Научная статья на тему 'Иқтисодиётни модернизациялашнинг минтақавий жиҳатлари'

Иқтисодиётни модернизациялашнинг минтақавий жиҳатлари Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
235
44
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
модернизациялаш / миллий иқтисодиёт / минтақа / modernization / the national economy / the region.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Олимжанова Шоира Олимжановна

Мақолада миллий иқтисодиётни модернизациялашда минтақани ривожлантиришнинг асосий жиҳатлари келтирилган. Янги иқтисодиётни шакллантириш ҳаётнинг турли томонларини мунтазам ўзгартириб боришга асосланади. Шу билан боғлиқ равишда инновацион ривожланиш бир қанча босқичлардаги диффузион ривожланиш тури бўйича тарқалади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

REGIONAL FEATURES OF ECONOMY MODERNIZATION

The article presents the main aspects of economic development in the modernization of the national economy. Development of the economy is based on the regular changing different aspects of life. In this regard, the innovative economy distributes on several stages of development of the diffusion type.

Текст научной работы на тему «Иқтисодиётни модернизациялашнинг минтақавий жиҳатлари»

Олимжанова Ш.О.,

Узбекистон Миллий университети Иктисодиёт факультети «Иктисодиёт назарияси» кафедраси доценти вазифасини бажарувчи, иктисод фанлари номзоди

ИКТИСОДИЁТНИ МОДЕРНИЗАЦИЯЛАШНИНГ МИНТАКАВИЙ ЖИЩЛАРИ

ОЛИМЖАНОВА Ш.О. ИКТИСОДИЁТНИ МОДЕРНИЗАЦИЯЛАШНИНГ МИНТАКАВИЙ ЖИЦАТЛАРИ

Маколада миллий иктисодиётни модернизациялашда минтакани ривожлан-тиришнинг асосий жих,атлари келтирилган. Янги иктисодиётни шакллантириш х,аётнинг турли томонларини мунтазам узгартириб боришга асосланади. Шу билан боFлик равишда инновацион ривожланиш бир канча боскичлардаги диффузион ривожланиш тури буйича таркалади.

Таянч иборалар: модернизациялаш, миллий иктисодиёт, минтака.

ОЛИМЖАНОВА Ш.О. РЕГИОНАЛЬНЫЕ ОСОБЕННОСТИ МОДЕРНИЗАЦИИ ЭКОНОМИКИ

В статье представлены основные направления развития экономики при модернизации национальной экономики. Развитие экономики основывается на регулярном изменении разных сторон жизни. В связи с этим инновационная экономика распространяется по нескольким этапам диффузионного вида развития.

Ключевые слова: модернизация, национальная экономика, регион.

OLIMJONOVA SH.O. REGIONAL FEATURES OF ECONOMY MODERNIZATION

The article presents the main aspects of economic development in the modernization of the national economy. Development of the economy is based on the regular changing different aspects of life. In this regard, the innovative economy distributes on several stages of development of the diffusion type.

Keywords: modernization, the national economy, the region.

Цозирги вацтда «модернизациялаш» тушунчаси миллий ицтисодиётни инцироздан кейинги ривож-лантириш стратегиясига багишланган мунозара-ларда цулланиладиган булди. Модернизациялаш ва цувиб етувчи ривожланиш назарияларига булган эътибор хом ашё экспортига асосланган республика ицтисодиётини ташкилий-технологик ва ишлаб чицариш салоциятини кенгайтириш орцали тайёр-гарлик босцичларисиз сакрашсимон инновацион тарацциёт йулига утказишнинг ноцаццонийлигини англаш билан ботиц равишда сезиларли ошди.

Республикамиз Президенти

И.А.Каримов модернизациялашнинг бугунги кундаги ах,амиятига тухта-либ: «Биринчи навбатда, жах,он бо-зорида тенг ракобатлаша олади-ган ва кейинги боскичда иктисодий усишнинг, иктисодиётни янада модернизация ва диверсификация килишнинг локомотивига айланиши мумкин булган тармок ва корхона-ларни жадал ривожлантириш х,амда аник йуналтирилган х,олда куллаб-кувватлашни таъминлаш зарур»1, деб таъкидлайди.

Модернизациялаш ва кувиб етувчи ривожланиш назариялари вужудга келган пайтдан бошлаб фанлараро ин-теграциялаш бир канча боскичларни утди. Дастлаб улар иктисодий усиш ва саноатлаштириш йулига чизикли утиш боскичлари назарияси йулида

1 Каримов И.А. 2015 йилда иктисодиётимизда туб таркибий узгаришларни амалга ошириш, модернизация ва диверсификация жараёнларини изчил давом эттириш х,исобидан хусусий мулк ва хусусий тадбиркорликка кенг йул очиб бериш -устувор вазифамиздир. // Узбекистан Президенти Ислом Каримовнинг мамлакатимизни 2014 йилда ижтимоий-иктисодий ривожлантириш якун-лари ва 2015 йилга мулжалланган иктисодий дастурнинг энг мух,им устувор йуналишларига баFишланган Вазирлар Мах,камасининг мажлиси-даги маърузаси. // «Халк сузи» газетаси, 2015 йил 17 январь.

ривожланди. Модернизациялашнинг «илк» назарий манбалари У.Ростоу, А.Льюис, Я.Тинберген, П.Бауэр, К.Кларк ва бошка олимларнинг асар-ларида аникланди2.

1960-1980-йилларда янги техно-логиялардан, янги энергия манба-ларидан фойдаланиш, мех,нат такси-мотининг чукурлашуви, товарлар ва пул бозорларининг ривожлани-шини кузда тутадиган жадаллашган саноат ривожланиши модернизациялашнинг асоси булди. Бундай мо-дернизацияни амалга оширишга ми-сол булиб утган асрнинг 1950-1960 йилларидаги Япония хизмат килади. Унинг иктисодиётини модернизациялашнинг асосий воситалари йи-рик хорижий инвестициялар, миллий ишлаб чикарувчилар учун протекционизм ва экспортни яширин до-тациялаш булди. Мазкур концепция-ни Жанубий-Шаркий Осиёнинг катор мамлакатларида амалга оширишнинг муваффакиятли тажрибаси куплаб мамлакатлар иктисодий тузуми-

2 Скиба А.Н., Андриянова Т.Г. Модернизация -взгляд с позиции теории и методологии системного подхода. // «Финансы и кредит», 2011, №12. -С. 41-46.

нинг 1980-1990-йиллардаги услубия-ти ва амалиётида модернизациялаш FOясини сезиларли долзарблаштирди. Модернизациялаш ва кувиб етувчи ривожланиш назариясининг асосий коидаларини бу даврда куйидагича тасаввур килиш мумкин:

1. Жамият ривожланишининг са-ноатлашган фазаси шароитида хужа-лик тизими уз-узини такрор ишлаб чикарадиган, кучирилган ва бошка-риладиган х,исобланди. Такрор ишлаб чикариладиган неъматларни ишлаб чикариш оммавий куламга эга булди, шу сабабли тегишли ресурслар, ин-вестициялар мавжудлиги ва техно-логик тараккиёт шароитида ривож-ланишнинг мобилизацион йули уз максадларига эришди.

2. Саноатлашган давр кенг вактли горизонтга эга, 30-40 йил давоми-да иктисодиётнинг кайси сох,аларини ривожлантириш кераклиги тушунар-ли булди. Давлат томонидан назо-рат килинадиган (Германия) банклар оркали, ёки давлат бюджети оркали (Россия), ёки технологиялар ва иш-ланмалар импорти оркали (Япония) иктисодий усиш максадларига эри-шиш механизмлари яхши ишлаб чикилди.

3. «Кувиб етувчи ривожланиш» модели хом ашё манбалари ва арзон ишчи кучининг етарлилиги ва улардан экстенсив фойдаланишга каратилди. Бунда истеъмол учун жамFармаларни сунъий равишда чеклаш, иктисодиёт ёпиклигини куллаб-кувватлаш, неъматларни таксимлашнинг мувоза-натли тизими, жамоавийликнинг ри-вожланиши ва х,.к. ларга максадга

йуналтирилган кучлар ва катор чек-ловлардан фойдаланилди.

Бирок 1980-1990-йилларда «иктисодий муъжиза» мамлакатларида иктисодий усиш суръатлари анча се-кинлашди, 1990-йиллардаги Осиё инкирози эса Япония иктисодиётини ривожлантириш моделига х,амда, уму-ман, модернизациялаш FOясига булган кизикишнинг пасайишини келти-риб чикарди. ХХ асрнинг охирларида юкори даражада индустрлашган жа-миятга утиш даври кириб келиши би-лан боFлик равишда модернизациялаш ва «кувиб етувчи ривожланиш» назарияларининг таназзули юз берди.

Хозирги вактда «кувиб етувчи» концепция катор обрули олимлар (В.Иноземцев, И.Мау, Л.Абалкин, М.Делягин, А.Ишикава) фикрлари-га караганда, тугалланган назария сифатида каралиши мумкин эмас-лигининг сабабларидан бири булиб колди. Бундан ташкари, илмий адаби-ётларда нафакат барча модернизация назариялари, балки «модернизация» тушунчасининг узини х,ам истисно этадиган нуктаи назар баён килинади.

Бундай хулосалар ясашга асос булиб хизмат киладиган мух,им да-лилларни ажратамиз. К.Акамацу талкинида модернизациялаш FOяси купрок карз олинган (яхшилайдиган) технологик инновацияларни жорий этиш х,исобига етакчи миллий ёки минтакавий ишлаб чикаришлар техник колоклигининг кискаришига олиб келади. Хакикатан х,ам маълум даражада импорт технологияларни карз олиш ва такомиллаштириш етакчи-лардан ортда колишни тугатиш имко-

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2015, 3

нини беради. Мазкур вазиятда асосий эътибор «колокликнинг устунлиги»га, аникроFи, инновацияларга нисбатан иммитацияларнинг арзонлигига кара-тилган булади. Бу устунликда етакчи-лар билан якинлашиш ва маълум тех-нологик юксалишни амалга оширган х,олда узининг ракобатбардош ах,во-лини яхшилаш имконияти куринади.

Бирок бу ерда х,аммаси х,ам шунча-лик бир хил эмас. «Модернизациялаш» тушунчаси кенг маънога эга ва мазму-нан барча иктисодиётларда ва жами-ятларда конунан амал киладиган ян-гидан анъанавийнинг фаркланишида ифодаланади. Иктисодий усишни таъ-минлашда давлатнинг етакчи роли модернизациялаш ва кувиб етувчи ривожланиш назарияларида мух,им коида булишда давом этади.

Модернизациялашнинг замонавий тасаввурида - бу ижтимоий, иктисодий, экологик, институционал ва бошка сох,алардаги илFор узгаришлар билан боFлик куп жих,атли тушунча х,исобланади. Объектив-субъектив нуктаи назарни танлашдан келиб чикиб, у куйидагилар билан боFла-нади:

- иктисодий ривожланишнинг те-гишли стратегиясини танлаш билан;

- саноат сиёсатининг амалга оши-рилиши билан;

- институционал ва технологик узгаришлар билан.

Тизимли ёндашув тамойилларига риоя килиниши муваффакиятли модернизациялашнинг мух,им шарти

х,исобланади\ Услубий нуктаи назар-дан у тизимлилик тамойилининг ва умуман, тизимнинг умумий назария-си, тизим сифатида турли объектлар ва жараёнларни сифатли тадкик этиш ва моделлаштириш умумилмий услу-биятини кузда тутади.

Шундай килиб, тизимли ёндашув нуктаи назаридан микродаражадаги модернизациялашнинг асосий мак-сади айрим ишлаб чикариш маж-муасининг функционал таркибида технологик буFинни шунчаки алмаш-тиришдан иборат, деб х,исобламаслик керак. Бу уз-узидан ижобий натижа-ларга олиб келмайди. Унинг ички ва ташки алокаларини бир вактда янги-лаш, улар билан боFлик барча колган эргашувчан буFинларни кайта куриш (ёки алмаштириш), уларнинг сама-рали узаро таъсирини йулга куйиш лозим. Бу факат жорий килинадиган технологик инновацияларнинг тизимнинг колган ташкилий, кадрлар, хом ашё ва бошка унсурлари билан кели-шилган узаро таъсири ва функционал мувофиклиги шароитидагина булиши мумкин.

Макроиктисодиёт даражасида модернизациялаш таркибий, технологик ва институционал сох,ада илFор тизимли узгаришлар, умуман, жамият-нинг маданий ва илмий таълим дара-жасини оширишни кузда тутади.

Шундай килиб, айрим хулосалар ясаш мумкин:

1. Модернизациялаш концепция-сининг асосий таркибий кисмларини

1 Скиба А.Н., Андриянова Т.Г. Модернизация -взгляд с позиции теории и методологии системного подхода. // «Финансы и кредит», 2011, №12. -С. 41-46.

куйидаги асосий коидаларга келти-риш максадга мувофик:

- хусусий ташаббускорлик ва бо-зор иктисодиёти тамойилларига асосланган индустрлашган жамият кадриятларини узлаштириш асосида ривожлантириш амалга оширилади;

- асосий эътибор иктисодиётга давлат аралашуви, анъанавий тармок-ларни ривожлантириш, индивидуализм ва бозор иктисодиёти тамойил-лари курилишига каратилади.

2. Республика иктисодий вокелиги шароитида инновацион ривожла-ниш йулига утиш факат чукурлашган модернизациялаш оралик боскичи оркали амалга ошиши мумкин. Бу «кувиб етувчи» ривожланиш стра-тегиясига тула мос келади, бу ерда карз олинган, купрок импорт техно-логияларини жорий этиш х,исобига етакчи минтакавий-тармок ишлаб чикаришларининг технологик ко-локлигини кискартириш модерниза-циялашнинг асосий максади х,исоб-ланади.

3. Ишлаб чикариш-технологик маж-муалар мураккаб, очик динамик ти-зимлар х,исобланади. Ресурсли ён-дашув нуктаи назаридан уларнинг таркибига технологик, хом ашё, таш-килий, кадрлар ва молиявий унсурлар киради. Тизимлар назарияси умумий коидалари ва иктисодий динамика синергетик тасаввурларига асосланиб, тизим самараси ишлаб чикариш маж-муалари якуний курсаткичларининг мультипликатив усиши куринишида интерпретацияланган булиши мумкин. Бундай самара микдори катор шароитларга:

- бунинг учун зарурий институ-ционал-иктисодий шароитлар мав-жудлиги;

- конъюнктура ва инвестицион таъ-сирлар;

- ишлаб чикариш тизимининг шу сингари таъсирларни кабул килув-чанлиги;

- унинг таркибий кисмларини таш-кил киладиган функционал унсурлар-нинг узаро таъсирида келишувчанли-гига боFлик.

4. Модернизациялашнинг мух,им устуворликлари куйидагилар х,исоб-ланади:

- иктисодий субъектлар хулк-ат-вори коидаларининг узгариши;

- институционал исло^отларда ил-Fор силжишларга эришиш;

- минтакавий иктисодиётлар рако-батбардошлигини ошириш;

- кадрлар, инновацион ва инвестицион салох,иятини ривожлантириш.

5. Модернизациялаш ракобат мавкеини саклаб колиш ва иктисодий усишни таъминлаш воситаси сифати-да факат тизимли-синергетик ёнда-шув тамойиллари саклаб колинган вазиятдагина муваффакиятли булиши мумкин. Технологик инновацияларни карз олиш ишлаб чикариш тизимининг ташкилий, кадрлар унсурининг уларнинг узаро мос келиши, синхрон-лиги ва функционал узаро таъсирини таъминлаган х,олда янгиланиши билан бориши керак. Бунда ташки шароитлар бу жараённи раFбатлантириши ва ёрдам бериши зарур. Акс х,олда <^айритабиий» объектнинг пайдо булиши барча колган тизим унсурлари томонидан босиб олиниши (ёки кабул

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2015, 3

килинмаслиги)ни келтириб чикаради. Бошкача айтганда, модернизациялаш куйидагиларни мужассамлаштиради:

а) бир вактда ижтимоий ишлаб чикариш куп б^инли тизими барча унсурларидаги илFор узгаришлар;

б) уларнинг уЙFунлашган ва мос-лашган узаро таъсири1.

Хозирги вактда иктисодий ри-вожланиш ва жамият ривожлани-ши уртасидаги зиддият баркарор технологик ривожланиш ва бундай иктисодий тизимнинг вужудга ке-лиши концепциясини яратиш х,амда жорий этиш зарурлигини белгилаб, у маъмурий-буйрукбозлик ва классик бозор иктисодиётидан фаркланиши мумкин. Натижада Узбекистонда шакл-ланган модернизациялашнинг янги технологик концепциясининг ривож-ланиши иктисодий, экологик ва ижтимоий омилларнинг узаро келишувини белгилайди.

Шуни таъкидлаш жоизки, х,аётнинг барча сох,аларини модернизациялаш асосида янги иктисодиётни шакллан-тириш нафакат унумли, технологик, балки ташкилий, ижтимоий х,амда институционал инновацияларни х,ам мунтазам узгартириб боришга асос-ланганлиги замонавий технологик тартибнинг хусусияти х,исобланади.

Миллий иктисодиётнинг инноваци-он амал килишида минтакаларнинг роли катта. Бу умуман минтакаларнинг иктисодий ривожланиш хусусиятла-рини х,исобга олмасдан туриб булиши мумкин эмас. Миллий ва чет эл ада-

1 Дудка В.Д. Методологические аспекты адаптации регионов в период модернизации национальной экономики России. // «Финансы и кредит», 2011, № 10. -С. 42-46.

биётлари тах,лилининг курсатишича, минтакалар иктисодий ривожлани-шининг инновацион табиати узок вактдан буён купгина олимларнинг эътиборини жалб килиб келмокда. Катор эмпирик тадкикотларнинг курсатишича, техника тараккиёти иктисодий усиш суръатларининг катта кисмига жавоб беради.

Шу билан бир вактда минтакавий даражада илмий-техника тараккиёти-нинг таъсирини бах,олаш х,алигача маълум кийинчиликларни мужассамлаштиради. Шу боисдан, минтаканинг иктисодий тизими айни вактда вакт утиши билан узгарадиган, сифат ва микдор тавсифларига эга булган му-раккаб сабаб-окибат алокалари билан тавсифланади. Бу тизимнинг тар-кибий кисмларидан бири х,исобланган инновацион фаоллик х,ам мазкур тавсифларга эга. Шундай килиб, модернизациялаш жараёнларининг ривожланиши ва у билан боFлик иктисодий-технологик ислох,отлар янги услубий ёндашувларни шакл-лантириш зарурлигини келтириб чикармокдаки, улар х,ам уз навба-тида, минтака иктисодиётининг янги иктисодий асосларда ривожланишини белгилайди.

Шубх,асиз, миллий иктисодиёт технологик тартибини узгартиришда минтаканинг иктисодий мух,итини узгартиришнинг х,аракатлантирувчи кучлари сифатида инновация жара-ёнлари чикади. Янгиликлардан фой-даланиш натижасида халк хужалиги мажмуаси тармоклари, буFинлари ва алох,ида ишлаб чикаришларида фой-да меъёри узгаради. Бу эса, уз нав-

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2015, 3

батида, улар уртасида капиталнинг куйилишини келтириб чикаради.

Миллий иктисодиётнинг узгариши шароитида минтакаларнинг сама-рали ривожланиши пухта ва асосли инновацион стратегиянинг мавжуд булишини талаб килади. Юкори динамика ва ташки мух,ит ноаниклиги шароитида минтакавий ривожланиш стратегиясини ишлаб чикиш илмий ва амалий нуктаи назардан мух,им муам-мо х,исобланади. Минтака ривожла-нишини таъминлаш механизмининг тузилиши ва самарали амал килиши минтака даражасида стратегик максад ва вазифаларни амалга оширишнинг зарурий шарти х,исобланади. Бундан ташкари, инновацион стратегияда юкори технологик лойих,аларга х,амда инсонни ривожлантиришга инвестиция киритишга каратилган минтакани бошкариш вазиятли модели синтез-ланган булиши зарур.

Иктисодиётни таркибий ислох, ки-лиш ва юкори самарали ракобат-бардош мах,сулотлар ишлаб чикаришга йуналтирилганлиги барча: давлат, минтака ва хужалик субъекти дара-жаларидаги таркибий-инвестицион фаолиятни бошкаришни такомиллаш-тиришни такозо этади. Минтаканинг инновацион ривожланиш йулига утиши х,ам иктисодиётнинг ресурс им-кониятлари ва унинг инновацион са-марадорлиги билан мувозанатлашган иктисодий сиёсатда бошкарувнинг янги институционал механизмларини шакллантиришни кузда тутади.

Демак, узок муддатли истикболда боскичма-боскич иктисодий ривож-ланишни х,удудий кластерлар-

ни ва илгариловчи ривожланиш х,удудларини ривожлантириш асо-сида таъминлаш кузда тутилади. Миллий иктисодиётнинг иктисодий-технологик тартибидаги узгаришлар шароитида иктисодиётни минтакавий ташкил килишнинг мослашувчан шак-ли, энг аввало, минтакавий кластер х,исобланади. Яъни географик жи-^атдан кушни, узаро боFлик, фаолият умумийлиги билан тавсифланадиган ва тармоклараро кооперация жараё-нида бир-бирини тулдирадиган ком-паниялар ва ташкилотлар гурух,идир.

Келтирилган х,удудий кластерлар ва илгарилаб ривожланувчи х,удудларни инновацион асосда ривожлантириш минтака иктисодиётининг диверсификация даражасини ошириш ва катта ижтимоий-иктисодий самара, жумладан, мультпликатив тавсиф-даги самарани олиш х,исобига унинг ракобатбардошлигининг ошишини интенсивлаштириш имконини беради.

Шуни кайд этиш жоизки, юкори даражада индустрлашган мух,итда минтакавий ривожланиш устуворлик-лари канчалик, умуман, инновация-лар ва ривожланиш марказларини шакллантириш ва мах,аллийлаштириш билан боFлик булсалар, шунчалик устунлик ва афзалликлар, глобал геоиктисодиётда «марказий» позиция-лаштириш, молиявий-иктисодий ре-сурсларни айлантириш ва х,удудларни динамик ва баркарор ривожланти-ришни таъминлайдиган янгиликлар марказларини минтакада яратиш билан ^ам боFликдир.

Новаторларда фойданинг усиши билан борадиган янгиликлар марка-

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2015, 3

зининг шаклланиши туфайли иктисо-диётнинг усиб борувчи янги сох,асига интиладиган куп сонли издошлари билан йул куйилган уларнинг имита-циялари «х,ужуми»га айланиб кетади. Янгиликлар «х,ужуми» оммавий инвес-тициялаш билан бирга боради ва бу-тун иктисодиётнинг циклик х,аракати ва унинг етакчи тармоклари таркиби-даги узгаришларни белгилайди. Инно-вациялар барча х,удудларда бирдани-га шунчаки вужудга келиб колмайди, балки факат алох,ида олинган, бунинг учун кучли салох,ият мавжуд булган асосда, нуктада вужудга келади.

Кейинчалик инновация х,удудларга таркалган х,олда атроф-мух,итга кенгая-ди ва унинг таркибини узгартиради.

Шундай килиб, минтака иктисо-диётининг ривожланиши куйидагилар билан боради:

- янгиликларнинг таркатилиши би-лан;

- инновацион фаолликнинг турли куламдаги марказларининг шакллан-тирилиши билан;

- макон ижтимоий-иктисодий асим-метриясининг вужудга келиши ва аста-секин бартараф килиниши би-

лан1.

Бунда бутун юзага келган х,удудий таркибни модернизациялаш х,акида гап бормокда. Биринчи боскичда минтаканинг тармок ихтисослашу-вини бах,олаш ва унинг ривожла-ниш тенденцияларини тах,лил ки-лишни утказиш лозим. Минтакалар

1 Смирнов В.В. Особенности развития региона в условиях модернизации социально-экономической системы Российской Федерации. // «Региональная экономика: теория и практика», 2009, № 4. -С. 8-17.

иктисодиёти маълум саноат неги-зига эга ва биринчи боскичда мавжуд минтакавий ресурслар асосида марказларни шакллантириш купрок х,акконийдир.

Минтака учун катта ах,амиятга эга булган товарларни ишлаб чикарадиган негиз корхоналарни аниклаш иккин-чи боскич х,исобланади. Негиз кор-хоналар аниклангандан кейин бут-ловчиларни етказиб бериш занжири, кластерга киритиладиган етказиб бе-рувчи корхоналар ва х,амкорларни урганиш лозим.

Учинчи боскич инновацион мар-казни шакллантириш учун кандай корхоналар зарурлиги, минтака х,удудидан ташкарида турганлигини аниклаш ^амда зарар куриб ишла-ётган корхоналарни шаклланаётган инновацион марказ (инновациялар ядроси) эх,тиёжларига мувофик кайта йуналтириш имконини беради.

Минтака имкониятларини аниклаш бизнес-мух,итнинг куйидаги таркибий кисмлари:

- ишлаб чикариш омиллари, уларнинг сифати ва ихтисослашув даража-си шартлари;

- ракобат ва стратегик ривожланиш шароитлари;

- талаб шароитлари;

- боFлик ёки куллаб-кувватловчи тармокларни кузда тутади.

Минтака имкониятларини урга-ниш, минтаканинг жах,он хужалик алокалари тизимига энг куп куши-лишини таъминлаши ва юкори кушил-ган киймат салмоFига эга мах,сулотлар экспорти ^ажмларини купайтиришга ёрдам бериши зарур булган, мах,сулот

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2015, 3

сотишнинг устувор бозорларини аниклаш имконини беради. Шу са-бабдан биринчи боскичда минтакада ташкил килиниши мумкин булган бар-ча инновацион марказларни энг куп минтакавий куллаб-кувватлашни ташкил килиш мумкин эмас. Уларни шакл-

лантириш устувор булган сох,аларни пухта белгилаш ва уларнинг ривож-ланишини х,ар томонлама куллаб-кувватлаш зарур. Вах,оланки, бу х,ам экспорт, х,ам импортга йуналтирилган инновацион марказлар булишлари мумкин.

Адабиётлар:

1. Каримов И.А. 2015 йилда иктисодиётимизда туб таркибий узгаришларни амалга ошириш, модернизация ва диверсификация жа-раёнларини изчил давом эттириш х,исобидан хусусий мулк ва хусу-сий тадбиркорликка кенг йул очиб бериш - устувор вазифамиздир. // Узбекистон Президенти Ислом Каримовнинг мамлакатимизни 2014 йилда ижтимоий-иктисодий ривожлантириш якунлари ва 2015 йилга мулжалланган иктисодий дастурнинг энг мух,им устувор йуналишларига баFишланган Вазирлар Мах,камасининг мажлисидаги маърузаси. // «Халк сузи» газетаси, 2015 йил 17 январь.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

2. Дудка В.Д. Методологические аспекты адаптации регионов в период модернизации национальной экономики России. // «Финансы и кредит», 2011, № 10. -С. 42-46.

3. Модернизация экономики в странах СНГ: национальные, региональные и глобальные факторы: Научный доклад. - М.: РАН. Отд. Международных экономических и политич. исследований, 2008. -С. 38.

4. Скиба А.Н., Андриянова Т.Г. Модернизация - взгляд с позиции теории и методологии системного подхода. // «Финансы и кредит», 2011, № 12. -С. 41-46.

5. Смирнов В.В. Особенности развития региона в условиях модернизации социально-экономической системы Российской Федерации. // «Региональная экономика: теория и практика», 2009, № 4. -С. 8-17.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.