Научная статья на тему 'ИЧКИ ИШЛАР ОРГАНЛАРИНИНГ ТЕРГОВ БЎЛИНМАЛАРИДА АМАЛГА ОШИРИЛАЁТГАН ИСЛОҲОТЛАР'

ИЧКИ ИШЛАР ОРГАНЛАРИНИНГ ТЕРГОВ БЎЛИНМАЛАРИДА АМАЛГА ОШИРИЛАЁТГАН ИСЛОҲОТЛАР Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
867
90
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
маҳаллала / жамоат / профилактика / ҳуқуқ / тергов / жиноят / суриштирув / ходим. / neighborhood / community / prevention / law / investigation / crime / inquiry / employee.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Баҳодир Абдураҳмонович Исматов

Мазкур мақолада Ўтган давр мобайнида ички ишлар органлари тизимини такомиллаштириш борасида амалга оширилган ишлар тўғрисида илмий асосланган маълумотлар берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

IMPLEMENTED IN THE INVESTIGATION DEPARTMENTS OF INTERNAL AFFAIRS REFORMS

This article provides scientifically based information on the work done to improve the system of law enforcement agencies over the past period.

Текст научной работы на тему «ИЧКИ ИШЛАР ОРГАНЛАРИНИНГ ТЕРГОВ БЎЛИНМАЛАРИДА АМАЛГА ОШИРИЛАЁТГАН ИСЛОҲОТЛАР»

ИЧКИ ИШЛАР ОРГАНЛАРИНИНГ ТЕРГОВ БУЛИНМАЛАРИДА АМАЛГА ОШИРИЛАЁТГАН ИСЛО^ОТЛАР

Ба^одир Абдура^монович Исматов

Ички ишлар вазирлиги Ташкилий Департаменти мухим топширикдар буйича

инспектори, майор

АННОТАЦИЯ

Мазкур маколада Утган давр мобайнида ички ишлар органлари тизимини такомиллаштириш борасида амалга оширилган ишлар тугрисида илмий асосланган маълумотлар берилган.

Калит сузлар: махаллала, жамоат, профилактика, хукук, тергов, жиноят, суриштирув, ходим.

IMPLEMENTED IN THE INVESTIGATION DEPARTMENTS OF INTERNAL

AFFAIRS REFORMS

ABSTRACT

This article provides scientifically based information on the work done to improve the system of law enforcement agencies over the past period.

Keywords: neighborhood, community, prevention, law, investigation, crime, inquiry, employee.

Айникса, махаллаларда жамоат тартибини саклаш, фукаролар хавфсизлигини таъминлаш, хукукбузарликлар профилактикаси ва жиноятчиликка карши курашиш учун ташкил этилган куйи бугинини ривожлантириш ва мустахкамлаш буйича салмокли ишлар килинди.

Шу билан бирга, мамлакатимизда шахснинг хукук ва эркинликларини ишончли химоя килиш, унинг шаъни ва кадр-кимматини хурмат килиш, суд-тергов сохасига халкаро стандартлар ва илгор хорижий тажрибани жорий этишга максадида ички ишлар органларининг жиноятларни тергов килиш фаолиятида хам катор ислохотлар утказилди.

- Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 18 апрелдаги П^-2898-сон карорига асосан Ички ишлар вазирлиги хузуридаги Тергов депертаментининг низоми тасдикланди.

Маълумот учун: Ички ишлар органларининг фаолияти самарадорлигини тубдан ошириш, жамоат тартибини, фуцаролар ууцуцлари, эркинликлари ва цонуний манфаатларини ишончли уимоя цилишни таъминлашда уларнинг масъулиятини кучайтириш чора-тадбирлари тугрисида

- тергов булинмаларида тергов харакатларини аудио ва видео кайд этиш тизимлари билан жихозланган 44 та махсус хоналар ташкил этилди.

- жиноят ишларини тергов килиш давомида унинг огирлик даражаси хамда мураккаблигига караб худудий тергов ва вазирлик тергов департаменти микёсида тергов юритиш тартиби белгиланди.

- терговчи ва суриштирувчилар томонидан йил давомида жиноят ишларини юритиш чогида амалга оширилган ишлари рейтинг яъни малака тоифаси берилиши татбик этилди.

- терговчиларни огир ва ута огир жиноятларни намунали фош этганлиги хдмда тергов килганлиги учун бир марталик рагбатлантириш тартиби жорий этилди (Вазирлар Маукамасининг 15.09.2017 йилдаги 727-сон царори асосида БХМнинг саккиз баравари мицдорида).

Шу билан бирга, ички ишлар органларида суриштирув институти жорий этилди, унга кура ижтимоий хавфи катта булмаган жиноятлар суриштирувчилар томонидан тергов килиниши ва суриштирув муддати 1 ой этиб белгиланди (2017 йил 06 сентябрдаги УзР 442-сонли цонун).

Илгари барча жиноят ишлари буйича тергов харакатлари терговчилар томонидан олиб борилган, жиноят ишлари дастлабки тергов муддати буйича 3 ой этиб белгиланган эди.

Суриштирувчилар томонидан ижтимоий хавфи катта булмаган жиноятлар буйича 1 ой муддатда тергов килиниши фукароларнинг сарсон булишларининг олдини олинишига хизмат килиб келмокда.

Суриштирувчи ва терговчиларининг ходиса жойини куздан кечиришда амалий куникмаларини ошириш максадида Фаргона вилояти Фаргона шахар ички ишлар органлари фаолиятини мувофиклаштириш бошкармаси хамда Транспортда хавфсизликни таъминлаш бош бошкармасида ходиса холатига якинлаштирилган симуляцион хоналарга эга криминалистик полигон хамда худудий ички ишлар органларида инновацион виртуал тергов полигонлари ташкил этилиб, фойдаланишга топширилди.

Мазкур укув полигонларини ташкил этишдан максад, суриштирувчи ва терговчиларнинг малакасини ошириш, укув жараёнини модул тизимида амалга ошириш, машгулотларда инновацион педагогик технологиялар, интерфаол методлар ва замонавий ахборот - коммуникация технологияларини куллаш оркали ходимларнинг билимлари, касбий тайёргарлиги, укув ва амалий куникмаларини юксалтиришдир.

"Инновацион виртуал тергов полигони" учун Россия Федерациясининг "Фундаментальные системы анализа" компанияси мутахассислари билан хамкорликда ходиса жойини куздан кечириш дастурий таъминотининг узбек ва рус тилларидаги намунаси яратилди.

Ушбу дастурда 12 турдаги (цасддан одам улдириш, босцинчилик, угрилик, йул-транспорт уодисаси ва у.к.) жиноятларнинг ходиса жойи макетлари мавжуд булиб, яна кушимча 10 турдаги жиноятларнинг ходиса жойи макетлари ишлаб чикилди.

Келгусида жиноятларни тергов килиш услубига хос бошка турдаги жиноятнинг имитацион макетларини яратиш имконияти яратилди.

Дастурий таъминот турли хил жиноятлар буйича ходиса жойининг макетларини яратиш имкониятига эга булиб, суриштирувчи ва терговчиларда виртуал тарзда ходиса содир булган жойни куздан кечириш (баённома расмийлаштириш, уодиса жойидан ишга алоцадор булган намуна ва изларни олиш, фотосуратга тушириш ва бошцалар) борасида амалий куникмаларини хосил килиш имконини беради.

Тергов ва суриштирувчи дастлабки тергов харакатларини олиб боришда хар томонлама кулай замонавий техника воситалари билан жихозланган тергов портфеллари билан тулик таъминланган.

Илгари бундай портфеллар мавжуд эмас эди, эндиликда тергов портфеллари хар бир терговчи ва суриштирувчида мавжуд булиб, ушбу портфел ходиса содир булган жойни куздан кечириш ва бошка процессуал харакатларни самарали утказиш имконини бериб келмокда.

Бу эса, ходиса содир булган жойни куздан кечириш ва бошка тергов харакатларини расмийлаштиришда кулайлик яратмокда.

Шунингдек, худудий тергов булинмаларида "Адвокатлар хонаси" ташкил этилди.

Бу билан жиноят иши доирасидаги гумон килинувчи айбланувчи ёхуд процесс иштирокчилари узининг адвокати билан алохида учрашиб олиш имконияти яратилди.

Уз навбатида суриштирувчи ва терговчиларнинг томонидан жиноят иши ёки юритувидаги иш материаллар юзасидан масофадан туриб айрим тергов харакатлари видеоконференцалока режимида утказилиши йулга куйилди.

- шахснинг жиноят ишини тергов килаётган органга ёки тергов харакати утказилаётган жойга соглигининг холатига ёки бошка узрли сабабларга кура бевосита келиш имконияти булмаганда;

- жиноят процесси иштирокчиларининг хавфсизлигини таъминлаш зарурати тугилганда, кечиктириб булмайдиган тергов харакатлари утказилганда;

- тергов харакатини утказиш кийинлашиши ёки ортикча харажатлар келтириб чикариши мумкинлиги хакида асосли сабаблар мавжуд булганда.

Ушбу тизим фукароларни узогини якин хамда тергов харакатларини тез фурсатда олиб борилишини таъминламокда.

Худудий ички ишлар органлари тергов булинмаларида Тергов бошкармалари бошликлари рахбарлик киладиган "Маслахат кенгашлари" фаолияти йулга куйилган.

Мазкур кенгашларнинг ташкил этишдан максад ички ишлар органларининг терговга кадар текширув фаолиятини амалга оширишга ваколатли булган мансабдор шахслари, суриштирувчи ва терговчилари юритувидаги терговга кадар текширув материаллари хамда жиноят ишлари буйича терговга кадар текширув, суриштирув ва дастлабки тергов олиб бориш давомида юзага келган муаммоли холатлар, килмишни малакалашда мунозараларга сабаб буладиган вазиятларнинг конуний ечимларини аниклаш, жиноятларни фош этиш йулларини излаш, иш буйича утказилиши лозим булган терговга, тезкор кидирув, суриштирув ва дастлабки тергов харакатларини белгилаш буйича курсатма ёки тавсиялар тайёрлашга кумаклашади.

Узбекистон Республикаси Жиноят-процессуал кодексининг 91-моддаси 4-кисмига мувофик, 7 та тергов харакатлари ва бошка процессуал харакатлар яъни ута огир жиноятлар буйича Хусусан;

- ходиса жойни куздан кечириш;

- тинтув;

- курсатувларни ходиса содир булган жойда текшириш;

- тергов эксперименти;

- шахсни ушлаш;

- химоячидан воз кечиш;

- шахсни ушлаш жараёнида утказиладиган шахсий тинтув ва олиб куйиш процессуал харакатлари видеоёзув оркали мажбурий кайд этиб келинмокда.

Киритилган мазкур узгартириш ва кушимчаларга мувофик, келтириб утилган тергов ва процессуал харакатлар тергов булинмалари томонидан видеотасвирларга олинган холда утказилмокда.

Бу эса, улардан далил сифатида фойдаланиш имконини яратди (Узбекистон Республикасининг 14.05.2020 йилдаги УРК,-617-сон цонуни).

Ички ишлар вазирлиги хузуридаги Тергов департаменти хамда худудий тергов булинмаларининг тергов ва процессуал харакатларни утказиш мулжалланган хизмат хоналари видеокузатув хамда овоз ёзиш мосламалари билан жихозланди.

Шунингдек, тергов ва процессуал харакатлари утказиладиган хизмат хоналарининг 1 324 таси ёки 99,5 фоизи видеотасвирга олиш имконини берувчи видеокузатув мосламалари билан жихозланди.

Бундан кузланган асосий максад терговга кадар текширув, суриштирув ва дастлабки тергов харакатлари давомида процесс иштирокчиларига нисбатан

кийнок ва бошка гайриконуний харакатлар содир этилишининг олдини олишга хизмат килади.

Ички ишлар органларининг терговга кадар текширув, суриштирув ва дастлабки тергов хамда озодликдан махрум этилган шахсларни ахлокан тузатиш билан боглик фаолиятида кийнокка солиш, шафкатсиз ва гайриинсоний ёки кадр-кимматни камситувчи хатти-харакатларга йул куймаслик учун алохида чора-тадбирлар белгилаб олинди.

Хусусан, терговга кадар текширув фаолиятини амалга ошириш хамда хукукбузарлик ва жиноят содир этишда гумонланиб, ички ишлар органларига келтирилган ва ушланган шахслар билан муомала килишда Узбекистон Республикаси Жиноят-процессуал кодексига катъий амал килинишини таъминлаш буйича мутлако янги тартиб йулга куйилди.

Ички ишлар органларига келтирилган ва ушланган шахслар билан янги ташкил этилган 495 та суровхоналарда сухбат ва суровлар утказилиши, бу борадаги барча хатти-харакатлар видеокузатув мосламалари оркали кайд этиб борилиши катъий белгиланди.

Барча суровхоналар замонавий аудио - видео кайд этиш тизимига уланиб, 495 та видеокузатув мосламалари билан тулик таъминланди.

Фирибгарлик, Йул транспорт ходисаси хамда бошка турдаги жиноятлар билан боглик жиноятлар тахлили урганиб чикилиб, ички ишлар органлари тергов булинмалари ички штат бирликлари доирасида Тергов департаменти хамда худудий тергов бошкармаларида куйидаги ихтисослашув буйича булинмалар кайта ташкил этилди:

- терроризм ва экстремизм билан боглик жиноятларни тергов килиш булим, булинма, гурухлари;

- шахсга карши каратилган жиноятларни тергов килиш булим, булинма, гурухлари;

- гиёхвандлик ва уюшган жиноятчилик билан боглик жиноятларни тергов килиш булим, булинма, гурухлари;

- коррупция, фирибгарлик ва иктисодиёт сохасидаги жиноятларни тергов килиш булим, булинма, гурухлари;

- ахборот технологиялари билан боглик жиноятларни тергов килиш булим, булинмаси (Тергов департаменти ва Тошкент шаурида тажриба тарицасида);

- йул-транспорт ходисалари билан боглик жиноятларни тергов килиш булим, булинма, гурухлари.

Бугунги кунда жиноятчиликнинг усуллари узгаргани каби, жиноятларнинг янги куринишлари хам пайдо булмокда яъни ахборот телекоммуникация

технологиялари ривожланаётган хозирги даврда ушбу замонавий ахборот технологиялардан фойдаланиб содир этилган жиноятлар хам борган сари купаймокда.

Хусусан, ички ишлар органлари тергов булинмалари томонидан тергов килинаётган жиноят ишларининг салмогини ташкил этмокда.

Бу эса уз навбатида, мазкур турдаги жиноятларни тергов килишда узига хос билим, малака талаб этади.

Бундан ташкари, хозирда фирибгарлик ва йул-транспорт ходисалари билан боглик жиноятлар хам юкорилигича колмокда.

Юкорида курсатилган жиноятларнинг чукур тахлилига асосланган холда ички ишлар органлари тергов булинмаларининг ихтисослашув буйича булинмалари кайтадан ташкил этилди.

Виртуал макондаги фирибгарлик, психотроп моддаларнинг ноконуний муомаласи билан боглик жиноятлар, одам савдоси ва угирлик жиноятларини тергов килишнинг замонавий методикаси ишлаб чикилиб, амалиётга татбик этилди.

"Volkswagen Tredline Maxi" автомобили базасида мобиль тергов лабораторияси яратилди.

Мобиль тергов лабораториясини яратишдан кузланган асосий максад хам жиноятларни фош этилишини янада юкори даражага олиб чикишга уз хиссасини кушади.

Мобиль тергов лабораториясида

- "Папилон" автоматлаштирилган дактилоскопик таккослаш тизими (АДТТ) - ходиса жойидан олинган бармок изларини кимга тегишлилигини аниклаш;

- "DOCE" тизими - шубха уйготувчи шахсларни анкета маълумотларини юритиш ва юз суратидан шахсни аниклаш дастури;

- "Паспорт-виза" автоматлаштирилган ахборот тизими - Узбекистон Республикаси фукароларини, фукаролиги булмаган шахслар хамда Узбекистон Республикаси худудида яшовчи хорижий фукароларнинг шахсини хамда яшаш манзилини аникловчи дастур;

- "АИБ-УЗБЕКИСТОН" тезкор излов дастури - ИИОнинг профилактик ёки тезкор хисобида турувчи шахслар, Узбекистон хамда МДХ, давлатларида кидирилаётган шахслар, укотар курол-яроглар, маъмурий хукукбузарлик содир этган шахслар, ИИОда кайд этилган автотранспорт воситалари хисоби юритилади;

- "Фоторобот" дастури - шахснинг сузидан гумон килинувчининг тахминий фотосуратини тузиш.

- "ИИВ ягона электрон почта" дастури - тузилган маълумотларни

тезкорлик ва тергов сирини саклаган холда юбориш;

- "UZ GPS" дастури - ИИО куч ва воситаларининг харакатланиш жойини аниклаш, назорат килиш, ходиса содир булган жойга куч ва воситаларни етиб борилишини таъминлаш;

- "Электрон жиноий-хукукий статистика" ягона ахборот тизими -жиноятларни тизимли тахлил килиш, аникланган ва содир этилган жиноятлар хамда уларнинг натижалари хисобини олиб боради.

Суриштирув ва дастлабки тергов натижалари хакида манфаатдор шахсларни хабардор килиб бориш оркали мурожаатларни камайтириш максадида, хар ун кунда процесс иштирокчиларини иш буйича амалга оширилаётган тергов - тезкор харакатлари тугрисида СМС оркали хабардор килиш амалиёти жорий этилди.

Шунингдек, хар бир туман-шахарлардаги 4 та сектор, хокимликлар ва "Халк кабулхоналари"нинг маъмурий биноларига худудий тергов булинмалари рахбарларининг телефон ракамлари хакидаги маълумотлар жойлаштирилди.

Ички ишлар органлари ходимларининг замонавий киёфасини яратиш, уларнинг масъулияти ва касбий салохиятини ошириш хамда сохани ракамлаштиришга эришиш максадида Тергов департаменти томонидан интерактив имкониятларга эга «tergov-amaliyoti.uz»

web-сайти яратилиб, амалиётга жорий килинди.

Вазирлик хузуридаги Тергов департаментининг "Tergov.uz" расмий веб -сайти ишга туширилиб, "telegram", "instagram" ва "facebook" ижтимоий тармокларидаги, "you tube" сайтида сахифалари очилди.

Интернет тармогидаги расмий веб-сайтини ишга туширилиши, ижтимоий тармокларда сахифаларининг очилиши фойдаланувчиларда Тергов департаменти ва унинг куйи булинмалари, уларнинг фаолият олиб бориши борасида купрок маълумотларга эга булиш имкониятини яратди.

Шунингдек, жисмоний ва юридик шахслар билан тугридан-тугри мулокот йулга куйилди.

Тергов департаментининг расмий сайти хамда ижтимоий тармоклардаги сахифалари оркали кизикарли маълумотлар, шов-шушга сабаб булган жиноятлар тугрисида маълумотлар жойлаштирилиб, кенг оммага такдим этиб борилмокда.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 18 апрелдаги "Ички ишлар органларининг жиноятларни тергов цилиш соуасидаги фаолиятини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида" П^-2898-сонли карори.

2. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 15.09.2017 йилдаги "Ички ишлар органларининг тергов булинмалари томонидан жиноятларни тергов

Kunum yaMÔa $om этим caMapaàopn^uHu maàa omupum myspucuàa" 727-coh Kapopn

3. Y3ÔeKHCTOH PecnyônHKacHHHHr ^OHyHH 2017 hhh 6 ceffraôpgarn "Cypummupye UHcmumymuHU maKOMunnammupum MyHOca6amu 6unaH Y36eKucmoH Pecny6nuKacmu^ aupuM vpnyn yywwamnap^a yзгapmupum ea KymuMuanap Kupumum myspucuàa" y3p-442-cohhh.

4. Y3ÔeKHCTOH PecnyônHKacHHHHr 14.05.2020 HHngara "Y36eKucmoH Pecny6nuKacrnum wuHonm-npo^ccyan KoàeKC^a wuHOMm npo^ccuàa ummupoK эmyeцu fiy^aponapHu^ yyKyK ea эpкuнnuкnapuнu Myyo$a3a KunumHu кyцaûmupumгa KapamumaH yзгapmupum ea KymuMuanap Kupumum myspucuàa" yp^-617-coh

K£HyHH

5.Y3ÔeKHCTOH PecnyônHKacn npe3HgeHTH xy3ypnga 2021 hhh 12 ^eBpanga hhkh nmnap Ba3HpnHrnga yTKa3HnraH X,aHtaTHHHHr KeHraHTHpnnraH HHFHnnm ôaëHHOMacH.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

6. Y3ÔeKHCTOH PecnyônHKacn ^HHOAT-npo^ccyan KogeKCH-1994 hhh 22 ceHTaôp.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.