Научная статья на тему 'ХУСУСИЯТҲОИ МУНОСИБАТҲОИ ИЁЛОТИ МУТАҲҲИДАИ АМРИКО ВА ЭРОН ДАР МАРҲИЛАИ КУНУНӢ'

ХУСУСИЯТҲОИ МУНОСИБАТҲОИ ИЁЛОТИ МУТАҲҲИДАИ АМРИКО ВА ЭРОН ДАР МАРҲИЛАИ КУНУНӢ Текст научной статьи по специальности «Политологические науки»

CC BY
118
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
США / Исламская Республика Иран / баланс сил / Ближний Восток / ядерная программа Ирана / санкции против Ирана / внутренняя и внешняя политика Ирана / «Совместный всеобъемлющий план действий по иранской ядерной программе (СВПД)» / Дональд Трамп / USA / Islamic Republic of Iran / balance of power / Middle East / Iranian nuclear program / sanctions against Iran / Iranian domestic and foreign policy / Joint Comprehensive Plan of Action on the Iranian Nuclear Program (JCPOA) / Donald Trump

Аннотация научной статьи по политологическим наукам, автор научной работы — Муҳаммад Усмон Юнусӣ

Важность выбранной темы статьи заключается в том, что состояние американо-иранских отношений является одним из важнейших факторов стабильности на Ближнем Востоке в целом. Текущий этап американо-иранских отношений отмечен новым витком напряженности, которая усилилась после того, как Соединенные Штаты вышли из Совместного плана действий 2018 года по ядерной программе Ирана (СВПД). В то же время кризис в американо-иранских отношениях следует рассматривать не только как межгосударственный или региональный конфликт, но и в более широком геополитическом контексте. Целью данной статьи является анализ основных направлений и возможных перспектив развития американо-иранских отношений после выхода США из Совместного плана действий по ядерной программе Ирана, а также оценка влияния этого события на геополитическую ситуацию на Ближнем Востоке. Также следует отметить, что при анализе перспектив американо-иранских отношений следует учитывать интересы и позиции других влиятельных региональных держав. Геополитическая ситуация и расстановка сил в регионе стремительно меняются, уже сформирован геополитический треугольник «Россия-Турция-Иран», по которому может быть сформирован блок «Россия-Китай-Иран». В будущем эти факторы могут кардинально изменить геополитическую картину региона и, соответственно, перспективы дальнейшего развития Исламской Республики Иран.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

FEATURES OF RELATIONS BETWEEN THE UNITED STATES OF AMERICA AND IRAN AT THE CURRENT SITUATION

The importance of the chosen research topic is that the state of US-Iranian relations is one of the most important factors in the stability of the Middle East as a whole. The current phase of US-Iranian relations is marked by a new round of tensions that has intensified since the United States withdrew from the 2018 Joint Action Plan on Iran's Nuclear Program (JCPOA). At the same time, the crisis in US-Iranian relations should be viewed not only as an interstate or regional conflict, but also on a broader geopolitical basis. The purpose of this article is to analyze the main directions and possible prospects for the development of American-Iranian relations after the withdrawal of the United States from the Joint Action Plan on Iran's nuclear program, as well as the assessment of the impact of this event on this event. It should also be noted that the analysis of the perspective of American-Iranian relations should take into account the interests and positions of other influential regional powers. The geopolitical situation and the establishment of forces in the region are rapidly changing, the geopolitical triangle «Russia-Turkey-Iran» has already been formed, according to which the block «Russia-China-Iran» can be formed. In the future, these factors will be able to radically change the geopolitical picture of the region and, accordingly, the prospects for further development of the Islamic Republic of Iran.

Текст научной работы на тему «ХУСУСИЯТҲОИ МУНОСИБАТҲОИ ИЁЛОТИ МУТАҲҲИДАИ АМРИКО ВА ЭРОН ДАР МАРҲИЛАИ КУНУНӢ»

Государственного института изобразительного искусства и дизайна Таджикистана. E-mail: k_mastona@mail.ru

About the author:

Kobilova Mastona Pirumshoevna - Applicant of the Department of Ancient, Medieval and Modern History of the Institute of History, Archeology and Ethnography named after A. Donish NAST, teacher at the State Institute of Fine Arts and Design of Tajikistan. E-mail: k_mastona@mail.ru

УДК 327

ХУСУСИЯЩОИ МУНОСИБАТХОИ ИЁЛОТИ МУТА^ИДАИ АМРИКО ВА ЭРОН ДАР МАРХИЛАИ КУНУНЙ

Мухрммад У. Ю.

Донишгоуи миллии Тоцикистон

Равобити Иёлоти Муттахидаи Амрико ва Чумхурии Исломии Эрон, ки кабл аз Инкилоби Исломии соли 1979 шакли нихоят дустона дошт, дар чор дахсолаи охир ба бухрони амики сиёсй дучор гардид. Хдрду кишвар бо нигохи нобоварии ошкоро ба хамдигар менигаристанд ва менигаранд. Бояд тазаккур дод, ки харду чониб метавонанд ба хамдигар далелхои зиёде оид ба фаъолияти бадкирдории якдигар оварда бошанд. Масалан, Эрон доимо ташкили табаддулоти давлатй аз чониби хадамоти чосусии Амрикову Бритониёро ба ёд меорад, ки дар натичаи он сарвазири машхур Мухаммад Мусодик дар соли 1953 кудратро аз даст дод, ки мехост саноати нафти ин кишварро миллй кунад. Хдмин тавр, метавон гуфт, ки муносибати харду кишвар дар замони хозир дар сатхи хеле бад карор дошта, метавонад дар оянда мушкилии зиёдеро ба бор оварад.

Хангоми шуруи тахлили мархилаи кунунии муносибатхои Иёлоти Муттахида ва Эрон, ба назар мувофик аст, ки барассии тезисхои асосии маколаи « Сиёсати нави махдудкуни» -и сиёсатшиноси маъруфи амрикой М.Манделбаум, ки мохи апрели соли 2019 дар мачаллаи Foreign Affairs чоп шудааст, аз манфиат ори нест [1].

Далелхо ва хулосахои асосии дар ин макола дарч шуда бо стратегияи сиёсати хоричии Вашингтон дар Шарки Наздик ва дар мачмуъ дар робита бо Эрон алокамандии равшан доранд. Манделбаум ба сиёсати боздоштан, ки Иёлоти Муттахида алайхи Иттиходи Шуравй дар тули чанги сард пеш пиёда карда буд, ишора карда, бо назардошти шароити муосир FOяи зарурати эхёи ин стратегияро дар шакли консепсияи « боздории»-и Русия, Чин ва Эрон асоснок мекунад. Ба гуфтаи муаллиф, ин кишвархо саъй мекунанд, ки низоми сиёсй, харбй ва иктисодии тахти рахбарии Амрикоро тахриб кунанд. «Агар Русия тавонад кудрати худро бар чумхурихои собик шуравй баркарор кунад, Чин тахти рохбарии Си Чинпин роххои обии дар кисмати Fарбии Укёнуси Ором чо доштаро идора намояд ва Эрон бо Оятуллох Алии Хоманей тавонад конхои нафти Халичи Форсро зери назорат гирад, он гох зарбаи кавй ба Иёлоти Муттахидаи Америка ва чамъи шариконаш зада хохад шуд» кайд менамояд муаллиф.

Ин мавкеи сохторхои сиёсй ва зехнии Амрико ба андозаи зиёд аз он вобаста аст, ки Эрон дар айни замон ба яке аз кудратхои минтакавии Шарки Наздик мубаддал гардида истодааст. Кишвар дар мунокишахои гуногуни минтакавй, аз чумла Сурия, Лубнон, Яман ва Fайра ширкат меварзад. Дар ин замина, инчунин бояд ба назар гирифт, ки Эрон худро хамчун душмани оштинопазири Исроил муаррифй намуда, хохиши худро барои бархам додани ин давлат пинхон намекунад [1].

Дар мархилаи кунунй, Эрон саъй дорад, равобити тичоративу иктисодй ва сиёсии худро бо Русия ва Чин густариш дихад. Эрон дар Созмони Хамкории Шанхай ба хайси нозир кабул шуда, дурнамои кабули он ба ин созмон ба хайси узви комил мусбат арзёбй мешавад. Тавре ки рузномаи эронии «Фардо» кайд кардааст, «мутобики консепсияи нави амнияти миллй, Вашингтон сиёсати худро нисбат ба Эрон хамчун воситаи муковимат ба зиёд гардидани нуфузи Русия ва Чин дар минтакаи Ховари Миёна пешбини кардааст». Хамин тарик, Шарки Наздик дар геополитикаи муосир накши асосиро мебозад. Дар ин минтака ракобат байни кишвархои абаркудрат барои нуфуз бенихоят муташшанич мебошад. Ахамияти минтакаи Ховари Миёна на танхо ба мавчудияти захирахои бузургтарини энергетикй дар чахон, балки ба мавкеи чурофй ва геополитикии он низ вобаста аст [9, с. 34].

Бо ба кудрат омадани президенти кунунии ИМА Доналд Трамп, мархилаи нави шиддат ёфтани таниш дар муносибатхои ИМА ва Эрон OFOЗ ёфт. Яке аз нуктахои калидии стратегияи Трамп интикоди шадиди сиёсати хоричии собик президент Барак Обама буд. Аз чумла, объекти танкиди махсусан шадиди у ^«Накщаи хамачонибаи амал» оид ба барномаи хастаии Эрон буд, ки байни шаш кишвар - Русия, Чин, ИМА, Британияи Кабир, Фаронса ва Олмон дар соли 2015 ба имзо расида буд. Ин созишномаро як замон чомеаи чахонй хамчун як кадами хеле мусбат дар самти махдуд кардани пахншавии силохи хастай пазируфта буд.

Аз замони ба курсии президенти нишастани Трамп, мусохибаи зиддиэронй аз Кохи Сафед бешттар шунида мегардад. Хамин тарик, президенти Амрико дар мусохиба бо Fox News гуфт, ки Эрон «давлати

раками яки террориста» буда, ИМА-ро эхтиром намекунад. Чунин изхоротро ноиби президент Майкл Пенс низ содир кард, ки Эронро яке аз сарпарастони асосии терроризм номидаасг [1].

Дар мохи июли соли 2017, Кохи Сафед, харчанд бо дудилагй, бори дуввум пас аз сари кудрат омадани Доналд Трамп, риояи созишномаи хастаии аз чониби маъмурияти Обама дар якчоягй бо панч кишвари дигар ва Эрон дар соли 2015 тасдик кард. Далел ин аст, ки Кохи Сафед хар 90 руз вазифадор буд ба Конгресс оид ба он ки Эрон ухдадорихои худро дар доираи ин созишнома ичро мекунад ё не хабар дихад. Бо вучуди ин, Трамп пофишорй намуд, то ки алайхи Эрон тахримоти иловата ворид карда шаванд [8, С.122].

Дар нишасти НАТО дар мохи майи соли 2017 Трамп кушиш ба харч дод, то кишвархои аврупоиро рочех ба катъ кардани созишномахои тичорй ва молиявй бо Эрон мутакоид созад. Трамп зимни суханронй дар Ассамблеяи Генералии СММ аз 19 сентябри соли 2018 созишномаи бо Эрон имзошударо «шармовар» ва яке аз бадтарин ва нокомтарин созишномахои ИМА арзёбй намуд [8, С.122].

Бояд тазаккур дод, ки дар мукоиса бо Вашингтон, муттахидони калидии ИМА (Бритониёи Кабир, Фаронса ва Олмон) созишномаи хастаиро воситаи муассир барои чилавгирй аз кушишхои Техрон барои ба даст овардани силохи хастай медонанд. Тавре ки сафири Олмон дар Вашингтон П.Виттиг кайд кард, «созишномаи хастай ба андозаи зиёд сохиби силохи хастай шудани Эрон кумак мекунад». Дар навбати худ, Э.Геранмай, каорманди Шурои Аврупо оид ба робитахои хоричй, комилан дуруст кайд кард, ки дар мавкеи аврупоихо ва амрикоихо нисбати Эрон нуктаи назари вохид вучуд надорад. Х,амин тарик, аврупоихо майл ба густариши хамкорихо бо Эронро доранд, аммо сиёсати пешгирифтаи ИМА ба кулли аз ин фарк менамояд.

Бояд кайд кард, ки теъдоде аз коршиносон бар он акидаанд, ки Трамп хамчун яке аз фаъолтарин президенти мухолифи Эрон махсуб ёфта, барои бархам задани хама муносибатхо бо ин кишвар шуруъ намуда, мехохад таваччухи асосиро дар минтакаи Ховари Миёна ба кисмати суннимазхабони чахони араб равона кунад. Ба симати сабабхои ин сиёсат, тахлилгарони фаронсавй Э.Юссон ва Ч,.Пинател якчанд омилхоро кайд мекунанд. Ба акидаи онхо, пеш аз хама, Трамп мехохад устувории долларро дар минтака таъмин намояд. Минбаъд, Президенти ИМА мекушад, ки назорати роххои бахриро бо хар кимат нигох дорад. Аён аст, ки дар ин холат низ барои Трамп назорати нимчазираи Арабистон мухимтар аз созиш бо Эрон аст. Инчунин барои Иёлоти Муттахида комилан зарур аст, ки аз наздикшавии Эрону Туркия чилавгирй кунад, зеро ин иттифок хусусияти зидди Исроили хохад дошт.

Д.Трамп тахдидхо алайхи Эронро бо пешниходхо оиди огази гуфтушунидхо дар бораи шартномаи нави хастай, албатта, бо шартхои Вашингтон хамрох менамояд. Дар навбати худ, рохбарияти Эрон бо нишон додани «иродаи бепоён» тахдидхоро барои муттахидсозии мардум истифода мекунад.

Хам рохбари рухонии Эрон ва хам акаллияти мухофизакор дар Парлумони ин кишвар мавкеи зиддиамрикоиро пеша намуда хамчун абзори сиёсй истифода менамоянд. Президенти Эрон Х. Рухонй дар навбати худ, арз намуд, ки барои огози музокирот оид ба барномаи нави хастай, рохбарияти ИМА бояд аввал ба чахорчубаи созишномаи хастаии дар соли 2015 бадастомада баргашта, режими тахримотро комилан лагв кунад ва аз сиёсати душманонаи он нисбат ба Чумхурии Исломй даст кашад. Бо вучуди ин, бояд ба назар гирифт, ки прагматизми сиёсй яке аз чузъхои хоси сиёсати хоричии Эрон мебошад.

Дар ин асно бояд кайд намуд, ки яке аз афзалиятхои Эрон ин тахдиди мухосираи гулугохи Хурмуз мебошад, ки тавассути он хиссаи назарраси нафти Ховари Миёна ба бозорхои чахонй интикол дода мешавад. Яке аз сиёсатмадорони бонуфузи эронй А.А.Вилоятй изхор дошт, ки агар Эрон имкони содироти нафти худро аз даст дихад, пас хамаи давлатхои минтака ин фурсатро аз даст медиханд. Эхтимол, у танхо омодагии рохбарияти Эронро барои бастани гулугохи Хурмуз дар назар дошт. Аммо, харгуна талошхои Эрон барои ичрои ин икдом окибатхои чиддии манфй ба бор хохад овард. Ин холат эхтимолияти шадидтар шудани вазъ ва сар задани амалиёти харбии густурда дар тамоми Ховари Миёнаро хеле баланд месозад [11, С.92].

Хамзамон, Техрон саъй мекунад, ки муносибатхои тичоративу иктисодиро бо хамсоягонаш дар минтака ва шариконаш дар Аврупо ва Осиё хифз ва тавсеа дихад. Хамин тавр, Техрон дар муносибат бо Ироки хамсоя кушиш мекунад, ки Багдодро ба зарурати гузаштан ба хисоббаробаркунии муштарак дар тичорат бо евро ё асъори миллй талкин созад. Бонкхои марказии ду кишвар дар ин бора гуфтушунидро огоз намудаанд. Дар навбати худ, Ирок таваччухи худро хоси худро рочех ба тавсеаи тичорат бо Эрон зиёд мегардонад. Багдод, ки норасоии неруи баркро шадидан эхсос менамояд, ба гази табиии Эрон бисёр мухточ аст. Айни замон Эрон газро тавассути лулаи 270 километра ба Багдод ва неругохи ал-Мансурия дар Басра мавкеъдошта интикол медихад.

Муносибати хоси ИМА ва Эронро далели дигари хамкорихо байни ин ду кишвар тачассум менамояд. Сиёсати ИМА рочеъ ба идомаи фишор ба Эрон ва изхороти Вашингтон дар бораи шомил намудани Сипохи Посдорони Инкилоби Исломй (IRGC) ба руйхати созмонхои террориста, тахримхои нави ИМА ба вазъи иктисодй ва молиявии Эрон таъсири хеле манфй расонданд. Тавре ки шумо медонед, тахримоти шадиди ИМА аз хама бештар ба бахши саноати Эрон зарба мезананд. Хукумати Эрон барои кам кардани окибатхои тахримхои аз чониби Иёлоти Муттахида чорахо густурда меандешидал, ки яке аз онхо таъсиси

мубодилаи асъор тахти сарпарастии Бонки марказии Эрон ба хотири хифзи пули миллй аз таъсироти беруна мебошад. Аммо, Девони вазирони Эрон то хол натавонистааст ба натичахои назаррас ноил шавад. Хамин тавр, аз мохи апрели соли 2018, дар як муддати кутох, курби риёл ду баробар паст шуд, афзоиши нарххо ва бекорй во вусъат зиёд ба чашм мерасад [10, C.89].

Хамин тарик, Эрон бо бисёр мушкилоти ба хам алокаманди дорои хусусияти сиёсати дохилй ва хоричй ру ба ру шудааст. Таърихи Эрон аз замони инкилоби исломй то имруз нишон медихад, ки ИМА натавонист Эронро аз рохи интихобкардааш боздорад. Рохбарияти Эрон борхо изхор доштааст, ки ба фишори ИМА таслим нахохад шуд ва шахрвандони кишварро мунтазам ба муковимат даъват менамояд.

Дар натича метавон гуфт, ки бухрони кунунии муносибатхои Амрикову Эрон, ки дар натичаи хуручи якчонибаи ИМА аз созишномаи хастай ба амал омадааст, ба вазъ на танхо дар Эрон, балки дар Шарки Наздик таъсири манфй ва бесубот мерасонад. Дар бораи хатархо ва имкониятхои рафъи бухрон дар муносибатхои Эрону Амрико сухан ронда, бояд инхо кайд кард, ки бо дарназардошти шиддат ёфтани танишхо ва тахдидхои тарафайн, эхтимоли муайяни низои микёси мусаллахона байни Иёлоти Муттахида ва Эрон вучуд дорад. Инчунин хавфи игвоангезии харду чониб хеле баланд аст, ки метавонад вазъияти бе ин хам пуршиддатро муташшанич намуда ба суръатфизоии низои низомй табдил ёбад.

Коршиносон бар онанд, ки хадафи асосии Иёлоти Муттахида дар суст намудани накщи Эрон дар Ховари Миёна ва уро аз сахнаи сиёсии минтакавй дур намудан мебошад. Гайр аз ин, хангоми тахлили дурнамои муносибатхои ИМА ва Эрон бояд манфиатхо ва мавкеи дигар кудратхои минтакавии бонуфуз низ ба назар гирифта шаванд. Вазъи геополитикй ва таносуби кудратхо дар минтака босуръат тагир меёбанд, секунчаи геополитикии «Россия-Туркия-Эрон» аллакай шакл гирифтааст, ки бо киёси он блоки «Россия-Чин-Эрон» метавонад ташаккул ёбад. Дар оянда ин омилхо метавонанд тасвири геополитикии минтакаро ва мувофикан, дурнамои рушди минбаъдаи Чумхурии Исломии Эронро ба куллй тагир диханд.

АДАБИЁТ

1. The Tension Between America and ban, Explained. [Электронный ресурс]. Режим доступа: htlps://www.nytimes.com/2019/35/16/world/middleeast/iran-tensions-explainer.html (дата обращения: 21.09.2020)

2. Василенко И. А. Геополитика современного мира: учебник для академического бакалавриата / 4-е изд., перераб. и доп.. М.: Юрайт, 2017. 320 с.

3. Гаджиев К. С. Геополитика: учебник для академического бакалавриата / 5-е изд., перераб. и доп. М.: Юрайт, 2014. 466 с.

4. Ильминская М. Ф. Проблема обеспечения безопасности в регионе Персидского залива (1990-2015 гг.): дис.... канд ист. наук М.: РУДН, 2016. 203 с.

5. Иран: история и современность / Сост. И. Е. Федорова, Л. М. Раванди-Фадаи. М.: ИВ РАН, 2014. 316 с.

6. Корольков Л. В. Меняющаяся геометрия ближневосточных раскладов // Международные процессы. 2015. Т. 13. № 1 (40). С. 97106.

7. Краснов К. Г., Юртаев В. И. Внешняя политика Ирана на Ближнем Востоке и американская стратегия «системного сдерживания» // Вестник Российского университета дружбы народов. Серия: Международные отношения. 2016. Т. 16. № 4. C. 616-627.

8. Наумкин В. В. Арабский мир, ислам и Россия: прошлое и настоящее. М.: ИВ РАН, 2013. 260 с.

9. Сапронова М. А. Становление новой государственности на Арабском Востоке // Международные процессы. 2015. Т. 13. № 3 (42). С. 26-39.

10. Фененко А. В. Междержавная конкуренция наБлижнем Востоке //Международные процессы. 2014. Т. 12. № 3 (38). C. 34-54.

11. Шарипов У. З. Американская концепция «Большого Ближнего Востока» и национальные трагедии на Ближнем и Среднем Востоке. М.: ИВ РАН, 2013. 280 с.

ОСОБЕННОСТИ ОТНОШЕНИЙ МЕЖДУ СОЕДИНЕННЫМИ ШТАТАМИ АМЕРИКИ И

ИРАНОМ В СОВРЕМЕННОМ ЭТАПЕ

Важность выбранной темы статьи заключается в том, что состояние американо-иранских отношений является одним из важнейших факторов стабильности на Ближнем Востоке в целом. Текущий этап американо-иранских отношений отмечен новым витком напряженности, которая усилилась после того, как Соединенные Штаты вышли из Совместного плана действий 2018 года по ядерной программе Ирана (СВПД). В то же время кризис в американо-иранских отношениях следует рассматривать не только как межгосударственный или региональный конфликт, но и в более широком геополитическом контексте.

Целью данной статьи является анализ основных направлений и возможных перспектив развития американо-иранских отношений после выхода США из Совместного плана действий по ядерной программе Ирана, а также оценка влияния этого события на геополитическую ситуацию на Ближнем Востоке.

Также следует отметить, что при анализе перспектив американо-иранских отношений следует учитывать интересы и позиции других влиятельных региональных держав. Геополитическая ситуация и расстановка сил в регионе стремительно меняются, уже сформирован геополитический треугольник «Россия-Турция-Иран», по которому может быть сформирован блок «Россия-Китай-Иран». В будущем

эти факторы могут кардинально изменить геополитическую картину региона и, соответственно, перспективы дальнейшего развития Исламской Республики Иран.

Ключевые слова: США, Исламская Республика Иран, баланс сил, Ближний Восток, ядерная программа Ирана, санкции против Ирана, внутренняя и внешняя политика Ирана, «Совместный всеобъемлющий план действий по иранской ядерной программе (СВПД)», Дональд Трамп.

FEATURES OF RELATIONS BETWEEN THE UNITED STATES OF AMERICA AND IRAN

AT THE CURRENT SITUATION

The importance of the chosen research topic is that the state of US-Iranian relations is one of the most importantfactors in the stability of the Middle East as a whole. The current phase of US-Iranian relations is marked by a new round of tensions that has intensified since the United States withdrew from the 2018 Joint Action Plan on Iran's Nuclear Program (JCPOA). At the same time, the crisis in US-Iranian relations should be viewed not only as an interstate or regional conflict, but also on a broader geopolitical basis.

The purpose of this article is to analyze the main directions and possible prospects for the development of American-Iranian relations after the withdrawal of the United States from the Joint Action Plan on Iran's nuclear program, as well as the assessment of the impact of this event on this event.

It should also be noted that the analysis of the perspective of American-Iranian relations should take into account the interests and positions of other influential regional powers. The geopolitical situation and the establishment of forces in the region are rapidly changing, the geopolitical triangle «Russia-Turkey-Iran» has already been formed, according to which the block «RRussia-China-Iran» can be formed. In the future, these factors will be able to radically change the geopolitical picture of the region and, accordingly, the prospects for further development of the Islamic Republic of Iran.

Keywords: USA, Islamic Republic of Iran, balance ofpower, Middle East, Iranian nuclear program, sanctions against Iran, Iranian domestic and foreign policy, Joint Comprehensive Plan of Action on the Iranian Nuclear Program (JCPOA), Donald Trump.

Сведения об автора:

Мухаммад Усмон Юнуси —_Таджикский национальный университет, соискатель кафедры международных отношений. Адрес: 734025, Республика Таджикистан, г Душанбе, Рудаки 17.

About the author:

Muhammad Usman Yunus —_Tajik National University, applicantfor the Department of International Relations. Address: 734025, Republic of Tajikistan, Dushanbe, Rudaki 17.

ТАЪРИХНИГОРИИ ШУРИШИ УСМОН Мудабиров З. Б.

Институти таърих, бастаншинасй ва мардумшиносии ба номи А. Дониш

Дар таърихнигории таърихи халки точик, яке аз мавзуъхои мубрам, ин муборизаи халки точик бар зидди сохти истлогаронаи аморати Бухоро буда ва шуриши Усмон аз чумлаи чунин корнамоихои фарзандони точик мебошад. Таърихи шуриши Усмон дар асархои сершумори олимони сохаи таърих, аз он чумла Б.Еафуров,[1, с.189] академик РМасов ва Б.А.Антоненко инъикос гардидааст. Барои таърихнигории ин шуриш бахусус тадаикотхри таърихнигории Р.Масов ахамияти махсусеро доро меошанд, зеро дар онхо муаллиф тадкикотхои ин давраро низ тахлил намудааст[5,6,7,8,9].

Намоз Хотамов дар китоби «Таърихи халки точик» се давраи асосии шуришро нишон медихад: сабабхои шуриш, рафти шуриш ва шикасти он. Дар ин китоб сабабхои шуришро муаллифони китоб чунин шарх додаанд: «Амир Олимхон хангоми аз Бухорои Кухна гурехтан, бахри халосии чони худ, ба хазинаи пурбораш хайрбод гуфт ва хар чизе, ки бо худ гирифта буд, онро хам дар рох талаф дод. Бинобар ин у худро дар Бухорои Шаркй бечоратарин мехиаобид. Вале бо чунин ахвол каноат накарда, ба гардани хокимон ва заминдорони ин диёр андозхои зиёдро бор кард. Хокимон ва феодалон бошанд дар навбати худ андози ба амир супоридаашонро аз мардуми бечора ба микдори дучанд ва хатто аз он хам зиёд меситониданд. Чои тааччуб нест, ки аз тарафи хокимони ин гуша барои кайфияти амир, дар катори тухфахои гуногун инчунин духтар ва писарони ноболиг пешкаш мешуд». [15, с.310] Аз ин ру, хулоса мебарорад муаллиф хамин сиёсат дар водии Каротегин сабабгори сар задани шуриши калонтарин бо сарварии Усмон гардид.

Наврузов F. дар маколааш сабабхои ин шуришро чунин нишон медихад: «Дар водии Каротегин бинобар сабаби зиёд шудани андозхо мардум ба чон омада буданд, яъне харакати зиддиамирй, пухта расида буд. Нусратулло Махсум, ки вазъиятро хуб медонист, барои мубориза дустонашро фиристод, то ки ба мукобили намояндагони амир дар маркази водии Каротегин муборизаро cap кунанд. Аз он чумла, у Усмонро бо хамрохии дустону хамкорони фаргонагиаш Мулло Икром (аз дехаи Мазори Ясман), Сафй (аз Хрсорак), Улуг (аз Чафр), Мулло Тош (аз Нимич), сафарбар кард, ки то мардумро ба мукобили мир ба

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.