CC BY
0INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "CURRENT ISSUES OF SPECIAL PEDAGOGY AND PRE-SCHOOL EDUCATION: PROBLEMS, SOLUTIONS AND DEVELOPMENT PROSPECTS" _April 25, 2024
INGILIZ TILINI O'QITISHDAGI KOMMUNIKATIV YO'NDASHUV METODIKASI
Erkaboyeva Feruza G'ayratovna
Farg'ona davlat universiteti doktaranti https://doi.org/10.5281/zenodo.11045023
Bugungi kunda ingiliz tilini o'qitishning kommunikativ usuli kommunikativ yondashuv asosida nomoyon bo'ldi. Ko'p olimlar tomonidan uning asosiy qoidalari turlicha talqin qilinadi. Bir qancha zamonaviy xorijiy olimlarning fikriga qaraganda, o'quv jarayoni faqat mazmunli tomonga, haqiqiy muloqotga tayanishi va tilni o'rgatish usullari ustida ishlashda istisno qilishi kerak. Bundan tashqari ayrim mahalliy metodistlar va tadqiqotchi-amaliyotchilarga kommunikativ usullardan foydalanishni tavsiya etadilar, lekin aslida til o'rgatish usulini o'rgatib boradilar va faqat oxirgi bosqichlaridagina o'rganuvchilarga dialoglar tuzishni yoki o'z fikrlarini bildirishni taklif qiladilar. Bir qancha xorijiy va mahalliy tadqiqotchilar kommunikativ usulning bunday talqinini qabul qiladilar, va unga ko'ra o'quv jarayoni sifatli va mazmunli yondashuvlarni oqilona birlashtirishi, nutqning shakli va mazmuni ustida ishlashni o'z ichiga olishi kerak deb xisoblaydilar. Rossiyada chet tillarini o'qitishda kommunikativ usulning asoschisi Passov E. I., pedagogika fanlari doktori, professor, Rossiya Federatsiyasining xizmat ko'rsatgan fan arbobi, xorijiy tillarni o'qitish metodikasi sohasidagi taniqli olimdir. Aynan Passov E. I. o'qitishning kommunikativ usuli tamoyillarini ishlab chiqdi: Bular
1. Nutq yo'nalishi printsipi.
2. Uning shaxsiy jihatining etakchi roli bilan individuallashtirish printsipi.
3. Funktsionallik printsipi.
4. Vaziyat printsipi.
5. Yangilik printsipi.
O'qituvchi xorijiy tilini o'qitishning kommunikativ yo'nalishida alohida rol o'ynaydi. Uning kasbiy kompetentsiyasining kommunikativ komponenti juda dolzarb bo'lib , ushbu komponentning umumiy pedagogik xususiyatlari quyidagilardan iborat: kommunikativ madaniyat; pedagogik aloqa texnikasi va interfaol o'zaro ta'sir usullarini bilish; o'zaro ta'sirning barcha ishtirokchilari o'rtasida qaror qabul qilishda hamkorlikni ta'minlash; subyekt-semantik aloqani ta'minlaydigan didaktik va kommunikativ muhit sifatida dialogni qurish qobiliyati; ishonch va xayrixohlik muhitini ta'minlash va bu ingiliz tilini aloqa vositasi sifatida ishlatish qobiliyati va butun o'quv jarayonini ingiliz tilida qurish qobiliyati kabi professional belgilar bilan birga bo'lishi kerak; chet tilidagi haqiqiy, me'yoriy va ifodali nutq; chet tilidagi nutqni moslashtirish; nutqiy aloqa holatlarini modellashtirish va o'quv jarayonida aloqani samarali rejalashtirish qobiliyati Kommunikativ metodologiyaning asosiy yo'nalishi guruh o'qitish usullariga qaratilgan. O'qituvchi va talabalarning vazifasi birgalikda ishlashni o'rganish, individual ta'limdan uzoqlashishdir. Kommunikativ metodologiya doirasida faol o'qitish usullari qo'llaniladi, ular ba'zan guruh deb ataladi, bu ularning guruh ta'lim shakliga mosligini ko'rsatadi. Bularga quyidagilar kiradi: "aqliy hujum", semantik xaritani tuzish, og'zaki nutq, og'zaki xabar, munozara, yo'naltirilgan munozara, erkin munozara, nutqiy yoki muammoli muammolarni hal qilish, ssenariy, rol o'ynash, intervyu, xayoliy vaziyat (simulyatsiya o'yini), loyiha. Ushbu o'qitish usullari qo'yilgan kommunikativ vazifa yoki muammoni hal qilish jarayonida ingiliz tilidagi muloqotni tashkil etishga yordam beradi. Kommunikativ usullar yuqori darajada ravshanlikka ega va haqiqiy aloqa jarayonini taqlid qiladigan va nutqiy vaziyatlarda o'rganilayotgan til materialini faollashtirishga imkon beradi. Shubhasiz, aloqa jarayoni g'oyalar, his-tuyg'ular, his-tuyg'ularni uzatmasdan, vaziyatga moslashmasdan taqdim etilishi mumkin emas. Bunday holda, ingiliz tilini
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "CURRENT ISSUES OF SPECIAL PEDAGOGY AND PRE-SCHOOL EDUCATION: PROBLEMS, SOLUTIONS AND DEVELOPMENT PROSPECTS" _April 25, 2024
o'qitishda kommunikativ yondashuvni amalga oshirish uchun maqbul sharoitlarni ta"minlash uchun dramatizatsiya usullaridan foydalanish taklif etiladi. Dramatizatsiya metodik usul sifatida birinchi marta Angliyada P. Sleyd (1954) va B. Vey (1967) tomonidan qo'llanilgan, ular bu shaxsga vaziyatni o'zida "o'tkazish" orqali imkon beradi, unga shaxsiy xususiyat beradi va shu bilan o'rganishni arzimas narsadan ijodiy jarayonga aylantiradi, deb hisoblashgan. Dramatizatsiya-darslarida o'quv materialining mazmun mohiyatini sahnalashtirish, rol ijro etish, shu bilan bir qatorda rollarga nafaqat tirik belgilar, balki har qanday bilim sohasidagi har qanday jonsiz narsalar va hodisalar ham berilishi mumkin. Dramatizatsiya turlari orasida dramatizatsiya (masalan, dialog), rolli o'yinlar, dramatizatsiya elementlari bilan mashqlar va boshqalar, darsdan tashqari mashg'ulotlarda -adabiy asarni (yoki uning parchasini) sahnalashtirish, eskizlardan foydalanish. Didaktik imkoniyatlarning keng doirasi bilan dramatizatsiya yanada qiziqarli va mazmunli bo'lishiga yordam beradi. Bunday usullardan foydalanish o'quv jarayonini yanadada qiziqarli va esda qolarli hamda samarali bo'lishiga kata hissa qo'shadi. O'quv jarayonida nutq materiallarini to'ldirish uchun badiiy (matn-rol, matn-dialog va boshqalar), falsafiy (matn-aks ettirish, matn-savol, aforizmlar, buyuk mutafakkirlarning bayonotlari va boshqalar)dan tematik tanlangan matnlar kabi dramatizatsiya vositalaridan foydalanish maqsadga muvofiq boladi. Adabiyot, folklor (maqollar) va rivojlanish texnikasi va vazifalari tizimi (badiiy matnni talqin qilishning usullari, rolli tarjimai hollar, vaziyatlarni ijro etish, ma'nolarni grafik tasvirlar shaklida namoyish etish, o'z xulosasini boshqalar bilan taqqoslash). Shunday qilib, ingiliz tilidagi muloqotni tashkilash jarayonida dramatizatsiya usullaridan foydalanish, ular orasida xayoliy vaziyatlar, ssenariylar, rolli o'yinlar jismoniy harakatlar bilan birgalikda quyidagi muammolarni hal qilishga imkon beradi. Bu imkoniyatlar o'rganuvchi va o'quvchilarning so'z boyligini oshirish va faollashtirishda , grammatik ko'nikmalarni takomillashtirishda , kommunikativ yondashuv uslubida yangi grammatik materialni o'zlashtirishda , talaffuzni darajasini takomillashtirish va intonatsiyada, fonemik eshitish qobiliyatini shakllanrishda, o'rganilayotgan til muhitiga sho'ng'ish orqali auditorlik ko'nikmalarini oshirishda, nutq faoliyatining barcha turlarini rivojlantirishda , ijtimoiy-madaniy va madaniyatlararo aloqa ko'nikmalarini takomillashtirishga yordam beradi.
REFERENCES
1. Е.И. Пассов «Сорок лет спустя или сто и одна методическая идея» Глосса -Пресс, Москва 2006.
2. Е.И. Пассов. «Концепция коммуникативного обучения иноязычной культуре» Просвещение, Москва 1993.
3. И.Л.Колесникова, О.А.Долгина .К вопросу о цели, методах и приемах работы над аудированием при обучении иностранным языкам материалы III Междунар. науч.-практ. конф. (Чебоксары, 8 окт. 2017 г.) / редкол.: О.Н. Широков [и др.] -Чебоксары: Центр научного сотрудничества «Интерактив плюс», 2017. -С. 59-62.
4. Chaya, P. & Inpin, B. (2020). Effects of Integrating Movie-Based Mobile Learning Instructions for Enhancing Thai University Students' Speaking Sills and Intercultural Communicative Competence. English Language Teaching; Vol. 13, No. 7, pp. 27-45.
