Научная статья на тему 'ХИТОЙДА “ЯНГИ ШЕЪРИЯТ” ИНҚИЛОБИНИНГ ҒОЯВИЙ АСОСЛАРИ'

ХИТОЙДА “ЯНГИ ШЕЪРИЯТ” ИНҚИЛОБИНИНГ ҒОЯВИЙ АСОСЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
43
8
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
шеърият / янги шеърият / услуб / вэнян / байхуа / ислоҳот / инқилоб / янги бадиий концепциялар / фольклор. / poetry / new poetry / style / wenyan / baihua / reform / revolution / new artistic concepts / folklore.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Очилов, Озоджон Мардиевич

19-асрнинг охирларига келиб Хитойда инқилобий ҳаракатлар пайдо бўла бошлади, жумладан адабиётда ҳам. Бу даврда хитой адабиёти, хусусан шеърияти инқилобий ислоҳотларга кучли зарурият сезди. Бир гуруҳ зиёли адиблар томонидан ислоҳотларни амалга оширишнинг ғоявий асослари таклиф қилина бошланди, натижада ғоялар уйғунлашди ва шеърият инқилоби юзага келди. Мақолада айнан шеърият игқилоби юзага келишига асос бўлган ғоялар, қарашлар таҳлил қилинади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE IDEOLOGICAL FOUNDATIONS OF THE "NEW POETRY" REVOLUTION IN CHINA

Chinese literature, especially poetry, began to feel the need for revolutionary reforms by the end of the 19th century, as well as the emergence of revolutionary movements. The ideology of reform was proposed by a group of intellectual writers, which resulted in the harmonization of ideas and the creation of a poetry revolution. This article examines the ideas and views that have led to the poetry revolution.

Текст научной работы на тему «ХИТОЙДА “ЯНГИ ШЕЪРИЯТ” ИНҚИЛОБИНИНГ ҒОЯВИЙ АСОСЛАРИ»

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 9 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

ХИТОЙДА "ЯНГИ ШЕЪРИЯТ" ИЩИЛОБИНИНГ ГОЯВИЙ

АСОСЛАРИ

Очилов Озоджон Мардиевич

Тошкент давлат шаркшунослик университети Хитой филологияси кафедраси доценти, PhD ozodochilov85@gmail.com

АННОТАЦИЯ

19-асрнинг охирларига келиб Хитойда инцилобий уаракатлар пайдо була бошлади, жумладан адабиётда уам. Бу даврда хитой адабиёти, хусусан шеърияти инцилобий ислоуотларга кучли зарурият сезди. Бир гуруу зиёли адиблар томонидан ислоуотларни амалга оширишнинг гоявий асослари таклиф цилина бошланди, натижада гоялар уйзунлашди ва шеърият инцилоби юзага келди. Мацолада айнан шеърият игцилоби юзага келишига асос булган гоялар, царашлар таулил цилинади.

Таянч тушунчалар: шеърият, янги шеърият, услуб, вэнян, байхуа, ислоуот, инцилоб, янги бадиий концепциялар, фольклор.

АННОТАЦИЯ

К концу 19 века в Китае стали появляться революционные движения, в том числе и в литературе. К этому времени китайская литература, особенно поэзия, почувствовала острую потребность в революционных преобразованиях. Группа писателей-интеллектуалов стала предлагать идеологическую основу для проведения реформ, в результате чего идеи были согласованы и произошла поэтическая революция. В статье анализируются идеи и взгляды, лежащие в основе поэтической революции.

Ключевые понятия: поэзия, новая поэзия, стиль, вэньян, байхуа, реформа, революция, новые художественные концепции, фольклор.

ABSTRACT

Chinese literature, especially poetry, began to feel the need for revolutionary reforms by the end of the 19th century, as well as the emergence of revolutionary movements. The ideology of reform was proposed by a group of intellectual writers, which resulted in the harmonization of ideas and the creation of a poetry revolution. This article examines the ideas and views that have led to the poetry revolution.

Keywords and expressions: poetry, new poetry, style, wenyan, baihua, reform, revolution, new artistic concepts, folklore.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 9 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

КИРИШ

19-асрнинг охирларига келиб Хитойда инкилобий харакатлар пайдо була бошлади, жумладан адабиётда хам. Бу даврда хитой адабиёти, хусусан шеърияти инкилобий ислохотларга кучли зарурият сезди. Бир гурух зиёли адиблар томонидан ислохотларни амалга оширишнинг гоявий асослари таклиф килина бошланди, натижада гоялар уйгунлашди ва шеърият инкилоби юзага келди. Маколада айнан шеърият игкилоби юзага келишига асос булган гоялар, карашлар тахлил килинади.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДЛАР

Хитой маърифатпарвар зиёлилари Хуанг Зунсян, Лянг Чичао, Чю Тинг Лянг кабиларнинг асарлари методологик манба сифатида фойдаланилди. Мазкур маколани тахлил килиш жараёнида илмий билишнинг тарихийлик, мантикийлик, анализ, синтез, ва объективлик усулларидан фойдаланилди. Тадкикот жараёнида хитой маърифатпарвар адиблари томонидан илгари сурилган гоя ва карашларнинг шеърият инкилобининг юзага келиш омили сифатида тахлилга тортилди.

МУХОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

XIX аср охирига келиб Хитойда мавжуд сиёсий тизим ва ахлокий тартиб мисли курилмаган муаммоларга дуч келди ва анъанавий жамиятдан замонавий жамиятга утишнинг мураккаб боскичи бошланди. Бу уринда адабиёт бутун жамиятнинг узвий булаги сифатида жараёнлардан четда туриши мумкин эмас эди. Хитой баддий адабиётининг мухим кисми анъанавий тушунчаларнинг асосий ташувчиси булган эски услубдаги шеърият хам замон узгаришларининг шиддатли таъсирини бошидан кечириб, янгиланишга кучли эхтиёж сезмокда эди.

Анъанавий хитой шеъриятининг минг йилликлар давомидаги ривожланиш жараёнида катъий коидаларга буйсундирилган ва моделлаштирилган услублар парадигмалари ва бадиий-эстетик дид мажмуи шаклланганди. Чинг империясининг сунгги йилларида юзага келган "Шеърият инкилоби" жараёнларида хитой эски услуб шеърияти лексик, грамматик, ритмик, структур ва бошка шу каби жихатлардан турли даражадаги назарий, меъёрий танлов каршисида колганлигини кузатиш мумкин.

Хуанг Зунсян Европа, Америка ва Японияга булган ташрифлари давомида хориж тил сиёсатини урганар экан, шундай гояни илгари суради: "Бугун хитойлик дехконлар, ишчилар, тужжорлар, оддий аёллар, ёшлар бу тил ва

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 9 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

ёзувдан кенг фойдаланишини истасак, уларга албатта содда усулларни такдим килишимиз керак... Уз шеваларида китоблар битсин"[1;116]. 1897 йил Чю Тинглянг "Байхуа янгиликлар асоси" асарида расман "Яшасин байхуа, тухтасин вэнян" (" ^ Й Й ® ^ ^ а ") шиорини уртага ташлади. Байхуадан фойдаланишнинг "кучни тежайди", "укиб-урганиш учун йул очади", "болалар таълимига кулайлик беради", "калбни чиниктиради", "халкни камбагалликдан куткаради" каби жами саккизта фойдали хусусиятларини санайди, вэнян яшнади, таълим улди; байхуа харакатга келди, таълим гуллади, таълим ривожланмас экан бунинг халкка хеч кандай фойдаси йукдир[1;124], дея бонг урди. Янгиланиш тарафдорларидан Чэн Сонггун хам байхуани куллаб-кувватлаш максадида газетасини веняндан байхуага узгартиради. Кизик томони шундаки, бу каби илгорлар байхуа ва вэнянни бир-бирига параллел куйган холда, иккаласи хам жамиятни янгилаш учун асос булиши, байхуадан халк билимини ошириш, халк таълимини кучайтириш воситаси сифатида фойдаланиш мумкин деган гояни илгари сурганлиги кузатилади. Чю Тинглянгнинг "Байхуа янгиликлар асоси" байхуанинг мавкеини кутаришг каратилган булсада, аммо вэнянда битилган. Унда байхуанинг фойдалари, давлатни, халкни билимли килиши хакида гапирилган булсада, бу ислохотлар бир шарт билан - бевосита вэнян назорати остида амалга оширилиб, байхуага хам урин бериши керак эди. Вэняндан юкори синф вакиллари фойдаланишда давом этиши, хозирги тилнинг асоси булиб колиши, байхуа эса халкнинг маърифатчилик воситасига айланиши, байхуанинг умум учун осон ва тушунарли хусусиятидан фойдаланиб халк манфатига хизмат киладиган ислохотлар килиши кабилар гоялар айнан Чю Тинглянгга тегишлидир[2;71]. Бу мафкуравий позиция дастлаб бир катор камчиликларга эга булсада, ута хавфли холатга келиб колган миллий ва маданий таназзул шароитида адабиётни такомиллаштириш ва хатто кейинчалик адабий инкилоб учун мухим назарий манба ва гоявий парадигма булиб хизмат килди.

Лянг Чичао энг дастлаб адабиёт нуктаи назаридан байхуанинг ахамияти хакида мулохазалар баён килган шахслардан бири. У "Проза хакида" ( «ФША Й)) ) маколасида шундай ёзади: "Адабиётни ривожлантиришниг энг мухим бир шарти бор, бу эски тилда ёзилган адабиётни барча тушунадиган сузлашув тилда ёзилган адабиётга айлантиришдир.[3;65]" Лянг Чичао тугридан-тугри "вэнян" ёки "байхуа" сузларини ишлатмайди, уларнинг урнига "эски тил", "сузлашув тили" каби истилохлардан фойдаланган булсада, унинг гоялари ва

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 9 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

хатти-харакатлари "шеърият инкилоби"нинг амалга оширилишида мухим дастак булди. Лянг Чичао уз асарларида замонасида яратилаётган шеърларга алохида ахамият каратди: "Замонамизда куплаб шоирлар шеърият билан янги мамлакат яратишга карор килдилар. Масалан, Хуанг Гонгдун тупламининг

Ж" туркумидаги туртта шеър, "Жаноб Ву Тайнинг умр хакида шеъри" кабилар. Бу шеърларда Овропа нафаси сезилмокда, бирок янги жумлалар хамон оз, улар купинча эски услубнинг соясида колмокда ва шоирлар улардан кочишни удда килолмаяптилар. Ся Суйчинг (МШ^Р), Тан Ситонг (ШЙН) янги жумлалар ёзиш йулини танладилар, уларнинг жумлалари зерикарли ва нунокдир, Будда мукаддас китобларидаги сузлар ва овропача сузлар аралаш-куралаш куллангандир...[4;15]"; "Бундай шеърлар уз вактида узини узи мамнун килишга ярарди холос, улар хали энг зур шеърга айланмаган эди. Уша пайтларда мен шеър битишни билмас эдим, устозлардан ургандим, машаккати куп кийнаб куйди.[5;50]"; "Суй Чинг узининг самовий, хаётий карашларини одатда шеър ёрдамида ифода килишни ёктирар эди. У бир неча ун шеър ёзган, шеърларининг барчаси галати эди... уша пайтда мен ва Тан Ситонгдан бошка хеч ким тушунмаган. Чунки у жуда куплаб от туркумига оид янги сузлар яратди, улар купчилик учун умуман тушунарсиз эди.[6;18]" Бу каби мулохазалар уша давр шеъриятида мавжуд тил муаммоларига каратилган булиб, Лянг Чичаонинг шеъриятда руй бераётган "янги" ходисалар борасидаги карашлари ва илгари сурган гоялари кейинчалик том маънодаги замонавий шеъриятнинг вужудга келишида мухим ахамият касб этди.

Шеърият инкилоби мафкуравий талаблар олдида узининг аник режалари йуклигини яккол намоён килди. Бу айникса, янгиликлар факат эски услуб асосида булиши керак, деган карашлар билан боглик эди. Бу шуни англатадики, шеъриятда халконалик хусусиятлар ва мумтоз шеъриятга хос булган шеърий шакл ва ритмик хусусиятлар узаро омухталанган холда яхлит баркарор поэтик механизм яратиш гоясини илгари суриш максад килинади. Аммо янги мазмун ва тилда юзага келаётган узгаришлар анъанавий шакл билан мослашишда жиддий муаммолар юзага кела бошлайди ва муваффакиятсизликка учрайди.

Хуанг Зунсяннинг янги шеърий шакллар буйича олиб борган изланишлари "Янги бадиий концепциялар", "янги жумлалар" ва "эски услуб" уртасидаги тафовутни йукка чикаришда мухим кадам булди. У узи таклиф килган шеърий шакллар " ^ ", яъни "янги шаклдаги шеърият" деб номланди. Хитой жанубий улкаларида урф булган фольклор кушиклар туркумига кирувчи

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 9 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

танци(^Щ - кадимги анъанавий асосан чертиб чалинадиган мусика асбоблари ёрдамида куйланадиган адабий жанр булиб Сунг даврида пайдо булган ва манжурлар империяси даврида гуллаб-яшнаган) ва юэ-оу (ЩШ - жанубий Гуангдун шевасида гаплашувчи халклар орасида кенг таркалган мусика асбоблари журлигида куйланадиган адабий жанр булиб, мисралар асосан етти бугиндан иборат булган)ларга хос булган хусусиятлар янги шаклдаги шеърият учун асос килиб олинган; шеърнинг мусикийлигига эътибор каратилган; мисраларнинг сони ва узун-кискалигига аник чекловлар куйилмаган; мазмунан тарихийликдан кочиб, мавжуд вокейликларга асосланган, реал хаётни акс эттиришдан иборат булган. Лянг Чичаонинг "Янги наср" асарида илгари сурилган гоялар таъсирида байхуанинг янги тулкини юзага келди ва катта микдордаги Загиё ёки Заоти" (^гШФ) жанридаги шеърлар ижод килинганлиги кузатилади. Бу жанрдаги шеърлар хам асосан фольклор кушиклари асосида яратилган булиб унинг асоси Хан сусоласи даврида пайдо булиб ривожланган "Махкама шеърияти - юэфу" нинг бир тармогига бориб такалади. Турли фольклор намуналарининг машхурлигидан илхомланган айрим замонавий маърифатпарварлар халк кушикларига хос санъат турларини узлаштира бошлади ва янги сузлар билан тулдириб, кенг таркатишди. Замонавий халк мусикасига асосланган бу йуналишни "халк кушикларини янгича куйлаш" деб аташ мумкин, бу нафакат янгиланаётган онг инъикоси, балки куйи табака вакилларини гоявий рухлантирувчи яккол мафкуравий кадрият сифатида хам гавдаланди. Ванг Вэнсан "4-май харакати янги адабиётининг этник фольклор манбалари" асарида загиёлар куринишида инкилобий-маърифий услуби юзага чикарилишининг энг ахамиятли томонлари куйидагиларда деб билади: "биринчидан, загиё шеърларининг гояси 4-май маданий инкилобининг максадларини узида акс эттирди, хаттоки айримлари 4 -май янги адабиёт гоявий инкилобининг аёллар озодлиги каби таклифларига хамоханг келди; иккинчидан, хитой замонавий болалар адабиётининг ривожланишига туртки берди, болалар кушикларига хос шаклда сиёсат ва жамиятдаги муаммоларни ёритишда фойдали харакатларни амалга оширди, 4-май харакатидан кейинги замонавий ёзувчилар учун болалар адабиётининг бош мавзуларини кенгайтирди ва гоявий асосларини белгилаб берди; учинчидан, адабиёт ва инкилобнинг уйгунлиги намунаси сифатида гавдаланди, хамда тушунарли, ёркин, киска, туйгуларга бой, нозик маъноли шеърий шакл яратилди.[7;27]"

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 9

educational, natural and social sciences IV ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

Загиё билан бир пайтда мактаб цушицлари (^ ^ ^ Ш )лар хам кенг таркалди. Мактаб цушицлари ХХ аср бошларида урфга кириб янги тизимда очилаётган мактаб укувчилари учун махсус яратилган кушиклар булиб, хар кандай дарс соатларида ва мусика дарсларида укувчилар томонидан куйланган. Бу Япония, Европа ва АКЩда тахсил олиб кайтган маърифатпарварлар томонидан илгари сурилган булиб кушиклар шаклан хориж муский ва шеърий жанрларига хос, мазмунан ватанпарварлик, мехнаткашлик, билимга интилиш кабиларга чорлашдан иборат булган. Мактаб цушицлари Хитойда маърифатни ва замонавий жамият сари илдамлашни рахбатлантирувчи роль уйнади. Бу борада Лянг Чичаонинг фикрлари ахамиятли: "бу сулоланинг хукмронлигидан бери мусикий ритм такомилига на олимлар на императорлар кизикди, шеърият ва мусика хамоханлигига эътибор беришмади. Донишманд одамлар билишадики, халкнинг сифатини оширишда, шеър ва кушиклар рухий тарбиянинг мухим шартларидандир.[8;58-59]" Куйида мактаб кушиклари туркумига кирувчи "Ватанварлик кушиги" ( «МШШ)) )нинг биринчи кисмини мисол тарикасида келтирамиз:

Жанг сари олга, олга менинг Хитойим! Сен энг улкан цитъада энг катта давлат, Йигирма икки улканг битта оила. Бойликлари бисёр катта бир замин, Буюклигинг таърифига тилимдир ожиз. Цара, Британия, Япония юксалмоцда кукларга, Нима камдир юксалмоцца Хитойга. Бирлашайлик, титрасин жон-рууимиз; Йигирманчи аср бу янги аср, Парвоз циламиз дунёга, ким сен билан беллаша олар? Кураш, халцим! Кураш, халцим!

Бу шеър мисралари мумтоз шеъриятга хос бешлик ёки еттилик вазнга мос эмас, ритмик талабларга амал килинмаган булсада, мисраларнинг горизонтал ва вертикал эркинлиги, тилнинг равонлиги шеърнинг мусикий хусусиятини кучайтиришга ёрдам берган.

Шундай туркумдаги янги услубдаги шеърлар асосан Хуанг Зунсян, Канг Ёвей, Лянг Чичао, Ся Цэнг-ё ва Чю Фэнгжя каби марифатпарварлар томонидан ижод килинган. Уларнинг шеърларида халкнинг миллий маънавиятини юксалтириш, жанговар рухини уйготишни максад килган маърифий мурожаати яккол кузга ташланади. Шеърият онтологияси нуктаи назаридан караганда, шеърий тилнинг оммабоплиги ва мусикийлигига ургу берилгани 1911 йил

Oriental Renaissance: Innovative, 73 VOLUME 2 | ISSUE 9

educational, natural and social sciences IV ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

инккилобигача ва ундан кейин кушик услубидаги шеъриятнинг тугилишида, "Янги шеърият" харакатининг дастлабки боскичида айрим ритмик шеърларнинг пайдо булишида ижобий роль уйнади.

1905 йилга келиб янги шеъриятнинг энг йирик таргиботчиларидан булган Хуанг Зунсян вафот этди, Канг Ёвей, Лянг Чичао, Ся Цэнг-ё ва Чю Фэнгжя кабиларнинг ижодий фаоллиги хам бирмунча сусайиб колганлиги кузатилади. "Адолат" ( ЩШЮ) ), "Янги хал;" ( Щ^ЖШ ), "Янги проза" каби нашларнинг бирин-кетин ёпилиши ортидан шеърият ислохотлари бир муддат тухтаб колди. 1905 йил "Хитой альянси"нинг пайдо булиши, буржуа -демократик инкилобий харакатининг кучайиши шоирларни инкилобий шеърлар ёзишга чорлади. Шу тари;а шеърият ислохотлари яна кайта жонланди, инкилобга, маърифатга, ватанпарварликка чорловчи шеърлар инкилобнинг энг асосий ";урол"ларидан бирига айлана бошлади. Бу даврда ижод килган шоирлардан асосан Чю Жэн, Жан Бэнглен хамда Жануб инкилобчи шоирлар гурухини санаш мумкин. Бу шоирлар халкни уйготувчи, ватанпарварлик туйгуларни жунбушга келтирувчи харбий ва жанговор шеърлар ёза бошлашди. Шу сабабдан энди шеърият мазмуни ва мавзусига кура узидан олдинги янги шеъриятга хос булган янги илмий-диний атамалар билан чекланмаган, шаклий жихатдан ута эркин, катъий коидалар буткул бекор килинган боскичга кириб келди. Бундай шеърларнинг говий жихатлари янада конкретлашгани, империализм, феодализм ва сиёсатга карши туриш билан бирга инсон эрки мавзуси хам мазмунан янги даражага кутарилганлиги кузатилади. Масалан, Чю Жэн каламига мансуб "Аёллар хукуки сари" ( «М^ХШ)) ) шеърида куйидаги мисраларни учратамиз[9;341]: -ШШШ Ш Й, М® Ш

й-Шо а^ш^^? шшш, -тшжшо ж

Озодликни севаман, тотким келар озодлик шаробидан. Эркак-аёл тенглиги илоуий инъом, токай хурлик доимий азобидан? Иштиёцим озод булсам, шармандалик губорларин ювиб ташласам. Жанна д'Арк маслаги булиб, тикласам меунатимла Хитойнинг буюклигини.

ХУЛОСА

Шундай мазмундаги шеърлардан яна учратиш мумкин. Бу каби шеърлар аёллар эрки ва озодлиги учун кураш байрогини кутариб, хотин-кизлар озодлиги билан миллий озодлик харакатини уйгунлаштирди. Шеърий инкилобнинг бу трансценденсиялари кейинрок юзага келган "4-май харакати" янги шеъриятига

225

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 9 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

x,aM Mepoc öynuö yrgu Ba puBO^naHgu. fflyHHHrgeK, 6y gaBpga MaH3apa, caex,aT xorapanapu Ba my Kaöu TypKyMra xoc metpuaT x,aM TapaKRueTgaH TyxTaö KonMagu, ynap KyHganuK, Maumufi MaB3ynapga öyncaga, Ma3MyHaH Kena^aK capu W3naHraHnnrHHH Kypum MyMKHH, my ^Hx,argaH x,aM ynap 4-MaH xapaKara HHHr aHru metpnaTHHH unxoMnarnupa ongu Ba xhtoh 3aMOHaBHH metpHOTHHHHr foabhh acocu cu^arnga MaögoHra Kengu.

REFERENCES

, «ft«« , 1963 ^m, m 116 ^o

2. ^ffiWmiftÖ^^^^KttS^K 2009 ^m 7

m,m 71 ^o

3. nw» M^^i^: m-t 1987-1916

, 1989 ^m, m 65 ^o

2007 ^ 12 nm 1 m,m 15 ^o

6. mm^m-m^m-xm^m+^c.

T)»ms®, ^M-t^M 19881 m, m 18 ^o

7. 2006 ^ 3 n m 1 m, m 27 ^o

8. «»m^wm 77 1959 ^ 4 nm

1 m,m 59,58 ^o

9.

2003 ^ 11 nm 1 m,m 341 ^o

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.