Научная статья на тему 'HE PSYCHOLOGICAL FACTORS INFLUENCING SOCIALIZATION OF THE PERSONALITY'

HE PSYCHOLOGICAL FACTORS INFLUENCING SOCIALIZATION OF THE PERSONALITY Текст научной статьи по специальности «Психологические науки»

CC BY
23
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Ученый XXI века
Ключевые слова
ВЗАИМООТНОШЕНИЕ / ГРУППЫ / ОБЩЕСТВО / ВЛИЯНИЕ / ПОВЕДЕНИЕ / ЭТАП

Аннотация научной статьи по психологическим наукам, автор научной работы — Маткулиева Б.Б.

Данная статья предоставляет сведения о чертах и характере человека. Это взаимоотношение поведения людей в группах и обществе. Влияние махалли и школы на учеников школы.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ ФАКТОРЫ ВЛИЯЮЩИЕ НА СОЦИАЛИЗАЦИЮ ЛИЧНОСТИ

This article provides the information on lines and character of the person. This relationship of behavior of people in groups and society. Influence also schools on pupils of school waved.

Текст научной работы на тему «HE PSYCHOLOGICAL FACTORS INFLUENCING SOCIALIZATION OF THE PERSONALITY»

Ученый XXI века • 2016 • № 11 (24)

УДК 16

ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ ФАКТОРЫ ВЛИЯЮЩИЕ НА СОЦИАЛИЗАЦИЮ ЛИЧНОСТИ

Б.Б. Маткулиева1

Аннотация

Данная статья предоставляет сведения о чертах и характере человека. Это взаимоотношение поведения людей в группах и обществе. Влияние махалли и школы на учеников школы.

Ключевые слова: взаимоотношение, группы, общество, влияние, поведение, этап.

Шахслараро муносабатлар асосан гурух шароитида, шахс маълум инсонлар даврасида, гурухида, жамоада булган такдирда руй беради. Шунинг учун хам мутахассислар жамоаларда руй берадиган шахслараро таъсирнинг конуниятлари ва механизмларини билишлари ва уларни гурухда одамлар мехнатини ташкил этишда албатта инобатга олишлари керак.

Дар бир шахснинг феъл-атворида, хатти-харакатларида у мансуб булган миллат, халк, худуд, профессоинал тоифа, мехнат киладиган жамоаси, якин атрофдаги муким гурухи, оиласининг таъсиридан пайдо булган сифатлари ва хусусиятлари булади. Тарихий шарт-шароит, давр, давлат тузими ва уша жамиятдаги сиёсий, иктисодий ва мафкуравий таъсирлар хакида юкорида гапирган эдик. Чунки хар бир шароитда шахс узига хос ижтимоий ролларни бажаради ва узининг «киёфасини» намоён этади. Мехнат жамоасида профессоинал ролларни бажариш жараёнидаги хулк-атвори шахснинг маънавий ва психологик куринишидаги асосий омил булиб, катта ёшдаги одам психологиясини тубдан узгартириш учун унинг профессионал фаолиятини хам узгартириш керак, дейилади.

Шундай килиб, шахсга бир вактнинг узида турли ижтимоий гурухларнинг таъсири булиб туради. Тугри, маълум даврда бир ижтимоий гурухнинг шахсга таъсири сезиларлирок ва ахамиятлирок, иккинчисиники эса сал камрок булади. Масалан, укувчилик йилларида мактабдаги укувчилар гурухининг таъсири махалладаги уртоклар даврасиникидан кучлирок булиши, янги хонадонга келин булиб тушган киз учун янги оила мухитининг таъсири талабалик гурухиникидан кучлирок булиши табиий. Лекин хар бир алохида дакикада биз доимо маълум гурухлар таъсирида буламиз. Хуш, гурухнинг узи нима? Демак, гурух учун иккита асосий мезон мавжуд: бирор фаолиятнинг булишлиги (мехнат, укиш, уйин, мулокот, маиший манфаатлар) хамда у ерда одамларнинг узаро мулокоти учун имкониятнинг мавжудлиги.

Дар бир шахс учун тараккиётнинг хар бир алохида боскичида шундай одамлар гурухи буладики, у уларнинг ниятлари, кизикишлари, харакат нормалари, гоя ва фикрларига эргашишга тайёр булади, харакатларидан андоза олади, уларга таклид килади. Бундай гурух психологияда референт гурух деб аталади. Америкалик социологлар референт гурухларнинг бир неча турларини фарклайдилар.

Кундалик хаётда шахс мулокотда буладиган, вактини биргаликда утказадилар кишилар гурухи хам турли хил булади. Масалан, агар одамлар кучада тасодифий ходисани томошабини булиб туришган булса, уларни психология тилида гурух эмас, агрегация(оломон) деб аташади. хакикий гурух учун уша одамларнинг барчасига алокадор умумий фаолият ва хамкорлик килиш, бир-бирларига таъсир курсатиш имконияти булиши керак. Америкалик психолог Ч. Кули хамкорликнинг даражаси мезонига кура гурухларни бирламчи ва иккиламчи турларга булиб урганишни таклиф этган эди. Бирламчи гурухда

гМаткулиева Барно Бахтияровна - Ташкентская медицинская академия, Узбекистан.

Психологические науки

шахслараро узаро таъсир «юзма-юз, бевосита» руй беради. Масалан, оила даврасидаги, синфдаги, хисобчилар хонасида утирганлар бирламчи гурухга мисолдир.

Иккиламчи гурухларда хар доим хам одамларнинг бевосита мулокотда булиш имкониятлари булмайди. Улар уртасидаги муносабат ва узаро таъсир билвосита булади. Масалан, йирик бир ташкилотдаги тизимлар оркали мулокот, касаба уюшмасига бирлашган одамлар, «Ватан» тараккиёти партияси аъзоларининг богликлиги иккиламчи гурухга мисол. Уларда хам умумийлик булади, масалан, уша партияни оладиган булсак, улар Кашкадарёда буладими, Фаргонадами, барибир умумий гоя атрофида бирлашишади, аъзолик бадалларини вактида тулаб туришади, сайлов олди компанияларида бир -бирларини куллаб-кувватлаб турадилар.

Купинча гурухларни расмий ва норасмий турларга хам булиб урганишади. Расмий гурухдаги муносабатлар расмий нормалар ва хукук бурчлар тизими билан белгиланган булади. Масалан, гурухда бошлик билан ходимлар уртасидаги муносабатларни таъминловчи гурух расмий булса, норасмий - ички, бевосита психологик муносабатларни таъминловчи гурух хисобланади. Масалан, дустлар гурухи, ёки талабалар гурухидаги барча кизларнинг танаффус пайтидаги мулокоти гурухи.

Р.С.Немов кичик ижтимоий гурухларнинг куйидаги классификациясини таклиф этган.Гурухлар улардаги одамлар сонига кура катта ва кичик гурухларга булинади. Психологияда купрок кичик гурухлар урганилади. Уни неча киши ташкил этиши, неча киши хамкорликлаги фаолитяти купрок самара бериши масаласи амалий ахамиятга эгадир. Купчилик олимлар гурухнинг бошлангич нуктаси сифатида микдор жихатдан икки кишини - диадани тан олишади. Поляк олими Ян Шепаньский бунга кушилмаса-да (унинг фикрича камида уч киши - триададан бошланади), хар калай диада узига хос уюшма сифатида тан олинган. Масалан, янги оила куриб, бирга яшаётган кишилар, севишганлар, икки дуст - узига хос кичик гурух. Дар кандай кичик гурухга хос сифат шуки, унинг аъзолари бир-бирлари билан бевосита мулокотга киришиш, «юзма-юз» булиш имкониятга эга булади. Дар бир киши учун шу гурух жуда ахамиятли булиб, унинг нормаларига узи хохлаб-хохламай буйсуна бошлайди. Кичик гурухнинг чегараси масаласи хам куп мухокама килинади.

Дар бир узига хос психологик тизимга хам эга. Уни ташкил этувчи элементлар нисбатан баркарор булиб, улар гурух аъзолари хулк-атворини мувофиклаштириб туради. Аввало гурухнинг максадини ажратиш керак. Максад - одамларни жамоа мехнати атрофида уюштириб, бирлаштирувчи психологик элементдир. Масалан, барчаталабаларнингмаксади - укиш, профессоиналмалакаорттириб, мутахассисбулибетишиш.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Немов Р.С. Психология: Учеб.для студ.высш.пед.учеб.заведений: В 3 кн. - 4-е изд.

- М.: Гуманит. изд. Центр ВЛАДОС, 2001.- Кн. 1: Общие основы психологии.

© Б.Б. Маткулиева, 2016

UDC 16

HE PSYCHOLOGICAL FACTORS INFLUENCING SOCIALIZATION

OF THE PERSONALITY

B.B. Matkuliyeva

Abstract. This article provides the information on lines and character of the person. This relationship of behavior of people in groups and society. Influence also schools on pupils of school waved.

Keywords: relationship, groups, society, influence, behavior, stage.

© B.B. Matkuliyeva, 2016

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.