CC BY
27
ТАМАКТАНУ ГИГИЕНАСЫНЫН С¥РАКТАРЫ
Д.Т. ДОСКАБУЛОВА, П.Ж. АЙТМАГАНБЕТ, В.Г. ШПИЛЕВОЙ, А.З. МОЛДАШЕВ
КР 8УЕ КОРГАНЫСЫ КАРУЛЫ ОТШТЕР 8СКЕРИ ИНСТИТУТЫ КУРСАНТТАРЫНЫИ ТАГАМДАНУЫН ГИГИЕНАЛЫК БАГАЛАУ
Марат Оспанов атындагы Батыс Казакстан мемлекеттiк медицина университетi, КР эуе корганысы карулы KYштер эскери институты, Актебе каласынын эскери госпиталi
Мацыздылыгы: Елiмiздiн бэсекеге цабшетл елу ел катарына косылу максатындагы Елбасымыз Н.Э. Назарбаевтын «Саламатты Казахстан 2011-2015 жылдардын денсаулык сактау саласын дамытуга арналган Мемлекеттiк багдарламасы» халык денсаулыгын ныгайтуга багытталган. Тургындар денсаулыгын сактаумен катар, елiмiз Yшiн дэрежесi жогары Казахстан Республикасы эуе корганысы карулы кYштерi эскери институтынын курсанттарынын дурыс тагамдануы да манызга ие. Казахстан Республикасы Эуе Корганысы Карулы куштер кызмел, барлык дэрежедегi карамагындагылардын денсаулыгын сактауга жэне ныгайтуга, материалдык жагдайын реттеуге мiндеттi жэне манызга ие.
Зерттеу максаты - КР эуе корганысы карулы кYштер эскери институтынын курсанттарынын тагамдануына гигиеналык бага беру.
Материалдар жэне эд^тер. Институт асханасынын бiр апталык ас мэзiрiне жэне курсанттардын Актебе каласы эскери госпиталiндегi медициналык карталарына талдау жYргiзiлдi.
Талдау нэтижесi жэне оны талкылау. Эскери курсанттар Yшiн рационалды тамактану - кабылдайтын тамактанудагы тагамнын сапалык жэне нутриенттiк ара-катынасы, кабылдайтын тагам мен организмнiн суранысы арасындагы сэйкестiк. Ас мэзiрi белг^ шарттарды ескере отырып курылады: ^нделкт жаттыгу жасау, дайындыгынын сипаты, онын ерекшелiгi жэне дэрiгер нускауы ескертедк
Курсанттардын тамактану тэртiбi (кесте 1), курсанттар Yшiн 3 мезгiлдiк тамактану берiледi:
Кесте № 1.
Курсанттардьщ
танертенгi ас, тYскi ас, кешкi ас. Тангы ас - сабак басталганга дейiн, ал тYскi ас - сабак бiткеннен кейiн бертед^ кешкi ас - уйыктар алдында 2-3 сагат бурын берiледi. Тагам кабылдау арасындагы уакыт 7 сагаттан аспауы керек. Ас мэзiрiн дэркер мен азык^лкпен камтамасыз ету бастыгы курады. Курылган сон, кол коятын институт командирiнiн (ректоры) орынбасары, ал бегатетЫ белiм командирi (кесте 2).
Зерттеу жумыстарын жYргiзу барысында, Казакстан Республикасынын 07.01.2005 жылгы «КР корганыс жэне карулы куштерЬ 7-занынын 11-белiмiне жэне Казакстан Республикасынын Карулы ^штер эскери курылу жэне эскерлердi тагаммен камтамасыз ету туралы Санитарлык Ереже мен Нормаларга жэне 23.12.2005 ж. «КР бейб^ емiр кезенiне арналган сапалы азык-тYлiк пен асхана жабдыктарымен камтамасыз ету туралы» Казакстан Республикасынын № 1281 буйрыгына сэйкес жYргiзiлдi [1,2,3].
Апталык ас мэзiрiнiн тагамдык курамын Харрис-Бенедикт эдiстемесi аркылы есептеу нэтижесiнде, кундылыгы бойынша 34146 Ккал, ал тэуглк бойынша 4878 Ккал курады. Апталык кундылыгы бойынша акуыз -188,3, кемiрсу - 751,52, май - 179,0 курады. Акуыз, май, кемiрсу Yйлесiмдiлiгi: 1:1:4 ара-катынасында. Ал, витаминдерден: суда ерилн витаминдер: С (аскорбин кышкылы) - 72 мг, В12 (кобаламин) - 2 мг, майда ерилн витаминдер: А (ретинол) - 1мг, Д (кальциферол) - 2,5 мкг, микроэлементтер: Са (кальций) - 1500 г, К (калий) - 3-5 г, Fe (темiр) - 10 мг курады, ягни, эдютеме непзшде барлык макро-микронутриенттер нормага сэйкес екеш аныкталды.
тэртiбi
Уакыты 1с - эрекеттер 1430-1510 взiндiк уакыт
630 ¥йкыдан туру 1510-1550 1 - сабак
64 о-7ю Жаттыгу жасау 1555-1635 2 - сабак
710 - 74 о Тесек орнын жинау 160-1720 3 - сабак
74 о - 750 Танертенгi тексеру 1720-1750 КYндiзгi тексерiс
800 - 82о Тангы ас 1750-1900 Спортпен шугылдану
82о - 850 Адымдау уакыты 1910-1930 Кешкi ас
850 - 910 Сабакка дайындык 1930-2000 0зiндiк уакыт
915 - 1035 1 -сабак 2000-2030 Жаналыктар (хабар) керу
1050-12Ю 2 -сабак 2030-2125 0зiндiк уакыт
1215-1335 3 -сабак 2125-21П о Кешю серуен
1335-1400 ТYскi тамакка дайындык 2^40 2^50 Кешкi тексерiс
1400-1430 ТYскi тамак 2230 ¥йкыга жату
32 Батыс Казакстан медицина журналы №1 (33) 2012 ж. / \ \
____г Медицинский журнал Западного Казахстана №1 (33) 2012 г.
ВОПРОСЫ ГИГИЕНЫ ПИТАНИЯ
Сурет -1
0,7-| 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1
Жедел Энтерит Колит Панкреатит Холецистит
гастрит
2008 - 2010 жж. курсанттардьщ жалпы алиментарлы - тэуелдi аурушавдык кврсеткiшi
Кесте № 2
Институттьщ бiр апталык ас мэзiрi
□ 2008 (378)
□ 2009 (452)
□ 2010 (325)
ДYйсенбi Сейсенбi Сэрсенбi
Та ц гы Та ц г ы Тацгы
Тагам атауы Масса Тагам атауы Масса Тагам атауы
Жарма боткасы 410 Каракумук боткасы 410 Масса
Нан 50 Нан, май 70 Етпен жарма боткасы 391
Май 20 Жумыртка Нан, май 70
Какао сYтпен 250 СYт 250 Жумыртка
Кант 30 Кофе кантпен 250 Какао сYтпен, кантпен 250
ТY с к 1 ТY с к i ТYCШ
Витамин салаты 72 Салат 104 Винегрет салаты 110
КYрiш сорпасы 600 Сорпа картоппен макарон eнiмi 600 Борщ каймакпен 600
Макарон eнiмi соуспен 289 Нан 50 Плов 293
СYзбе, компот 280 СYзбе, компот, шырын 500 Компот 250
Жемю шырыны,нан 300 Ет косылган картоп 350 СYзбе, нан 80
К е ш к 1 К е ш к i Жемiс шырыны 250
Балыкпен каша,соуспен 375 Маринадталган балык 200 К еш к i
Нан , май 70 ^рш соуспен, нан 395 Куырылган балык, 78
Сыр , колбаса 48 Май, сыр, колбаса 63 Макарон eнiмiмен, нан 277
Кантпен шай 250 Май, сыр, колбаса Чай кантпен 63 250
Бейсенбi Жума Сенбi Жексенбi
Та цг ы Тацгы Тацгы Тацгы
Тагам атауы Масса Тагам атауы Масса Тагам атауы Масса Тагам атауы Масса
Манный сYтпен 271 Жарма боткасы 410 Каракумук боткасы 410 Етпен жарма
Нан, май 70 Нан 50 Нан, май 70 боткасы 391
Жумыртка Май 20 Жумыртка 250 Нан , май 70
Кофе кантпен 250 Какао сYтпен ,кант 250 СYт, кофе кантпен 250 Жумыртка 60
ТYCкi ТYC к i ТYCK i Какао сYтпен,
Сэбiз салаты 93 Витамин салаты 72 Салат 104 кантпен 250
Рассольник каймакпен 600 ^рш сорпасы 600 Сорпа картоппен 600 ТYCШ
КYрiш соуспен 428 Макорон eнiмi соуспен 289 Макарон eнiмi, нан 50 Винегрет салаты 110
Компот 250 СYзбе , нан 80 СYзбе, компот,шыры 500 Борщ каймакпен 600
СYзбе, нан 80 Жемю шырыны 250 Куырдак картоппен 453 Плов 293
Жемiс шырыны 250 Кешш Кешш Компот 250
Кешш Балыкпен каша Маринадталган балык 200 СYзбе , нан 80
Куырылган балык , 8 соуспен 375 ^рш соуспен,нан 395 Жемiс шырыны 250
Буктырылган картоппен 321 Нан , май 70 Май,сыр,колбаса 63 Кешш
Май ,сыр ,колбаса 63 Сыр , колбаса 48 Чай кантпен 250 Куырылган балык, 78
Чай кантпен , нан Чай кантпен Макарон eнiмiмен,
250 250 нан Май, сыр ,колбаса 277 63
., , _ Г , „\ Батыс Казахстан медицина журналы №1 (33) 2012 ж. 33 Медицинский журнал Западного Казахстана №1 (33) 2012 г. N_ _ _
ТАМАКТАНУ ГИГИЕНАСЫНЫН С¥РАКТАРЫ
3epTTeyiMÎ3AÎH дэлдiлiгiн арттыру максатында, курсанттар арасындагы 2008 - 2010 жж. аралыгындагы тiркелген кейбiр алиментарлы - тэуелдi жалпы аурушандык кврсетмшшщ динамикасын (%) багалаган болатынбыз. Аурушандык кврсеткiшi бойынша 2008 жылы 378 курсанттын 1,3%, 2009 жылы 452-ден 1,7%, 2010 жылы 352-ден 1% ауруга шалдыккан, ягни алиментарлы - тэуелдi аурушандыктын твмендегенi аныкталды (сурет 1).
Корытынды. Эуе корганысы карулы кYштерi эскери институтынын курсанттарынын тагамдануы ^н тэртiбiнiн жэне ас мэзiрiнiн дурыс курылуына, тамактану режимЫщ сакталуына, бiр кунде кабылдайтын тагам мен организмнщ суранысы арасындагы сэйкеслпнщ сакталуына байланысты эскери госпитальдын
алиментарлы-тэуелдi аурушандык дэрежесi твменгi кврсеткiштер кврсегл. КР Эуе корганысы карулы ^штер эскери институтынын асханасы ас мэзiрiнiн уйымдастырылуы санитарлык ережелер мен нормаларга сэйкес екенi аныкталды.
Эдебиеттер mi3iMi:
1. КР «Казахстан Республикасы корганыс жэне карулы ^штерЬ> 7- занынын 11- бвлiмi. - 07.01.2005.
2. КР Карулы ^штер эскери курылу жэне баска эскерлердiн тагаммен камтамасыз етiлуiнiн санитарлык ережесi. - 2005.
3. КР № 1281 буйрыгына «КР бейб^ вмiр кезенте арналган сапалы азык - тYлiкпен асхана жабдыктарымен камтамасыз ету туралы». - 23.12.2005.
РЕЗЮМЕ
Д.Т. ДОСКАБУЛОВА, П .Ж. АЙТМАГАНБЕТ, В.Г. ШПИЛЕВОЙ, А.З. МОЛДАШЕВ.
ГИГИЕНИЧЕСКАЯ ОЦЕНКА ПИТАНИЯ КУРСАНТОВ ВОЕННОГО ИНСТИТУТА ВООРУЖЕННЫХ СИЛ ВОЗДУШНОЙ ОБОРОНЫ РК
Западно -Казахстанский государственный медицинский университет им. Марата Оспанова, Военный институт вооруженных сил Воздушной обороны РК, Военный госпиталь. Актобе
Авторы пришли к выводу, что гигиеническая оценка меню блюд столовой военного института вооруженных сил Воздушной обороны РК соответствует санитарным нормам и правилам.
SUMMARY
D.T. DOSKABULOVA, P.Z H . AITMAGANBET, V.G. SHPILEVOI, A.Z. MOLDASHEV
HYGIENIC ESTIMATION N U T RITION OF CADETS ARMED FORCES OF MILITARY AVIATION INSTITUTE OF RK
West Kazakhstan State Medical University, named after Marat Ospanov, Cadets armed forces of military institute air defense of RK Military hospital in Aktobe
Authors have come to conclusion that a hygienic estimation of the dishes menu of a dining room armed forces of military aviation institute corresponds to the sanitary code and rules.
34 Батыс Казакстан медицина журналы №1 (33) 2012 ж. /. „ _ _ " „
_!_ _S Медицинский журнал Западного Казахстана №1 (33) 2012 г.
