ХАЛЫҚТЫҢ КӨШІ-ҚОНЫ САЛАСЫНДАҒЫ ЗАҢНАМА ПЕН ҚҰҚЫҚ ҚОЛДАНУДЫ ЖЕТІЛДІРУДІҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ Текст научной статьи по специальности «Право»

ЭОЖ 342.7

CL

< Z

CL

О

е

X

ХАЛЬЩТЬЩ КЭШЩОНЫ САЛАСЫНДАГЫ ЗАЦНАМА ПЕН К¥КЬЩ КОЛДАНУДЫ ЖЕТ1ЛД1РУДЩ ЭЗЕКТ1 МЭСЕЛЕЛЕР1

Даурен Эбштай^лы Жампеисов

«Alikhan Bokeikhan University» бмм беру

мекеместщ ага оцытушысы, цуцыц Ma^cmpi,

Казацстан Республикасы, Семей ц., e-mail: daurxxvek@bk.ru

Думан Эбштай^лы Жампеисов1

«Alikhan Bokeikhan University» бмм беру мекеместщ цауымдастырылган профессоры, PhD докторы, Казацстан Республикасы, Семей ц., e-mail: duman_d@mail.ru

Аннотация. Соцгы кезде элемде болып жатцан эскери, санкциялыц-экономикалыц оцигалар, адамдардыц жаппай кешицоны квптеген мемлекеттердщ алацдатушылыгын тудырып, назарын аударуда. Осы ретте халыцтыц кешл-цоны, зацсыз кешi-цонды зерт-теуге багытталган гылыми iзденicmеpге сураныстыц артуы зацды цубылыс. Казацстан Республикасы кеш^цон саясатыныц 2017-2021 жылдарга арналган тужырымдамасы-ныц меpзiмi аяцталып, 2022-2026 жылдарга арналган кеш^цон саясатыныц тужы-рымдамасы эзipленуде. Жаца тужырымдаманы эзipлеуде гылыми негiздеpдi ескеру мiндеmmi шарт. Осы мацалада тацырып аясында бipцamap езекmi мэселелер царасты-рылып, усыныстар беpiлдi. Атап айтсац, шеmелдiкmi немесе азаматтыгы жоц адамды Казацстан Республикасыныц зацнамасын бузганы Yшiн Казацстан Республикасыныц ше-гiнен тыс шыгарып жiбеpу туралы арыздар бойынша азаматтыц icmеpдi царау кезт-де арыздардыц негiздi, зацга сэйкес болуына ерекше назар аудару керек. Шетелдттщ немесе азаматтыгы жоц адамныц Казацстан Республикасыныц халыцтыц кеш^цоны саласындагы зацнамасын бузуы бойынша icmеpдi эюмшшк соттарда царау кезтде эшмшшк жазалардыц тшмдшгт, зац нормасын жеmiлдipудi царастыру цажет. Казацстан Республикасы Кылмыстыц кодексШц «Зацсыз кеш^цонды уйымдастыру» 394 бабыныц диспозициясы мен жазаны цолдануды жеmiлдipу бойынша усыныстар берш-дi. Халыцтыц кешi-цоны саласындагы цылмыстыц цуцыц бузушылыцтардыц алдын алу мен санын азайту Yшiн мемлекеттт емес субъектыердщ ресурстарын кещнен цолда-ну, цуцыцтыц сауатсыздыцты жою, мемлекеттт жоспарлау шнде усынылган шаралар цылмыстылыцца ыцпал ету бойынша mиiмдiлiгiн аныцтау Yшiн галым криминологтарды тарту цажеттыш негiзделдi. Зацсыз кеш^цондыреттеу бойынша зацсыз кешт келудщ субъектш угымы, зацсыз кешт келудi болдырмау, реадмиссия, рацымшылыц бойынша

о

о усыныстар келmipiледi.

< СП

ь

-О

с;

ш £

Ч О X

о <

СП

X

ь

Тушн свздер: халыцтыц кеш^цоны, зацсыз кешi-цон, халыцтыц кеш^цоны саласындагы цуцыц шыгармашылыцты жеmiлдipу, халыцтыц кеш^цоны саласындагы цуцыц цолдануды жеmiлдipу.

1 Хат-хабарларга арналган автор

АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА И ПРАВОПРИМЕНЕНИЯ В СФЕРЕ МИГРАЦИИ НАСЕЛЕНИЯ

Даурен Абильтаевич Жампеисов

Старший преподаватель учреждения образования «Alikhan Bokeikhan University», магистр права, Республика Казахстан, г. Семей, e-mail: daurxxvek@bk.ru

Думан Абильтаевич Жампеисов

Ассоциированный профессор учреждения образования «Alikhan Bokeikhan University», доктор PhD, Республика Казахстан, г. Семей, e-mail: duman_d@mail.ru

Аннотация. В последнее время военные, санкционно-экономические события, происходящие в мире, массовая миграция людей вызывают тревогу и привлекают внимание многих государств. При этом рост спроса на научные изыскания, направленные на изучение миграции населения, нелегальной миграции, является закономерным явлением. Кроме того, истек срок реализации Концепции миграционной политики Республики Казахстан на 20172021 годы и в настоящее время разрабатывается концепция миграционной политики на 2022-2026 годы. При разработке новой концепции обязательным условием является учет научных основ. В данной статье в рамках темы рассмотрен ряд актуальных вопросов и даны рекомендации. В частности, при рассмотрении гражданских дел по заявлениям о выдворении иностранца или лица без гражданства за пределы Республики Казахстан за нарушение законодательства Республики Казахстан следует обратить особое внимание на обоснованность, соответствие заявлений закону. При рассмотрении в административных судах дел по нарушениям иностранцем или лицом без гражданства законодательства Республики Казахстан в области миграции населения необходимо рассмотреть эффективность административных взысканий, совершенствование нормы закона. Даны рекомендации по совершенствованию диспозиции статьи 394 Уголовного кодекса Республики q Казахстан «Организация незаконной миграции» и применения наказания. Обоснована необходимость привлечения ученых-криминологов для выявления эффективности мер, предложенных в государственном планировании в деле профилактики и снижения количества уголовных правонарушений в сфере миграции населения, широкого использования ресурсов негосударственных субъектов, ликвидации правовой неграмотности. Приводится понятие субъекта незаконной иммиграции по регулированию незаконной миграции, рекомендации по предотвращению незаконной иммиграции, реадмиссии, амнистии.

Ключевые слова: миграция населения, незаконная миграция, совершенствование пра- Д вотворчества в сфере миграции населения, совершенствование правоприменения в сфере миграции населения.

OF POPULATION MIGRATION

Dauren Abiltaevich Zhampeisov

Senior Lecturer of the educational institution «Alikhan Bokeikhan University», Master of Laws, Republic of Kazakhstan, Semey, e-mail: daurxxvek@bk.ru

Duman Abiltaevich Zhampeisov

Associate Professor of the educational institution «Alikhan Bokeikhan University», PhD in Law, Republic of Kazakhstan, Semey, e-mail: duman_d@mail.ru

x

Е

ГП

Л er

В

СП А

CURRENT ISSUES OF IMPROVEMENT OF LEGISLATION >

AND LAW ENFORCEMENT IN THE SPHERE §

X

e о

"О 2 А JZ

"и

Abstract. Recently, the military, sanctions and economic events taking place in the world, the mass migration ofpeople are alarming and attract the attention of many states. At the same time, the growth in demand for scientific research aimed at studying the migration of the population, illegal migration, is a natural phenomenon. In addition, the term for the implementation of the Concept of the Migration Policy of the Republic of Kazakhstan for 2017-2021 has expired and the concept of the migration policy for 2022-2026 is currently being developed. When developing a new concept, a prerequisite is to take into account the scientific foundations. In this article, within the framework of the topic, a number of topical issues are considered and recommendations are given. In particular, when considering civil cases on applicationsfor the expulsion of a foreigner or a stateless person from the Republic of Kazakhstan for violation of the legislation of the Republic of Kazakhstan, special attention should be paid to the validity, compliance of applications with the law. When considering cases in administrative courts on violations by a foreigner or a stateless person of the legislation of the Republic of Kazakhstan in the field ofpopulation migration, it is necessary to consider the effectiveness of administrative penalties, the improvement of the law. Recommendations are given to improve the disposition of Article 394 of the Criminal Code of the Republic of Kazakhstan "Organization of illegal migration" and the application ofpunishment. The necessity of attracting criminologists to identify the effectiveness of measures proposed in state planning in the prevention and reduction of the number of criminal offenses in the field of population migration, the widespread use of resources of non-state actors, and the elimination of legal illiteracy is substantiated. The concept of the subject of illegal immigration for the regulation of illegal migration, recommendations for the prevention of illegal immigration, readmission, amnesty are given.

Keywords: population migration, illegal migration, improvement of lawmaking in the field of population migration, improvement of law enforcement in the field of population migration.

DOI: 10.52026/2788-5291 2022 70 3 138

CL

< z

CL

О

e

X

о

CO

О

in <

< CO

ь

-О

с;

ш £

Ч О X

о <

СП

Kipicne

Жалпы максат ретшде когамда элеумет-TiK турактылык пен келiсiмге жетудi жэне нактылы когамдык катынастарга уактылы эсер етудi кездейтш кукыктык реттеу-дщ тшмдшгш арттыру мацызды мэселе. ^кыктык реттеудш нэтижес мен оныц алдында турган максат арасындагы арака-тынас тYрiндегi кукыктык; реттеу тетшшц тшмдшгш жогарылату Yшiн кукык шыгар-машылыкты, кукыкты колдануды жетiлдiру жэне халыктыц кукыктык мэдениетшш децгешн жогарылату бойынша бiруакытты жэне кешендi жумыс жYргiзу кажет [1].

^азакстан Республикасыныц Президент ^.К. Токаев 2019 жылгы 2 кыр^йектеп ^азакстан халкына Жолдауында «Уюмет кешькон Yдерiсiн баскару Yшiн пэрмендi шаралар кабылдауы тшс» [2] дедь

^азiрri уакытта калыптаскан геосая-си жагдай кешькон такырыбын ^азакстан Yшiн езектендiрiп, сын-тегеурiндер туды-руда. 2022 жылдыц 1 токсанында Ресейден ^азакстанга 204 947 адам келсе, дэл сол ке-зецде 2021 жылы 122 330 адам келген2. 2022

жылдыц акпан-сэуiр аИлары аралыгында Украинадан 3074 адам келген3.

Мемлекет басшысыныц тапсырмасы мен заманауи ахуал зерттеу жумысыныц езек-тiлiгi мен тэжiрибелiк кундылыгын растаИ келе, эрекеттеп зацнама мен кукык колда-ну тэжiрибесiн жетiлдiруге арналган усы-нымдар эзiрлеудi колдаИды.

Гылыми пiкiрлер мен тэжiрибелiк мэлiметтерге негiзделген усынымдар халыктыц кешьконы боИынша бiрнеше к¥кьщ саласында калыптаскан езектi мэселелердi шешуге жэрдемдеседi.

Зерттеу эд1стер1

Осы макалада ец алдымен, формальды логика эдiсi, жYИелi талдау эдiсi, накты та-рихи эдiс, талдау, салыстыру, синтез эдiстерi колданылды.

Формальды логика эдiсi зерттеу бары-сында гылыми нэтижелер мен корытынды-ларды тужырымдау кезiнде колданылды.

ЖYИелi талдау эдiсi гылыми эдебиетте калыптаскан халыктыц кешi-коны саласын-дагы кукык шыгармашылык пен кукык кол-

X

Ь

2 Государственная статистика. [Электрондыцресурс]. — https://www.fedstat.ru/indicator/38480. ЖYгiну к16.06.2022.

3 Приток граждан России в Казахстан увеличился в 2 раза - КНБ. [Электрондыц ресурс]. — https://tengrinews.kz/ kazakhstan_news/pritok-grajdan-rossii-v-kazahstan-uvelichilsya-v-2-raza-knb-466872/. ЖYгiну к16.06.2022.

данудьщ езекп мэселелерш зерделеу, олар-ды шешу жолдарын тужырымдау кезiнде колданылды.

Накты тарихи эдiс халыктыц кешьконы-ныц кукыктык езектi мэселелерiне катысты эртYрлi уакытта жазган галымдардыц пшр-лерiн зерттеуде колданылды.

Оган коса зерттеу барысында такырыпка катысты гылыми пiкiрлер мен ресми кужат-тарга талдау жасалып, салыстыру мен син-тездеу эдiстерi аркылы зерттеудщ нэтижес ретiнде усынымдар эзiрлендi.

Нэтижелер жэне талкылау

Халыктыц кешi-коны кYPделi когамдык кубылыс болгандыктан, кукыктык реттеуде бiрнеше кукык саласын козгайды.

Азаматтык ю жYргiзу кукыгы саласында шетелдiктi немесе азаматтыгы жок адамды ^азакстан Республикасыныц зацнамасын бузганы Yшiн ^азакстан Республикасыныц шепнен тыс шыгарып жiберу туралы ары-здар бойынша азаматтык iстердi карау ста-тистикасыныц соцгы Yш жылдагы мэлiмет-тердi талдау кезшде, келесiдей жагдай аныкталды.

2019 жылы азаматтык соттарга 529 арыз тYCтi. Оныц iшiнде 481 iс шешiм шыгарумен аякталып, 189 iс бойынша арыздар канагат-тандырылмады, ягни 39,2% ютер бойынша. Iстердi карау кезiнде зацдылык бузылган жагдайлары аныкталып, 4 жеке уйгарым шыгарылды.

2020 жылы азаматтык соттарга 528 арыз тусп. Оныц шшде 436 iс шешiм шыгарумен аякталып, 138 ю бойынша арыздар канагат-тандырылмады, ягни 31,6% ютер бойынша. Iстердi карау кезiнде зацдылык бузылган жагдайлары аныкталып, 5 жеке уйгарым шыгарылды.

2021 жылы азаматтык соттарга 587 арыз тусп. Оныц шшде 449 iс шешiм шыгарумен аякталып, 178 ю бойынша арыздар канагат-тандырылмады, ягни 39,6% ютер бойынша. Iстердi карау кезiнде зацдылык бузылган жагдайлары аныкталып, 5 жеке уйгарым шыгарылды4.

Осы тэжiрибелiк мэлiметтерден соттар-мен канагаттандырмаган арыздардыц Yлесi кебейiп бара жатканын байкаймыз. Буныц себептерiнiц iшiнде арыздардыц негiзсiз не-

месе зацга кайшы болгандыгын керсетедь Бул адамдарды сот кызметi орбитасына не-гiзсiз катыстыру, сот уакытын Yнемдемеу, iс жYргiзу шыгындарын тудыру, адамдардыц кукыктарыныц бузылуына экеп согады. Бул Yдерiстi токтату Yшiн жедел ю-шаралар ка-былдау керек. Оган коса ол ютерде прокурор катыскан болса кандай кукыктык кезкараста болганын да аныктау артык емес.

Оган коса шю iстер органдары «Шетел-дiктердiц кукыктык жагдайы туралы» ^а-закстан Республикасыныц 1995 жылгы 19 маусымдагы N 2337 Зацыныц 28 бабындагы ^азакстан Республикасыныц шегiнен тыс жерге шыгарып жiберiлуi мYмкiн непздердщ бiрi болып табылатын «егер ол ^азакстан Республикасыныц зацнамасын бузса»5 тармакшасын пайдаланып, сотка арыздар береди Мысалы, М.Оморбеков шетелдiк азамат Атырау каласында жерге темекi та-стаганы Yшiн экiмшiлiк жауаптылыкка тар-тылганын алга тартып, iшкi iстер органдары ^азакстан Республикасыныц шегiнен тыс жерге шыгарып ж1беру туралы сотка арыз берген6. Осындай жагдайлар зац нормасын толык тYсiнбегендiктен туындайды, ейткенi аталган Зацныц 28 бабы императивтiк норма болып табылмайды. Абырой болганда, сот ол арызды канагаттандырудан бас тарт-ты. Бiрак осындай эрекеттер сот уакыты мен баска да непаз сот шыгындарына экеп сога-ды.

Оган коса бурын ^азакстан Респу-бликасынан шыгарып жiберiлген кешiп келушшерге соттыц шыгарып ж1беру туралы шешiмi орындалган кYннен бастап бес жыл бойы ^азакстан Республикасына келуге тыйым салынатынын есте сактау керек. Алайда, «егер ол ^азакстан Республикасыныц зацнамасын бузса» зац норма-сы тым кец магынада жазылганын да мой-ындап, оны жетiлдiру кажеттiгiн айта кету керек. Кез-келген кукык бузушылык Yшiн ^азакстаннан шыгарып ж1беру жазасы тым ауыр жэне кукыктыц парасаттылык пен эдiлеттiлiк кагидаларына сэйкес келмейдi.

Iшкi iстер органдары кызметкерлершщ бiлiктiлiгiне катысты езектi мэселеге коса, соттардыц да бiлiктiлiгi жайлы айта кету кажет.

^азакстан Республикасыныц Азаматтык

Н

X

ы А

о х о Д А

сг

В

СП А

>

го О го О

X

е о

"О

2 А

С

"О

Ktолжетiмдiлiк

4 К^щыщтыц статистика жэне арнайы есепке алу органдарыныц порталы. [Электрондыц ресурс]. тэртiбi: https://qamqor.gov.kz/crimestat/statistics. ЖYгiну кYнi: 16.06.2022.

5 «Шетелдiктердiц цуцыцтыцжагдайы туралы» ЦазацстанРеспубликасыныц 1995 жылгы 19маусымдагы N2337Зацы. [Электрондыцресурс]. — Ktолжетiмдiлiк тэртiбi: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U950002337_. ЖYгiну кут: 03.05.2022.

6 Цазацстан Республикасы Жогаргы Сотыныц Сот кабинетi. [Электрондыцресурс]. — К,олжет1мдтт тэртiбi: https:// office.sud.kz/index.xhtml. ЖYгiну кYнi: 03.05.2022.

IX

<

IX

о в

X

о

со

о

СП <

< СП

ь .0

ш £

Ч О X

0 <

т

1

процестiк кодексшщ 49-тарауындагы «Ше-телдiктi немесе азаматтыгы жок адамды ^азакстан Республикасыныц зацнамасын бузганы Yшiн ^азакстан Республикасыныц шепнен тыс шыгарып жiберу туралы арыз боИынша iс жYргiзу» ерекше ю жYргiзуге жататыны белгiлi. Бул туралы судьялардыц езi де аИтуда: «Ерекше ю жYргiзу - бул аза-маттык сот iсiн жYргiзудiц бiр тYрi, оныц та-лап кою ю жYргiзуден басты аИырмашылыгы - бул кукык туралы даудыц болмауы, сэИ-кесiнше каралып отырган мэселе боИынша карама-карсы кезкарастарга ие дауласушы тараптар жок. Ерекше iс жYргiзудi талап ко-юсыз, бiр жакты ю жYргiзу деп сипаттауга болады» [3]. Бiрак кеИбiр соттар шыгаратын шешiмдерiнде баскадаИ кезкараста болуда. Мысалы, А.В.Демидов, А.М.Козлов, И.К. Норов, Г.Тарабан ютершде «талап», «талап-ты моИындау», «талапкер» угымдары колда-нылады7.

Сондыктан аталган езектi мэселелердiц барлыгына кецш аударып, талдау жYргiзу керек. 1шю iстер органдарыныц жауапты кызметкерлерiнiц бшктшпн жогарыла-ту боИынша iс-шараларды колга алу керек, соттарга да колданыстагы зацнама мен сот тэжiрибесiн жете зерттеу кажет.

Халыктыц кешi-коны саласында экiмшiлiк кукык бузушылыктар жасалуы мен эюмшшк жауапкершiлiкке тартуда да бiркатар езектi мэселелер бар.

«Экiмшiлiк кукык бузушылык туралы» ^азакстан Республикасыныц 2014 жылгы 5 шiлдедегi № 235-У КРЗ Кодексiнiц 517 бабы «Шетелдштщ немесе азаматтыгы жок адамныц ^азакстан Республикасыныц халыктыц кешi-коны саласындагы зацнамасын бузуы» боИынша iстердi эюмшшк соттарда карау статистикасыныц соцгы Yш жылдагы мэлiметтердi талдау кезiнде, келе-сiдеИ жагдаИ аныкталды.

2019 жылы 88 775 экiмшiлiк iс каралды, оныц iшiнде 43 621 ю боИынша негiзгi жаза ретiнде «ескерту» (49,1%), 27 270 iс боИынша «эюмшшк аИыппул» (30,7%), 6 097 ю боИынша «экiмшiлiк камакка алу» (6,8%), 11 139 ю боИынша «шетелдiктi немесе азаматтыгы жок адамды ^азакстан Республикасыныц шепнен эюмшшк жолмен шыгарып ж1беру» (12,5%) экiмшiлiк жазалары колда-нылды. Керсетiлген бап боИынша каралган ютер боИынша ендiрiп алынган соманыц

мелшерi 611 251 816 тецгенi курады, ол барлык экiмшiлiк iстер боИынша ендiрiлген жалпы соманыц 1,3% курады.

2020 жылы 13 193 эюмшшк ю каралды, оныц iшiнде 6 056 ю боИынша негiзгi жаза ретшде «ескерту» (45,9%), 3 769 ю боИынша «экiмшiлiк аИыппул» (28,5%), 1 155 ю боИынша «эюмшшк камакка алу» (8,7%), 1 901 ю боИынша «шетелдiктi немесе азаматтыгы жок адамды ^азакстан Республикасыныц шепнен эюмшшк жолмен шыгарып ж1бе-ру» (14,4%) экiмшiлiк жазалары колданыл-ды. Керсетшген бап боИынша каралган ютер боИынша ендiрiп алынган соманыц мел-шерi 115 001 920 тецгеш курады, ол барлык эюмшшк iстер боИынша ендiрiлген жалпы соманыц 0,2% курады.

2021 жылы 43 517 эюмшшк ю каралды, оныц шшде 19 298 iс боИынша непзп жаза ретiнде «ескерту» (44,3%), 15 596 ю боИынша «эюмшшк аИыппул» (35,8%), 3 359 ю боИынша «экiмшiлiк камакка алу» (7,7%), 4 858 ю боИынша «шетелдшт немесе азаматтыгы жок адамды ^азакстан Республикасыныц шепнен эюмшшк жолмен шыгарып ж1беру» (11,1%) эюмшшк жазалары колда-нылды. Керсетшген бап боИынша каралган iстер боИынша ендiрiп алынган соманыц мелшерi 530 537 812 тецгеш курады, ол барлык эюмшшк ютер боИынша ендiрiлген жалпы соманыц 0,6% курады8.

Жогарыда келт1ршген тэжiрибелiк мэлiметтерге сэИкес, жылдан жылга караИ iстердiц саны азаИганымен, ендiрiп алынган соманыц кеп мелшерде екенш баИкауга бо-лады. Бул жерде кукык бузушылыктыц ал-дын алу мшдет мемлекеттiк бюджеттi тол-тырудыц соцына тYсумен алмасып кетпеуi керек.

Ескерту тYрiндегi экiмшiлiк жаза жылдан жылга караИ азаю YPДiсiнде болганымен, барлык эюмшшк жазалардыц жартысы-на тец. Жалпы, керсетшген бап боИынша эюмшшк кукык бузушылыктардыц саны тым кеп болгандыктан, ескертулердiц экiмшiлiк жаза ретшде осындаИ кеп келем-де колданылуы акталмаганын керсетедi.

Экiмшiлiк камакка алу туршдеп экiмшiлiк жаза азаю YPДiсiнде болганымен, дэл осы бап боИынша колданудыц тиiмдiлiгiн сыни кезкараспен карау керек. Эюмшшк кукык бузушылык туралы Кодекстщ 517 бабыныц 5 белшндеп экiмшiлiк камакка алу негiздi

зс 7 Цазацстан Республикасы Жогаргы Сотыныц Сот кабинетi. [Электрондыцресурс]. — Цолжетждтк тэртiбi: https:// У office.sud.kz/index.xhtml. ЖYгiну кYнi: 03.05.2022.

т 8 К^цыцтыц статистика жэне арнайы есепке алу органдарыныц порталы. [Электрондыц ресурс]. — Ktолжетiмдiлiк тэртiбi: https://qamqor.gov.kz/crimestat/statistics. ЖYгiну ^т: 16.06.2022.

болуы ^мэндь Осы Кодекстщ 517 бабыныц 7 белiгiндегi экiмшiлiк камакка алу жазасы тиiмдiлiгi жайлы сендiрерлiк дэлел келтсру киын, оныц орнына ^азакстан Республика-сыныц шегiнен экiмшiлiк жолмен шыгарып жiберудi негiзгi жаза ретшде калдыру керек.

Оган коса сот тэжiрибесiн зерттеу кезiнде соттар бабы мен белш уксас iстерде эртYрлi жаза колданудыц езектi мэселесi аныктал-ды. Мысалы, Экiмшiлiк кукык бузушылык туралы Кодекстiц 2015 жылгы редакциядагы 517 баптыц 2 белiгi бойынша соттар В.И. Рыбалко iсi бойынша эюмшшк камакка алу, Т.Мотоев iсi бойынша экiмшiлiк айыппул, А.К.Шоев, И.Г.Нуралиев, А.Ю.Чапанов, С.М.Джалолов iстерi бойынша ^азакстан Республикасыныц шегiнен экiмшiлiк жолмен шыгарып жiберу тYрiндегi экiмшiлiк жаза колданылды9. Бул кейбiр мысалдар тана. Осындай мысалдарды келтiре беруге болады. Оныц Yстiне осы экiмшiлiк жаза-лардыц iшiнде де эртYрлi мелшерлер кол-данылуда. Мысалы, экiмшiлiк камакка алу кейбiр жагдайда бiр тэушк, баска жагдайда Yш тэулiк жэне т.б.

Жалпы, эрбiр iстiц езшдш мэн-жайла-ры болганымен, баламалы санкциялардыц субъективтi фактормен байланысы езектi мэселе болып табылады. Оган коса санк-цияларды тацдау кезiнде сыбайлас жемкор-лыктыц эсерi болуын да жокка шыгаруга болмайды.

Халыктыц кешi-коны кезiнде кылмыстык кукык бузушылыктар да болып жатады. Осы ретте кылмыстык зац нормасы мен колдану тэжiрибесiнде езектi мэселелер кездесуде.

^азакстан Республикасы ^ылмыстык ко-дексiнiц 394 бабы «Зацсыз кешi-конды уй-ымдастыру» бойынша статистиканыц соцгы Yш жылдагы керсеткiштерiн талдау кезiнде, келесiдей жагдай аныкталды.

2019 жылы Сотка дешнп тергеп-тек-серулердiц бiрыцFай тiзiлiмiнде тсркелген 137 кылмыстык кукык бузушылыктыц 53 кукык бузушылыFы бойынша кылмыстык ютер сотка жiберiлдi (38,6%), оныц шшде тергеу бойынша - 50, аныктау бойынша - 3. Осы ютер бойынша кiнэнi мойындау туралы мэмше нысанындаFы процестiк келiсiмдi жасаскан iстер саны - 12 (22,6%).

2020 жылы Сотка дешнп тергеп-тек-серулердщ бiрыцFай тiзiлiмiнде тiркелген 86 кылмыстык кукык бузушылыктыц 29

кукык бузушылыFы бойынша кылмыстык iстер сотка жiберiлдi (33,7%), оныц iшiнде тергеу бойынша - 25, аныктау бойынша - 4. Осы ютер бойынша кiнэнi мойындау туралы мэмше нысанындаFы процестiк келiсiмдi жасаскан iстер саны - 7 (8,1%).

2021 жылы Сотка дешнп тергеп-тек-серулердщ бiрыцFай тiзiлiмiнде тсркелген 116 кылмыстык кукык бузушылыктыц 38 кукык бузушылыFы бойынша кылмыстык ютер сотка жiберiлдi (32,7%), оныц шшде тергеу бойынша - 31, аныктау бойынша - 7. Осы ютер бойынша кшэш мойындау туралы мэмше нысанындаFы процестiк келiсiмдi жасаскан ютер саны - 12 (10,3%)10.

ЖоFарыда келтiрiлген тэжiрибелiк мэлiметтерге сэйкес, Сотка дешнп тер-геп-тексерулердiц бiрыцFай тiзiлiмiнде тiр-келген кылмыстык кукык бузушылыктар бойынша сотка жiберiлетiн iстердiц аз болуын байкаймыз. Барлык iстердiц жарты-сынан кебi сотка дейiн жетпейдi.

ОFан коса сотка дешн жеткен iстердiц курамында кiнэнi мойындау туралы мэмiле нысанындаFы процестiк келiсiмдi жасаскан iстердiц саны темен. Сондыктан ^азакстан Республикасы ^ылмыстык кодексiнiц 394 бабы бойынша осы институтты кецiрек колдану керек. Ол Yшiн тергеу органдары, прокуратура оны тYсiндiру мен усыну бойынша белсендi позиция устану кажет жэне KOFам iшiнде институттыц мазмуны мен артыкшылыктары туралы жалпы тYсiндiру жумыстарын жYргiзу кажет.

^азакстан Республикасыныц Бас проку-ратурасы ^укыктык статистика жэне арнайы есепке алу женiндегi комитетшщ Акпарат-тык сервисiнде орналастырылFан мэлiмет-терден соттармен каралFан кылмыстык ютердщ нэтижелерiн аныктау мYмкiн емес. Мысалы, «Эюмшшк кукык бузушылыктар-ды уэкшетп органдармен карау нэтиже-лерi туралы» №1-АД нысанындаFы есепте «Экiмшiлiк кукык бузушылык туралы» ^а-закстан Республикасыныц Кодексшщ эрбiр бабы бойынша эюмшшк жазалардыц кол-данылFан тYрлерi туралы статистикалык мэлiметтер келтiрiлген. Сондыктан осындай статистиканы кылмыстык iстер бойынша да енпзш, Акпараттык сервиске орналастыру кажет.

ТаFы бiр мацызды бiр жайт, ол ^азакстан Республикасыныц ^ылмыстык кодексiнiц

Н

X

ы А

о х о

Д А

сг

ВВ

СП А

> СП

О

СП

О

X

е о

"О

2 А

С

"О

9 Казацстан Республикасы Жогаргы Сотыныц Сот кабинетi. [Электрондыцресурс]. — Цолжетждтк тэртiбi: https:// office.sud.kz/index.xhtml. ЖYгiну ^т: 03.05.2022.

10 Куцыщтыц статистика жэне арнайы есепке алу органдарыныц порталы. [Электрондыц ресурс]. — Цолжетждтк тэртiбi: https://qamqor.gov.kz/crimestat/statistics. ЖYгiну ^т: 16.06.2022.

394 бабы боИынша соттарда Yкiм шыгару кезiнде бiркелкi сот тэжiрибесiнiц жоктыгы. КеИбiр iстер боИынша аИыппул не бас бо-стандыгын шектеу, немесе кылмыстык жау-апкершiлiктен босату колданылады. Мыса-лы, А.В. Кравченко iсi боИынша 500 аИлык есептiк керсетюш мелшерiнде аИыппул, Н.М. Оразов, Н.В.Лемешов, В.А.Нестеренко iстерi боИынша 1 жыл бас бостандыгынан шектеу тагаИындалды, Н.А.Саминжонов iсiнде шынаИы екiнуiне баИланысты кылмыстык жауаптылыктан босатылды11.

Жалпы, Казакстан Республикасыныц Кылмыстык кодексiнiц 65 бабыныц барлык шарттарына сэИкес келетiн кейбiр iстерде колданылып, баска iстерде колданылмауы тек зацгерлер тарапынан гана емес, когам тарапынан да кептеген сауалдар тудыруда. Бул жерде зац мен сот алдында барлыгыныц тец кукылыгы мэселесi, субъективтi фактор-лар мен сыбаИлас жемкорлык мэселесi езек-т болып табылады. Сондыктан осы баптыц болу негiздiлiгiне сурактар туындауда.

Оган коса аИыппул мен баска ауыр жа-залардыц бiр санкцияда болуы, элеуметпк эдiлеттiлiк пен тецдiк мэселесш тудырады. МYлiктiк жагдаИы бардыц аИыппул телеп бостандыкта жYPу мYмкiндiгi, жагдаИы жоктыц бас бостандыгыныц аИырылуы, ™ когамда тецсiздiк пен билiктiц легитимаздь ¡3 гiне экеп согады.

° Казакстан Республикасы Кылмыстык ко-^ дексiнiц 394 бабыныц санкциясында кер-1 сетiлген тYзеу жумыстарына не когамдык жумыстарга тарту жазасы колданылган iстер Казакстан Республикасы Жогаргы Сотыныц ^ Сот кабинепнде табылмады. Жазаныц осы о тYрлерiн колданбау езектi мэселе болып та-х былады жэне оларды кешрек колдану усы-нылады.

§ Казакстан Республикасы Жогаргы Со-< тыныц Сот кабинетiнде тек 6 iс боИынша с гана Yкiмдер орналастырылган. Бул мYлдем <1 аз жэне кукыктык мэдениеттi дамытуда ке-¡5 дергi болып табылады. Осыган баИланысты с? Казакстан Республикасы Жогаргы Сотыныц ^ Сот кабинетш барлык кылмыстык iстер боИ-о ынша тегiн, кол жетiмдi непзде эр жылдар о мен ецiрлердi камтитын Yкiмдердiц жет-т кшкп мелшерiмен камтамасыз ету кажет. ^ Казакстан Республикасыныц Кылмы-ЁЕ стык кодека 394 бабыныц диспозициясын Ь да жетiлдiру кажет. Оныц мазмунында кыл-^ мысты жасау жолдарын тiзiп жазу сэтсiз жол

х

Ь

ш

т 11 Дазацстан Республикасы Жогаргы Сотыныц Сот кабине office.sud.kz/index.xhtml. ЖYгiну ^т: 03.05.2022.

болып табылады, еИткеш олардыц тiзiмi онымен шектеу мYмкiн. Оны зац шыгарушы да моИындап «езге де кызметтер керсету» деп жалгастыруда.

«Зацсыз кешi-конды уИымдастыру» ба-быныц диспозициясында кылмысты жасау жолдарын керсетпеу кезкарасын РесеИ, ЭзiрбаИжан, Беларусь, Тэж1кстан, Эзбек-стан зац шыгарушылары устанган. Ал ка-закстандык зац шыгарушы кезкарасына уксас устанымды Молдова мен Кыргызстан зац шыгарушылары устанган.

Оган коса Казакстан Республикасыныц Кылмыстык кодека 394 бабыныц мазмун-дык тургыдан курылымы сэтсiз болып та-былады. «Зацсыз келу, кету, орын ауыстыру Yшiн» «зацсыз кешi-конды уИымдастыру» болмаИды, еИткеш олардыц мазмуны бiр-деИ. Бул жерде зац шыгарушы кешьконныц угымына кецiл аудару керек едi. Кешькон деген сол елдi мекендер арасында орын ауы-стыру. Олар бiр мазмунды болгандыктан, бiр бiрi Yшiн iстелмеИдi.

Сондыктан, Казакстан Республикасыныц Кылмыстык кодека 394 бабыныц диспозициясын келесщеИ жазу кажет: «Жеке тулга-лардыц Казакстан Республикасына зацсыз келуiн, Казакстан Республикасында зацсыз болуын, Казакстан Республикасыныц ау-магы аркылы зацсыз транзиттiк жол жYPуiн, Казакстан Республикасынан зацсыз шыгуын уИымдастыру».

Жалпы, кукык бузушылыктар кез-келген когамда жэне салада кездесетшдштен олардыц алдын алу мэселес ете езектi мэселе.

Болашакта кукык бузушылыктардыц санын азаИту Yшiн когамда жагымды мо-ральдык ахуал тугызатын шаралар кажет. Осыган баИланысты, элеуметпк желiлердегi Yкiметтiк емес уИымдар мен танымал пшр жетекшiлерi усынатын кылмыстыц алдын-а-лу Yшiн мемлекеттiк емес субъектiлердiц ре-сурстарын кецiнен колдану кажет. Эаресе кукыктык сауатсыздыкты жэне нигилизмдi жою, рухани-адамгершiлiк кагидаларын жетiлдiру туралы жарияланымдарды тарату жэне каржыландыру кажет.

Халыкты иммиграциялык кукык коргау органдарына тарту мацызды азаматтык ко-салкы енiмдерге экеледi: бул азаматтар мен азаматтыкты «жасаИды». Ол кукыктык тэртшт колдауда азаматтык жауапкершiлiк сезiмiн тэрбиелеИдi, жэне сонымен бiр-ге ол терец белшген когамдагы элеуметпк

i. [Электрондыцресурс]. — Цолжетждтк тэртiбi: https://

келiсiмдi калпына келтiруге ниеттенедi [4].

Элеуметпк-экономикалык баFдарлама-лар жазу кезiнде усынылFан шараларды кыл-мыстылыкка ыкпал ету бойынша тиiмдiлiгiн аныктау Yшiн Fалым-криминологтарды ка-тыстыру кажет. Мемлекеттiк органдардыц жанында курылFан коFамдык кецестерге криминологтарды косу.

Криминологтардыц бiлiмдерiнiц негiзгi тутынушылары саясаткерлер, практиктер жэне жалпы журтшылык болуы керек деп есептеледi [5].

Осылайша, Fалымдардыц катысуымен кукык шы^армашылык пен кукык колдану-ды жетiлдiрудiц мацызы зор. Атап айтсак, KOлданыстаFы зацнамадаFы зацсыз кешь KOHFа катысты нормалар бойынша бiркатар езектi мэселелер мен Fылыми пiкiрлер бар.

«Халыктыц кешi-коны туралы» ^а-закстан Республикасыныц Зацыныц 1 ба-бында бершген аныктамаFа сэйкес «зацсыз кешiп келушi деген ^азакстан Республика-сыныц зацнамасын буза отырып, ^азакстан Республикасына келген жэне ^азакстан Ре-спубликасында болатын шетелдiк немесе азаматтыFы жок адам»12.

Бул аныктаманыц «зацсыз кешiп келу» аныктамасымен де логикалык бiрлiгi жок, ейткеш онда шетелдiктер мен азаматты^ы жок адамдардыц кандай зацнаманы буза-тындыFы накты керсетсе, осы аныктамада жалпылама жазылFан.

ОFан коса «зацсыз кешш келушi» деген уFымды пайдалану да сэтсiз болып табылады. Жалпы, зацнама, букаралык акпарат куралдары мен мемлекеттiк орган-дармен «зацсыз кешш-конушы» уFымын колданудан алып тастау керек. «Зацсыз» аталымын адамды емес, iс-эрекеттi белгiлеу Yшiн пайдалану керек. Адамныц езi кукык бузушылык жасаFаны Yшiн «зацсыз» болып кетпейдь Сонымен катар соттыц шешiмiне дешн кiнэсiздiк презумпциясын да есеп-ке алу керек. «Зацсыз кешш-конушы» ата-лымы кешiп-конушылардыц кандай да бiр кукыктарын шектейтiн кемсiтуге экеп соктыруы мYмкiн. Мысалы, Еуропалык одактыц шю iстер женiндегi комиссары «зацсыз кешш-конушы» уFымын Еуроко-миссияныц кужат айналымынан алып та-стау кажеттiлiгi туралы мэлiмдедi13.

Шетелдiк баска Fалымдардыц пiкiрiмен де келiсуге болады: «зацсыз кешш-конушы» аталымын кешш-келу бойынша зацнаманыц жанама ешмЬ> [6], «адам кукык жэне зац шегшен тыс, зацсыз бола алмайды, осын-дай аныктама тек кукыктык актiлерге Fана колданылуы мYмкiн» [7], «зацсыз кешш-ко-нушы» аталымын пайдаланудыц езi зацсыз кешi-конды белгшеудш саяси жэне адами кисынсыз нысаны болып табылады» [8]. ОсыFан байланысты ^азакстан Республика-сыныц Iшкi ютер министрлiгiнiц жедел-ал-дын алу шарасына «Нелегал-2017»14 атауын беру кисынсыз болып табылады.

Сонымен, зацда керсетшген аныктаманыц кемшiлiктерiн ескере отырып, келес аныктама беруге болады: «зацсыз кешш ке-лудiц субъектiсi - келу жэне болу тэртсбш реттейтш ^азакстан Республикасыныц зацнамасын, сондай-ак ^азакстан Республикасыныц аумаFы аркылы транзита жол жYPудi буза отырып, ^азакстан Республика-сына келген жэне/немесе ^азакстан Респу-бликасында болатын шетелдiк немесе аза-маттыFы жок адам».

Зацсыз кешш келудi болдырмау Yшiн шетелд^ердш зацсыз жумыс iстеуi Yшiн санкциялар жиынтыFын карастыру кажет. Зацсыз кешш келудi субъектiлерiнiц ецбегiн мемлекет беруi тиiс руксатсыз пайдалана-тын жумыс берушiлерге экiмшiлiк айыппул Fана салып коймай, зацсыз кешiп конушы-ны туракты туратын елiне шыFаруды жумыс берушi есебiнен ендiру кажет.

Шет мемлекеттермен реадмиссия туралы келiсiмдердiц саныц кебейту кажет, ейткенi осы реадмиссия институты халыкаралык кешi-конды реттеуде тиiмдi институттардыц бiрi болып табылады. Зацсыз кешi-кон субъ-ектiлерiн елден шы^ару Yлкен зацнамалык жэне тэж1рибелш мэселе болып табылады. ОFан коса кептеген каржылык жэне кадрлiк шыFындарFа экеп соFады. Сондыктан реадмиссия туралы халыкаралык келiсiмдердi жасасу зацсыз кешьконды кукыктык ретте-удегi мацызды басымдыктардыц бiрi болып табылады.

«Зацсыз ецбектенуге кешiп келушiлердi жария етуге байланысты ракымшылык жа-сау туралы» ^азакстан Республикасыныц Зацыц кабылдап, ^азакстан Республикасы-

Н

X

ы А

о х о Д А

сг

В

СП А

А

СП

О

СП

О

X

е о

"U

2 А

JZ

"и

12 «Халыцтыц квшл-цоны туралы» Цазацстан Республикасыныц 2011 жылгы 22 шiлдедегi № 477-IVЗацы. [Электрондыц ресурс]. — К,олжет1мдтж mgpmi6i: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z1100000477. ЖYгiну KyHi: 03.05.2022.

13 CeciliaMalmstrom. Twitter. Available at: https://clck.ru/A2bZC (accessed 16 July 2016).

14 Операция «Нелегал-2017» в Казахстане касается не только граждан Кыргызстана - МВД. [Электрондыц ресурс]. — Цолжет1мдшк mэрmiбi: https://informburo.kz/novosti/operaciya-nelegal-2017-v-kazahstane-kasaetsya-ne-tolko-grazhdan-kyrgyzstana-mvd.html. ЖYгiну кут: 03.05.2022.

CL

< Z

CL

о е

X

о

СП

о

СП <

ныц аумагында ецбек кызметiн жYзеге асы-ратын зацсыз ецбектенуге кешiп кeлушiлердi жария ету женiнде мемлекеттiц бiржолFы акция етюзу кажет. Ецбектенуге кешiп келушшердщ ездерiнiц iшкi iстер органда-рына жYгiнуiн талап ету кажет жэне ецбек шартын талап етпеу керек. Тек сонда Fана Казакстан Республикасыныц аумаFындаFы зацсыз ецбектенуге кешiп келушшердщ накты санын бiлуге болады. ЭИтпесе 2006 жылFы тэжiрибе баска нускалардыц сэтсiз болатынын керсеттi.

Корытынды

Сонымен, шетелдiктi немесе азаматтыFы жок адамды Казакстан Республикасыныц зацнамасын бузFаны Yшiн Казакстан Республикасыныц шегiнен тыс шы^арып ж1беру туралы арыздар боИынша азаматтык iстердi карау кезiнде соттармен канаFаттандыр-маFан арыздардыц Yлесi кебешп бара жатка-ны баИкалды. Бул сот жэне сотка катысушы-лар Yшiн уакыт пен баска да шыгын келтру ыцFаИсыздыFын тудырады. Сондыктан арыздардыц непзд^ зацFа сэИкес болуына ерек-ше назар аудару керек.

Шетевдктщ немесе азаматтыFы жок адамныц Казакстан Республикасыныц ха-лыктыц кешьконы саласындаFы зацнамасын бузуы боИынша iстердi экiмшiлiк сот-тарда карау кезшде экiмшiлiк жазалардыц тиiмдiлiгiн, зац нормасын жетiлдiрудi ка-растыру кажет. ЭИткеш кез-келген кукык бузушылык Yшiн Казакстаннан шыFарып ж1беру жазасы тым ауыр жэне кукыктыц парасаттылык пен эдшеттшк каFидаларына сэИкес келмеИтiндiгiн атап ету кажет. Сот тэж1рибеа керсеткендеИ, полиция кызмет-керлерiнiц бiлiктiлiгiн арттыру, соттарFа KOлданыстаFы зацнама мен сот тэжiрибесiн жете зерттеу кажет.

ОFан коса шетелдiктiц немесе азаматты^ы жок адамныц Казакстан Республикасыныц халыктыц кешi-коны саласындаFы зацнамасын бузуы боИынша ютерде аИыппул салу, ескерту, экiмшiлiк камакка алу тYрiн-дегi экiмшiлiк жазалардыц тшмдшш пшр-талас тудырады, еИткенi осы бап боИынша эюмшшк кукык бузушылыктардыц саны элi де кеп. Эюмшшк кукык бузушылык туралы Кодекстiц 517 бабыныц 7 белшн-дегi эюмшшк камакка алу жазасы тиiмсiз, мемлекетке тек косымша шыгын тудыруда, оныц орнына Казакстан Республикасыныц шегшен экiмшiлiк жолмен шыFарып жiберу-дi негiзгi жаза ретiнде калдыру керек.

Баламалы санкциялардыц субъективтi жэне сыбаИлас жемкорлык факторымен баИ-ланысы болуы шешiмiн кYтетiн таFы да бiр пiкiрталасты мэселе болып табылады.

Казакстан Республикасы Кылмыстык ко-дексiнiц «Зацсыз кешьконды уИымдасты-ру» 394 бабыныц диспозициясы мен жазаны колдануды жетiлдiру боИынша усыныстар берiлдi. Бул ретте РесеИ, ЭзiрбаИжан, Беларусь, Тэжшстан, Эзбекстан, Молдова мен КырFызстанныц шетелдш тэжiрибелерi зерттелдi.

Халыктыц кешi-коны саласындаFы кылмыстык кукык бузушылыктардыц алдын алу мен санын азаИту Yшiн мемлекеттiк емес субъектiлердiц ресурстарын кещнен колдану, кукыктык сауатсыздыкты жою, мемлекетпк жоспарлау iсiнде усынылFан шаралар кылмыстылыкка ыкпал ету боИын-ша тшмдшшн аныктау Yшiн Fалым-крими-нологтарды тарту кажеттiлiгi негiзделдi.

Зацсыз кешi-конды реттеу боИынша зацсыз кешiп келудщ субъектiсi уFымы, зацсыз кешш келудi болдырмау, реадмиссия, ракымшылык боИынша усыныстар кел-тiрiледi.

< СП

ь

-О

с;

ш £

Ч О X

о <

СП

X

ь

ЭДЕБИЕТТЕР

1. Жампеисов Д. Отандастардыц (ораямаидардыц) оралуын цщыцтыцрвттвудщ взвк-mi мэсвлвлвр1 мвн болашагы: салыстырмалы-цщыцтыц зврттву: зац гылым.PhD... дис. - Семей, 2013. - 91 б.

2. «Сындарлы цогамдыц диалог - Казацстанныц турацтылыгы мен вркендеуШц нег1з1» Мемлекет Басшысыныц 2019 жылгы 2 цыр^йектегг Казахстан халцынаЖолдауы. [Элек-трондыц ресурс]. — Колжет1мд1л1к тэрт1б1: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/K1900002019. ЖYгiну кунi: 30.05.2022.

3. Дуйсенова Ж.М. Особенности рассмотрения дел в порядке особого производства. [Электрондыц ресурс]. — Колжеmiмдiлiк mэрmiбi: https://online.zakon.kz/Document/?doc_ id=32987058#pos=18;-50. ЖYгiну куни 30.05.2022.

4. Aliverti A. Enlisting the Public in the Policing of Immigration. / A. Aliverti // The British Journal of Criminology, Volume 55, Issue 2, 1 March 2015, Pages 215-230. DOI https://doi. org/10.1093/bjc/azu102

146

5. Goldson B., Hughes G. Comparative youth justice research and the policy process. //Criminology & Criminal Justice. Vol 10, Issue 2, pp. 117 - 118. DOI https://doi. org/10.1177/1748895810364464

6. De Genova N. (2002) Migrant «Illegality» and Deportability in Everyday Life. / N. De Genova. - 31 Annual Rev. of Anthropology. P 419-447. DOI https://doi.org/10.1146/annurev.an-thro.31.040402.085432

7. Kraler A. (2009): Regularisation: A misguided option or part and parcel of a comprehensive policy response to irregular migration? / A. Kraler. - IMISCOE. P. 2. [Электрондыц ресурс].

- Kолжетiмдiлiк mapmi6i: https://www.researchgate.net/publication/259800556_Regularisa-tion_A_misguided_option_or_part_and_parcel_of_a_comprehensive _policy_response_to_irreg-ularmigration. ЖYгiну KYHi: 30.05.2022.

8. Baldwin-Edwards, Martin (2008) Towards a Theory of Illegal Migration: Historical and Structural Components. /Baldwin-Edwards, Martin. - 29 Third World Quarters. 1449-1459. DOI https://doi.org/10.1080/01436590802386690

REFERENCES

1. JampeisovD. Otandactapdyn (opalmandapdyn) opalyyn quqyqtyqpetteydin dzekti macelelepi men bolashagy: calyctypmaly-quqyqtyq zepttey: zan gylym.PhD... dis. - Semei, 2013 91 b.

2. «Syndarly qogamdyq dialog - Qazaqstannyn turaqtylygy men orkendeyinin negizi» Memleket Basshysynyn 2019 jylgy 2 qyrkuiektegi Qazaqstan halqyna Joldayy. Available at: https://adilet. zan.kz/kaz/docs/K1900002019. Juginy kuni: 30.05.2022.

3. Dujsenova Zh.M. Osobennosti rassmotrenija del vporjadke osobogoproizvodstva. Available at: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=32987058#pos=18;-50. Juginy kuni: 30.05.2022.

4. Aliverti A. Enlisting the Public in the Policing of Immigration. / A. Aliverti // The British Journal of Criminology, Volume 55, Issue 2, 1 March 2015, Pages 215-230. DOI https://doi. org/10.1093/bjc/azu102

5. Goldson B., Hughes G. Comparative youth justice research and the policy process. //Criminology & Criminal Justice. Vol 10, Issue 2, pp. 117 - 118. DOI https://doi. С org/10.1177/1748895810364464 ИИ

6. De Genova N. (2002) Migrant «Illegality» and Deportability in Everyday Life. / N. De g Genova. - 31 Annual Rev. of Anthropology. P 419-447. DOI https://doi.org/10.1146/annurev.an- С thro.31.040402.085432 Т

7. Kraler A. (2009): Regularisation: A misguided option or part and parcel of a comprehensive ^ policy response to irregular migration? / A. Kraler. - IMISCOE. P. 2. [Электрондыц ресурс]. З

- Kолжетiмдiлiк тэртiбi: https://www.researchgate.net/publication/259800556_Regularisa- К tion_A_misguided_option_or_part_and_parcel_of_a_comprehensive _policy_response_to_irreg- О ular migration. Juginy kuni: 30.05.2022. А

8. Baldwin-Edwards, Martin (2008) Towards a Theory of Illegal Migration: Historical and Л Structural Components. /Baldwin-Edwards, Martin. - 29 Third World Quarters. 1449-1459. DOI Т https://doi.org/10.1080/01436590802386690 g

s

П

А

И

А

Р