Научная статья на тему 'ИҚТИСОДИЁТНИ РАҚАМЛАШТИРИШДА ИНТЕЛЛЕКТУАЛ КАДРЛАРНИ ТАЙЁРЛАШ МУАММОЛАРИ ВА ЕЧИМЛАРИ'

ИҚТИСОДИЁТНИ РАҚАМЛАШТИРИШДА ИНТЕЛЛЕКТУАЛ КАДРЛАРНИ ТАЙЁРЛАШ МУАММОЛАРИ ВА ЕЧИМЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
34
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
интеллект / интеллектуал капитал / интеллектуал мулк / интеллектуал мулк шакллантириш босқичлари / intelligence / intellectual capital / intellectual property / stages of intellectual property formation

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Ikramov, Murat Akramovich

Ушбу мақолада интеллектуал иқтисодчи кадрларни тайёрлаш тизими, уни ташкил этиш ва такомиллаштириш, ижодий фаолиятни юритишдаги механизм таклиф этилган. Бу борада Тошкент давлат иқтисодиёт университети тажрибаси келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям , автор научной работы — Ikramov, Murat Akramovich

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PROBLEMS AND SOLUTIONS OF TRAINING OF INTELLECTUAL PERSONNEL IN THE CONDITIONS OF DIGITALIZATION OF THE ECONOMY

This article discusses the issues of training intellectual economists, their organization and improvement, and suggests a mechanism for organizing creative activities. The experience of training the staff of the Tashkent State University of Economics was used.

Текст научной работы на тему «ИҚТИСОДИЁТНИ РАҚАМЛАШТИРИШДА ИНТЕЛЛЕКТУАЛ КАДРЛАРНИ ТАЙЁРЛАШ МУАММОЛАРИ ВА ЕЧИМЛАРИ»

Pedagogika fanlari /Pedagogical sciences/Педагогические науки

International journal of theoretical and practical research

Scientific Journal

Year: 2022 Issue: 4 Volume: 2 Published: 30.04.2022

http://alferganus.uz

Citation:

Ikramov, M.A., (2022). Problems and solutions of training of intellectual personnel in the conditions of digitalization of the economy. SJ International journal of theoretical and practical research, 2 (4), 116-121.

Икрамов, М.А., (2022). Идтисодиётни рацамлаштиришда интеллектуал кадрларни тайёрлаш муаммолари ва ечимлари. Nazariy va amaliy tadqiqotlar xalqaro jurnali, 2 (4), 116-121.

Doi:

https://dx.doi.org/10.5281/zenodo.6656746

DOI 10.52S l/zenod о .66 56746

QR-Article

Murat Akramovich, Ikramov

Doctor of Economics, Professor Tashkent State University of Economics E-mail: ikramov. m@mail. ru

UDC 378

PROBLEMS AND SOLUTIONS OF TRAINING OF INTELLECTUAL PERSONNEL IN THE CONDITIONS OF DIGITALIZATION OF THE

ECONOMY

Abstract: This article discusses the issues of training intellectual economists, their organization and improvement, and suggests a mechanism for organizing creative activities. The experience of training the staff of the Tashkent State University of Economics was used.

Keywords: intelligence, intellectual capital, intellectual property, stages of intellectual property formation.

Мурат Акрамович Икрамов,

и.ф.д., профессор Тошкент давлат ицтисодиёт университети

ЩТИСОДИЁТНИ рацамлаштиришда интеллектуал КАДРЛАРНИ ТАЙЁРЛАШ МУАММОЛАРИ ВА ЕЧИМЛАРИ

Аннотация: Ушбу мацолада интеллектуал ицтисодчи кадрларни тайёрлаш тизими, уни ташкил этиш ва такомиллаштириш, ижодий фаолиятни юритишдаги механизм таклиф этилган. Бу борада Тошкент давлат ицтисодиёт университети тажрибаси келтирилган.

сс

®

116

INTERNATIONAL JOURNAL OF THEORETICAL AND PRACTICAL RESEARCH

ISSN 2181-2357

T. 2. №4. 2022

Таянч иборалар: интеллект, интеллектуал капитал, интеллектуал мулк, интеллектуал мулк шакллантириш босцичлари.

Мурат Акрамович Икрамов

д.э.н., профессор,

Ташкентский государственный экономический университет

ПРОБЛЕМЫ И РЕШЕНИЯ ПОДГОТОВКИ ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНЫХ КАДРОВ В УСЛОВИЯХ ЦИФРОВИЗАЦИИ ЭКОНОМИКИ

Аннотация: В этой статье рассматриваются вопросы подготовки интеллектуальных кадров-экономистов, их организация и совершенствование, предложен механизм по организации творческой деятельности. Использован опыт подготовки кадров Ташкентского государственного экономического университета.

Ключевые слова: интеллект, интеллектуальный капитал, интеллектуальная собственность, этапы формирования интеллектуальной собственности.

Кириш

Иктисодиётнинг ракамлаштириш жараёнида мулк масалалари, уларни хал этилиши ва самарали фойдаланиш мухим урин эгаллайди. Жамият ривожланган сари юкори малакали кадрларга булган эхтиёж янада ошиб, тадбиркорлик фаолиятини юритишда ижодий ёндашувни талаб килади. Бу борада интеллектуал мулк ижодий аклий фаолият махсули хисобланиб, иктисодий муаммоларни хал этиш борасида кадрларнинг, шу жумладан, иктисодчиларнинг бозор иктисодиёти муаммоларини ечишга канча тайёр эканлигини ифодалайди.

Жахонда интеллектуал мулк ресурси замонавий ракамли иктисодиётнинг узаги булиб, йилига 10 фоиздан купрок суръатда усмокда (Хитой-23 фоиз, АКЩ-5 фоиз, Франция-2 фоиз, Россия-5 фоиз) [4]. Ялпи ички махсулотда интеллектуал ресурслар улуши Европада 45 фоизни, Хитойда 12 фоиз ва Россияда 7 фоизни ташкил этган [5]. Узбекистонда эса ушбу курсаткични аник ифодалаш кийинлиги унинг статистикаси хамда уларга таъсир курсатувчи олимлар аник булмаганидандир. Бундай холат мамлакатимизда интеллектуал мулкдан фойдаланиш ва ижодий ёш кадрларни тайёрлашда узига хос кийинчиликларга олиб келмокда.

Охирги йилларда республикамизда бу соха буйича анча узгаришлар амалга оширилмокда. Интеллектуал мулк агентлиги шакллантирилди, давлат рахбарининг "Интеллектуал мулк объектларини мухофаза килиш тизимини такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида "ги карори ишлаб чикилди [2]. Мамлакатимиз 1991 йилдан бошлаб Жахон интеллектуал мулк ташкилотига аъзо булган, 1993 йили эса саноат мулкини мухофаза килиш Париж Конвенциясига кушилган. Интеллектуал мулк сохасини ривожлантириш мамлакатимизнинг жахон интеграциясидаги

© ®

117

INTERNATIONAL JOURNAL OF THEORETICAL AND PRACT RESEARCH

асосий омил эканлигидан келиб чикиб, интеллектуал мулк объектларини мухофаза килиш тизимини такомиллаштиришга алохида эътибор каратилмокда.

Аммо, юкорида таъкидлаб утилган Республикамиз Президентининг К,арорида 2021 йил 1 июнга кадар давлат бошкаруви органлари ва давлат корхоналари, илмий тадкикот ва олий таълим ташкилотлари узларига тегишли булган интеллектуал мулкни (муаллифлик хукуки, турдош хукуклар ва саноат мулки) объектларини тулик хатловдан утказиб, уларни бухгалтерия хисобидан утказилиши керак эди. Минг афсус, ушбу топширик хали охиргача етказилгани йук. Ушбу К,арорда интеллектуал мулк сохасига оид фанларни кадрлар тайёрлаш тизимига жарий этишнинг биринчи боскичида, 2021/2022 укув йилидан бошлаб олий таълим ташкилотлари, жумладан, бизнинг иктисодиёт университетимиз, хусусан, ишлаб чикариш ва техник, кишлок ва сув хужалик сохалардаги таълим йуналишларида илFор хорижий тажриба асосида хамда ёш авлод орасида ижодкорларнинг мехнатига булган хурмат хиссини шакллантиришга каратилган интеллектуал мулк фанларини жорий этилиши режалаштирилган.

Тад^и^от натижалари

Тошкент давлат иктисодиёт университетида хозирги кунда хориждан 37 нафар профессорлар доимий равишда укув жараёнида фаолият юритишмокда, деярли барча мутахассислик кафедраларда интеграцион фаолиятини юритиш борасида ишлаб чикариш ва хизмат курсатиш ташкилотларида узларнинг филиалларини очишиб, унда маъруза ва амалий дарсларни сохада фаолият олиб борувчи амалиётчиларнинг иштирок этиши таъминланган. Албатта, бундай тадбирларнинг хаммаси юкори малакали, интеллектуал иктисодчи кадрларни тайёрлаш борасида хали етарли эмас. Айникса, интеллектуал мулк бозоридаги яратувчилар ундан фойдаланувчи корхона ва ташкилотлар фаолиятини тахлил килиш услубиётини такомиллаштириш, ахборотларнинг ишончлилиги, туликлик даражаси ва фойдаланувчиларнинг талабларига мос келишини таъминлаб, миллий илм-фанни бойитишга хизмат килиш муаммолари етарли даражада хал этилмаган.

Университетимиз олимлари томонидан интеллектуал мулк бозорида илFор инновациялар савдо окими юкори булган ахборот технологиялар сохасидаги лойихаларни тижоратлаштиришда хорижий инвестициялар, халкаро ташкилотлар ва тадбиркорларнинг маблаFларини жалб этишнинг "инсонларнинг жамоат хиссаси" оркали молиялаштириш муаммоси хал этилган [3, 10 б.].

Тахлиллар

Бизнинг фикримизча, ижодий ёнашадиган иктисодчиларни тайёрлашда, айникса, магистратура боскичида, укитиш тизимини тубдан узгартириш лозим. Х,озирги кунда кредит-модуль тизимини киритишда янада оммавийлик ёндашув амалга оширилмокда. Чунки бакалавриатда 240 кредит ажратилаётган булса, магистратурада эса 120 кредит режалаштирилган. Бундай ёндашув мутахассисларни креатив фикрлайдиган, вазифаларига ижодий ёндашуви шаклланишига халакит килади. Чунки, бизнинг фикримизча, хозирги кунда магистратурадаги мавжуд мутахассисликларга бир хил мезонда караш нотуFри

© ®

INTERNATIONAL JOURNAL OF THEORETICAL AND PRACT RESEARCH

булса керак. Уларда тармок хусусиятлари ва соха талабларидан келиб чиккан холда, бизнинг тасаввуримизда, магистратурада мутахассисликларга тайёргарлик курсатишда табакаланишини амалга ошириш лозим булади.

Хорижий тажриба ва бозор иктисодиётига утиш талаблари шуни курсатмокдаки, магистратурадаги укитишни уч табакага таксимланиши лозим булади. Булар, хорижда тайёрланаётган МВА, яъни, бизнес фаолияти магистрлари, иккинчи гурухга МА, яъни, маъмурий фаолиятга тайёргарлик кураётган магистрлар, ва, нихоят, учинчи тоифа, педагог ва илмий ходим буламан деганларга ажратилиши максадга мувофикдир.

Юкоридаги уч хил тоифаларга таксимланиши укиш муддати ва ундаги утилаётган фанлар, улардаги назарий ва амалий дарслар билан фаркланиши лозим. Масалан, бизнинг фикримизча, бизнес фаолиятини ташкил этиш мутахассислигини танлаганларга укиш давомийлиги бир йил муддати билан чегараланганлиги маъкул. Ушбу муддатда уларга кандай килиб хусусий бизнесни ташкил этиш, банк, солик, бож ва бошка ташкилотлар билан ишлаш асосларининг назарий хамда амалиёти хакидаги билимларни бериш кифоя. Бошкача килиб айтганда, биринчи тоифа давогарларга диплом эмас, балки хусусий бизнес юритиш куникмаларига эга булиш мухимрокдир. Магистратуранинг чикиш иши тарикасида диссертация эмас, балки тадбиркорлик фаолиятини самарали юритиш учун ишлаб чикилган бизнес-режа билан кифояланиш етарли булади.

Иккинчи гурухга кирувчи магистрантларнинг асосий максади келажакда давлат ёки бошка мулк ташкилотларида рахбар лавозимида ишлашга тайергарлик куриши, лавозимларда усиш учун етарли даражада билим ва куникмага эга булишга харакат килишади. Бизнинг фикримизча, рахбар булиш учун аксарият ахолининг катлами интилса хам, аммо бунга Аллохдан берилган кобилият ва фазилатлар булиши керак. Бу дегани, колганлардан яхши рахбар ёки менежер чикмайди деган нарса эмас, факат улардан купрок мехнат ва билим талаб килинади. Бу кушимча вакт, маблаF, соFлик ва бошка омилларни мавжудлиги зарурдир. Шу сабабдан булажак менежерлар учун магистратурада назарий дарслар бир укув йилида ташкил этилиши, иккинчи йили эса корхона ёки ташкилотларда рахбар уринбосари тарикасида амалиёт уташи керак булади. Битирув иши хам диссертация шаклида эмас, балки амалиётдаги тажрибадан фойдаланган холда кейс-стади ёки конкрет холатни тахлил килган холда рахбар карорини ишлаб чикиш салохиятини курсата олиши керак булади.

Магистратуранинг учинчи гурухи педагогик ва амалий фаолият билан шуFулланмокчи даъвогарлардан иборат булиши керак, укиш муддати икки ёки уч йилга режалаштирилиб, битирув иши магистрлик диссертацияси шаклида амалга оширилади. Имконияти булса ушбу диссертация фалсафа доктори, яъни PhD бажарадиган ишнинг асоси булиши керак. Ана шу тоифа магистрантларда кредитлар микдори 120 булса арзийди, чунки булар мутахассислик фанларидан ташкари илмий тадкикот ишларини олиб бориш асосларини, педагогика, психология, методика ва бошка фанларни чукуррок урганиши лозим булади.Аммо

Хулоса

© ®

ISSN 2181-2357

Т. 2. №4. 2022

i international journal of theoretical and practical

research _

SJIF 2022:5.962

умумий фанлар утилиши факат ё йил, яъни 2 семестр давомида булиши, колган даврда магистрант индивидуал равишда узининг илмий рахбари билан ишлаши керак булади. Факат шундай холатда, бизнинг фикримизча, магистратура олдига куйилган вазифаларни амаога оширишга имконият булиб, келажакда ижодий ёндаша оладиган креатив, иктидорли кадрлар тайёрлаш имкониятига эга буламиз.

Маълумки, интеллектуал мулкни шакллантиришда нафакат олий укув юртлари, ижодкор кадрларга эхтиёж мавжуд булган давлат ташкилотлари, корхоналар ва тадбиркорлик манфаатдордирлар. Демак, уларнинг хам юкори малакали, ижодий фаолият юритадиган, бозор шароитида фаолиятни амалга оширадиган кадрларни тайёрлашда фаол иштирок этишлари зарурдир. Бу борада "таълим-илм-ишлаб чикариш" интеграциясини амалга ошириш мухим урин тутиб, иктисодиёт университетида амалга оширилаётган йиллик "Очик эшиклар куни", "Мехнат ярмаркаси", инновацион ва интеграция буйича давра сухбатлари, илмий семинар ва конференциялар, ишлаб чикаришдаги кафедра филиалларининг фаолияти тажрибасини оммалаштириш мухим урин тутади.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1. Илм-фанни 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш туFрисида. Узбекистон Республикаси Президентининг Фармони, 29.10.2020 йилдаги ПФ-6097-сон. https://lex.uz/docs/5073447

2. Интеллектуал мулк объектларини мухофаза килиш тизимини такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида Узбекистон Республикаси Президентининг карори, 28.01.2021 йилдаги ПК,-4965-сон. https://lex.uz/docs/5248263

3. Aybek, T., & Fozilov, A. (2021). Current Issues of Training Qualified Personnel. Central Asian Journal of Innovations on Tourism Management And Finance, 2(11), 20-24.

4. ВОИС: ИС в фактах и цифрах. Всемирная организация интеллектуальной собственности. Geneva 20 Швейцария ISBN: 978-92-805-3213-5. https://www.wipo.int/edocs/pubdocs/ru/wipo pub 943 2020.pdf

5. Князев, С. Н., Мальченко, Н. С., Мальченко, С. Н., & Ганчарик, Л. П. (2021). Обучение кадров управления в условиях цифровой трансформации. In Управление интеллектуальным капиталом в экономике знаний (pp. 63-82).

6. Макаров, М. И., & Сериков, В. В. (2021). Подготовка научно-педагогических кадров в научном учреждении. Отечественная и зарубежная педагогика, 7(1), 3042.

7. Семченко, Е. Е., Ашурбеков, Р. А., & Круглинский, И. К. (2017). Оценка интеллектуального труда в системе подготовки кадров: проблемы классической теории и методологии. Монография. Проспект.

8. Суннатов М.Н. Узбекистон Республикасида интеллектуал мулк бозорини тартибга солиш механизмини такомиллаштириш. PhD диссерт. Автореферати, ТДИУ, 2021

9. Томакова, И. А. (2021). Университет как интегратор инновационных образовательных процессов подготовки кадров для развития цифровой экономики

@ ®

120

international journal of theoretical and practical research

ISSN 2181-2357

T. 2. №4. 2022

региона. Известия Юго-Западного государственного Экономика. Социология. Менеджмент, 11(2), 163-179. 10. Образование в Узбекистане. - Ташкент, 2022.

SJIF 2022:5.962

университета. Серия:

© ®

121

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.