Научная статья на тему 'Иқтисодиётни модернизациялаш шароитида “узун пуллар” нинг аҳамияти'

Иқтисодиётни модернизациялаш шароитида “узун пуллар” нинг аҳамияти Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
160
18
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Омонов А., Ахмедов М.

Иқтисодиётни модернизациялаш шароитида “узун пуллар” мамлакатнинг узоқ муддатга мўлжалланган стратегик режаларини амалга оширишда барқарор молиявий манба бўлиб ҳисобланади. Кейинги пайтларда иқтисодий адабиётларда назариячи ва амалиётчилар томонидан “узун пуллар” мазмундаги иқтисодий атама тез-тез қўлланилмоқда.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Иқтисодиётни модернизациялаш шароитида “узун пуллар” нинг аҳамияти»

V_/

Омонов А.

Узбекистан Республикаси ДСК, Солик академияси кафедра мудири, и.ф.д., Ахмедов М. мустакил тадкикотчи

ИКТИСОДИЁТНИ МОДЕРНИЗАЦИЯЛАШ ШАРОИТИДА "УЗУН ПУЛЛАР" НИНГ АДОМИЯТИ

"Узун пуллар " назарияси ва уларнинг ицтисодиётдаги ацамияти

Ицтисодиётни модернизациялаш шароитида "узун пуллар " мамлакатнинг узоц муддатга мулжалланган стратегик режаларини амалга оширишда барцарор молиявий манба булиб цисобланади. Кейинги пайт-ларда ицтисодий адабиётларда назариячи ва ама-лиётчилар томонидан "узун пуллар" мазмундаги ицтисодий атама тез-тез цулланилмоцда.

Бозор иктисодиёти шароитида молия бозорида "узун пуллар"нинг такчиллиги миллий иктисодиётнинг баркарор ривож-ланиши ва ракобатбардошлигини таъ-минлашда турли даражадаги зиддият-ли х,олатларни келтириб чикариши мум-кин. Одатда, "узун пуллар" деганда молиявий муассасалар ресурслари таркиби-даги муддати жих,атидан камида уч йил, булмаса беш ва ун йилдан ортик муддатга жалб килинадиган молиявий маблаFлар назарда тутилади. "Узун пуллар"нинг миллий иктисодиётни ривожлантириш имко-ниятларига эътибор каратадиган булсак, унинг ах,амияти жуда бекиёсдир. Хусусан, халкаро молиявий экспертлар ва мутахас-сисларнинг фикрига кура, иктисодиётда "узун пуллар"нинг улуши мамлакат ЯИМ-га нисбатан 25-30 фоизни ташкил этиши максадга мувофик х.исобланади1.

Иктисодиётдаги "узун пуллар" буйича ушбу мезон таъминланган шароитда кор-хона ва ташкилотлар фаолиятини бозор талабларидан келиб чиккан х,олда доимий модернизациялаш, уларнинг

1 Зевин Л.З. Глобализм и регионализм в контексте экономического роста. //Мировая экономика и международные отношения. -М.: 2009. №6, -С. 4353.

ракобатбардошлигини ошириш, мамлакат ташки савдо балансини ижобий KолдиFини таъминлаш ва бошка шу каби иктисодий масалалар узининг ижобий ечимини топади. Бирок, иктисодиётда "узун пуллар"нинг етарли даражада мав-жуд эмаслиги, шу билан бирга, уларни са-марали жойлаштирилмаслиги катор му-аммоларни келтириб чикаради.

Буни кейинги йилларда ривожлан-ган ва ривожланаётган мамлакатлар иктисодиётида руй бераётган иктисодий тангликлар, шунингдек утиш иктисодиёти давлатларидаги ижтимоий-иктисодий жа-раёнлар х,ам курсатиб турибди. Айникса, тижорат банкларида узок муддатли маблаFлар, яъни "узун пуллар" билан боFлик танглик х,олатларининг вужудга ке-лиши мамлакат иктисодиётининг ривожи, иктисодий усиши ва бошка жабх,аларининг х,олатига салбий таъсир курсатади. Хусусан, хужалик юритувчи субъектларнинг узок муддатли пул ресурсларига булган талаби тулик кондирилмайди, банклар-нинг узок муддатга кредитлаш имконият-лари пасаяди, узок муддатли инвестици-он дастурларни молиялаштиришда муам-молар пайдо булади.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ № 9, 2012

Шу боис х,ам ушбу масалага мамлакати-миз Президенти И.Каримов алох,ида эъти-бор каратиб: "Тижорат банклари фаоли-ятини бах,олаш мезонларини узгартириш зарур - бугунги кунда уларнинг ишини узок муддатли кредит куйилмалари улу-шининг усиши ва бунинг учун ички ман-баларни жалб этиш нуктаи назаридан бах,олаш керак.1", эканлигини алох,ида таъкидладилар. Мамлакатимиз молия бо-зорида "узун пуллар"ни шакллантириш, ушбу маблаFларни иктисодиётнинг реал секторига йуналтириш масаласи долзарб масалалардан булиб колмокда.

Мах,аллий иктисодий адабиётларда "узун пуллар" х,усусида суз кетганда мо-лиявий муассасалар, хусусан тижорат банклари баркарор ресурс маблаFлари "узок муддатли ресурслар" тарзида кулланилишини гувох,и булиш мумкин. Ал-батта, бу иктисодий жих,атдан масаланинг мох,иятига жиддий таъсир курсатмасада, мах,аллий иктисодий адабиётларнинг им-кониятларини чегаралайди, шу билан бирга, халкаро амалиётда мавжуд атама-ларнинг кенгрок кулланилиши куйилган масаланинг мох,иятини янада кенгрок ва аникрок тушиниш имкониятини беради.

Классик мактаб вакилларидан бири Д.Рикардо шу масалага тухталиб, "Пул массасининг ортиши - товарлар нархи-ни ортишидан бошка натижа бермайди. Тажриба шуни курсатадики, чекланмаган микдорда ко^оз пулларни чикарилиши давлат ва банклар томонидан эмиссия килиш х,укукини суистеъмол килишига олиб келади2" - дея таъкидлайди. Шуни таъкидлаш жоизки, жах,он банк амалиё-тидан маълумки, иктисодиётда узок муддатли молиявий ресурсларни салмоFини ортишида Марказий банкнинг кайта мо-лиялаш сиёсати алох,ида ах,амият касб эта-ди. Бундай х,олат пул массасини ортиши эвазига иктисодиётда истеъмол товарла-ри бах,осининг ортиши, ах,олининг реал даромадлари даражасининг пасайиши

1 Кар имов И.А. Асосий вазифамиз — ватанимиз тараккиёти ва халкимиз фаровонлигини янада юк-салтиришдир. -Т.: "Узбекистон", 2010. 56-б.

2 Рикардо Д. Начало политической экономии и налогового обложения./Антология экономической классике. Т.1.-М:., 1993. -С. 88-89.

каби салбий х,олатларни вужудга келиши-га олиб келади.

Мамлакатимиз Президенти И.Каримов айнан шу масала юзасидан Вазир-лар Мах,камасида 2011 йил якунлари ва 2012 йилда мамлакат иктисодиётини ижтмиоий-иктисодий ривожлантириш масаласига баFишланган маърузасида "Шуни тан олиш керакки, сунгги йиллар-да жах,он иктисодиётида юзага келаётган муаммолар асосан кушимча пул босиб чикариш ва молия бозорини шундай пуллар билан тулдириш х,исобидан х,ал этили-ши кузга ташланмокда. Бу эса, уз навбати-да, келгусида жиловлаб булмайдиган ин-фляцияга, яъни кимматчиликка, захира ва миллий валюталарнинг кадрсизланишига ва шу билан боFлик оFир окибатларга олиб келиши мумкин", дея алох,ида таъ-кидладилар.

Демак, муомалага чикариладиган KOFоз пуллар тегишли товар моддий кимматликлари ва хизматлар билан таъ-минланиши максадга мувофик, акс х,олда иктисодиётда миллий валютанинг тулов кобилияти пасайиши натижасида инфляция даражасининг ортиб бориши юз беради. Албатта, уз навбатида молиявий муас-сасаларда, яъни тижорат банкларида "узун пуллар" кандай манбалар х,исобидан таш-кил топади деган уринли савол куйилиши табиийдир. Чунки, юкорида таъкидлага-нимиздек тижорат банкларининг мазкур молиявий манбаси мах,аллий олимлар ва мутахассислар томонидан етарли равиш-да урганилмаган.

Халкаро иктисодиётда "узун пуллар" ва уларнинг ривожланиш тенденциялари

Халкаро молия - банк амалиётидан маълумки, молиявий ресурсларнинг асосий манбалари сифатида х,укуматнинг Марказий банкка сотган узок муддатли кимматли ^озлари, тижорат банкларининг узок муддатларга чикарилган субординация-лашган карз мажбуриятлари, суFурта ком-паниялари ва жамFариб бориладиган но-давлат пенсия жамFармаларининг пул маблаFлари х,исобланади. Агар хорижий мамлакатлар иктисодиётидаги инвести-циялар таркибига жиддийрок эътибор бе-радиган булсак, инвестициялар таркибида

V_/

1-расм.

АК,Шда "узун пулларни" таклиф этувчи молиявий муассасалар маблагларининг ЯИМдаги улуши, жамига нисбатан фоизда1.

узок муддатли молиявии ресурслар улуши салмокли уринни эгаллаИди.

Халкаро амалиётда ва утиш иктисодиёти давлатларида "узун пуллар"ни шакллан-тириш борасида турли ёндашувлар мав-жуд булиб, бу мазкур мамлакатларнинг ривожланиш модели билан бевосита боFликдир. Жумладан, Россия Федерация-си тажрибасига назар ташласак, молиявиИ муассасаларда "узун пуллар" х,ажмини ошириш максадида узок муддатга жалб килинган депозитларга нисбатан имтиёз-ли захира меъёрларини кулланилиши ёки молиявиИ инкироз шароитида Марказий банкнинг кайта молиялаш ставкалари-ни пасайтириш каби х,олатларни кузатиш мумкин. Бугунги кунда эса нодавлат пенсия жамFармалари ва сугурта ташкилот-лари каби нобанк молия институларини ривожлантириш оркали "узун пуллар"ни шакллантириш муаммосини х,ал килишга х,аракат килинмокда. 1

Халкаро амалиётда иктисодиётга "узун пуллар"ни таклиф этувчи асосий молиявиИ муассасалар сифатида х,укумат, Марказий банкнинг монетар инструментлари, тижорат банклари, нобанк кредит ташки-лотлар, сугурта компаниялари, пенсия ва инвестиция фондлари х,амда бошка молиявий ташкилотлар х,исобланади.

Куйидаги расмда АКШда "узун пуллар"ни яратувчи молиявий ташкилот-ларнинг иктисодиётга таклиф этаётган ре-

сурсларнинг улуши х,акидаги маълумот-лар келтирилган.

1-расмдан куриниб турибдики, АКШ иктисодиётига "узун пуллар"ни таклиф этувчи катор муассасалар х,акида ва улар-нинг иктисодиётга таклиф этилаётган "узун пуллар" таркибидаги улуши х,акидаги маъ-лумотлар келтирилган. Уларнинг ичида тижорат банклари, нобанк кредит ташкилотлар, пенсия ва сугурта фондларининг улуши салмокли даражани ташкил этган. Хусусан, АКШда "узун пуллар" таркибида тижорат банкларининг улуши 1980 йил-да 30 фоиздан ортик даражани ташкил этган булса, пенсия ва инвестиция фондларининг улуши х,ам салмокли улушни ташкил этган.

Бозор иктисодиёти шароитида сугурта муносабатлари мамлакат молиявий тизи-мининг мух,им буFинларидан х,исобланади, ривожланган ва ривожланаётган мамла-катларда мазкур молиявий муассасалар-нинг маблаFлари салмокли улушни ташкил этади, айникса Франция сугурта ком-панияларининг молиявий маблаFлари де-ярли мамлакат ЯИМ даражасида ва айрим х,олларда эса ундан х,ам юкори суръатда булган. Куйидаги расмда айрим ривожланган ва утиш иктисодиёти мамлакатла-ри ЯИМ таркибида сугурта компанияла-рининг маблаFларининг улуши х,акидаги маълумотлар келтирилган.

2-расм маълумотларидан куриниб турибдики, АКШ, Германия ва Францияда сугурта компаниялари маблаFлари мамлакат ЯИМга нисбатан салмокли улуш-

2-расм.

Айрим ривожланган ва утиш иктисодиёти мамлакатларида сугурта компанияларининг маблагларини 2006-2010 йилларда ЯИМга нисбати1.

ни ташкил этади. Хусусан, тах,лил этил-ган даврда суFурта компанияларининг маблаFлари мамлакат ЯИМга нисбатан АКШда 40 фоиз атрофида булган булса, Германияда 60 фоиздан юкори даража-ни ташкил этган, Францияда эса сугурта компанияларининг маблаFлари мамлакат ЯИМ суммаси даражасидан х,ам ортиб кетганлиги куриниб турибди.

Тах,лил объекти сифатида урганилаётган утиш иктисодиёти мамлакатларида сугурта компаниялари маблаFлари бошка молиявий муассасалар маблаFлари син-гари сезиларсиз даражани ташкил этган-лигини куриш мумкин. Хусусан, Польша, Украина ва Россияда сугурта компанияларининг маблаFлари мамлакат ЯИМга нисбатан жуда паст даражани ташкил этади.

Назаримизда, бунинг асосий сабаби утиш иктисодиёти мамлакатларида "узун пуллар"ни яратувчи молиявий муассасалар фаолияти етарли даражада ривож-ланмаган. Айни пайтда ушбу давлатларда сугурта компаниялари шаклланиш, ривож-ланиш ва такомиллашиш жараёнларини бошидан кечираётган молиявий буFинлар х,исобланади. Бозор иктисодиёти шарои-тида "узун пуллар"ни молиявий бозорлар-га таклиф этувчи сугурта компаниялари ва шунга ухшаш бошка молиявий субъект-ларнинг катта х,ажмдаги маблаFларга эга булиши учун жуда куп вакт зарур булади.

Шу боис мазкур молиявий муассасалар-нинг фаолияти х,озирги жах,он молиявий-иктисодий инкироз шароитида мамла-кат иктисодиётига йирик микдорда "узун пуллар"ни таклиф этиш имкониятига эга эмаслар.

Тах,лиллар ва урганишлар бозор иктисодиёти шароитида иктисодиётга "узун пуллар"ни таклиф этувчи яна бир моливий муассасалардан бири нодавлат пенсия эканлигини курсатмокда. Нодавлат пенсия фондлари биринчидан, кор-хона ва компанияларнинг маблаFлари х,исобидан шакллантирилади ва ходим-ларни пенсия маблаFлари билан таъмин-лайди. Иккинчидан, узок муддат фойдала-нилмасдан турган ушбу йирик микдордаги пул маблаFлари тижорат банклари оркали иктисодиётни молиявий куллаб-кувватлашга йуналтирилади.

Куйидаги расмда айрим ривожланган ва утиш иктисодиёти мамлакатларида нодавлат пенсия фондларининг маблаFларини мамлакат ЯИМга нисбати келтирилган.

3-расмдан куриниб турибдики, АК.Ш, Канада ва Германияда нодавлат пенсия фондларининг маблаFлари сезиларли даражада юкори булган. Айникса тах,лил этилаётган даврда АКШ ва Канадада нодавлат пенсия фондларининг маблаFлари мамлакат ЯИМнинг 60-70 фоизини ташкил этган. Албатта, мазкур курсаткич тах,лил этилаётган мамлакатларда 2008 йилда сезиларли даражада пасайган булсада, ба-

V_/

3-расм.

Айрим ривожланган ва утиш ик,тисодиёти мамлакатларида нодавлат пенсия фондларининг маблагларини 2006-2010 йилларда ЯИМга нисбати1.

90

II. 1.1, к. h.

2006 2007 200S 2009 2010

■AbJII иКанада ■ Германия ■ Польша I Украина иРоссня

рибир мамлакат ЯИМнинг 50 фоиз дара-жасида булган.

Нодавлат пенсия фондларининг мамлакат иктисодиётида тутган ах,амиятини утиш иктисодиёти мамлакатлари амалиё-тида тах,лил этадиган булсак, тах,лил объ-екти сифатида курилаётган Польша, Украина ва Россияда "узун пуллар"ни таклиф этувчи нодавлат пенсия фондлари фа-олиятини деярли ривожланмаганлиги-нинг гувох,и булишимиз мумкин. Айникса, бу борада Украина ва Россияда нодавлат пенсия фондларини ривожлантириш би-лан боFл и к катор муаммолар мавжудлиги 3-расм маълумотларидан яккол куриниб турибди.1

Бундан хулоса сифатида таъкидлаш мумкинки, марказдан бошкариш тизи-мидан иктисодий механизмлар оркали бошкариладиган тизимга утиш даври-ни бошидан кечираётган мамлакатларда "узун пуллар"ни таклиф этувчи молиявий муассасалар ва субъектлар фаолиятини ривожлантиришда катор муаммолар мав-жуд булиб, мазкур масалаларни ечими-ни топишга катор ижтимоий-иктисодий омиллар таъсир килган.

Узбекистон иктисодиётида "узун пуллар"

Маълумки, кейинги йилларда мам-лакатимиз банк тизимида улкан ижо-бий узгаришлар амалга оширилди. Зеро, мамлакатимиз Президенти Ислом Каримов ушбу масалага алох,ида тухталиб, "Шу

уринда мамлакатимиз молия-банк тизимида содир булаётган ижобий узгаришларни мамнуният билан кайд этмокчиман. 2011-йилда банкларнинг капиталлашуви, уларнинг баркарорлиги ва ликвидлигини янада мустах,камлашга каратилган изчил ва аник максадли чора-тадбирлар амалга оширилди" - дея таъкидладилганлари бе-жиз эмас2.

Иктисодиётни модернизациялаш ва инновацион ривожлантириш шароитида "узун пуллар" манбаларини купайтириш, узок муддатли молиявий ресурсларни шакллантириш ва уларнинг х,ажмини оши-риб бориш долзарблиги янада ортмокда. Айни пайтда мамлакатимизда "узун пуллар"нинг баркарор манбалари мух,им ах,амият касб этади, албатта Республика-мизда "узун пуллар"нинг асосий манбалари сифатида хужалик юритувчи субъектлар, давлат, корхона ва ташкилотлар, хонадон ва жамоат муассасалари ихтиё-ридаги вактинчалик буш пул маблаFлари ташкил этади.

Кейинги йилларда мазкур молиявий ресурснинг манбалари сифатида майдон-га чикаётган фукароларнинг жамFариб бориладиган максадли пенсия фондла-

2 Узбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг 2011-йилнинг асосий якунлари ва 2012-йилда Узбекистонни ижтимоий-иктисодий ривожлантиришнинг устувор йуналишларига баFишланган Вазирлар Мах,камасининг мажлисида "2012 йил ватанимиз тараккиётини янги боскичга кутарадиган йил булади" номли маърузаси. Халк сузи газетаси. -Тошкент, 2012 йил, 19 январь, №14 (5434).

1-жадвал

Фук,ароларнинг жамгариб бориладиган пенсия фондлари ва сутурта компаннияларининг маблаглари х,амда уларнинг мамлакат ЯИМга нисбати1 (2005 - 2010 йй., % х,исобида )

№ Курсаткичлар 2005 2006 2007 2008 2009 2010

1 ЯИМнинг хажми, млрд сум 15210,4 20759,3 28186,2 36839,4 48097 61831,2

2 ЖБМПФ* ЯИМга нисбати 0,12 0,14 0,15 0,17 0,18 0,18

3 Сугурта компанияларининг ялпи активларини ЯИМга нисбати 1,28 1,22 0,93 0,84 0,78 0,67

4 Монетизация коэффиценти 13,1 14,0 16,4 18,4 20,0 22,0

*Изох: ЖБМПФ-жамFариб бориладиган мак,садли пенсия фонди

ри (ЖБМПФ) ва суFурта компанияларини келтириш мумкин. Куйидаги расмда ушбу молиявий муассасаларда шаклланаётган молиявий маблаFлар ва уларнинг мамлакат ЯИМга нисбати хакидаги маълумотлар келтирилган.

1-жадвал маълумотларидан куриниб турибдики, мамлакатимизда "узун пуллар"ни таклиф этувчи молиявий му-ассасалар фаолияти етарли даражада ри-вожланмаган булиб, уларнинг молиявий маблаFлари мамлакат ЯИМга нисба-тан сезиларсиз даражани ташкил этган. Хусусан, ЖБМПФ ва суFурта компанияла-ри маблаFларининг ЯИМга нисбати 2005 йилда мос равишда 0,12 ва 1,28 фоиз-ни ташкил этган булса, 2010 йилда ушбу курсаткич, мос равишда 0,18 ва 0,67 фо-издан иборат булган. Албатта мамлакатимизда "узун пуллар"ни таклиф этувчи молиявий муассасаларнинг молиявий маблаFлари мамлакат ЯИМга нисбатан сезиларсиз даражада булиб, бу борада катор ишларни амалга ошириш максадга мувофикдир.

"Узун пуллар" х,ажмини оширишнинг асосий йуналишлари

Таъкидлаш жоизки, иктисодиётда "узун пуллар" хажмини ошишига катор омил-лар таъсир этиб, бу борада хукумат, Мар-казий банк, тижорат банклари, нодавлат пенсия фондлари, суFурта ва инвестиция компанияларининг алохида урни мав-жуд. Мазкур макола доирасида уларнинг барчаси хакида тухталиб утиш фикридан

1 Узбекистон Республикаси Давлат солик кумитаси ва Марказий банкнинг эълон килган статистик ахборотлари, суFурта компанияларнинг йил-лик хисобот маълумотлари асосида муаллиф томо-нидан тайёрланди.

йирокмиз, иктисодиётда "узун пуллар" хажмини ошишига бевосита ва билвоси-та таъсир доирасига эга булган хукумат имкониятларининг айрим жихатларини куриб чикамиз. Чунки мамлакатимиз иктисодиётида "узун пуллар" холатига салбий таъсир курсатадиган муаммолар-дан бири булган монетизация коэффици-ентини оширишда х,укуматнинг иштироки зарурдир. Шунингдек, халкаро доирада тан олинган "узбек модели"нинг асосий тамойилларидан бири давлатнинг бош ислох,отчи эканлиги х,ам иктисодиётда "узун пуллар" х,ажмини янада оширишда ^укуматнинг иштирокини талаб этади.

Бизнинг назаримизда, мамлакатимизда "узун пуллар"ни таклиф этувчи молиявий муассасалар ва субъектлар фаоли-ятини куллаб-кувватлаш ва ривожлан-тириш учун х,укуматнинг узок муддатга мулжалланган, яъни 3, 5 ва 10 йил муд-датли фоизсиз ва фоизли давлат облига-цияларини муомалага чикариши максадга мувофик. Фоизсиз ва фоизли давлат об-лигацияларининг нисбати, мос равиш-да 20/80 даражада булиши максадга мувофик. Уларни муомалага чикаришда асосий мезон сифатида иктисодиётда монетизация коэффициентини етарли дара-жасини таъминланганлигини олиш лозим.

Хукуматнинг муомалага чикарилган фоизсиз кимматли ^озлари Марказий банкка, фоизли давлат облигацияла-ри эса тижорат банкларига, асосан Халк банкида шаклланаётган максадли пенсия жамFармаларининг молиявий ре-сурсларига жойлаштирилиши белгилаб куйилиши максадга мувофик. Марказий банкка сотилган хукуматнинг фоизсиз об-лигациялари иктисодиётда пул таклифини

ошириш оркали мавжуд дебитор ва кре-диторлик карзларини ижобий ечимига хизмат килиш билан бирга, тижорат бан-кларининг иктисодиётни реал секторини узок муддатга кредитлаш имкониятларини оширишга олиб келади. Халк банкига со-тилган хукуматнинг паст фоизли облига-циялари фукароларнинг жамFариб бори-ладиган максадли пенсия маблаFларини самарали жойлаштиришга имконият яра-тиш билан бирга, хужалик юритувчи субъ-ектларнинг узок муддатли ресурслари-га булган талабини кондиришга хизмат килади.

Хукумат узок муддатли фоизли ва фо-изсиз облигациялари хисобидан шакллан-ган маблаFларни йирик тижорат банклари оркали давлатнинг марказлашган инве-стицион дастурларини молиялаштириш-

га йуналтириш максадга мувофик. Албат-та, Молия вазирлигига бевосита хисобдор булган хукуматнинг фоизли ва фоиз-сиз облигацияларини эмиссия килиш, жойлаштириш, уларни сотишдан тушган маблаFларни тегишли максадларга жойлаштириш ва назоратини амалга ошириш билан шуFулланадиган таркибий тузилма ташкил этиш максадга мувофик.

Хулоса килиб айтганда, мамлакати-мизда "узун пуллар"ни таклиф килувчи молиявий муассалар фаолияти эволю-цион йул билан ривожланиб бораётган хозирги шароитда хукуматнинг иктисодий механизмлари оркали уларни куллаб-кувватлашнинг катор имкониятларидан самарали фойдаланишни йулга куйиш максадга мувофикдир.

Адабиётлар руйхати:

1. Узбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг 2011-йилнинг асосий якунлари ва 2012-йилда Узбекистонни ижтимоий-иктисодий ривож-лантиришнинг устувор йуналишларига баFишланган Вазирлар Махкамасининг мажлисида "2012 йил ватанимиз тараккиётини янги боскичга кутарадиган йил булади" номли маърузаси. Халк сузи газетаси. -Тошкент, 2012 йил, 19 январь, №14 (5434).

2. Зевин Л.З. Глобализм и регионализм в контексте экономического роста. //Мировая экономика и международные отношения. -М.: 2009. №6, -С. 43-53.

3. Каримов И.А. Асосий вазифамиз - ватанимиз тараккиёти ва халкимиз фаровонлигини янада юксалтиришдир.-Т.: "Узбекистон", 2010.56-б.

4. Рикардо Д. Начало политической экономии и налогового обложения./ Антология экономической классике. Т.1.-М:., 1993. -С. 88-89.

5. International Monetary Fund. Global Financial Stability Report. September 2011. - С 200.

6. Узбекистон Республикаси Давлат солик кумитаси ва Марказий банк-нинг эълон килган статистик ахборотлари, суFурта компанияларнинг йиллик хисобот маълумотлари

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.