Научная статья на тему 'Impact of the uranium industry on the health of people in nearby communities'

Impact of the uranium industry on the health of people in nearby communities Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
45
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
УРАНОВАЯ ПРОМЫШЛЕННОСТЬ / РАДИАЦИЯ / НАСЕЛЕННЫЙ ПУНКТ / СОСТОЯНИЕ ЗДОРОВЬЯ / УРАН өНДіРіСі / ЕЛДіМЕКЕН / ХАЛЫқ ДЕНСАУЛЫғЫ / URANIUM INDUSTRY / RADIATION / POPULATED AREA / HUMAN HEALTH

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Кожахметов Н.Б., Желдербаева М.К.

В статье описывается влияние урановой промышленности на состояние здоровья людей в близлежащих населенных пунктах Кызылординской области, Чиилийского района (села Бидайкол, Ш. Кодаманов и Акмая) и о способах защиты от него.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам о здоровье , автор научной работы — Кожахметов Н.Б., Желдербаева М.К.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ВЛИЯНИЕ УРАНОВОЙ ПРОМЫШЛЕННОСТИ НА СОСТОЯНИЕ ЗДОРОВЬЯ ЛЮДЕЙ БЛИЗЛЕЖАЩИХ НАСЕЛЕННЫХ ПУНКТОВ

The article describes the impact of the uranium industry on the health of people in nearby communities of Kyzylorda region, Chiili district (villages Bidaykol, Sh. Kodamanov and Akmaya) and how to protect against it.

Текст научной работы на тему «Impact of the uranium industry on the health of people in nearby communities»

Вестник Ка^НЖУ №1-2019

УДК 616-001.28/.29(574)

Ш.Б. Кожахметов, 2М.К. Желдербаева

1Санитарлъц эпидемиологиялыц сараптама жэне мониторинг гълыжи-тэжрибелш орталыгы 2 С.Ж. Асфендияров атындагы Цазсщ ¥лттъщ медицина университетг Жалпы гигиена жэне экология кафедрасы

ЕЛД1МЕКЕНДЕРГЕ ЖАКЫН ОРНАЛАСКАН УРАН 0НД1РЮ1НЩ АДАМ ДЕНСАУЛЫГЫНА ЭСЕР1

Мацалада К,ызылорда облысы, Шиелi ауданыныц Бидайквл, Ш. Цодаманов жэне Акмая елдiмекендерiне жацын орналасцан уран вндiрidнiц, адам денсаулыгына эсерi жайлы жэне одан цоргану жолдары айтылады. ТYйiндi свздер:уран вндiрiсi, радиация, елдiмекен, халыц денсаулыгы.

Так;ырыптыц езектЫп.

Казахстан жерi уран рудасына ете бай жэне оны вндiру бойынша 2010 жылдан бупнп кунге дейiн элемдегi бiрiншi орынды иеленiп келедi. Елiмiздiц экономикалы; жэне элеуметтiк жетiстiктерi мен саяси тура;тылыгыныц ар;асында дуние ЖYзiндегi дамыган елу елдщ ;атарына енгенi квпшiлiктi куант;анымен, уран вндiрiсi мацында туратын жергшкэт халы; арасында «Радиация» деген угымныц атом бомбасы мен Чернобыль апатыныц зардабын ерiксiз еске тYсiрiп, кецыге ;ор;ыныш Yрейiн уялатып, келешек урпагымыздыц денсаулыгына ;аншалы;ты зиян келтiрер екен деген сура;ты туындатады. Ягни, Уран eндiрiсi, сол жерде жумыс ^тейтш жумысшылар мен жа;ын елдiмекендерде туратын халы; денсаулыгына ;аншалы;ты зиянды?

Казахстан Республикасы денсаулы; са;тау министрлiгi «Когамдык; денсаулы; са;тау ултты; орталыгы» ШЖК РМК, «Санитарлы; эпидемиологиялы; сараптама жэне мониторинг гылыми-тэж1рибелж орталыгы» филиалыныц радиациялы; гигиена саласыныц жогары дэрежелi маманы Н.Кожахметовтыц 2018 жыл желто;сан айындагы № 4 ЖШС «^АКО№> тапсырысымен Кызылорда облысы, Шиелi ауданыныц уран eндiрiсiне жа;ын орналас;ан Бидайквл, Ш.Кодаманов жэне Акмая елдiмекендерiн аралап, халы; арасында санитарлы; агарту жумыстарын ЖYргiзу барысында осы сура;тарга жауап бердь Материалдар жэне зерттеу нэтижелерi. Елiмiзде бекiтiлген санитарлы; эпидемиологиялы; ережелердiц талаптарына сай, уран вндiретiн айма;тарга арнайы санитарлы; ;органыс зоналары, ол вндiрiстiц ;оршаган ортага келтiретiн зиянды зардабын есептеу ар;ылы бекiтiледi: уран вндiретiн кешен Yшiн елдiмекеннен ара;ашык;тыгы 300 метрден, уран вшмдерш ;айта вцдеу кешендерi Yшiн 500 метрден аспауы шарт. Ал бYгiнгi тацда, елдiмекенге ец жа;ын уран вндiрiсiнiц ара;ашык;тыгы 1,5-2 километрдi ;урайды. Уран вндiрiсi бойынша кендердi iске ;осу барысында дайындалган арнайы жобалар, мемлекеттiк санитарлы;-эпидемиологиялы;, экологиялы; жэне бас;а да ;ажетт сараптамалардан втедi. Жергiлiктi тургындар мен эшмшшктщ, ;оршаган ортаны ;оргау уйымдары вкiлдерiнiц тыцдауы мен тал;ылауынан соц, оц нэтижеге ие болган жобалар гана ^ ЖYзiнде вз жумысын бастай алады. Атом энергиясы женшдеп Халы;аралы; Агенттiк - АТЭХАГ (МАГАТЭ), дYние ЖYзiлiк радиаиядан ;оргау комиссиясы мен дYние ЖYзiлiк денсаулы; са;тау ;огамыныц бiрлескен шешiмiне сай, уран вндiрудiц жерасты сiлтiлеу тэсiлi, бас;а тэсiлдерге ;араганда экологиялы; ец ;аушаз екенi дэлелденiп, дамыган елдерге ;олдануга усынылган. Бул эдiстiц арты;шылыгы уран рудасын вндiру мен вцдеу барысында вндiрiс аумагында уцгымалар, шуц;ырлар, ойпаттар тYзiлмейдi, шац тYзiлу твмендейдi жэне жер ;ыртысыныц топыра; ;абаттары бузылмайды. Уран кэсшорнында жумыс жасайтын жумысышылардыц химиялы; ерiтiндiлермен тiкелей байланыста болмауын толыгымен автоматтандырылган YPДiс iске асырады. Бул тэсiлдiц ;аушаз болуы уранды сiлтiлеу YPДiсiнiц жердiц астында ЖYргiзiлуiне байланысты, ягни жогары белсендi радиациямен байланысты жумыстыц барлыгы жердiц астында ЖYргiзiлетiндiктен, жердiц бетiне темен концентрациядагы ерiтiндiсi шыгарылып, таза альфа

иондаушы квзi «сары кекке» дейiн ецделедь Альфа иондау квзiнiц физикалы; ;асиетше сай ауадагы ушу ;ашык;тыгы бiрнеше сантиметрдi ;урап, ену ;асиет ете темен болгандьщтан адамныц терiсiнен де етпейдь сонды;тан таза альфа иондау кезiмен жумыс жасаганда жеке бастыц гигиенасын са;таса, ягни тама; шер кезде немесе темекi тартар алдында ;олды жылы суды пайдаланып, юр сабынмен жуса жеткiлiктi.

Осындай заманауи дамыган технологиялы; YPДiстердi ;олданумен бiрге, вндiрiсте жумыс жасайтын жумысшыларга кешендi алдын - алу шаралары ар;асында: арнайы киiмдер мен жекебас ;органыс заттарын ;олдануда, техникалы; жарамды ;ондыргыларды пайдалануда, жумыс;а ;абылдауда ;аушаздж ережелерш са;тау бойынша о;ыту мен Yздiксiз нус;амаларды ЖYргiзудiц ар;асында денсаулыада келетш ;аут-;атердщ эсерiн болдырмауга болады. Эрбiр жумыс ауысымыныц алдында жэне соцында жумысшылар KYнделiктi медициналы; бай;аулардан, ал жыл сайын барлы; жумысшылар кезецдi медициналы; тексеруден втедi. Уран ендiретiн кэсiпорындар асханаларындагы тагам внiмдерi адам денсаулыгына ;ажетт микроэлементтеге, минералдар мен витаминдер кешеншен ;уралган арнайы емдж-профилактикалы; ас-мэзiрiмен дайындалады. Сонымен ;атар, кэсiпорынныц барлы; базалы; бвлiмдерiнде мамандандырылган медициналы; ;ызметкерлер мен заманауи диагностикалы; ;ондыргылардан туратын медициналы; санитарлы; белiм жумыс iстейдi. Радиацияныц, атап айт;анда иондаушы сэулеленудiц адамга эсер ететш тиiмдi дозасы миллизивертпен (мЗв) елшенедь Мысалга алганда, Каза;станныц эрбiр тургыны жылына орташа есеппен 1 мЗв сэулелену алады. Бул уша;пен ушу, медициналы; сэулелену кездерш пайдаланып, рентгендiк тексерулердi жэне т.б. есептемеген жагдайда. Он мыц метр жогарыда ушатын уша;пен 7 сагат ущу барысында жолаушы 0,2 мЗв дозаны алса, ал компьютерлiк томография эдiсiмен медициналы; процедуралар жасаганда оныц KYPделiгiне сай 6 дан 38 мЗвке дешн сэулелiк дозаны нау;ас бiр мезетте алады. Каза;станныц радиациядан ;оргау зацы бойынша иондаушы кезiмен жумыс жасайтын жумысшыларга ру;сат етшген жылды; тиiмдi дозаныц децгейi - 20 мЗв аспауы керек. Бул керсеткш иондаушы сэулелену кездерше ец кеп ушырайтын ¥АК «Казатомпром» жумысшыларыныц взiнде жылды; кврсеткiшi 5 мЗв аспайды екен. Бул жогарыда кел^рыген алдын-алу шаралары негiзiнде радиациялы; ;аут-;атер децгейiнiц твменгi дэрежеде екендiгiн керсетедь Санитарлы; агарту iс-шаралары барысында жасалган дозиметрлiк влшемдердiц нэтижесi бойынша алтыншы кен вндiрiсiнiц санитарлы; ;органыс зонасында жэне осы внеркэсiпке жа;ын орналас;ан А;мая, Бидайкел (Гигант) жэне Ш. Кодаманов атындагы елдiмекендердiц жер телiмдерi, ауа, су, топыра; сынамалары радиациялы; ластанбаганын кврсеттi, гамма сэулесiнiц куаттылыгы 0,15 тен 0,17 мкЗв/саг аспады, ягни бул осы жердiц табиги радиациялы; фонына тэн кврсеткiш. Цорытындылар.

Жогарыда айтылган мэлiметтерге CYЙене отырып, халы;тыц барлы; иондаушы квздерiнен алатын жылды; дозалы; ЖYKтемесiне сараптама жасаганда, уран вндiрiсiнде

Vestnik KazNMU №1-2019

жумыс жасаитын жумысшылар мен уран енд1р1С1не жа;ын жерде орналас;ан елд1мекендерде, оныц ру;сат ет1лген жылды; ти1мд1 дозасыныц мелшер1 бек1т1лген мелшерден аспаганы, ал бас;а салалар бойынша халы;тыц алатын дозасы жогары децгейде екен1 аны;талды. Атап айт;анда, б1зд1ц елде ец б1ршш1 орынды темек1 тартатын адамдардыц, сол темекшщ тут1н1ндег1 полоний - 210 радионуклидшщ эсер1нен тыныс алу жуйесш улайтыны белг1л1 болса, ек1нш1 орында медициналы; мекемелерде рентгенд1к, радионуклидт1к диагностика жэне емдеу барысында нау;астардыц непзиз радиациялы; жуктемен1 алатыны белг1л1 болды. Yшiншi орынды уша;пен алыс сапарды арт;а ;алдыратын авиакомпания к;ызметкерлерi мен жолаушылар ;ураса, тiзiмнiц келесi сатысын радиациялы; ;аушт мекемелерде радиациялы; жэне техникалы; ;аушаздж

ережелерiн орындамаган жумысшылар ;урайды. Цызметтж тексерiс барысында жогары доза алган жумысшылардыц квпшiлiгi жеке бастыц дозасын аны;тайтын дозиметрдi жумыс бггкен соц арнайы сейфке салуды умытып, иондаушы квзi бар белмеде ;алдыруына байланысты тiркелгенi аны;талды.

Радиацияныц бар немесе жо; екендiгi адамныц еш;андай сезiм мYшелерiмен аны;талмайтынына байланысты, «Радиация» деген непзиз YРЕЙден арылуга, ;атерл1 iсiк пен ту;ым куалайтын жаман ауруларды болдырмауга, адамныц иммунды; ЖYЙесiнiц ;алыпты жагдайда жумыс жасауына, салауатты емiр CYPуi мен халы;тыц емiрiн узартуга уран ендiрiсiне жа;ын орналас;ан елдiмекендер халы;ына тYсiнiктi тiлде санитарлы; азарту жэне тYсiндiрме жумыстарын ЖYргiзу мацызды болып саналады.

ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1

1 Б.И. Давыдов, Б.Н. Ушаков Ядерный и радиационный риск //Человек, общество и окружающая среда. - 2005. - №2. - С. 234-239.

2 В. Давыдов, Е. Бураева, Л. Зорина Радиоэкология // Изв. вузов. Сев.-Кавк. регион. Техн. науки. - 2010. - №2. - С. 635-641.

3 Б.Б. Прохоров Экология человека. - М.: 2010. - 320 с.

4 Гигиеналы; нормативтер «Санитарно-эпидемиологическое требования по обеспечению радиационной безопасности» №261, 27.03.2015г.

Н.Б. Кожахметов, М.К. Желдербаева

ВЛИЯНИЕ УРАНОВОЙ ПРОМЫШЛЕННОСТИ НА СОСТОЯНИЕ ЗДОРОВЬЯ ЛЮДЕЙ БЛИЗЛЕЖАЩИХ НАСЕЛЕННЫХ ПУНКТОВ

Резюме: В статье описывается влияние урановой промышленности на состояние здоровья людей в близлежащих населенных пунктах Кызылординской области, Чиилийского района (села Бидайкол, Ш. Кодаманов и Акмая) и о способах защиты от него. Ключевые слова: урановая промышленность, радиация, населенный пункт, состояние здоровья

N.B. Kozhakmetob, M.K. ZHelderbaeva

IMPACT OF THE URANIUM INDUSTRY ON THE HEALTH OF PEOPLE IN NEARBY COMMUNITIES

Resume: The article describes the impact of the uranium industry on the health of people in nearby communities of Kyzylorda region, Chiili district (villages Bidaykol, Sh. Kodamanov and Akmaya) and how to protect against it. Keywords: uranium industry, radiation, populated area, human health

УДК 626.81:615.18.7

Г.Т. Усманова1, А.В. Шамова1, Ж.В. Романова2, А.Т. Душпанова2

1Филиал «НПЦСЭЭиМ» РГП на ПХВ «НЦОЗ» МЗ РК, 2Казахский национальный университет им. Аль-Фараби

КОНТРОЛЬ ЗА СОДЕРЖАНИЕМ ТОКСИЧНЫХ ВЕЩЕСТВ В ВОДНЫХ ОБЪЕКТАХ КЫЗЫЛОРДИНСКОЙ ОБЛАСТИ

В данной статье рассматривается проблема, касающаяся причин загрязнения водных объектов населенных мест Кызылординской области токсичными веществами.

Ключевые слова: хлорорганические пестициды, полихлорированные бифенилы, токсичные вещества, водные объекты

Введение. Опасность для человека может представлять загрязнение воды некоторыми органическими веществами, например пестицидами, органическими растворителями, применяемыми для очистки водных резервуаров, и многими другими веществами, которые попадают в воду из мусорных свалок, септиков, и т.д. Наличие фенолов и аммиака в воде свидетельствует о наиболее распространенном загрязнении, поступающем в поверхностные воды со стоками предприятий и бытового мусора. Пестициды широко распространены в разных экологических средах, и человек может подвергаться их воздействию в процессе производства, хранения, расфасовки и транспортировки, использования в сельском

хозяйстве и в быту, при попадании в пищевые продукты и водные источники. Водным путем пестициды могут распространяться на значительные расстояния от места их поступления, длительно сохраняя токсическую концентрацию. Пестициды попадают в водоемы различными путями: со сточными водами, с дождевыми и талыми водами, смывающими химические средства защиты с растений и почвы, при непосредственной обработке водоемов пестицидами, из атмосферного воздуха, с грунтовыми водами из почвы, пылевыми частицами при обработке других объектов. Остатки пестицидов обнаруживаются не только в открытых водоемах, но и в подземных водах, колодцах и артезианских скважинах [1].

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.