir nechta belgisiga ega bo'lish qobiliyatiga asoslanadi va tilda ob'yektiv dunyoning turli xususiyatlarini minimal til vositalaridan foydalangan holda aks ettirishga yordam beradi.[1] Nutqda sinonimlar ikkita asosiy vazifani bajaradi - o'rnini bosish, bir birlik ikkinchi birlik bilan almashtirilganda so'zlashda takrorlanishni oldini olish maqsadida unga semantik jihatdan adekvat bo'lish va aniqlashtirish vazifasi.[2]

Mavzuga oid adabiyotlarning tahlili (Literature review). Sinonimlar bir, ikki va undan ortiq so'zdan tashkil topadi. Masalan buloq — chashma sinonimlar qatori ikki so'zdan, yuz, aft, bashara, bet esa bir qatorli so'zdan iborat. Sinonimlar qatori esa ko'p so'zlardan tuzilgan.[3] Ko'p ma'noli so'zlar muayyan ma'nosi yoki ma'nolari bilan bir yoki birdan ortiq sinonimlar qatoriga kirishi mumkin. Masalan bitirmoq so'zi bir ma'nosi bilan tugatmoq, tugallamoq,

tamomlamoq so'zlari qatoriga, boshqa ma'nosi bilan ado qilmoq, yo'qotmoq, yo'q qilmoq so'zlari qatoriga kiradi.[4] Sinonimlarlar qatoridagi bir so'z bosh so'z hisoblanadi. Bosh so'z, odatda, hozirgi adabiy tilga mansubligi, emotsional bo'yoq, uslubga ko'ra betarafligi xususiyatlari bilan shu qatordagi boshqa so'zlardan farqlanadi hamda xuddi shu xususiyatlariga ko'ra tilda boshqalariga nisbatan keng qo'llaniladi.

Tadqiqot metodologiyasi(Research Methodology). Nutqda sinonimlarning har biridan ularga xos belgi xususiyatlarni hisobga olgan holda foydalanish muhim ahamiyatga ega. Sinonimlar ma'nodosh so'zlar shakli har xil, ma'nosi bir biriga yaqin bo'lgan so'zlar. Sinonimlar bir so'z turkumi doirasida yuzaga keladi barcha so'z turkumlarida sinonimlik mavjud. Sinonimik qatordagi asosiy so'z dominanta deyiladi.[5] U uslubiy betaraf bo'ladi, masalan: yuz, chehra, jamol, bashara, turq. Yuz dominanta, asosiy so'z, u uslubiy betaraf.

Tahlil va natijalari (Analysis and results). Biz yuqorida ko'rib chiqqan bo'limlarda ta'kidlab o'tilgan umumnazariy mulohazalar. Shuningdek, ingliz tili boshqa so'zlardan ko'pgina so'zlarni meros qilib oldi va ba'zi nusxalarini saqlab qoldi. Aynan shuning uchun ba'zi so'zlar bir biriga o'xshash yoki ovoz chiqarib aytilmaydi, ammo bu qo'shimcha mavzular. Ingliz tarixi davomida fTantsuz, lotin va yunon tillaridan keng qarz olish natijasida turli xil registrlarni egallagan sinonimlar guruhlari ular ishlatilishi mumkin bo'lgan kontekstlar, ozodlik va ozodlik, baxt va saodat, chuqurligi va chuqurlik deb yozgan yozuvchi Simon Horobin.

Xulosa va takliflar (Conclusion/Recommendations). Xulosalaydigan bo'lsak, sinonim so'zlar shunchaki xashamdorlik emas, balki tilning chinakam boyligidir. Sinonimlar so'zning ma'noli shakllaridan biri bo'lib, talaffuzi, yozilishi har xil, birlashtiruvchi ma'nosi bir xil bo'lgan qo'shimcha ma'no nozikligi, emotsion ma'nosi qo'llanishi kabi bir qator xususiyatlari bilan o'zaro farqlanadigan so'zlardir.

Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati:

1. Алехина А.И. Семантические группы в фразеологии современного английского языка. - М., 1977. 2. Смиринцкий А.И. Синтаксис английского языка. - М., 1957 3. Tursunov U., Muxtorov J. Hozirgi o'zbek adabiy tili. - T., 1975

2. Manba: https://englishfull.ru/leksika/sinonimy.html

3. Mamatov, A., & Mirzaakbarov, S. B. (2019). UZBEK COMPERATIVE ANALYSIS OF HYPONYMY IN ENGLISH GRADUONYMIC PHRASEMES. Central Asian Problems of Modern Science and Education, 4(2), 617-625.

4. Mamatov, A. (2020). O'zbek tili frazeologiyasi. Архив Научных Публикаций JSPI.

5. Mamatov, A. (2020). ANTONIMIYA ASOSIDA FRAZEOLOGIK SHAKLLANISH MASALALARI. Архив Научных Публикаций JSPI.

6. Алехина А.И. Семантические группы в фразеологии современного английского языка. - М., 1977.

7. Смиринцкий А.И. Синтаксис английского языка. - М., 1957