Научная статья на тему 'ИМКОНИЯТИ ЧЕКЛАНГАН КЎЗИ ОЖИЗ ТАЛАБАЛАР ТАЪЛИМ ОЛИШИНИНГ ДОЛЗАРБ МАСАЛАЛАРИ (Ўзбекистон халқаро ислом академияси мислолида)'

ИМКОНИЯТИ ЧЕКЛАНГАН КЎЗИ ОЖИЗ ТАЛАБАЛАР ТАЪЛИМ ОЛИШИНИНГ ДОЛЗАРБ МАСАЛАЛАРИ (Ўзбекистон халқаро ислом академияси мислолида) Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

77
25
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ИМКОНИЯТИ ЧЕКЛАНГАН КЎЗИ ОЖИЗ ТАЛАБАЛАР ТАЪЛИМ ОЛИШИНИНГ ДОЛЗАРБ МАСАЛАЛАРИ (Ўзбекистон халқаро ислом академияси мислолида)»

International Islamic Academy of Uzbekistan Volume 3 | IIAU Conference 1 | 2022 Google Scholar indexed Scientific-Theoretical and Practical Issues of DOI: 10.24412/2181-1385-2022-02-84-87_Psychology of Religion in Uzbekistan

ИМКОНИЯТИ ЧЕКЛАНГАН КУЗИ ОЖИЗ ТАЛАБАЛАР ТАЪЛИМ ОЛИШИНИНГ ДОЛЗАРБ МАСАЛАЛАРИ (Узбекистон халкаро ислом академияси мислолида)

Сухроб Норбутаевич Хидиров,

Узбекистон халкаро ислом академияси Укув-услубий булим бошлиги,

соц.фанлари буйича PhD suxrobxidirov. 82 @mail .ru

Узбекистонда инклюзив таълимни ривожлантириш, алохида таълим эхтиёжлари булган болаларга таълим-тарбия бериш тизимини такомиллаштириш хамда уларга курсатиладиган таълим хизматлари сифатини яхшилаш бугунги куннинг долзарб масалаларидан бири хисобланади1. Шу максадда Узбекистон Республикасининг "Таълим тугрисида"ги ^онуни2га хам инклюзив таълим тушунчаси киритилди. Инклюзив таълим алохида таълим эхтиёжлари ва индивидуал имкониятларнинг хилма-хиллигини хисобга олган холда барча таълим олувчилар учун таълим ташкилотларида таълим олишга булган тенг имкониятларни таъминлашга каратилган. Жисмоний, аклий, сенсор (сезги) ёки рухий нуксонлари булган болалар (шахслар) учун таълим ташкилотларида инклюзив таълим ташкил этилади. Мазкур хужжатга мувофик, Инклюзив таълимни ташкил этиш тартиби Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси томонидан белгиланади. Шунингдек, Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 13 октябрдаги "Алохида таълим эхтиёжлари булган болаларга таълим-тарбия бериш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"3ги П^-4860 сонли карори кабул килиниб, 2020 — 2025 йилларда таълим тизимида инклюзив таълимни ривожлантириш концепцияси алохида таълим эхтиёжлари булган болаларни укитиш учун инклюзив таълим тизимини ташкил этиш, уларнинг таълим олиш хукукини кафолатлаш ва таъминлаш максадида ишлаб чикилган

Юкоридагилардан келиб чикиб, Узбекистон халкаро ислом академиясида хам инклюзив таълим масаласига алохида эътибор каратиб келинмокда. Жумладан, бугунги кунда академияда 11 нафар имконияти чекланган кузи ожиз талаба, шундан 10 нафари бакалавриат таълим йуналишларида 1 нафари эса

1 Ф.УДодирова, Н.У.Кенжаев. Инклюзив таълим шароитида кар ва заиф эшитувчи болаларнинг укишига таъсир этувчи омиллар. ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES. 2020 йил, 3-с бетлар

2 https://lex.uz/docs/5013007

3 https://lex.uz/docs/5044711 _

May~21

https://ares.uz/ Republican Scientific and Practical Conference

International Islamic Academy of Uzbekistan Volume 3 | IIAU Conference 1 | 2022 Google Scholar indexed Scientific-Theoretical and Practical Issues of DOI: 10.24412/2181-1385-2022-02-84-87_Psychology of Religion in Uzbekistan

магистратура мутахассислиги буйича тахсил олмокда. Мазкур талабаларнинг таълим олишларида кулайлик яратиш максадида академия микёсида бир катор ишлар амалга оширилди.

Жумладан,

- Имконияти чекланган кузи ожиз талабаларга таълим бериш методикаси ва укув материалларининг узига хос урнатилган талаблари тахлил килинди;

- Академиянинг ахборот ресурс маркази фондида имконияти чекланган кузи ожиз талабалар учун мавжуд брайль алифбосидаги укув ва бошка турдаги адабиётлар тахлилий урганилди;

- Академия микёсида имконияти чекланган кузи ожиз талабалар тахсил олаётган таълим йуналиши ва мутахассисликларининг укув режаларидаги фанлар руйхати шакллантирилди;

- Академиянинг укув-услубий булими мутахассислари ва Узбекистон кузи ожизлар жамияти типографияси мутахассислари билан хамкорликда тегишли фанларнинг маъруза матнларини брайль алифбосида яратишнинг педагогик ва технологик харитаси хамда методик талаблари ишлаб чикилди;

- Академиянинг укув-услубий булими мутахассислари ва Узбекистон Республикаси Олий ва урта махсус таълим вазирлиги хузуридаги Бош илмий-методик марказ мутахассислари билан хамкорликда мутахассислик фанлари кесимида ажратиб олинган фанларнинг маъруза матнлари, амалий машклар туплами ёки мустакил таълим учун шакллантирилган турли вазифаларни аудио форматда яратишнинг педагогик ва технологик харитаси ишлаб чикилди.

Олиб борилган ташкилий ва методик ишлар натижасида куйидаги натижаларга эришилди:

- Академияда тахсил олаётган имконияти чекланган кузи ожиз 11 нафар талабалар учун ишлаб чикилган талаблар асосида жами 91 та фандан 1062 та аудио дарслар ишлаб чикилиб махсус гилофларга солинган холда Академиянинг АРМ фондига топширилди. Аудио дарсларнинг электрон вариантлари талабаларга етказилди.

- Академиянинг имконияти чекланган кузи ожиз талабаларининг таълим йуналиши, курси ва мутахассислиги кесимида укув режасидан жой олган 47 та фандан жами 710 та брайль алифбосида китоблар тайёрланди ва Академиянинг АРМ фондига топширилди.

- Академиянинг АРМ китоблар фондида брайль алифбосида ёзилган укув адабиётларидан ташкари 47 номда 470 нусхада илмий ва 7 номда 33 нусхада бадиий адабиётлар

May 21

https://ares.uz/ Republican Scientific and Practical Conference

85

International Islamic Academy of Uzbekistan Google Scholar indexed

Volume 3 | IIAU Conference 1 | 2022 Scientific-Theoretical and Practical Issues of Psychology of Religion in Uzbekistan

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-02-84-87

имконияти чекланган кузи ожиз талабалар фойдаланишлари учун жойлаштирилди.

- Академиянинг АРМ укув зали хамда АРМнинг талабалар турар жойи филиалида имконияти чекланган кузи ожиз талабалар учун махсус компьютерлар ажратилди. Шунингдек, мазкур компьютерларга "NVDA" номли махсус гапирувчи дастур урнатилди;

- Академия талабалар турар жойида истикомат килиш учун талабаларга жой ажратишда имконияти чекланган кузи ожиз ва ногиронлиги бор талабаларга жой беришга алохида эътибор каратилди.

- Академияда инклюзив мухит шароитларини яратиш максадида тахсил олаётган имконияти чекланган кузи ожиз ва ногиронлиги бор талабаларнинг укув жараёнларида фаол булишлари ва фанларни узлаштириш билан боглик жараёнларни бириктирилган мураббийлар ва масъул рахбарлар томонидан доимий мониторинги йулга куйилди.

-Академияда тахсил олаётган имконияти чекланган кузи ожиз ва ногиронлиги бор талабалар учун инклюзив мухитни яратиш максадида уларнинг укув биноларида харакат килишда кумаклашувчи, ТТЖ бирга истикомат килиш ва шахсий эхтиёжлари учун турли объектларда харакат килишга кулайлик яратиш максадида уларга кумакчи талабаларни бириктириш тизими мавжуд булиб, мазкур жараён хам гурух мураббийлари томонидан доимий мониторинг килиниб, назоратга олинган.

- Академиянинг ахборот ресурс марказининг укув залида 2 та кузи ожизлар учун махсус дастур асосида компьютер урнатилди. Шунингдек, талабалар турар жойида хам 2 та кузи ожизлар учун махсус дастур асосида компьютер урнатилди.

Юкоридаги тахлиллардан хулоса килиш мумкинки, олий таълим муассасаларида кузи ожиз талабаларни Брайль шрифтидаги укув адабиётлар билан таъминлаш масаласига алохида эътибор каратиш лозим хисобланади. Сабаби, бугунги кунда укув дастурларида курсатилган адабиётларнинг аксарияти Брайль шрифтидаги куринишда чоп этилмаган.

Бу сохадаги ишларнинг самарадорлигини ошириш максадида кузи ожиз талабалар билан ишлайдиган махсус ходим учун янги иш урни яратиб берилиши максадга мувофик хисобланади.

Шунингдек, бу турдаги укув адабиётлар билан таъминлаш масаласи куйидаги муаммолар билан боглик:

https://ares.uz/

Щ_May 21

Republican Scientific and Practical Conference

International Islamic Academy of Uzbekistan Google Scholar indexed

Volume 3 | IIAU Conference 1 | 2022 Scientific-Theoretical and Practical Issues of Psychology of Religion in Uzbekistan

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-02-84-87

- Брайль шрифтидаги укув адабиётларни тайёрлаш ва чоп этиш куп вактни талаб этиши. Ушбу турдаги китобларни тайёрлаш ва чоп этиш учун уртача 1000 бет учун 40 кун вакт кетади. Бу холда укишга кирган кузи ожиз талабани ушбу адабиётлар билан таъминлашга улгуриш нихоятда кийин;

- Брайль шрифтидаги укув адабиётларнинг тан нархи баландлиги. Масалан, ушбу турдаги 10 босматабокли китобнинг нархи уртача брайль алифбосида 4 та китобдан (томдан) иборат булади, адади 100 та булганида таннарх 360 000 сумни ташкил килади. Шунда бир дона китоб 90 000 (туксон минг) сум 4 дона иборат булган жамланма эса 360 000 (уч юз олтмиш минг) сумни ташкил килади.

Битта бакалавриат таълим йуналишининг укув режасида 36 тагача фан борлиги хисобга олинса, бу холда бир кузи ожиз талабанинг турт йиллик укиши учун 36 тагача брайль шрифтидаги укув адабиётлари керак булади. Бу эса уз навбатида катта маблагни талаб килади. Бугунги кунда олий таълим муассасаларида тахсил олаётган кузи ожиз талабаларнинг сифатли таълим олиши брайль алифбосидаги укув адабиётлар билан таъминланганлик даражасига бевосита боглик.

Хулоса урнида шуни таъкидлаш лозимки, инклюзив таълим тизимини ривожлантириш, таълим олиш учун тенг имкониятни таъминлаш ва барча таълим олувчиларнинг индивидуал хусусиятларидан, олдинги таълим ютукларидан, тили, маданияти, ота-оналарнинг ижтимоий ва иктисодий холатидан катъий назар таълимда муваффакиятга эришиши учун зарур шарт-шароитларни яратиш мухим хисобланади.

REFERENCES

1. Ф.УДодирова, Н.У.Кенжаев. Инклюзив таълим шароитида кар ва заиф эшитувчи болаларнинг укишига таъсир этувчи омиллар. academic research in educational sciences. 2020 йил, 3-сон, 904-910 бетлар

2. https://lex.uz/docs/5013007

3. https://lex.uz/docs/5044711

https://ares.uz/

■_May 21

Republican Scientific and Practical Conference

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.