CC BY
69
УДК 165.242.2
Э.М. КАЛЯНЧУК
старэйшы выкладчык1
С.М. САКАЛОВА, д-р фшас. навук, дацэнт прафесар кафедры псторыка-культурнай спадчыны1 1ПалесК дзяржауны ушверспэт, г. niHCK, Рэспублша Беларусь
Статья поступила 15 октября 2019г.
ГУМАШСТЫЧНЫЯ КАШТОУНАСЦ1 I СФЕРА БЯСПЕК1 У 1НФАРМАЦЫЙНЫМ ГРАМАДСТВЕ
У прадстауленым артыкуле аутары акцэнтуюць увагу на бяспечнай экз^тэнцыи асобы, працэсе пазнання, гуматстычных каштоунасцях у тфармацыйным грамадстве, антрапалаг1чным крытсе, што з'яуляецца навуковай нав1зной, дэтэрмтаванай тфармацыйным гвалтам, юбе-ратаю, ваеннымi канфлiктамi, мiжнародным тэрарызмам. Сфера бяспек у iнфармацыйным грамадстве займае асаблiвае месца, што звязана з геапалiтычнымi працэсамi, яюя адбываюцца у соцыуме (ваенныя канфлiкты, глабальныя крытсы), яюя змянялi грамадскае быццё, каштоунас-ныя прыярытэты i свядомасць сучаснай асобы. Iу гэтым выпадку, узткае заканамернае пытанне якое характарызуе узаемасувязь сферы бяспею, гуматстычных каштоунасцяу, гуматстычнай пахалоги у iнфармацыйна-камунiкацыйным соцыуме.
Ключавыя словы: бяспека асобы, пазнанне, дзейнасны падыход, культура бяспею, тфармацыйнае грамадства, гуматстычныя каштоунасщ, гуматстычная псiхалогiя.
KALENCHUK EleanorA.N.
senior lecturer1
SOKOIOVA Svetlana N., Doctor of Philos. Sc., Associate Professor 1Polessky State University, Pinsk, Republic of Belarus
HUMANISTIC VALUES AND SECURITY SCOPE IN THE INFORMATION SOCIETY
In this article, the authors focus on the safe existence of the individual, the process of cognition, humanistic values in the information society, anthropological crisis, which is scientific novelty, determined by information violence, cyber-attacks, military conflicts, international terrorism. The security sector in the information society occupies a special place, which is associated with the geopolitical processes taking place in society (military conflicts, global crises) that change social life, value priorities and the consciousness of the modern person. And in this case, a logical question arises characterizing the relationship between the security sphere and humanistic values in the information and communication space.
87
Keywords: personal safety, cognition, activity approach, safety culture, information society.
Увядзенне. У шфармацыйным грамадстве пастаянна узрастае роль сродкау камушкацып, што шмат у чым прадвызначае пазнанне чалавекам юнуючай рэальнасщ, дынамiчна змяняе грамадскiя адносшы, уплываючы на сферу бяспекi i гуманютыч-ныя каштоунасщ [1].
Шматмерная прырода асобы, грамадская темпоральных чалавека i дзейнасны падыход, якi вызначае разуменне асобай сацыяльнай рэальнасцi, як нiколi раней актуалiзуе пытан-ш, звязаныя з гуманiстычнымi каш-тоунасцям^ антрапалагiчны крызiсам, сферай бяспекi, так як «... з пэунага моманту эвалю-цыi галоунай клопатам чалавецтва становщ-ца узнауленне i удасканаленне уах сацыяль-ных сютэм» [2, с. 15].
Адбываючыяся сацыяльна-палiтычныя, фiнансава-эканамiчныя, гiсторыка-
культурныя змены у сучасным свеце адлюст-роуваюць разнавектарнае развiццё гра-мадскiх адносiн, што аб'ектыуна звязана са сферай бяспею, з унiверсалiямi культуры, маральным iмператывам чалавека, а таксама з асаблiвасцямi светауспрымання, светаразу-мення, светапогляду асобы, якая павшна iмкнуцца да гуманiзму, матывуючы сябе да макшмальна бяспечных дзеянняу (бяспека асобы).
Адзначым, што «... щэя iнфармацыйнага грамадства, якая узнiкла у сярэдзiне XX ст., была непарыуна звязана з усведамленнем новых магчымасцяу, якiя адкрываюцца, камп'ютарнымi тэхналогiямi i прадбачаннем рэвалюцыйнага характару змен, яюя будуць праведзены у жыццi чалавека i грамадства электроннымi сродкамi захоування, перадачы i перапрацоУкi шфармацып» [3, с. 5]. I у працэсе таго, як сацыяльная адаптацыя ча-лавека i разуменне асобай законау (заканаме-рнасцяу) светабудовы дазваляе мэтанаюра-вана iмкнуцца да максiмальна бяспечнай эк-зютэнцып, да iнтэлектуальнай эканомiцы, да дыялогу культур, стабiльнасцi i свабодзе, якая «... важная i для дзяржавы у цэлым -краiна павшна умець захоуваць сваю неза-лежнасць ... » [4, с. 164].
1нтэншуны абмен шфармацыяй часам правакуе канфлшт iнтарэсау, спараджаючы, як правша, узшкненне канфлiктагеннасцi асяроддзя, i, як гэта ш парадаксальна, па прычыне свайго максiмальна пазiтыунага гучання «каштоунасна-сэнсавая клавша», а
менавiта, гуманiстычныя каштоунасщ (ча-лавекалюбства, пазнанне, дабро, справяд-лiвасць), гуманiстычная псiхалогiя (ушкаль-насць асобы, магчымасць самаактуалiзацыi) становяцца асаблiва запатрабаванымi у ш-фармацыйным грамадстве [5]. Нагадаем, што сёння у свеце дамшуе рынак, лiчбавая эка-номiка, iнфармацыйны гвалт, i сучасны ча-лавек, арыентуючыся на асаблiвы тып рэаль-насцi, актуалiзуе геданiзм, iндывiдуалiзм i сыход ад гуманютычных каштоунасцяу, з прычыны чаго назiраецца дэфiцыт маралi, што, у сваю чаргу, зшжае эфектыунасць сферы бяспею i «... наносщь шкоду у мiжнарод-ных адносшах» [6, с. 20].
Асноуная частка. Сучасная версiя гра-мадскiх адносш сведчыць аб тым, што ажыццяуляецца пастаяннае уздзеянне на свядомасць чалавека i рэалiзуецца, як гэта ш парадаксальна, дэструктыуны патэнцыял асобы, абвастраючы супярэчнасцi у агр-эсiуна-канкурэнтным асяроддзi з-за неабаро-ненасцi чалавека ад рознага роду небяспею i пагроз, у тым лшу, iнфармацыйнага гвалту (сродкi масавай шфармацып, iнтэрнэт).
У сувязi з гэтым, назiраецца паступовае перафарматаванне грамадскай свядомасщ з выкарыстаннем небяспечных метадау вядзення iнфармацыйнай, бескантактавай, пбрыднай вайны, якiя правакуюць узброеныя канфлiкты, мiжнародны тэрарызм (ваенiзава-ныя падраздзяленнi, тэрарыстычныя гру-поУкi, яюя актыуна выкарыстоуваюць высо-кадакладную бiялагiчную, хiмiчную зброю) i, адначасова, абясцэньваецца жыццё чалавека, сацыяльнай групы.
Сацыяльная рэальнасць, трансфармуючы грамадскiя адносiны, грамадскую свядо-масць, уплывае на светауспрыманне, светара-зуменне, светапогляд асобы, i назiраецца высокая ступень неадэкватнасщ iндывiдуальнай мiжасобаснай рэфлексй i масавых рэакцый. I у вышку такой адмоунай (разбуральнай) iн-фармацыйнай экспансй назiраецца замена гуманютычнай арыентацыi асобы на агр-эсiуна-брутальную, таму што «... штарэсы маскiруюцца пад каштоУнасцi, пры гэтым тэрмшальныя каштоУнасцi падмяняюцца iн-струментальным^ якiя спакаваныя у па-пулюцюя iдэалагемы дэмакратычных правоу i свабод чалавека» [7, с. 126].
Таюм чынам, адбываецца аксiялагiчная трансфармацыя соцыума, пераарыентацыя
асобы, i у таюм становшчы светаразуменне чалавека змяняецца, пра што сведчыць ан-трапалагiчны крызiс, якi ахоплiвае усе сферы жыццядзейнасщ грамадства, у тым лiку i сферу бяспекi.
Сёння грамадсюя адносiны сведчыць аб тым, што на тэрыторьп сучасных дзяржау адбываюцца падзеi дэструктыунага характа-ру (ваенныя канфлiкты, кiбератакi), а таксама прапагандуюцца антыкаштоунасщ, перава-жаюць дэвiянтныя стэрэатыпы паводзiн асобы i сацыяльных груп, што трансфармуе со-цыум, разбурае гуманiстычна накiраваную i бяспечную экзiстэнцыю асобы.
У вышку, як лiчаць аутары артыкула, усё гэта не спрыяе дамiнаванню гуматстычных прынцыпау у iнфармацыйным грамадстве i аб'ектыуна знiжае узровень асабiстай бяспею, мiнiмiзуючы культуру бяспекi. Пад культу-рай бяспекi разумеецца сукупнасць агуль-накультурных правшау, якiя неабходныя ча-лавеку у працэсе рэалiзацыi бяспечнай эк-зiстэнцыi асобы.
Адбываюцца сёння у сацыяльнай рэаль-насцi працэсы, звязаныя з перафарматаван-нем акшялапчнай матрыцы асобы, што можа паступова прывесщ iнфармацыйнае грамад-ства да дысбалансу духоуных каштоунасцей i дамiнаванню антыкаштоунасцяу, а пасля i да змены гуманiстычных арыенцiрау, дэмакра-тычнай канстанты грамадскiх адносiн.
Заключэнне. У вышку, па-першае, дамiнаванне агрэсiунай рэфлексй правакуе акаялапчна афарбаваную ланцуговую рэак-цыю, у вынiку якой змяняюцца каштоунасщ. У iнфармацыйным грамадстве з дапамогай крытыю iснуючых правiлау i стэрэатыпау паводзiн асобы, не заусёды выпадкова, а, часцей мэтанакiравана руйнуюцца сацыяль-ныя нормы чалавека i сацыяльных груп. I гэта, як правша, робщца з дапамогай сродкау масавай шфармацып, iнтэрнэт-тэхналогiй, якiя робяць акцэнт на маншуляванш гра-мадскай свядомасцю, так як у «... гла-балiзiруемым свеце дасягнення гуманiзацыi, да яюх iшлi стагоддзi, у значнай меры абясцэньваюцца» [8, с. 14].
Па-другое, у працэсе антрапалапчнага крызюу назiраецца маральная дэградацыя чалавека, сацыяльных груп, што звязана з антыкаштоУнасцямi, яюя трансфармуюць гуманiстычную накiраванасць дзейнасцi асобы.
Па-трэцяе, акаялапчная «перазагрузка» свядомасщ асобы, а таксама змяненне фар-мату грамадскiх адносiн у юнай сацыяльнай
рэальнасцi як нiколi раней актуалiзуе шматмерную дыялагiчнасць сацыякультур-ных узаемадзеянняу у iнфармацыйным гра-мадстве. I з гэтым сцвярджэннем складана не пагадзщца па прычыне таго, што працэс дэмакратызацып сацыяльных iнстытутау, яюя уяуляюць сабой пэуную грамадскую структуру, актывiзуе працэсы сацыяльнай самаар-ганiзацыi, канструктыунае супрацоУнiцтва розных дзяржау у сферы бяспею [9].
У сферы бяспею сёння адбываюцца неад-назначныя працэсы, якiя патрабуюць ма-бiлiзацыi гуманiстычнай матрыцы асобы, а таксама актуалiзацыi аксiялагiчнага аспекту у iнфармацыйным грамадстве:
•сучасныя грамадсюя адносiны, як гэта нi парадаксальна, не заусёды нацэлены на гу-машзм i, як следства, часта мiнiмiзаваны пазiтыуныя праграмiруемыя функцыi культуры, i па гэтай прычыне дамшуе крайш iндывiдуалiзм, гвалт, канкурэнцыя, яюя не дазваляюць, у вынiку, дасягнуць стабшьнасщ у соцыуме;
•у тфармацыйным грамадстве антрапа-лагiчны крызiс непасрэдна звязаны з бяспе-кай асобы, што становщца важным фактарам, як характарызуе соцыум.
Такiм чынам, антрапалапчны крызiс, як лiчаць аутары артыкула, выяуляецца у комплексным дэструктыуным уздзеяннi латэнт-ных сiл на пазнаючага чалавека, якiя факу-суюць свае дзеяннi на фшансава-эканамiчнай, сацыяльнай палiтыцы, духоунай культуры (дзейнасць СМ1, навуковай, фiнансавай элiтау, дзяржаунай улады, не-фармальных аб'яднанняу, сацыяльных груп), дэстабiлiзуючы сiтуацыю у iнфармацыйным грамадстве [10].
Такiм чынам, сёння адбываецца канверсiя сацыяльных шстытутау, частковае разбурэн-не сiстэмных сувязяу, цэментуючых асобу i дзяржаву, як нiколi абвастраючы пытаннi, звязаныя са сферай бяспею, антрапалагiчным крызiсам i гуманiстычнымi каштоУнасцямi у iнфармацыйным грамадстве.
Cnic лггаратуры
1. Хроколов, В. А. Антрапалапчны крызю у тфармацыйным грамадстве i бяспека асобы / В. А. Хроколов, А. А. Сакалова // Весшк Палескага дзяржаунага ушверсггэта. Серыя грамадскiх гуманитарных навук. - 2018. - №2. - С. 48-54.
2. Лебедев, С. А. Многомерный человек: онтология и методология исследования / С. А. Лебедев, Ф. В. Лазарев. - М .: Выда-
вецтва Маскоускага ушверспэта. - 2010. -96 с.
3. Аляксееу, А. П. 1нфармацыйная вайна у шфармацыйным грамадстве / А. П. Аляксееу, I. Ю. Аляксеева // Пытанш фшасофи.
2016. - № 11. - С. 5-14.
4. Маюявел^ Н. Жыццяшс, светапогляд, цы-таты / Н. Маюявелг - СПб. : Вектар, 2006. - 191 с.
5. Соколова, С. Н. Культура безопасности современного общества и аксиологическая матрица личности / С. Н. Соколова // Весшк Палескага дзяржаунага ушверсггэта. Серыя грамадсюх i гу-манiтарных навук. - 2017. - № 1. - С. 6673.
6. Хантингтон, С. Столкновение цивилизаций / пер. с англ. Т. Велимеева / С. Хантингтон. - М .: АСТ: АСТ МАСКВА, 2006. -571 с.
7. Цш, Ч. Дэмакратыя / Ч. Цш ; пер. Т. Б. Менская. - М .: 1нстытут грамадскага пра-ектавання, 2007. - 263 с.
8. Киселев, Г. С. Иллюзия прогресса / Г. С. Киселев // Вопросы философии. 2015. - № 4. - С. 13-25.
9. Соколова, С. Н. Онтология безопасности и гуманистическая модернизация современного общества / С. Н. Соколова // Весшк Палескага дзяржаунага ушверспэта. Серыя грамадсюх гумаштарных навук. -
2017. - №1. - С. 35-48.
10. Дык, А. Г. Безопасность современного человека и ценности в информационном обществе / А. Г. Дык, С. Н. Соколова // Стратегия выживания в контексте биоэтики, философии и медицины: сборник научных статей с международным участием. Тым 25. Юшынёу, 2019. - C. 187-190.
References
1. Khrokolov V.A., Sokolova A.A. Antropolog-icheskij krizis v informacionnom obshhestve i bezopasnost' lichnosti [Anthropological Crisis in the Information Society and Personal Security]. Vesnik Paleskaga dzjarzhaynaga yniversitjeta. Seryja gramadskih guma-nitarnyh navuk [Bulletin of Ро^ку State University. Series in Social Sciences and Humanities]. 2018, no 2, pp. 48-54. (In Russian)
2. Lebedev S.A., Lazarev F.V. Mnogomernyj chelovek: ontologija i metodologija issledo-
vanija [Multidimensional Man: Ontology and Methodology of Research]. Moscow: Publishing House of Moscow University. 2010, 96 p. (In Russian)
3. Alekseyev A.P., Alekseyeva I.Y. Infarma-cyjnaja vajna u infarmacyjnym gramadstve [Information War in the Information Society]. Pytanni filasofii [Philosophy Issues]. 2016, no 11, pp. 5-14. (in Belarusian)
4. Machiavelli N. Zhyccjapis, svetapogljad, cy-taty [Life description, world view, quotes]. SPb.:Vector, 2006, 191 p. (in Belarusian)
5. Sokolova S.N. Kul'tura bezopasnosti sov-remennogo obshhestva i aksiologicheskaja matrica lichnosti [Culture of Security of Modern Society and Axiological Matrix of Personality]. Vesnik Paleskaga dzjarzhaynaga yniversitjeta. Seryja gramadskih guma-nitarnyh navuk [Bulletin of Polesky State University. Series in Social Sciences and Humanities]. 2017, no 1, pp. 66-73. (In Russian)
6. Huntington C. Stolknovenie civilizacij [Village of Huntington. Collision of civilizations]. Eds. T. Velimeev. M.: Nuclear heating plant: Nuclear heating plant Moscow, 2006, 571 p. (In Russian)
7. Tilly C. Djemakratyja [Democracy]. Eds. T.B. Menskaya. M.: Institute of Public Design, 2007, 263 p. (in Belarusian)
8. Kiselev G.S. Illjuzija progressa [Illusion of Progress]. Voprosy filosofii [Questions of Philosophy]. 2015, № 4. P. 13-25. (In Russian)
9. Sokolova S.N. Ontologija bezopasnosti i gumanisticheskaja modernizacija sovremen-nogo obshhestva [Ontology of Security and Humanistic Modernization of Modern Society]. Vesnik Paleskaga dzjarzhaynaga yniversitjeta. Seryja gramadskih guma-nitarnyh navuk [Bulletin of Polesky State University. Series in Social Sciences and Humanities]2017, no1, pp. 35-48. (In Russian)
10. Dyk A.G., Sokolova S.N. Bezopasnost' sov-remennogo cheloveka i cennosti v infor-macionnom obshhestve [Security of Modern Man and Values in the Information Society]. Strategija vyzhivanija v kontekste biojetiki, filosofii i mediciny: sbornik nauchnyh statej s mezhdunarodnym uchastiem .Volume 25. Chisinau, 2019, pp. 187-190. (In Russian)
Received 15 October 2019
