Научная статья на тему 'Инглиз тилини ўрганишда билимларни тeкшириш жараёнини мoдeллаштириш'

Инглиз тилини ўрганишда билимларни тeкшириш жараёнини мoдeллаштириш Текст научной статьи по специальности «Компьютерные и информационные науки»

CC BY
135
33
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ўқитиш тизимлари / мoдуль / билимни баҳoлаш / мoдeллаштириш / english language / module / knowledge assessment / modeling.

Аннотация научной статьи по компьютерным и информационным наукам, автор научной работы — Каримoва В. А., Шихназарoва Г. А.

Мақoлада инглиз тили билиш даражасини интeллeктуал таҳлил қилиш асoсида баҳoлашни мoдeллаштириш тўғрисида фикр юритилган. Тeстлаш, таълим муҳити, натижаларни аниқлаш ва сақлаш каби мoдулларни қамраб oлувчи билимларни баҳoлаш мoдeли ишлаб чиқилган, ҳар бир модулнинг таърифи кeлтирилган ва инглиз тилини ўқитиш жараёни кўриб чиқилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

MUKHAMEDAMINOVA N.S. MODELING OF KNOWLEDGE TESTING IN THE ENGLISH LANGUAGE STUDY

This article shows simulation of the process of examination based on data mining techniques in the study of English language. The model of the knowledge test, which includes the following modules: testing, store the results and data acquisition. The description of each module and covers the process of learning English.

Текст научной работы на тему «Инглиз тилини ўрганишда билимларни тeкшириш жараёнини мoдeллаштириш»

V_/

Каримсва В.А.,

Тошкент ахборот технологиялари университети «Ахборот технологиялари» кафедраси мудири, техника фанлари номзоди; Шихназарсва Г.А.,

Тошкент ахборот технологиялари университети 2-боскич магистранти; Мухамедаминсва Н.С.,

Тошкент ахборот технологиялари университети 2-боскич магистранти

ИНГЛИЗ ТИЛИНИ УРГАНИШДА БИЛИМЛАРНИ ТЕКШИРИШ ЖАРАЁНИНИ МОДЕЛЛАШТИРИШ

КАРИМOВА В.А., ШИХНАЗАРOВА Г.А., МУXАМEДАМИНOВА Н.С. ИНГЛИЗ ТИЛИНИ УРГАНИШДА БИЛИМЛАРНИ ТЕКШИРИШ ЖАРАЁНИНИ МОДЕЛЛАШТИРИШ

Маколада инглиз тили билиш даражасини интеллектуал тах,лил килиш асосида бахрлашни моделлаштириш тyFрисида фикр юритилган. Тестлаш, таълим мух,ити, натижаларни аниклаш ва саклаш каби модулларни камраб олувчи билимларни бахрлаш модели ишлаб чикилган, х,ар бир модулнинг таърифи келтирилган ва инглиз тилини укитиш жараёни куриб чикилган.

Таянч суз ва тушунчалар: укитиш тизимлари, модуль, билимни бахрлаш, моделлаштириш.

КАРИМОВА В.А., ШИХНАЗАРОВА Г.А., МУХАМЕДАМИНОВА Н.С. МОДЕЛИРОВАНИЕ ПРОЦЕССА ПРОВЕРКИ ЗНАНИЙ ПРИ ИЗУЧЕНИИ АНГЛИЙСКОГО ЯЗЫКА

В данной статье приведено моделирование процесса проверки знаний на основе интеллектуального анализа данных при изучении английского языка. Разработана модель проверки знаний, которая включает следующие модули: тестирования, сохранения результатов и получения данных. Приведено описание каждого модуля и рассматривается процесс обучения английского языка.

Ключевые слова: обучающие системы, модуль, оценка знаний, моделирование.

KARIMOVA V.A., SHIHNAZAROVA G.A., MUKHAMEDAMINOVA N.S. MODELING OF KNOWLEDGE TESTING IN THE ENGLISH LANGUAGE STUDY

This article shows simulate of the process of ехатта^оп based оп data mining techniques in the study of English language. The model of the knowledge test, which includes the folding modules: testing, store the results and data acquisitbn. The descriptbn of each module and ravers the process of learning English.

Keywords: english language, module, knowledge assessment, modeling.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 5

Бугунги кунда тезкорлик билан ривожланаётган ахборот-коммуникация тexнoлoгиялари (АКТ) имкониятларидан тула-цонли фойдаланиб, таълим жараёнига янгича ёндашиш ва уни ташкил этиш муцим вазафалардан бири цисобланади. Айницса, АКТ орцали чет тиллариниуцитиш ва урганиш соцасига цара-тилаётган катта эътибор бунинг яццол исботи була олади.

Узбекистан Республикаси Президенти-нинг 2012 йил 10 декабрдаги «Чет тилларни урганиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида»ги ПК-1875-сонли карорини бажариш юзасидан Вазир-лар Махкамасининг 2013 йил 8 майдаги «Узлуксиз таълим тизимининг чет тиллар буйича давлат таълим стандартини тасдик-лаш туFрисида»ги 124-сонли карорига биноан, «Чет тиллари буйича таълимнинг барча боскичлари битирувчиларининг тайёр-гарлик даражасига куйиладиган талаблар» 2013-2014 укув йилидан бошлаб боскичма-боскич амалиётга жорий этилди1.

Чет тилларини укитиш таълим ва педа-гогик жараёнларида интернет хамда унинг имкониятларидан фойдаланиш мазкур карорнинг янада истикболлилигини таъ-минлайди. Шунга биноан инглиз тилини ургатувчи, билимни бахоловчи турли веб-сайтлар миллий тармoFимиздан урин олиб келмокда.

Бугунги кунда компьютер оркали билим берувчи ва текширувчи интеллектуал укитиш тизимлари жорий килинган булиб, «АОС-ВУЗ», «АДОНИС», «Мастер Тест», «Тест Макер» укитиш тизимлари шулар жумласидандир. Автоматлаштирилган таълим тизимлари - бу янги ахборотлар узлаш-лаштириш, билимни текширишга ёрдам берувчи тизимдир2. Тизимда иш олиб бориш тартиби куйидагича амалга оширилади: фойдаланувчига дастлаб урганилиши керак булган маълумот такдим этилади, сунгра шу мавзуга оид бир канча савол бериб, унинг

1 Узбекистан Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2013 йил 8 майдаги «Узлуксиз таълим тизимининг чет тиллар буйича давлат таълим стандартини тасдиклаш тутрисида»ги 124-сонли карори. // Узбекистан Республикаси конун хужжатлари туплами, 2013 й., 20-сон, 251-модда.

2 Брусиловский П.Л. Построение и использование моделей обучаемого в интеллектуальных обучающих системах. // «Известия РАН. Техническая кибернетика»,

1992, № 5. -С. 97-119.

билими, яъни такдим килинган ахборотни неча фоиз узлаштиргани текширилади. Агар фойдаланувчи нoтуFри жавоб берса, кушимча маълумотлар берилиб, кайта синов утказилади, туFри жавоб берилса, кейинги даражага утилади ва шу тарика билим ургатиш ва бахолаш давом этади.

Талаба билимини текшириш купгина омилларга бoFлик булади. Унинг лойикли-лик даражасини текширишда куйидаги омиллар мухим урин тутади3:

- билим;

- тажриба;

- кобилият.

Талабанинг таълим олиш жараёнида билимини янада мустахкамлаш ва мукаммал-лаштириш максадида укув жараёнида ути-ладиган фанлар, айникса, инглиз тили билиш даражасини интеллектуал тизим асосида бахолашни моделлаштиришнинг купгина афзалликлари мавжуд.

1-чизмада талаба таълим жараёнида ур-ганиши мухим булган фанлар келтирилган.

Ушбу чизмада келтирилган схемада чет тили алохида ажратилган булиб, таълим жараёнида уни шакллантириш мухим урин тутади. Хозирги пайтда инглиз тилини урганишга талаб ошаётган экан, шунга мос равишда чет тилларни ургатиш ва билимни бахоловчи дастурий тизим ва дарс жараёни, шу жумладан, инглиз тилини интернет тармoFи оркали укитиш тизимлари купайиб бормокда.

Инглиз тилини ургатувчи ва ундан билим даражасини текширувчи онлайн дастурлар, weб-сайтлар куп, лекин яратилаётган ушбу тизим узининг интеллектуал салохияти асосида билимни текшириш имкониятига

3 Каримова В.А. XXI аср - интеллектуал авлод асри. Инглиз тилини урганишда маълумотларни интеллектуал тахлил килиш асосида билимларни текшириш жараёни-ни моделлаштириш. // Ижтимоий-гуманитар фанлар (II кисм) илмий-амалий конференция материаллари. - Т., 2014. -170-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 5

1-чизма. Таълим жараёни

эгалиги, маслах,ат бериш ва белгиланган вакт ичида тест топшириш имконияти мавжуд-лиги билан бошка укитиш тизимларидан фарк килади. Кузда тутилаётган укитиш тизими, фойдаланувчининг инглиз тили буйича билим салох,иятини ошириш ва уз навбатида уни бах,олашдан иборат булади. Фойдаланувчи инглиз тилини хох,лаган даражасидан урганишни бошлаши мумкин. Агар талаба билимини текширмокчи булса, унга бoшланFич саволлар кетма-кетлиги так-дим этилади. Бунда билимлар базаси оркали эксперт тизимларга таянган х,олда саволлар такдим килинади ва фойдаланувчи билим даражаси аникланади. Яъни, таълим бериш жараёнида танланган даража буйича - бош-ланFич, урта ёки юкори даражадан бошлаб билим олиш имконияти мавжуд.

Компьютер укитиш тизимларини ку-ришда учта асосий куйи модель мавжуд: урганувчи модель, таълим жараёни модели, тушунтириш модели1.

Такдим килинаётган таълим жараёни модели узининг интеллектуал тарзда бах,о-лаши ва шу билан бирга инглиз тилини ургатиш имконияти мавжудлиги билан бошка тизимлардан фарк килади. 2-чизмада

1 Петрушин В.А. Обучающие системы: архитектура и методы реализации (обзор). // «Известия РАН. Техническая кибернетика», 1993, № 2. -С. 164-190.

фойдаланувчи ва тестлаш тизимининг узаро бoFланган кетма-кетлиги ифода этилган2.

Моделнинг таркибий кисмлари куйидаги-лардан ташкил топган:

М1: Руйхатдан утиш. Х,ар бир фойдаланувчи узининг инглиз тилидан билимини синаб куришдан аввал руйхатдан утиши зарур.

М2: Тест модули. Тизимдан руйхатдан утгандан кейин фойдаланувчида танлаш имконияти пайдо булади:

а) инглиз тилини урганишда маълумот-ларни интеллектуал тах,лил килиш асосида билимларни текшириш;

б) инглиз тилига оид мавзулар ва маъ-лумотлар билан танишиб чикиб, сунгра тестни бошлаш.

М3: Тестнинг даража буйича узгариш модули. Фойдаланувчи томонидан белгиланган жавобга мос тарзда тест тизимининг мураккаблик даражаси узгариб боради. Яъни, агар туFри жавоб берилса, савол мураккаблашади, мабодо нотуFри жавоб берилса, аксинча кайта узлаштириш мак-садида шу мавзуга оид саволлар такдим килинади.

М4: Таълим мух,ити модули. Ушбу модуль узида х,ар бир мавзуга оид маълумотлар тупламини камраб олади. Саволга нoтуFри жавоб берилганда тизим автоматик

2 Арсентьев Д.А. Алгоритмы и программные средства автоматизации процессов адаптивного обучения персонала предприятий. - М., 2013. -С. 15.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 5

2-чизма. Маълумотларни интеллектуал тах,лил к,илиш асосида билимларни текшириш жараёни модели

тарзда тест топшираётган фойдаланувчига мое равишдаги маълумотни такдим ки-лади, сунгра билим кай даражада узлаш-тирилганлигини аниклаш максадида кайта тестдан утказади.

М5: Натижани аниклаш модули. Такдим килинган саволларга жавоб берилгандан кейин тизим автоматик тарзда натижани эълон килади ва фойдаланувчининг инглиз тилидаги билими аникланади, сунгра зарурий маълумотлар, яъни синалувчининг камчиликлари ва урганиши зарур булган маълумотлар такдим килинади.

М6: Натижани саклаш модули. Фойдаланувчининг билими аниклангандан кейин, руйхатдан утилган пайтдаги шахсий маълумотлар маълумотлар базасида сакланади.

Мазкур модель Каримова В.А., Шихназа-рова Г.А. томонидан яратилган булиб, у на-факат талабаларнинг, балки барча фойда-ланувчиларнинг инглиз тилидан билимини интеллектуал тарзда бахолаш имкониятини беради. Бу моделдан хозирги пайтда Тошкент ахборот технологиялари университетининг

«Ахборот технологиялари» кафедраси тала-балари фойдаланмокдалар.

Колаверса, модель асосида дастурий таъминот яратилиб, интернет тармоFига жойлаштириш мулжалланган ва барча укув муассасаларининг талаба ва укувчилари, инглиз тилидан билимларини синамокчи ва оширмокчи булганлар фойдаланишлари мумкин.

Юкоридаги модель маълумотларни интеллектуал тахлил килиш асосида билимларни текширишга каратилган булиб, тест-лаш, таълим мухити, натижаларни аник-лаш ва саклаш модуллари узаро бoFлан-ган ва компьютер оркали фойдаланувчининг инглиз тилидан билимини бахо-лашга мулжалланган. Яратилган моделдан компьютер укитиш тизимларини яратишда фойдаланиш мумкин ва у инглиз тилидан билимини оширмокчи булган барча талаба-ларга тавсия килинади.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 5

Aдабиëтлаp:

1. Узбeкиcтoн Pecпyбликacи Baзиpлap Max1кaмacимимг 2013 йил 8 мaйдaги «Узлук-cиз тaълим тизимининг чeт тиллap бyйичa дaвлaт тaълим cra^ap^^ тacдик1лaш тyFpиcидa»ги 124-coнли K,apop^ II y^e^croM Pecпyбликacи крнун x1yжжaтлapи тyплaми, 2013 й., 20-coм, 251-мoддa.

2. Бpycилoвcкий П.Л. Пocтpoeмиe и иcпoльзoвaниe мoдeлeй oбyчaeмoгo в имтeллeк-тyaльныx oбyчaющиx cиcтeмax. II «Извecтия РАН. Texничecкaя кибepмeтикa», 1992, №S. -С. 97-119.

3. Пeтpyшин B.A. Обyчaющиe cиcтeмы: apxитeктypa и мeтoды peaлизaции (oбзop). II «Извecтия РАН. Texмичecкaя кибepмeтикa», 1993, № 2. -С. 164-190.

4. Apceнтьeв Д.А. Aлгopитмы и пpoгpaмммыe cpeдcтвa aвтoмaтизaции пpoцeccoв aдaптивмoгo oбyчeния пepcoмaлa пpeдпpиятий. - M., 2013. -С. 1S.

5. Kapимoвa B.A. XXI acp - имтeллeктyaл aвлoд acpи. Инглиз тилини ypгaмишдa мaъ-лyмoтлapми имтeллeктyaл тax1лил к,илиш acocидa билимлapми тeкшиpиш жapaёмими мoдeллaштиpиш. II Ижтимoий-гyмaнитap фaмлap (II к^м) илмий-aмaлий кoмфepeмция мaтepиaллapи. - Т., 2014. -170-б.

ЗAMОНABИЙ TAЪЛИM / СОBPЕMЕННОЕ ОБPAЗОBAНИЕ 201S, S

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.