Научная статья на тему 'ХАРАКТЕРИСТИКА ИММУННОЙ РЕАКЦИИ ПРИ ФЕНОТИПАХ ХРОНИЧЕСКОЙ ОБСТРУКТИВНОЙ БОЛЕЗНИ ЛЕГКИХ'

ХАРАКТЕРИСТИКА ИММУННОЙ РЕАКЦИИ ПРИ ФЕНОТИПАХ ХРОНИЧЕСКОЙ ОБСТРУКТИВНОЙ БОЛЕЗНИ ЛЕГКИХ Текст научной статьи по специальности «Медицинские науки и общественное здравоохранение»

CC BY
13
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
хроническая обструктивная болезн легких / интерлейкин / Т-хелперы / объем форсированного выдыхаемого воздуха. / Chronic obstructive pulmonary disease / interleukin / T-helper / forced exhaled air volume.

Аннотация научной статьи по медицинским наукам и общественному здравоохранению, автор научной работы — Насирова Азиза Акбаровна

Хроническая обструктивная болезн легких (ХОБЛ) — заболевание дыхателной системы, которое развивается непрерывно и имеет возрастающую смертност. Цел исследования: изучит особенности иммунного ответа при клинико-функционалном фенотипе ХОБЛ. Материалы и методы. В проспективное сравнителное исследование было включено 75 пациентов (средний возраст 54,3 ± 3,6 года) со стабилным ХОБЛ на основании доброволного согласия пациентов. Диагноз ХОБЛ ставилас согласно критериям Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease: Global strategy for the diagnosis, treatment and prevention of Chronic Obstructive Lung Disease (GOLD, 2021). Среди обследованных болных было 25 болных с легким течением (ХОБЛ 1-й степени), 31 – со среднетяжелым течением (ХОБЛ 2-й степени) и 19 – с тяжелым течением (ХОБЛ 3-й степени). Контролную группу составили 20 здоровых некурящих доброволцев (средний возраст 51,0±3,2 года). Полученные резултаты. При воспалителной реакции у пациентов с ХОБЛ идентифицированы различные типы иммунитета. Анализ цитокинового профиля в группах наблюдения показал, что у болных с бронхитическим фенотипом (1-я группа) в 63% случаев TNF был ниже в 2,3 раза на фоне 1,2-кратного (р < 0,05) снижения уровня IL-4 по сравнению с контролной группой (р < 0,05) и IFN увеличилис в 2,5 раза (р < 0,05). Повышение уровня противовоспалителного цитокина IFN и снижение соотношения IFN/IL17А IL-4 у части болных ХОБЛ с бронхитическим фенотипом свидетелствует об активации воспалителного процесса у болных.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по медицинским наукам и общественному здравоохранению , автор научной работы — Насирова Азиза Акбаровна

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

CHARACTERISTICS OF THE IMMUNE REACTION IN CHRONIC OBSTRUCTIVE PULMONARY DISEASE PHENOTYPES

Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD) is a disease of the respiratory system that develops continuously and has an increasing mortality rate. The purpose of the study is to study the characteristics of the immune response in the clinical and functional phenotypes of COPD. Materials and methods. A prospective comparative study included 75 patients (mean age 54.3 ± 3.6 years) with stable COPD on the basis of voluntary patient consent. COPD diagnosis Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease: Global strategy for the diagnosis, treatment and prevention of Chronic Obstructive Lung Disease (GOLD, 2021). was carried out according to the criteria. Among those examined, 25 patients with a mild course (COPD 1st), 31 – with a medium-severe course (COPD 2nd), and 19 – with a severe course (COPD 3rd). there were patients. The control group consisted of 20 healthy non-smoking volunteers (mean age 51.0±3.2). Results. Various types of immunity have been identified in the inflammatory response in patients with COPD. The analysis of the cytokine profile in the observation groups showed that in patients with a bronchitic phenotype (group 1) in 63% of cases, TNF was 2.3 times lower against the background of a 1.2-fold (p < 0.05) decrease in the level of IL-4 compared to the control group (p < 0.05) and IFN increased 2.5-fold (p < 0.05). An increase in the anti-inflammatory cytokine IFN and a decrease in the IFN/IL-17A ratio of IL-4 in some patients with COPD with a bronchitic phenotype indicate the activation of the inflammatory process in patients.

Текст научной работы на тему «ХАРАКТЕРИСТИКА ИММУННОЙ РЕАКЦИИ ПРИ ФЕНОТИПАХ ХРОНИЧЕСКОЙ ОБСТРУКТИВНОЙ БОЛЕЗНИ ЛЕГКИХ»

JOURNAL OF CARDIORESPIRATORY RESEARCH

ЖУРНАЛ КАРДИОРЕСПИРАТОРНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ

Насирова Азиза Акбаровна

ассистент кафедры внутренних болезней педиатрического факултета, PhD Самаркандский государственный медицинский университет Самарканд, Узбекистан

ХАРАКТЕРИСТИКА ИММУННОЙ РЕАКЦИИ ПРИ ФЕНОТИПАХ ХРОНИЧЕСКОЙ ОБСТРУКТИВНОЙ БОЛЕЗНИ

ЛЕГКИХ

For citation: Nasirova А.А. CHARACTERISTICS OF THE IMMUNE REACTION IN CHRONIC OBSTRUCTIVE PULMONARY DISEASE PHENOTYPES. Journal of cardiorespiratory research. 2023, vol 4, issue 1, pp.60-64

d http: //dx. doi.org/10.5281/zenodo.7920026

АННОТАЦИЯ

Хроническая обструктивная болезн легких (ХОБЛ) — заболевание дыхателной системы, которое развивается непрерывно и имеет возрастающую смертност.

Цел исследования: изучит особенности иммунного ответа при клинико-функционалном фенотипе ХОБЛ.

Материалы и методы. В проспективное сравнителное исследование было включено 75 пациентов (средний возраст 54,3 ± 3,6 года) со стабилным ХОБЛ на основании доброволного согласия пациентов. Диагноз ХОБЛ ставилас согласно критериям Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease: Global strategy for the diagnosis, treatment and prevention of Chronic Obstructive Lung Disease (GOLD, 2021). Среди обследованных болных было 25 болных с легким течением (ХОБЛ 1-й степени), 31 - со среднетяжелым течением (ХОБЛ 2-й степени) и 19 - с тяжелым течением (ХОБЛ 3-й степени). Контролную группу составили 20 здоровых некурящих доброволцев (средний возраст 51,0±3,2 года). Полученные резултаты. При воспалителной реакции у пациентов с ХОБЛ идентифицированы различные типы иммунитета. Анализ цитокинового профиля в группах наблюдения показал, что у болных с бронхитическим фенотипом (1-я группа) в 63% случаев TNF был ниже в 2,3 раза на фоне 1,2-кратного (р < 0,05) снижения уровня IL-4 по сравнению с контролной группой (р < 0,05) и IFN увеличилис в 2,5 раза (р < 0,05). Повышение уровня противовоспалителного цитокина IFN и снижение соотношения IFN/IL-17А IL-4 у части болных ХОБЛ с бронхитическим фенотипом свидетелствует об активации воспалителного процесса у болных.

Ключевые слова: хроническая обструктивная болезн легких, интерлейкин, Т-хелперы, объем форсированного выдыхаемого воздуха.

Nasirova Aziza Akbarovna

Assistant of the Department of Internal Medicine, Faculty of Pediatrics, PhD Samarkand State Medical University Samarkand, Uzbekistan

CHARACTERISTICS OF THE IMMUNE REACTION IN CHRONIC OBSTRUCTIVE PULMONARY DISEASE PHENOTYPES

ANNOTATION

Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD) is a disease of the respiratory system that develops continuously and has an increasing mortality rate.

The purpose of the study is to study the characteristics of the immune response in the clinical and functional phenotypes of COPD.

Materials and methods. A prospective comparative study included 75 patients (mean age 54.3 ± 3.6 years) with stable COPD on the basis of voluntary patient consent. COPD diagnosis Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease: Global strategy for the diagnosis, treatment and prevention of Chronic Obstructive Lung Disease (GOLD, 2021). was carried out according to the criteria. Among those examined, 25 patients with a mild course (COPD 1st), 31 - with a medium-severe course (COPD 2nd), and 19 - with a severe course (COPD 3rd). there were patients. The control group consisted of 20 healthy non-smoking volunteers (mean age 51.0±3.2). Results. Various types of immunity have been identified in the inflammatory response in patients with COPD. The analysis of the cytokine profile in the observation groups showed that in patients with a bronchitic phenotype (group 1) in 63% of cases, TNF was 2.3 times lower against the background of a 1.2-fold (p < 0.05) decrease in the level of IL-4 compared to the control group (p < 0.05) and IFN increased 2.5-fold (p < 0.05). An increase in the anti-inflammatory cytokine IFN and a decrease in the IFN/IL-17A ratio of IL-4 in some patients with COPD with a bronchitic phenotype indicate the activation of the inflammatory process in patients.

Keywords: Chronic obstructive pulmonary disease, interleukin, T-helper, forced exhaled air volume.

Nasirova Aziza Akbarovna

Pediatriya fakulteti ichki kasalliklar k afedrasi assistenti, PhD Samarqand Davlat tibbiyot universiteti Samarqand, O'zbekiston

SURUNKALI OBSTRUKTIV O'PKA KASALLIGI FENOTIPLARIDA IMMUNITET REAKTSIYASINING XUSUSIYATLARI

ANNOTATSIYA

Surunkali obstruktiv o'pka kasalligi (O'SOK) doimiy ravishda rivojlanib boradigan va o'lim darajasi oshib boradigan nafas olish tizimining kasalligidir.

Tadqiqotning maqsadi O'SOKning klinik va funktsional fenotiplarida immune javob reaktsiyasining xususiyatlarini o'rganish.

Materiallar va usullar. Istiqbolli qiyosiy tadqiqot ixtiyoriy ravishda bemor roziligi asosida barqaror O'SOK bilan kasallangan 75 bemorni (o'rtacha yoshi 54,3±3,6 yosh) o'z ichiga oladi. O'SOK tashxisi Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease: Global strategy for the diagnosis, treatment and prevention of Chronic Obstructive Lung Disease (GOLD, 2021). mezonlariga muvofiq amalga oshirildi. Tekshirilganlar orasida yengil kechishi bilan 25 bemor (O'SOK 1-dar), 31 - o'rta og'ir kechishi bilan (O'SOK 2-dar) va 19 - og'ir kechishi bilan ( O'SOK 3-dar ) bemorlar bor edi. Nazorat guruhi uchun 20 nafar sog'lom chekmaydigan o'z ixtiyori bilan ishtirok etganlardan iborat edi (o'rtacha yoshi 51,0±3,2). Natijalar. O'SOK bilan og'rigan bemorlarda yallig'lanish reaktsiyasida immunitetning har xil turlari aniqlangan. Kuzatuv guruhlarida sitokin profilini tahlil qilish shuni ko'rsatdiki, bronxitik fenotipi (1-guruh) bo'lgan bemorlarda 63% hollarda nazorat guruhiga nisbatan IL-4 darajasining 1,2 baravar (p < 0,05) pasayishi fonida TNF 2,3 baravar (p < 0,05) va IFN 2,5 baravar (p < 0,05) ko'paygan. Bronxitik fenotipli O'SOK bilan og'rigan bemorlarning bir qismida aniqlangan yallig'lanishga qarshi sitokin IFN ning ko'payishi va IFN/IL-17A nisbatining IL-4 ning pasayishi bemorlarda yallig'lanish jarayonining faollashishini ko'rsatadi.

Kalit so'zlar: Surunkali obstruktiv o'pka kasalligi, interleykin, T-helper, majburiy chiqarilgan havo hajmi.

Kirish. Surunkali obstruktiv o'pka kasalligi (O'SOK) doimiy ravishda rivojlanib boradigan va o'lim darajasi oshib boradigan nafas olish tizimining kasalligidir. Kasallikning patogenezidagi muhim jihati shundaki o'pka va o'pkadan tashqari ko'rinishlari asosida mahalliy va tizimli surunkali yallig'lanish rivojlanishi yotadi. Tizimli yallig'lanish rivojlanishida va orttirilgan immunitet reaktsiyalarini o'z ichiga olgan murakkab immunopatologik jarayon xarakteriga ega. O'SOK bilan og'rigan bemorlarda mahalliy yallig'lanishning rivojlanishi T-helper (Th) yallig'lanish immunokompetent hujayralarining faollashishi bilan birga keladi, ularning populyatsiyasiga Th1-, Th2-, Th17-turlari va boshqalar kiradi. Immunitet reaktsiyasini shakllantirishda sitokinlar muhim rol o'ynaydi, ular T-helper immunitet reaktsiyasi hujayralarining og'ishi uchun sharoit yaratadi, yallig'lanish jarayonining tabiati va natijasini aniqlaydi. Tug'ma va adaptiv immunitetning o'zaro bog'liqligi nuqtai nazaridan olib borilgan tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, O'SOK bilan og'rigan bemorlarda immun javobning qutblanishi Th1 yoki Th2 yo'liga yo'naltirilishi mumkin [6], ammo Th1 va Th17 immun javob turlari ham rivojlanishi mumkin [5, 7, 15].

O'SOKda klinik ko'rinishlarning o'zgaruvchanligi, patologik jarayonning qo'zishida bronxial obstruktsiya kasallikning klinik va funktsional variantlari yoki fenotiplarini ajratish uchun asos bo'ldi [12, 14, 17]. Bemorda surunkali bronxit va o'pka emfizemasi mavjudligidir kasallikning o'ziga xos xususiyati hisoblanadi. Ushbu komponentlarning har birining har bir alohida klinik holatda havo oqimining cheklanishini shakllantirishdagi nisbiy hissasi sezilarli darajada farq qiladi. Surunkali bronxit yoki o'pka emfizemasining ustunligi kasallikning klassik fenotiplari - bronxit yoki emfizemaning shakllanishini belgilaydi [1, 11, 16].

Klinik va rentgenologik ko'rinishlarning farqi O'SOK fenotiplarida yallig'lanish rivojlanishining hujayra mexanizmlari o'rtasidagi farqni taxmin qilishga imkon beradi. Biroq, O'SOK fenotiplarida immunopatogenezning o'ziga xos xususiyatlari haqida ma'lumotlar kam. Ilgari o'tkazilgan tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, immunitet reaktsiyasi turi kasallikning og'irligi bilan bog'liq [4]. Ushbu masala bo'yicha bazi ilmiy ishlarda, kasallikning bronxitik va emfizematoz fenotiplarining immunitet holati immunitet tanqisligi va autoimmun kasallik fenotiplari sifatida ko'rib chiqishni taklif qilingan [10]. Shu munosabat bilan, kasallikning turli klinik va funktsional fenotiplari bilan immunitet tizimining javobini o'rganish dolzarb bo'lib qoladi, bu yallig'lanishning rivojlanish mexanizmlarini aniqlashga imkon beradi va O'SOKni davolash va oldini olishni optimallashtiradi.

Tadqiqotning maqsadi O'SOKning klinik va funktsional fenotiplarida immune javob reaktsiyasining xususiyatlarini o'rganish.

Materiallar va usullar. Istiqbolli qiyosiy tadqiqot ixtiyoriy ravishda bemor roziligi asosida barqaror O'SOK bilan kasallangan 75 bemorni (o'rtacha yoshi 54,3±3,6 yosh) o'z ichiga oladi. O'SOK tashxisi

Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease: Global strategy for the diagnosis, treatment and prevention of Chronic Obstructive Lung Disease (GOLD, 2021). mezonlariga muvofiq amalga oshirildi. Tekshirilganlar orasida yengil kechishi bilan 25 bemor (O'SOK 1-dar), 31 - o'rta og'ir kechishi bilan (O'SOK 2-dar) va 19 - og'ir kechishi bilan ( O'SOK 3-dar ) bemorlar bor edi. Nazorat guruhi uchun 20 nafar sog'lom chekmaydigan o'z ixtiyori bilan ishtirok etganlardan iborat edi (o'rtacha yoshi 51,0±3,2).

Bemorlarning klinik va funktsional tadqiqoti tasdiqlangan so'rovnoma avliyo George kasalxonasi (St. George's Respiratory Questionnaire (SGRQ)) va CAT (COPD Assessment Test) testi yordamida asosiy kasallik belgilarini baholashni o'z ichiga oladi. Tashqi nafas olish funktsiyasi spirometrik ko'rsatkichlar bo'yicha baholandi: o'pkaning majburiy hayotiy hajmi (O'MHH), 1 soniyada majburiy chiqarilgan havo hajmi (MCHHH1) va ularning hisoblangan nisbati (MCHHH1/ O'MHH).

O'SOK fenotipi klinik va funktsional xususiyatlarga ko'ra aniqlandi. Amfizematik fenotip tana pletismografiyasiga ko'ra, yetakchi klinik alomat nafas qisilishi bo'lsa, ozgina balg'amsiz yo'tal bo'lsa, auskultatsiya paytida qattiq nafas eshitilsa, giperinflyatsiya va "havo tuzog'i" belgilari aniqlandi. Bemorlar O'SOKning belgilangan fenotipiga qarab 2 guruhga bo'lingan. 1 - guruh bronxitik fenotipi bo'lgan 28 nafar bemordan iborat bo'lib, ularda klinik ko'rinish yo'tal bilan tavsiflangan, asosan ertalabki, shilliq yoki shilliq-yirig'li balg'am ajratilgan. Bemorlarda nafas olish va chiqarishda bronxial qarshilikning kuchayishi, funktsional qoldiq sig'imi parametrlari, o'pkaning qoldiq hajmi va o'pkaning qoldiq hajmi tuzilishda o'pkaning umumiy sig'imi sog'lom odamlardagi ko'rsatkichlar bilan taqqoslandi, bu giperinflyatsiya va "havo tuzog'i"belgilarining yo'qligini ko'rsatdi. Bronxit fenotipi bo'lgan 1-guruh bemorlari orasida yengil O'SOK bilan og'rigan bemorlar ustunlik qilishdi.

2-guruhga amfizematoz fenotipli 47 bemor kirdi, ularda klinik ko'rinish jismoniy mashqlar paytida hansirash, oz miqdordagi shilliq balg'am ajralishi bilan ajralib turardi. Bemorlarda nafas olish va chiqarishida bronxial qarshilikning kuchayishi, o'pkaning funktsional qoldiq sig'imning oshishi, o'pkaning qoldiq hajmi va uning ulushi tuzilishidagi o'pkaning qoldiq hajmi giperinflyatsiya mavjudligini ko'rsatadigan o'pkaning umumiy sig'imi va"havo tuzog'i" aniqlandi.

2-guruhdagi Amfizematoz fenotipli O'SOKning o'rtacha va og'ir kechishi bilan bo'lgan bemorlar ustunlik qilishdi.

Bemorlarda qon zardobida interleykinlar (IL) (IL-4, IL-6, IL-10, IL-17A), o'simta nekrozi omili (TNF) va interferon gamma (IFN) darajasi BD FACS Canto II apparatida oqim sitometriyasi yordamida aniqlandi, ushbu kompaniyaning sinov tizimlaridan foydalanilgan. O'SOK bilan og'rigan bemorlarda tizimli yallig'lanishni shakllantirishda T-xelper immun javob turi muhim rol o'ynaganligi sababli, Th - 0

limfotsitlarining qutblanish yo'nalishini tavsiflovchi sitokin balansi indekslari bilan xarakterlanadi: IFN/IL-17A.

Natijalar. O'SOK bilan og'rigan bemorlarda yallig'lanish reaktsiyasida immunitetning har xil turlari aniqlangan. Kuzatuv guruhlarida sitokin profilini tahlil qilish shuni ko'rsatdiki, bronxitik fenotipi (1-guruh) bo'lgan bemorlarda 63% hollarda nazorat guruhiga nisbatan IL-4 darajasining 1,2 baravar (p < 0,05) pasayishi fonida TNF 2,3 baravar (p < 0,05) va IFN 2,5 baravar (p < 0,05) ko'paygan. Bronxitik fenotipli O'SOK bilan og'rigan bemorlarning bir qismida aniqlangan yallig'lanishga qarshi sitokin IFN ning ko'payishi va IFN/IL-17А nisbatining IL-4 ning pasayishi bemorlarda yallig'lanish jarayonining faollashishini ko'rsatadi . 30% hollarda yallig'lanish sitokini IL-17A darajasining 2 baravar ko'payishi (p < 0,05) va yallig'lanishga qarshi sitokini IL-10 1,2 baravar (p < 0,05), IL-4 darajasining 1,2 baravar pasayishi (p < 0,05) va IFN nisbati nazorat guruhiga nisbatan IFN/IL-17A. Sitokin profilidagi o'zgarishlarning tabiati Th17-immun javob yo'lining shakllanishini ko'rsatadi. Bemorlarda TNFva IFN ifodasi nazorat guruhiga nisbatan oshdi, ammo faqat Thl-immun javob yo'li bilan farqlanadigan bemorlarda statistik jihatdan sezilarli darajada farq qildi. O'SOK emfizematoz fenotipli (2-guruh) bo'lgan bemorlarda 13% hollarda sitokin profilidagi o'zgarishlar IL-4 sitokin darajasining 1,3 baravar pasayishi (p < 0,05), TNF ishlab chiqarilishining 2,6 baravar ko'payishi (p < 0,05), IFN 2,7 marta (p < 0,05) va IFN/IL-17A nisbati nazorat guruhiga nisbatan, bu Th1 - immun javob yo'lining shakllanishini ko'rsatdi. 82% hollarda bemorlarning ushbu guruhida IL-17A va yallig'lanishga qarshi sitokin IL-10 darajasining mos ravishda 1,7 va 2 baravar (p < 0,05) statistik jihatdan sezilarli darajada oshishi kuzatildi, bu Th17 - immun javob turiga xosdir.

Olingan natijalar O'SOK bilan og'rigan bemorlarda immunitet reaktsiyasining multitipli ekanligini ko'rsatdi. Bronxitik fenotipidagi

Список литературы / References / Iqriboslar

tizimli yallig'lanish O'SOK asosan Th1 hujayralari (63% hollarda), emfizematoz fenotipda Th17 tipidagi (82% hollarda) immun javob hujayralari tomonidan tartibga solinadi.

Bronxitik fenotipli bo'lgan bemorlarda O'SOK 1-darajasida Th1-immunitet reaktsiyasi ustunlik qiladi, O'SOK 2-darajasida Th1 - va Th17 - immunitet reaktsiyasi teng nisbatda aniqlanadi va O'SOK 3-darajasida Th17-immunitet reaktsiyasi ustunlik qiladi. Emfizematoz fenotipli bo'lgan bemorlarda O'SOK 1-darajasida Th17yo'lli immunitet reaktsiyasi ustunlik qiladi, bu uchdan ikki qismida Th17-immunitet reaktsiyasi yo'li ustunligi aniqlanadi va O'SOK 1-darajasida bu yo'l barcha bemorlarda aniqlanadi.

Xulosa. Tadqiqot natijalari shuni ko'rsatdiki, bronxitik va emfizematoz fenotipli O'SOK bilan og'rigan bemorlarda immunitet reaktsiyasining ko'p turi mavjud.O'SOKning bronxitik fenotipida T-xelperlarining differentsiatsiyasi asosan quyidagi Th1-immunitet reaktsiyasi yo'llari ustunlik qiladi. Bronxial obstruktsiya kuchayib, kasallikning og'irligi oshgani sayin, Th17 - immunitet reaktsiyasi yo'li ustunlik qiladi. O'SOKning emfizematoz fenotipida surunkali yallig'lanishni saqlashda muhim rol o'ynaydigan Th17 yo'li bo'ylab immunitet reaktsiyasi kasallikning dastlabki bosqichlarida shakllanadi. Th17 yo'li bo'ylab qutblanishni ta'minlaydigan sitokinlar darajasining oshishi bronxoobstruktiv kasalliklarning rivojlanishi va giperinflyatsiyaning kuchayishi bilan bog'liq. O'tkazilgan tadqiqot shuni ko'rsatdiki, immunitet reaktsiyasining turi ma'lum darajada kasallikning kechishini va O'SOK klinik va funktsional fenotipining shakllanishini aniqlaydi.

Kasallikning dastlabki bosqichida O'SOK fenotipini va immunitet reaktsiyasi turini aniqlash kasallikning erta bosqichlarida kechishini bashorat qiladi va fenotipga yo'naltirilgan terapiyani tanlashni asoslaydi.

1. Antoniu S.A. Targeting the TNF-alpha pathway in sarcoidosis. Expert Opin. Ther. Targets, 2010, Vol. 14,no 1, pp. 21-29.

2. Arkhipov V., Arkhipova D., Miravitlles M., Lazarev A., Stukalina E. Characteristics of COPD patients according to GOLD classification and clinical phenotypes in the Russian Federation: the SUPPORT trial. Int. J. Chron. Obstruct. Pulmon. Dis., 2017, Vol. 12, pp. 3255-3262.

3. Bade G., Khan M.A., Srivastava A.K., Khare P., Solaiappan K.K., Guleria R., Palaniyar N., Talwar A. Serum cytokine profiling and enrichment analysis reveal the involvement of immunological and inflammatory pathways in stable patients with chronic obstructive pulmonary disease. Int. J. Chron. Obstruct. Pulmon. Dis., 2014, Vol. 9, no. 1, pp. 759-773.

4. Burrows B., Fletcher C.M., Heard B.E., Jones N.L., Wootliff J.S. The emphysematous and bronchial types of chronic airways obstruction. A clinicopathological study of patients in London and Chicago. Lancet, 1966, Vol. 287,no. 7442, pp. 830-835.

5. Caramori G., Casolari P., Barczyk A., Durham A, Stefano A., Adcock Ia. COPD immunopathology. Semin.Immunopathol., 2014, Vol. 38, no. 4, pp. 497-515.

6. Cruz T., Lopez-Giraldo A., Noell G., Casas-Recasens S., Garcia T., Molins L., Juan M., Fernandez M.A., Agusti A., Faner R. Multi-level immune response network in mild-moderate Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD). Respir. Res., 2019, Vol. 20, 152. doi: 10.1186/s12931-019-1105-z.

7. Eltboli O., Bafadhel M., Hollins F., Wright A., Hargadon B., Kulkarni N., Brightling C. COPD exacerbation severity and frequency is associated with impaired macrophage efferocytosis of eosinophils. BMC Pulm. Med., 2014, Vol. 14, 112. doi: 10.1186/1471-2466-14112.

8. Fraig M., Shreesha U., Savici D., Katzenstein A.L. Respiratory bronchiolitis: a clinicopathologic study incurrent smokers, ex-smokers, and never-smokers. Am. J. Surg. Pathol., 2002, Vol. 26, no. 5, pp. 647-653.

9. Ivanov S., Linden A. New drugs and targets for asthma and COPD. Progr. Respir. Res., 2010, no. 39, pp. 3-23.

10. J. Chron. Obstruct. Pulmon. Dis., 2017, Vol. 12, pp. 1857-1865.

11. Koenderman L., Chilvers E. Future treatment in patients with chronic obstructive pulmonary disease: To reverse or not to reverse steroid resistance - that is the question. J. Allergy Clin. Immunol., 2014, Vol. 134, no. 2, pp. 314-322.

12. Le O., Pichavant R.M., Frealle E., Guillon A., Si-Tahar M., Gosset Ph., Th17 cytokines: novel potential therapeutic targets for COPD pathogenesis and exacerbations. Eur. Respir. J., 2017, Vol. 50, no. 4, 1602434. doi: 10.1183/13993003.02434-2016.

13. Li X.N., Pan X., Qiu D. Imbalances of Th17 and Treg cells and their respective cytokines in COPD patientsby disease stage. Int. J. Clin. Exp. Med., 2014, Vol. 12, no. 7, pp. 5324-5329. Morphological changes in the respiratory system in chronic obstructive pulmonary disease. Arkhiv patologii = Archivesof Pathology, 2016, no. 1, pp. 42-50. (In Russ.)] № 6. C. 657-672. [Nikonova A.A., Khaitov M.R., Khaitov R.M. Characteristics and role of different populations of macrophages in the pathogenesis of acute and chronic lung diseases. Meditsinskaya immunologiya = Medical Immunology (Russia), 2017, Vol. 19, no. 6, pp. 657-672. (In Russ.)] doi: 10.15789/1563-06252017-6-657-672.

14. Ponce-Gallegos M.A., Ramirez-Venegas A., Falfan-Valencia R. Th17 profile in COPD exacerbations. Int.

15. Pridgeon C., Bugeon L., Donnelly L., Straschil U., Tudhope S.J., Fenwick P., Lamb J.R., Barnes P.J., Dallman M.J. Regulation of IL-17 in chronic inflammation in the human lung. Clin. Sci., 2011, Vol. 120, no. 12, pp. 515-524.

16. Snoeck-Stroband J.B., Lapperre T.S., Gosman M.M.E., Boezen H.M., Timens W., ten Hacken N.H.T., Sont J.K., Sterk P.J., Hiemstra P.S.; Groningen Leiden Universities Corticosteroids in Obstructive Lung Disease (GLUCOLD) Study Group. Chronic bronchitis sub-

phenotype within COPD: inflammation in sputum and biopsies.Eur. Respir. J., 2008, Vol. 31, pp. 70-77. T. 18, № 3. С. 287-290. Lobanova E.G., Kalinina E.P., Denisenko Yu.K. Peculiarities of the cytokine levels of Th1 andTh17 lymphocytes in patients with chronic obstructive pulmonary disease. Meditsinskaya immunologiya = Medical Immunology (Russia), 2016, Vol. 18, no. 3, pp. 287-290. (In Russ.)] doi: 10.15789/1563-0625-2016-3-287-290.

17. Wang H., Ying H., Wang S. Imbalance of peripheral blood Th17 and Treg responses in patients with chronicobstructive pulmonary disease. Clin. Respir. J., 2015, Vol. 9, no. 3, pp. 330-341.

18. Антонюк М.В., Новгородцева Т.П., Юренко А.В., Минеева Е.Е., Кнышова В.В. Оценка риска раз- вития обострений у пациентов с хронической обструктивной болезню легких // Здорове. Медицинская экология. Наука, 2017. Т. 71, № 4. С. 1115. [Antonyuk M.V., Novgorodtseva T.P., Yurenko A.V., Mineeva E.E.,Knyshova V.V. Estimation of risk of exacerbations in patients with chronic obstructive pulmonary disease. Zdorovye.Meditsinskaya ekologiya. Nauka = Health. Medical Ecology. Science, 2017, Vol. 71, no. 4, pp. 11-15. (In Russ.)]

19. Бабамурадова З., Насирова А., Искандарова Ф. ЭНДОТЕЛИАЛНАЯ ДИСФУНКЦИЯ ПРИ ХРОНИЧЕСКОЙ СЕРДЕЧНОЙ НЕДОСТАТОЧНОСТИ В СОЧЕТАНИИ С САХАРНЫМ ДИАБЕТОМ //Журнал кардиореспираторных исследований. - 2021. - Т. 2. - №. 3. - С. 49-52.

20. Бережная Н.М., Сепиашвили Р.И. Интерлейкины в патогенезе атопических аллергических заболева-ний // Аллергология и иммунология, 2014. T. 15, № 3. С. 169-176. [Berezhnaya N.M., Sepiashvili R.I. Interleukins in the pathogenesis of atopic allergic diseases. Allergologiya i immunologiya = Allergology and Immunology, 2014,Vol. 15, no. 3, pp. 169-176. (In Russ.)]

21. Долинина Л.Ю., Делиева А.Н., Богданова Е.О., Галкина О.В., Трофимов В.И. Особенности локално- го воспаления при хронической обструктивной болезни легких в зависимости от степени тяжести // Меди-цинская иммунология, 2013. T. 15, № 2. С. 141-146. [Dolinina L.Yu., Delieva A.N., Bogdanova E.O., Galkina O.V.,Trofimov V.I. Features of local inflammation in chronic obstructive pulmonary disease, depending on theseverity. Meditsinskaya immunologiya = Medical Immunology (Russia). 2013, Vol. 15, no. 2, pp. 141-146. (In Russ.)] doi: 10.15789/1563-0625-2013-2-141-146.

22. Калинина Е.П., Виткина Т.И., Кнышова В.В., Федосеева Е.А., Новгородцева Т.П., Гвозденко Т.А. Клинико-иммунологическое сопоставление при Th-зависимых механизмах иммунного ответа у болных хронической обструктивной болезню легких // Медицинская иммунология, 2018. T. 20, № 6. С. 855-864. [Kalinina E.P., Vitkina T.I., Knyshova V.V., Fedoseeva E.A., Novgorodtseva T.P., Gvozdenko T.A. Clinical and immunological comparison in Th-dependent mechanisms of the immune response in patients with chronic obstructive pulmonary disease. Meditsinskaya immunologiya = Medical Immunology (Russia), 2018, Vol. 20, no. 6,pp. 855-864. (In Russ.)] doi: 10.15789/1563-0625-2018-6-855-864.

23. Калинина Е.П., Лобанова Е.Г., Антонюк М.В. Иммунометаболические фенотипы хронической об-структивной болезни легких у мужчин // Медицинская иммунология, 2014. T. 16, № 4. С. 375-380. [Kalinina E.P.,Lobanova E.G., Antonyuk M.V. Immune and metabolic phenotypes of chronic obstructive pulmonary disease in men. Meditsinskaya immunologiya = Medical Immunology (Russia), 2014, Vol. 16, no. 4, pp. 375-380. (In Russ.)]doi: 10.15789/1563-0625-2014-4-375-380.

24. Коровкина Е.С., Костинов М.П. Иммунопатологические механизмы внеболничной пневмонии и хронической обструктивной болезни легких, обусловленные инфекционной этиологией этих заболева- ний, и пути возможной иммунокоррекции // Журнал микробиологии, эпидемиологии и иммунобиологии, 2019. № 2. С. 100-109. [Korovkina E.S., Kostinov M.P. Immunopathological mechanisms of community-acquired pneumonia and chronic obstructive pulmonary disease caused by the infectious etiology of these diseases, and theways of possible immunocorrection. Zhurnal mikrobiologii, epidemiologii i immunologii = Journal of Microbiology,Epidemiology and Immunobiology, 2019, no. 2, pp. 100-109. (In Russ.)]

25. Лобанова Е.Г., Калинина Е.П., Денисенко Ю.К. Особенности содержания цитокинов Th1- и Th17- лимфоцитов у лиц с хронической обструктивной болезню легких // Медицинская иммунология, 2016.

26. Малыхин Ф.Т., Косторная И.В. Морфологические изменения органов дыхания при хронической обструктивной болезни легких // Архив патологии, 2016. № 1. С. 42-50. [Malykhin F.T., Kostornaya I.V.

27. Насирова А. А. ХАРАКТЕРИСТИКИ КАЧЕСТВА ЖИЗНИ БОЛНЫХ БРОНХИАЛНОЙ АСТМОЙ, ХРОНИЧЕСКОЙ ОБСТРУКТИВНОЙ БОЛЕЗНЮ ЛЕГКИХ И ИХ СОЧЕТАНИЕМ //Журнал кардиореспираторных исследований. - 2022. - Т. 3. -№. 3.

28. Насирова А. А., Бабамурадова З. Б., Базарова С. А. Особенности иммунологических показателей у болных хронической обструктивной болезню легких и бронхиалной астмой //Журнал кардиореспираторных исследований. - 2020. - Т. 1. - №. 3.

29. Насирова А. А., Садикова Ш. Н., Курбанова З. П. Современные представления о роли поверхностного фенотипа лимфоцитов при хронической обструктивной болезни легких и бронхиалной астме и их лечение //Вестник науки и образования. - 2020. - №. 13-2 (91). - С. 49-53.

30. Насирова А. А., Садикова Ш. Н., Курбанова З. П. Современные представления о роли поверхностного фенотипа лимфоцитов при хронической обструктивной болезни легких и бронхиалной астме и их лечение //Вестник науки и образования. - 2020. - №. 13-2 (91). - С. 49-53.

31. Никонова А.А., Хаитов М.Р., Хаитов Р.М. Характеристика и рол различных популяций макро- фагов в патогенезе острых и хронических заболеваний легких // Медицинская иммунология, 2017. T. 19,

32. Новиков Д.К., Смирнова О.В. Иммунологические фенотипы хронической обструктивной болез-ни легких: перспективы иммунокоррекции // Вестник ВГМУ, 2014. T. 13, № 4. С. 102-109. [Novikov D.K., Smirnova O.V. Immunological phenotypes of chronic obstructive pulmonary disease: prospects for immune. VestnikVGMU = Bulletin of Vitebsk State Medical University. 2014, Vol. 13, no. 4, pp. 102-109. (In Russ.)]

33. Трофименко И.Н., Черняк Б.А. Сравнителная клинико-функционалная характеристика бронхи- тического и эмфизематозного фенотипов хронической обструктивной болезни легких // Сибирский ме- дицинский журнал, 2011. № 6. С. 59-63. [Trofimenko I.N., Chernyak B.A. Comparative clinical and functional characteristics of bronchitic and emphysematous phenotypes of chronic obstructive pulmonary disease. Sibirskiy meditsinskiy zhurnal = Siberian Medical Journal, 2011, no. 6, pp. 5963. (In Russ.)]

34. Шестовицкий В.А., Гринштейн Ю.И., Максимова А.В. Цитооксидантные характеристики местного фагоцитарноклеточного иммунитета в стадии тяжелого обострения при клинических фенотипах хро- нической обструктивной болезни легких // Пулмонология, 2017. T. 27, № 4. С. 478-483. [Shestovitsky V.A.,Grinshtein Yu.I., Maksimova A.V. Cytooxidant characteristics of local phagocytic cell immunity in the stage of severe exacerbation in clinical phenotypes of chronic obstructive pulmonary disease. Pulmonologiya = Pulmonology, 2017, Vol. 27, no. 4, pp. 478-483. (In Russ.)]

35. Шодикулова Г. З., Элламонов С. Н., Насирова А. А. Частота встречаемости дилатационной кардиомиопатии в узбекской

популяции //Вестник науки и образования. - 2020. - №. 13-2 (91). - С. 44-48.

36. Мирзаев, Р. З., Ташкенбаева, Э. Н., & Абдиева, Г. А. (2022). ПРОГНОСТИЧЕСКИЕ КЛИНИЧЕСКИЕ МАРКЕРЫ ПОЧЕЧНОЙ НЕДОСТАТОЧНОСТИ ПРИ МЕТАБОЛИЧЕСКОМ СИНДРОМЕ. Журнал кардиореспираторных исследований, (SI-2).

37. Ризаев Ж. А. и др. Анализ активных механизмов модуляции кровотока микроциркуляторного русла у больных с пародонтитами на фоне ишемической болезни сердца, осложненной хронической сердечной недостаточностью //Вюник проблем бюлогй i медицини. - 2019. - №. 4 (1). - С. 338-342.

38. Ташкенбаева, Э., Абдиева, Г., Хайдарова, Д., & Саидов, М. (2021). Распространенность метаболического синдрома у пациентов с ишемической болезнью сердца. Журнал кардиореспираторных исследований, 2(1), 85-88.

39. Зиядуллаев Ш. Х. и др. Роль некоторых регуляторных цитокинов в иммунопатогенезе экзогенных аллергических альвеолитов //Здобутки юптчно! i експерименгально! медицини. - 2017. - №. 1. - С. 38-41.

40. Fattaeva D. R., Rizaev J. A., Rakhimova D. A. Efficiency of Different Modes of Therapy for Higher Sinus after COVID-19 in Chronic Obstructive Pulmonary Disease //Annals of the Romanian Society for Cell Biology. - 2021. - С. 6378-6383-6378-6383.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.